مقدمـه:
انسان موجودي است كه در اجتماع بدنيا مي آيد و همين دنيا آمدن يعني با چند نفر زيستن و اجتماعي شدن . او ارزشها ، ملاكها و رفتارها را ياد مي گيرد و اين روند برايش مزايايي دارد ، ليكن نكته مهم اينجاست كه اين روند هميشه ارمغان آور نيست . ارتباطات ، محيط ، فرهنگ ،خانواده و … همه دست به دست هم داده و چرخه اي ايجاد مي كند كه بصورت اختلال در شخصيت[1] خودنمايي مي كند ( كريمي ، 1372 ) . ويژگيهاي شخصيت آدمي تحت تاثير عوامل زيستي، ارثي و محيطي است . تجارب مشترك در يك فرهنگ ،خرده فرهنگ و تجارب مختص فرد در تعامل با آمادگيهاي فرد ، شخصيت را شكل مي دهند ( اتكينسون ، هيلگارد، 1369 ) . از ديدگاه شامبياتي ( 1371 ) يكي از ابعاد شخصيت ، شخصيت ضد اجتماعي[2] است كه نه تنها براي فرد معضل است كه يكي از معيارهاي بزرگ جامعه محسوب مي شود . افرادي كه داراي چنين شخصيتي هستند ، مي توانند دچار انحراف اجتماعي[3] و بزهكاري[4] گردند .
بزهكاري قدمتي برابر حيات آدمي دارد و تنها به دنياي امروزي اختصاص ندارد بطوريكه در غارها و مقبره هاي مصري جملاتي مبني بر عدم اطاعت فرزندان از والدين مشاهده شده است و جوامع بشري نيز از ديرباز روياي دست يافتن به جامعه اي آرماني را در سر مي پرورانده اند و در اين راستا علوم مختلف ايجاد شد و زندانها ، ندامتگاهها و كانون هاي اصلاح و تربيت ساخته شد و اينچنين تلاش براي شناسايي شخصيت بزهكارانه ادامه يافت ( كواراسوس ، 1367 ) . شخصيت بزهكارانه كه با انحراف اجتماعي خود را نشان مي دهد مي تواند يكي از روندهاي شكل گيري غير عادي يك شخصيت باشد و لزوما نيز با انحراف اجتماعي نيست و مي تواند پنهان نيز باشد .
شولت مشكلات رفتاري بزه ديدگان را در دو گروه سندرم طبقه بندي مي كند . اولين گروه آن دسته از رفتارهايي را شامل مي شود كه توسط دنياي بيروني تعيين شده و به بزه ديدگاني تعلق دارد كه نه به خاطر شخصيت بزهكارانه كه بعلت شرايط خاص محيطي و بيشتر بصورت اتفاقي و يا درگيري قانوني ، بزهكار شناخته شده اند . دومين گروه شامل رفتارهايي مي شود كه توسط خود شخص و دنياي دروني او تعيين شده و به بزه ديدگاني تعلق دارد كه بزهكاري در آنها نهادينه شده و در شكل گيري شخصيت آنها اختلال وجود داشته و بزهكاري براي آنها يك صفت است و منشا عمده رفتاري آنان دروني است نه بيروني(رپوی لا،1992). آنچه كه در اين دو گروه براي نگارش مهم است ارزيابي گروه دوم است و جالب آنكه تفكيك بين اين دو گروه در تمامي مراحل شناخت ، ارزيابي ، درمان و يا مراحل قضايي قانوني بسيار مهم است درحاليكه ديده مي شود اين دو گروه به يك عنوان بزهكار شناخته مي شوند و تحقيقات نيز با انجام پرسشنامه هايي به كشف و توصيف علل مي پردازند كه شايد بتوان تمامي آنها را در دو عامل فردی (جسمی و ذاتی،اختلالات روانی،اختلاالت شخصیت و اکتسابی)و عامل عمومی(محیط اجتماعی ،جغرافیایی،اقتصادی و سیاسی) خلاصه نمود.ليكن كمتر به شناسايي ، تشخيص و جداسازي پرداخته شده است درحاليكه روند حمايت ، درمان ومسايل قضايي دو گروه پس از شناسايي كاملا متفاوت است .
هر علمي بطور كلي از يكسري مفاهيم يا سازه هاي نظري و رابطه اي بين اين مفاهيم تشكيل مي شود ، اما واقعيت آن است كه تا وقتي كه مفاهيم نظري قابل اندازه گيري يا كمي شدن نباشد ، كشف قوانين و روابط علمي بمنظور پيش بيني پديده ها امكان پذير نيست ( براهني ، 1371 ) . شخصيت بزهكارانه و انحرافات اجتماعي ناشي از آن نيز نمي تواند خارج از اين اصل مورد تفحص قرار گيرد . بنابراين اندازه گيري[5] و ارزيابي اين نوع شخصيت گام اول تبيين علمي بزه ديدگان است . مرحوم براهني (1371 ) از قول لرد كلوين مي گويد :”اگر بتوانيد آنچه را كه درباره اش صحبت مي كنيد ، اندازه بگيريدو آنرا بصورت كمي بيان كنيد ، ميتوانيد مدعي باشيد كه درباره آن چيزي مي دانيد “ .
