انواع ماست
ماست پاستوريزه
اين ماست با روش پاستوريزاسيون توليد مي شود و ماندگاري آن در يخچال حدود 14 روز است.
ماست استريل
گاهي براي افزايش مدت نگهداري ماست، آن را پس از توليد و تنظيم شدن اسيد، به وسيله ي دستگاه مخصوصي، حرارت داده و استريل مي کنند. سپس در شرايط استريل بسته بندي مي کنند. اين نوع ماست داراي ماندگاري طولاني چهار تا شش ماه است. البته بايد در نظر داشت به علت اينکه در اين روش باکتري هاي ماست از بين مي روند، عده اي خواص ماست تازه را براي آن قائل نيستند.
دوغ
اين محصول مخصوص کشور ما مي باشد و با استفاده از باکتري توليد کننده ي اسيد لاکتيک ( لاکتو باسيلوس ) توليد مي شود. براي اين کار از ماست تازه به عنوان ماده ي اوليه استفاده مي شود. اين فراورده حالت آبکي دارد و ماندگاري آن حدود 15 روز است.
ماست چکيده
اين محصول را با کاهش آب ماست، توليد مي کنند. عمل کاهش دادن آب ماست به وسيله ي دستگاه يا کيسه هاي کتابي انجام مي شود. ماندگاري ماست چکيده به علت داشتن اسيد بالا حدود 10روز در دماي يخچال است.
كشك
اين محصول در اصل فراورده ي ويژه اي از ماست با ماندگاري طولاني است . براي تهيه ي اين محصول، ماست را پس از فرموله کردن، حرارت دادن و حذف آب اضافي به صورت تغليظ شده يا خشک در مي آورند.
قره قروت
اين فرآورده محصول جانبي در توليد ماست چکيده است. براي تهيه قره قورت معمولاً آب ماست را ( بخشي از ماست را که هنگام تغليظ از آن جدا مي شود ) به وسيله ي حرارت تغليظ نموده و بسته بندي مي کنند. اين محصول بسيار ترش مزه بوده و به عنوان چاشني همراه غذاهاي مختلف مصرف مي شود.
ماست منجمد
اين محصول به نام بستني ماست هم معروف است که در کشورهاي خارجي وجود دارد. در اين فراورده پس از فرمولاسيون، ماست را در فريزرهاي بستني ساز منجمد کرده و به صورت دسر مصرف مي کنند.
ماست ميوه اي
توليد ماست ميوه اي در دنيا بسيار رايج است و طرفداران زيادي نيز دارد. براي توليد اين محصول روش هاي مختلفي وجود دارد که در زير به چند نمونه ي آن اشاره مي شود:
الف- توليد ماست ميوه اي با استفاده از اسانس و رنگ خوراکي
در اين فرايند، رنگ و طعم ميوه ي مورد نظر را همراه با مواد پايدار کننده به ماست افزوده و بسته بندي مي کنند. معمولاً در اين فرايند از اسانس هاي مصنوعي ( شيميايي ) استفاده مي شود که مصرف آن در بعضي کشورها با محدوديت همراه است.
ب- ماست ميوه اي با مربا يا مارمالاد ميوه
در اين موارد ماست را با مربا يا مارمالاد ميوه و مواد پايدار کننده مخلوط کرده و بسته بندي مي کنند. در بعضي موارد، ماست و ميوه را به صورت جداگانه بسته بندي کرده و به صورت بسته هاي دو قلو به فروش مي رسانند و مصرف کننده هنگام مصرف آنها را باهم مخلوط مي کند.
ارزش تغذيه اي ماست
در طب قديم فوايد فراواني را براي ماست قائل بودند که بيشتر آن ها مورد تاييد علم جديد نيز قرار گرفته است. يافته هاي علمي نشان داده که ماست داراي ارزش تغذيه اي بالايي است. لذا در زير به بعضي از ويژگي هاي آن اشاره مي شود.
افرادي که دچار عدم تحمل لاکتوز ( قند موجود در شير ) هستند، مي توانند به جاي شير از ماست استفاده کنند، بدون اينکه عوارض ناشي از عدم تحمل لاکتوز در آنها بروز کند، زيرا لاکتوز موجود در شير توسط باکتري هاي ماست تبديل به اسيدلاکتيک مي شود. بررسي ها نشان داده که تجزيه ي لاکتوز به وسيله باکتري هاي ماست، حتي پس از هضم نيز ادامه دارد.
پروتئين هاي ماست
به علت تغليظ شير در هنگام تهيه ماست ، مقدار پروتئين هاي ماست در مقايسه با شير در حجم مساوي بيشتر است. به علت تاثير آنزيم باکتري هاي ماست بر روي پروتئين هاي شير، قابليت هضم پروتئين هاي ماست بيشتر و آسان تر مي شود.
چربي هاي ماست
ماست را مي توان با در صدهاي مختلف چربي تهيه کرد. لذا افرادي که تمايل به خوردن چربي شير ندارند، مصرف ماست کم چربي بهتر از شير کم چربي است. زيرا شير كم چرب بيش از اندازه رقيق و آبکي به نظر مي رسد و اين امر از نظر مصرف کننده چندان رضايت بخش نيست.
ويتامين ها و مواد معدني ماست
به علت بالاتر بودن ماده ي خشک ماست در مقايسه با شير، ميزان املاح و ويتامين هاي آن در مقايسه با شيرهم حجم، بيشتر است. هر چند که در طي حرارت دادن، پاره اي از ويتامين هاي موجود در شير کاهش مي يابد، اما بعضي از اين ترکيبات به وسيله باکتري هاي ماست در ضمن فرايند توليد، به مقدار قابل توجهي ساخته مي شوند.