جهت اندازه گيري شخصيت از آزمون هاي متفاوتي استفاده مي شود كه پر استفاده ترين آنها پرسشنامه شخصيتي است. در ايران نيز براي شناخت هرچه بيشتر شخصيت بزه ديدگان ، از آزمون هاي شخصيتي زيادي استفاده شده است كه به وضوح در پايان نامه ها و تحقيقات انجام شده در اين خصوص ملاحظه مي شود . اين آزمونهاي استفاده شده يا از نوع خودساخته بوده و يا از پرسشنامه هاي شخصيتي كمك گرفته شده است . ليكن نكته مهم اينجاست كه شخصيت بزهكارانه و انحرافات اجتماعي مربوطه متاثر از فرهنگ اجتماعي هر كشوري است ، بنابراين شخصيت بزه ديدگان ايراني نيز با خصوصيات و شرايط فرهنگي – اجتماعي كشور ايران گره خورده است و بعلت همين ارتباط تنگاتنگ است كه براي شناخت و ارزيابي شخصيت بزه ديده ايراني بايد از يك آزمون كاملا تخصصي بزهكاري و با نمرات هنجار ايراني استفاده شود درحاليكه ابزارهاي استفاده شده در اكثر تحقيقات مربوطه داراي نمرات هنجار ايراني نبوده و يا اصلا عمومي بوده و بصورت تخصصي به بزه ديدگان اختصاص نداشته است .
دراين تحقيق تلاش گرديده که رابطه خودپنداره، بربزهکاری جوانان ونوجوانان کانون اصلاح وتربیت اهواز را با استفاده از تست خود پنداره راجرزکه در دوفرم (الف و ب) مي باشد بررسي نماید.در اين فصل موضوع تحقيق،بيان مسئله،اهميت فايده تحقيق،هدف تحقيق،فرضيه ها و تعارف مفاهيم واژه ها عنوان میشود.
بيان مسئـله:
در پي جوابگويي به اين سوال هستيم كه آيارابطه خود پنداره بر بروز بزهکاری نرمال و طبيعي است يا اينكه خود پنداره آنها طبيعي و ضعيف است .البته اين مقايسه با جوانان ونوجوانان بزهکارانجام مي گيرد يعني اينكه خود پنداره در جوانان ونوجوانان بزهکاربررسی مي شود و اگر اختلاف معني داري ملاحظه شود قضيه را دنبال مي كنيم كه آيا اختلاف ناشي ازخودپنداری يا متغير ديگري است و اگر اختلاف معني دار نبوده پس بزهکاری در خود پنداره تاثيري نداشته است در توضيح بيشتر خود پنداري به معناي نگرش ادراك و برداشتي است كه شخص از خود دارد . محور اصلي اين پندار عبارت است از نام شخص ، احساسش نسبت به اندام و بدن خود، تصور كل بدن ، جذبيت و من، در اين تحقيق متغيري است كه به وسيله مقياس خود پنداري را جرز سنجيده مي شود.
اهميت و فايده تحقيق:
با توجه به شواهد و تحقيقات به عمل آمده و تجارب مي بينيم كه كودكان از لحاظ توانائيهاي ذهني يكسان نيستند و هر يك از آنان نيازمند روش و برنامه آموزشي خاص هستند در اين تحقيق جوانان ونوجوانان بزهکاری كه از نظر استعداد و توانائيهاي ذهني در سطح بالاتري هستند مد نظر قرار گرفته اند و از روشهاي آموزشي كه براي آنان به كار مي برند. توجه شده است بدين ترتيب كه جوانان ونوجوانان بزهکاری كه استعداد بالائی دارند چگونه خودپنداره اي دارند.آيا خود پنداره نرمال دارند يا بر عكس خود پنداره اي غير طبيعي و ضعيف دارند و اگر اثبات شود كه خود پنداره ضعيف دارند به بياني ديگر نسبت به توانائيهاي خود با نظري منفي مي نگرند. و تفكر آنان بين آنچه كه هستند، و آنچه كه بايد باشند، خيلي فاصله باشد.پس در پي آن باشيم كه روش مناسبی انتخاب كنيم .اين هدف از آنجا منشاء مي شود كه عده اي معتقدند عوارض منفي از جمله ناسازگاريهاي رفتاري واجتماعي ناشی خودپنداری فردنسبت به خوداست.واگراين عوارض منفي درواقع عوارض ناشی ازخودپنداری هستند. ميخواهيم دريابيم،ومطمئن شويم، كه ازخودپنداره غير طبيعي وضعيف آنان منشاء مي شود يا نه ؟
هدف تحقيق:
هدف كلي ما اين است ، كه به رابطه بين بزهکاری با خود پنداره برسيم، و در جاي مناسب بررسي شيوه هايي از تعليم و تربيت و نيز كشف راههايي است . كه بهترين الگوها را براي رشد فردي و اجتماعي كودكان فراهم مي آورد و از آنجا كه اهميت هر تحقيقي در ميزان ميل به اهداف واقعي آن مستتر است لذا به اميد دستيابي به اهداف كلي و اختصاصي در تحقيق مذكور سعي مي كنيم پيرو واقعي علم و تحقيق باشيم .
فرضيه ها:
- بررسي رابطه خود پنداره با بزهکاری جوانان ونوجوانان،
- روابط بين خود پنداره بالا و بروز بزهکاری جوانان ونوجوانان،
- روابط بين خود پنداره پايين و بروز بزهکاری جوانان ونوجوانان،
سئولات تحقیق:
1- آیا بین خود پنداره وبزهکاری جوانان ونوجوانان رابطه ای وجود دارد ؟
2- آیا بين خود پنداره بالا و بروز بزهکاری روابط معنا داري وجود دارد ؟
3- آیا بين خود پنداره پايين و بروز بزهکاری تفاوت معنا داري وجود دارد ؟
تعاريف مفاهيم و واژه ها عملياتي و مفهومي :
- بزهکاری در معنا و مفهوم لفظی خود عمل خطائی قلمداد می شود که ناشی از ترک انجام وظیفه قانونی با انجام یک عمل خطائی است، که جرم قلمداد نمی شود. که این لفظ بیشتر برای کودکان واطفال به کاربرده می شود. بزهکاری در هر حال از لحاظ اصطلاحی معنای بسیار نزدیکی با جرم و تبه دارد. ولی به این لحاظ در برابر اطفال استعمال می شود. که اطفال با توجه به روح لطیف و ساده ای که دارند، نامناسب است، که آنها را به مجرم و تبهکاری عنوان کرد. و ازاین حیث اطفال بزهکار نامیده می شوند. و در برخی از موارد نیز بزهکار به فردی اطلاق می شود که صرفا مرتکب جرم نشده ولی به طور کلی فردی سرکش و ضد اجتماعی باشد.
- خودپنداري عبارت است از ارزشيابي كلي فرد از شخصيت خويش اين ارزشيابي ناشي از ارزشيابي ذهني است كه معمولا” از ويژگي هاي رفتاري خود به عمل مي آوريم.در نتيجه ممكن است، مثبت يا منفي باشد .
- در تعريف عملياتي خود پنداره : خود پنداره دراین تحقیق عبارت است از خصیصه ای که بوسیله تست خودپنداره راجرز سنجیده می شود .(تست را جرز از دو فرم (الف،ب) تشكيل شده است).
- خود واقعي : به مجموعه نگرشها و بازخوردهاي فرد به آنچه كه واقعا” هست معطوف ميگردد و ميزان آن عبارت است از نمره اي كه فرد در فرم «الف» تست را جرز كسب ميكند.
- خود ايده آل: به مجموعه آرمانهاي فرد به آنچه كه مي خواهد باشد معطوف ميگردد و ميزان آن عبارت است از نمره اي كه فرد در فرم «ب» تست را جرز كسب مي شود
خود چيست :
حكماي يونان باستان همواره نصيحتي كرده اند كه خود را بشناسيد اين نصيحت خوبي است زيرا به دليل شناخت ناقص و محدود از خود معمولا” در انتخاب رشته تحصيلي در انتخاب شغل در عشق و ازدواج در حقيقت در تمام مواردي كه مي خواهيم درباره موضوع مهمي در ارتباط با آينده آن اخذ تصميم كند دچار مشكل كنيم .روان شناسان حرفه اي به كرات با مردمي مواجه مي شوند كه انتخاب نادرست انجام داده اند هر چند در نظرافرادي كه از خارج به موضوع نگاه مي كنند اشتباه بود انتخاب كاملا” واضح و آشكار است اما اين اشتباه همواره به علت داشتن تصوير نادرست از خود يعني قصور شخص در اين نكته خود را به درستي بشناسد تكرار شده است.2خود مجموع افكار و احساساتي است كه شخص را از هستي فرد خويش و اينكه چيست آگاه مي سازد . خود مجموع تمام چيزهايي است كه شخص از آن خود مي داند علاوه بر ساير چيز ها خود شامل سازمان عقايد نگرشها، ارزشها و مسئوليتهاي هر شخص است خود عبارت است از مجموع تمام محيط ذهني و محيط ذهني و خصوصي فرد .خود شامل دنياي دروني هر شخص است در مقايسه با جهان بيروني كه شامل اشياء و اشخاص مي باشد خود هان فرد است از ديدگاه خويش همان چيزي است كه بالفظ«من » به آن اشاره مي شود خود را شخصيت نيز توصيف كرده اند (آلپورت) خود هم ثابت است و هم متغير و شامل … طبيعت ثابت شخص با اضافه تمام عواملي كه وابسته به زمان و مكان بوده و تغيير پذيرند .3جورج هـ . ميد از جمله كساني است كه به منشاء اجتماعي خود معتقد است و در اين مورد مي نويسد خود اساسا” يك سازمان اجتماعي است كه در جريان تجارب اجتماعي پديد مي آيد …و خارج از خود تجارب اجتماعي وجود نخواهد داشت .
به نظر ساليوان خود عبارت است از ارزيابيهايي كه در شخص منعكس شده اند و نخستين تجاربي كه در رشد خود موثر است از تماس با ديگران حاصل مي شود و بناي اولين خود سنجي كودك ، افكار و احساسات ديگران نسبت به اوست . نظر اشخاص مهم در پي ريزي خود اهميت زياد دارد . ساليوان معتقد است كه شخصيت را نمي توان از پيكره پيچيده روابط خصوصي جدا كرد .ساليوان نيز مانند هورناي و مردم و ديگران معتقد است كه بين نظرهاي شخصي نسبت به خود و نسبت به ديگران ارتباط متقابل و نزديك برقرار است . كسي كه خود را محترم مي شمارد و براي ديگران نيز احترام قائل است اگر نسبت به خود اعتماد واقعي داشته باشد به ديگران نيز اعتماد خواهد داشت .
چگونگي تشكيل خود پنداره :
تعدادي از روان شناسان ادعا كرده اند كه كليد اصلي درك رفتار هر فرد نحوه نگرش هر فرد نسبت به خودش است بويژه كامبز واسينگ (1959) معتقدند كه حفظ و تقويت خود ادراك شده انگيزه كليه رفتارها مي باشد . در حاليكه جورارد (1964) استدلال مي كند هر جا كه تجربه اي با ديدگاه شخص نسبت به خود سازگاري داشته باشد تاثيرات آن تجربه مورد استفاده قرار ميگيرد اما هنگامي كه تجربه با خود پنداره فرد مطابقت نداشته باشد و تاثيرات تجربه فوق مضطرب كننده و براي فرد غير قابل قبول شده و گوشه گيري مي شود همه ما خود پنداري و عزت نفس ديگران را با نحوه برخوردمان با آنها تحت تاثير قرار مي دهيم .نقص عزت نفس يك شخص چه چيزي جزء توهين و تقويت ديدگاه همان نسبت به خود چه چيزي جزء تعريف و تمجيد مي تواند باشد .اگر به ما توهين شود احساس نا امني كرده و حس مي كنيم از ارزشمان كاسته شده، خود را توجيه كرده و قانع مي كنيم اين امر تجربه اي ناخوشايند است كه تلاش مي كنيم در آينده از آن اجتناب كنيم .اگر از ما تعريف و تمجيد شود مي درخشيم و شكوفا مي شويم ، آرامش مي يابيم و نسبت به كسي كه تنها ارزش ما را درك كرده و بلكه آن را به وضوح بيان داشته احساس دلگرمي و نزديكي مي كنيم . چنديدن روان شناس رشد « داريكسون 1963و اسروف 1978) بر نقش تجارب عاطفي اوليه « يعني رفتار از جانب پرستار اصلي» در تعيين حس سلامت هيجاني و خود ارزشي شخص تاكيد كرده اند كه در مورد بچه بجاي رشد بي حد شناختي در اعتقادات خاص در مورد خود بيشتر ياد ميگيرند كه محيط آنها ارضاء كننده و يا متفاصم و بيهوده است .
حتي نوزادان خيلي كوچك نيز به نظر مي رسد كه دريابند كه مورد پذيرش با عدم پذيرش قرار دارند بچه ها احتمالا” اين تجارب اوليه اجتماعي را به حس اصلي غرور يا شرم تفسير مي نمايند.
اجزاي الگوهاي شخصيت :
الگوي شخصيت متشكل از يك هسته يا مركز ثقلي بنام خود پنداري و يك سيستم مركب از پاسخ هاي كسب شده بنام «خصايص مي باشد اين دو رابطي متقابل دارند و هسته مركزي خصايص را كه از ارزشهاي خاص فردي در سازگاري با موقعيت هاي زندگي مي باشد تحت تاثير قرار مي دهد براي نشان دادن ارتباط متقابل اين طرح مي تواند با برخي مقايسه شود كه در آن مركز چرخ تحت تاثير قرار دارند ، همنطور هم خصايص بوسيله خود پنداري متاثر مي شوند .
اجزاي خود پنداري :
خودپنداري داراي سه جزء اصلي ادراكي، تصويري ، و نگرشي جز اداراكي تصويري است كه فرد نسبت به اندام ظاهري خود و برداشتي كه ديگران از ظاهر وي ميكنند دارد. و شامل تصويري كه وي از چنين بت و همخواني جنس بدنش و قسمته هاي مختلف بدن همانند ماهيچه هايش دارد تصور فرد نسبت به رفتارش و اعتباري كه اين عوامل در نظر ديگران به او مي دهد، مي باشد .جزء اداراكي اغلب «خود پنداري جسماني »ناميده مي شود .جزء تصوري ، برداشت شخص از ويژگيها و خصوصياتش ، توانائيها، زمينه ها، خواستگاه و آينده وي مي باشد اين جزء اغلب «خودپنداري رواني »ناميده مي شود و شامل آن دسته از خصوصيات انطباقي زندگي مانند صداقت، اعتماد به نفس، استدلال،شجاعت و خصوصيات منفي مي باشد . جزء نگرش: شامل اعتقادات ، عقايد، ارزشها و ايده ها، آرزوها و تعهد هايي كه فلسفه زندگي فرد را مي سازند مي شود .
اجزاي خود پنداري :
نگرش و احساس نسبت به خود آموختني است كولي اولين كسي بود كه اظهار داشت منبع اصلي ديد فرد نسبت به خود واكنش افراد ديگر است و اين عقيده بطور كامل در قوانين يادگيري اجتماعي جا گرفته و قابل توجيه است وبه عبرت ديگر تنها به كودكان ياد مي دهيم كه چگونه رفتار كنند و هيجانات خود را مقابل ديگران سازگار نمايند بلكه به آنها مي اموزيم كه چگونه در مقابل خوشان رفتار كنند و هيجانات خود را سازش دهند .
كودك مورد محبت و دوست داشتني است كه والدين خواستار او بوده و آمدنش خوش آمد گفته شده باشد . توجه به والدين مستقيما” به او بوده و تاثير علاقه و مواظبت والدين ايجاد ارزشمندي را در نظر كودك تضمين كرده است درطول تمام روزهاي زندگي او شواهدي از تحسين از سوي والدين را احساس كرده و شنيده است .
برعكس كودكي كه دريك رديف متعددازفرزندان يك مادردرمانده كه به سختي خودراباشرايط خانه داري وحشتناكي وفق مي دهدقرارداردوفرزندپنجم است ممكن است كمترين وقت وتوجه خودرابه خودجلب كند .
بخاطر آنكه ساير خواسته هاي فشار آور از مادر زياد هستند .
بنابراين اين كودك ممكن است بيش از آنكه حتي وارد مدرسه شود تنها بياموزد كه او چيزي نيست جزء يك مزاحم و مايه آزار يك بلاي آسماني و همواره دست و پاچلفتي و بي دقت و …
كوپه اسميت(1967) بطورخلاصه شرايط زندگي اوليه اي راكه به خود پنداري مطلوب و سازنده اي مي انجامد .
مورد آزمون قرار داد و دريافت كه موارد زير ابتدائا” بطور مستقيم با جريان خودپنداري مرتبط بودند :
- روابط محبت آميز والدين در يك خانواده وابسته و نزديك و صميمي
- ارتباط حزب با والدين
- ارائه رهنمودهاي واضح و روشن براي رفتار بوسيله والدين
- آزادي براي عمل در چهار چوب آن محدوده هاي مجاز شده از سوي والدين
- تشويق و اعتماد به خود
- انتقال مهارتهاي اجتماعي به وسيله آموزش
يشل آرجيل كه به طور گسترده اي(بخصوص در كتاب تعاملهاي اجتماعي 1969) در مرد مفهوم خود و رفتار درون فردي مطلب نوشته است اظهار داشت كه ما از ساير افراد شيوه هايي كه ما را طبقه بندي ميكنند به طور مداوم دريافت ميكنيم و ياد ميگيريم اين دسته بنديها يا قبول هستند يا نيستند .
براي مثال ما بدون هيچ مشكلي نام، جنسيت ، سن و مليتي را كه به ما اطلاق مي شود را قبول داريم. گرچه اينها بدليل آنكه درزندگي وزمره مفيد فايده هستند در اصل توصيفاتي قالبي و كاملا” عيني قابل قبول مي باشند .
اكثر ما بدنبال ديد مستدل مثبتي در مورد خودمان هستيم و شنيدن ارزيابي هاي منفي كه از ما يا رفتارمان مي شود برايمان دردناك است و واكنشهاي حمايت از خود را در ما فرا مي خواند.
پیشینه تحقیقات داخلی:
آقای کاظمی در مطالعه اي تطبيقي بيان كودكان عقب مانده ذهني عادي و تيز هوش ورابطه خود پنداره بین آنهانشان دادند كه ديدگاه نظام شناختي درباره تحول مرحله اي صدق مي كند در اين پژوهش تيز هوشان داراي تحول متفاوتي بودند. حقيقتي مزبور در تعيين ميزان پيشرفتهاي تيز هوشان در طي تحول اظهار مي دارند كه ممكن است تيز هوشان مراحل را سريعتر بپيمايند (كاظمي حقيقي 1371).
اما اين وضعيت در طي مراحل سني ثابت نبود(مذكور از كاظمي حقيقي 1371) به طور كلي از اين بخش ميتوان اين گونه نتيجه گيري كرد كه برخي از نظريه پردازان به وجود مراحلي در رشد شناختي اعتقاد دارند و آموزش و تمرين را در جهش از اين مراحل داراي تاثير چنداني نمي دانند ولي برخي ديگر به تاثير آموزش و يادگيري تراكمي اهميت بيشتري دارد و امكان تسريع در رشد ذهني را ميسر مي دانند .
در تحقيقی آقای یاری به بررسي رابطه خودپنداره بر جهش تحصيلي دانش آموزان پسر13-10 ساله نواحي 1و2 آموزش و پرورش شهرستان اراك در سال 84-83 انجام داد. (یاری 1384)
جامعه آماري تحقيق شامل داشن آموزان 10 تا 13 ساله پسر شهرستان اراك در نواحي 1و2 آموزش و پرورش اراك مي باشد.روش نمونه گيري روش تصادفي خوشه اي بوده وابزارتحقيق تست راجرز دردو فرم (الف و ب)
ونتیجه بدست آمده از تحقیق این بود که نسبت خودپنداري در هر دو گروه يكسان نمي باشد به عبارت ديگر نسبت خودپنداري بالا در دانش آموزان جهشی بسيار بالاتر از همين نسبت در دانش آموزان غير جهشي مي باشد و خودپنداري بالا نقش به سزايي در جهش تحصيلي دارد .و نتيجه گرفت که بين نسبتهاي مورد مقايسه تفاوت معناداري وجود دارد . و به عبارت ديگر نسبت خودپنداري پايين در دانش آموزان جهشي بسيار كمتر از همين نسبت در دانش آموزان غير جهشي مي باشد .
پیشینه تحقیقات خارجی:
كوهن و مك پارتلند (1954) در روان شناسي كه خصوصا” به مسئله خود پنداري علاقمند بودند بعبارتي در كار تحقيق در مورد تغييرات در اين زمينه فعاليت مي كردند تستي 20 عبارتي را كه در آن آزمونيها خواسته ميشود كه 20 پاسخ به سوال من كه هستم ارائه دهند فراهم آورند آنها از اين تكنيك براي آزمودن خودپنداري 100 بيمار كه دريك بيمارستان رواني ارجاع داده شده بودند استفاده كرده و دريافتند كه خودپنداري بيماران بطور محسوس با انواع مختلف رفتار آنان در بيمارستان بستگي دارد معناي آن اين است كه هر تغيير ناگهاني در شيوه اي كه يك فرد خودش را مي بيند احتمالا” همواره با رفتار غير مشخص خواهد .
كارهاي كارل را حرز و اشاعه درمان مراجع محوري بوضوح در پايه و بنيان با درك روز افزون در مورد اينكه چگونه خود و احساس در مورد خود به وجود مي آيد در رابطه است .
كارنر(1985)رابطه ميان مراحل تحول و تيز هوشي وخود پنداری را برسي نمود در مطالعه او 673 كودك 10 تا 16 ساله كه در يك برنامه غني سازي تابستاني شركت كرده بودند را مورد آزمون قرار داد .
كودكان در زمينه اندازه گيري تحول شناختي از ديدگاه پياژه تحت اجراي آزمون مداد كاغذي قرار گرفتند نتايج مطالعه نشان داد كه افراد تيز هوش و هوشمند داراي خودپنداری بالاو هوشبربالاي 110 در كليه سطوح سني نسبت به افراد عادي نمرات بيشتري كسب كرده اند.
تيز هوشان در مقايسه با افراد هوشمند (با هوشبر بين 129-110) در سنين پايين عملكرد بهتري بودند اما در طي دوران بلوغ تفاوت بدست نيامد،در مجموع افراد تيز هوش تقريبا” 2 سال و افراد هوشمند 1 سال پيش افتاده تر از افراد عادي بودند .
راجرز از اولين كساني بود كه به طور تجربي اثرات فرمهاي شخص درماني را در كتاب درمان مراجع محوري به سال 1951 به چاپ رسانيد مورد تحقيق قرار داد . راجرز استدلال كرد كه در طي جريان اين نوع درمان مراجعين به اينكه خود را تا حدود بيشتري با ساير مردم در نظر گرفته توجه كنند دست مي يابند و علاوه در تطبيق نگرشهاي مثبت بيشتري نسبت به خودشان موفق بوده اند.
اين امر در بهداشت رواني يك پيشرفت عمده محسوب مي شود در يك جمع بندي كلي حجم قابل توجهي از شواهد وجود دارند كه همگي به اين نظريه اشاره مي كنند كه ما در حقيقت از طريق نگرشهاي افراديكه نسبت به خودمان و شيوه اي كه آنها با ما رفتارميكنند ياد مي گيريم كه چه احساس در مورد خودمان داشته باشيم . كاربرد هاي اين نظريه براي والدين ، معلمان،استخدام كنندگان،مددكاران اجتماعي و در واقع تمام كساني كه كارشان به رابطه نزديك به عامه مردم منجر مي شود ، بسيار پر اهميت است ، اين كابردها در برخي تخصصها خصوصا” پزشكي و پرستاري شروع به كشف و استخراج شده اند .
ماهيت خودپنداري :
هر فرد در ذهن خود تصويري از خويشتن دارد كه آن را خود انگاره يا خود پنداره مي نامندبه اعتقاد صاحبنظران قسمت عمده ويژگيهاي شخصيتي ، منش و خصوصيات رفتاري هر فرد به تصويري كه از خود در ذهن دارد يعني خود انگاره وي بستگي دارد .
انواع خودپنداره :
تقسيم بندي هاي متعددي درباره خود پنداره انجام گرفته است اما در اين جا بدون آوردن اين تقسيم بندي انواع خودپنداري مشترك در ادبيات مربوط به طور مختصر معرفي مي شود .
خودپنداري واقعي:
برداشتي كه فرداز خويشتن دارد يا آنچه كه فرد در حال حاضر از وجود خويش احساس مي كند در ديدگاههاي اسلامي چنين آمده است كه انسان وفتي روي به درگاه الهي مي كندخودداقعي خويش رانيزكه پرتوي از عالم روبروي است باز مي يابد هر چه بيشتر اشتغال به ياد خدا كند به همان اندازه با خود واقعي آشنا مي شود .
خودپنداري مثبت:
اين خودپنداري اغلب درسايه فراهم آوردن زمينه هاي بروزاستعدادوتوانائيهاورغبت هاودرپي آن موفقيت و كسب پاداش شكل ميگيرد شخصي كه داراي اين نوع خودپنداري است شخصي است كه داراي در خود احساس كفايت ارزش، شايستگي و اعتماد و اطمينان پيدا مي كند .
خودپنداري منفي:
خودپنداري منفي معمولا”دروي شكستها شكل گرفته وفردداراي اين نوع خودپنداري درخود احساس بي لياقتي، ناشايستگي،تنفر، انزجار،حقارت و بي اعتمادي ميكند خود پنداره فردي بيانگر خصوصيات فرد است از ديدگاه خودش و اين خود پنداره از خصوصيات جسماني تا هويت جنسي ، قومي، طبقه اي، اجتماعي،اقتصادي فرددر طول زمان را در بر مي گيرد .
خودپنداري اجتماعي:
ويژگيها يا خصوصيات رفتاري شخص است كه وي تصور ميكند كه ديگران وي را مشاهده مي كند.
خودآرماني با توجه به خودپنداره شخصی فرد:
اين آرمان ها خودپنداره هايي هستند از آنچه كه فرد شخصا” اميدوار است همانند آنها باشد .
خودآرماني با توجه به خودپنداره اجتماعي فرد:
اين آرمانها پنداره هايي هستند از آن چيزي كه فرد دوست دارد ديگران او را آن گونه مشاهده كنند .کودکان و نوجوانان سرمایه های معنوی جامعه می باشند و سلامت روح و جسم آن ها تضمین کننده ی سلامت جامعه درآینده است.بنابراین مسائل آنان ازجمله مسائلی است که بایدبه آنهاتوجه ویژه ای مبذول داشت. بررسی ریشه ای مسائل اطفال وازآن جمله بزهکاری اطفال،برای رسیدن به یک جامعه ایده آل شرطی ضروری است.در واقع از قدیم الایام گفته اند ، پیشگیری بهترازدرمان است . طبعا اگر طفلی به هر دلیلی از ابعاد جسمانی ، روانی و رفتاری به نقصان و یا انحرافی مبتلا گردد ، قهرا بازپروری وی مستلزم صرف هزینه های هنگفت و مضاعفی خواهد بود.ازطرف دیگربسیاری ازافرادی که همواره مرتکب جرائم گوناگون می شوند،همان کودکان بزهکار دیروز هستند . از جمله مسائل همیشگی و مطرح نزد اندیشمندان و بالاخص حقوقدانان و جرم شناسان ، موضوع بزهکاری اطفال و نحوه مقابله با آن و شیوه های انحراف و کجروی آن ها در جامعه می باشد . از آن جا که دلایل وعوامل بروزجرم درمیان اطفال با افراد بزرگسال متفاوت بوده واز سوی دیگر این طبقه از جامعهدارای وضع روانی و اجتماعی حساس تر و به مراتب آسیب پذیرتری نسبت به سایرین می باشند ، لذا باید روشی متناسب باشرایط وموقعیت این افراد اتخاذ شود.این روش تحت عنوان سیاست کیفری مربوط به کودکان ونوجوانان بزهکاراهمیت فراوانی دارد.برخورداری ازیک سیاست جنائی وکیفری متناسب باشرایط و وضعیت صغارونوجوانان می تواند به جامعه مدنی جهت پیشبرد یکی از اهدافش که پیش گیری از وقوع جرائم در آینده است ، کمک فراوانی کند.
تعریف طفل بزهکار:
اصولا بزهکاری عبارت است از جرائم کم اهمیت و چون اطفال معمولا مرتکب این نوع جرائم می شوند ، در مورد اطفال استفاده از واژه بزهکاریهتراز استفاده از واژه مجرمیت است .با یک تعریف ساده میتوان گفت ، طفل بزهکار فردی است که قبل از رسیدن به سن هیجده سالگی ، مرتکب جرمی شود.
تاریخچه ی واکنش اجتماعی در مقابل اطفال و نوجوانان بزهکار:
اصلاح بزهکاری نوجوانان نخستین بار در انگلستان و در قرن نوزدهم ( سال 1815 میلادی ) مطرح شد . در آن دوران جرائم کودکان و نوجوانان افزایش یافته بود ، از آن پس واژه ی بزهکاری اطفال در تمام کشورها متداول گردید . در آمریکا لایحه ی مربوط به تاسیس دادگاه اطفال در سال1891 در شیکاگو به مجلس قانونگذاری ایلینویز تقدیم شد . این لایحه درسال 1899 به تصویب رسید و به صورت قانون در آمد . همزمان با تصویب این قانون دادگاه های اطفال ونور تشکیل گردید و این اولین دادگاهی بود که رسما شروع به کار کرد . فکر تاسیس دادگاه های اطفال به سرعت در تمام ایالت ها پیدا شد و امروز در تمام ایالات آمریکا دادگاه اطفال وجود دارد.همچنین در سال 1909 در شیکاگو سازمان بسیار مهم و ارزنده ای به نام موسسه ی پیسکوپاتیک جوانان تاسیس گردید که کار اصلی آن ، تحقیق و بررسی در رفتار وسلوک نوجوانان و همکاری نزدیک با دادگاه اطفال شهرشیکاگو بود .در کشور ما تا قبل از تشکیل دادگاه های اطفال ( مصوب سال 1338 ) مرجع قضایی واحد و صلاحیت داری برای رسیدگی به بزهکاری اطفال پیش بینی نشده بود . با تصویب این قانون دادگاه ویژه اطفال تشکیل شد . متاسفانه با تصویب قانون اصلاح برخی از مواد قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال 1361وتشکیل دادگاه های کیفری 1 و 2 ،حسب رای وحدت رویه قضایی شماره 6 – 23 / 2 / 64 ،دادگاه ویژه اطفال از نظام قضایی حذف و رسیدگی به اتهامات اطفال و نوجوانان بر حسب نوع و شدت جرم
ارتکابی در صلاحیت دادگاه های کیفری 1و 2 قرار گرفت از نظر تاریخی بنظر می رسد که اقدامات مقابله ای با بزهکاری اطفال و نوجوانان و در عین حال ریشه یابی آن خیلی دیر انجام شده واین موضوع از جمله مسائلی است که نهایتا به یک یا دو قرن پیش باز می گردد.
قوانین مربوط به بزهکاران صغیر در حیطه بین الملل:
اسناد و قطعنامه های مختلفی از سوی سازمان ملل صادر شده است که بعضی از آن ها به مثابه قانون است و جنبه الزامی دارند و در مقابل برخی دیگر از این اسناد جنبه ارشادی داشته و فاقد جنبه الزام است .
در مورد اسناد الزام آور ناظر بر اطفال بزهکار باید گفت که تنها معاهده حقوق کودک ، از این جنبه الزام آوری برخوردار است . این معاهده از طریق مراقبت های اساسی آموزشی و بهداشتی ، رسیدگی به حقوق کودکان را آغاز کرده و در عین حال از کودکان و نوجوانان در مقابل بهره کشی و سو استفاده های مختلف من جمله بهره کشی در زمینه کاری حمایت می کند .در مورد اسناد ارشادی ناظر بر اطفال بزهکار در زمینه عدالت کیفری اطفال می توان به مجموعه قواعد حداقل سازمان ملل متحد درباره مدیریت و اعمال عدالت کیفری اطفال و همچنین قواعد ملل متحد راجع به حمایت از اطفال محروم شده از آزادی اشاره کرد .
آمار و ارقام مربوط به بزهکاری اطفال و نوجوانان :
در كوششي براي شناخت سبب شناسي بزهكاري روز نبيوم (1989) دريافت كه نوجواناني كه پيوند قومي با والدينشان دارند كمتر مستعد براي انجام بزهكاري هستند . فالانري و همكاران( 1999) گزارش داده‌اند كه نوجوانان بدون والدين به ويژه در زمان ساعات بعد از مدرسه استعداد بيشتري براي دست زدن به اقدامات بزهكارانه دارند. فيشرراستون و همكاران (1993 ) عنوان كرده‌اند كه در جوانان خانواده‌هاي والديني سالم (زوج والديني) مشكلات مدرسه كمتري نسبت به كودكان خانواده‌هاي تك والديني گزارش ميشود .
طبق گزارشی که یکی از حقوقدانان به نام گادلی برای سومین کنگره جرم شناسی تهیه کرده بود ، نشان می داد که هفتاد درصد از کودکان و نوجوانان بزهکار، خانواده گسسته و در هم ریخته داشتند و آمار مشابه در کشور ایران بر روی اطفال کانون اصلاح وتربیت شهر تهران (1351-1348 ) نشان داد که بین چهل تا پنجاه درصداین اطفال متعلق به خانواده های از هم گسیخته بوده اند.همچنین در پژوهشی علمی دیگری که در بند اصلاح و تربیت اردبیل به انجام رسیده ، از لحاظ فراوانی بزهکاری نشان داده شده که بیشترین رقم بزهکاری را نوجوانان بین هیجده تا بیست سال مرتکب شده اند (8/53 درصد) . از لحاظ سطح تحصیلات نیز نتایج بدست آمده حاکی از اینست که دقیقا یک رابطه معکوس بین فراوانی بزه و تحصیلات این افراد بزهکار وجود دارد . در واقع هر چه سطح تحصیلات آن ها افزایش یافته ، درمقابل فراوانی ارتکاب جرم در آن ها کاهش یافته است . در مورد رابطه تعداد خانوار افراد بزهکاردر مقابل فراوانی بزه نیز باید گفت که در کل نوجوانان بزهکار با خانواده پر جمعیت ، بیشتر ازنوجوانان بزهکار با خانواده کم جمعیت مرتکب اعمال ضداجتماعی می شوند.ازاطلاعاتی که این پژوهش بدست آمده،به خوبی نمایان است که خانواده بزهکاران دچارنوعی اختلال واشکال به صورمختلفی همچون ازدواج مجدد،اعتیاد و … می باشند.
عوامل موثر در بزهکاری اطفال و نوجوانان:
عوامل گوناگونی در بروز بزهکاری موثر است و تنها نمی توان علت خاص و واحدی را برای آن در نظر گرفت عوامل مختلفی نظیر عوامل اجتماعی ، اقتصادی ، فیزیولوژیکی و … در کنار هم باعث می شوند که بزهکاری در نوجوانان واطفال به ظهور برسد.
نقش خانواده:
محیط خانواده اولین محیطی است که فرد در آن رشد می کند و هنجارها را می آموزد . علی رغم اینکه بسیاری ازعوامل دروقوع بزهکاری اطفال ونوجوانان دخیل اند امادرگام نخست این خانواده ها هستندکه نقش تعیین کننده ای در سرنوشت اطفال دارند . چنانکه با تربیت درست می توانند کودک را به راه صحیح هدایت کنند ویا شرایط و محیط را برای تحقق بزهکاری توسط اطفال مهیا سازند معمولا والدین اطفال یا نوجوانان بزهکاراز نظر رفتاری یا بسیار خشن وسخت گیر هستند و یا نسبت به فرزند خود بسیار بی توجه و سهل انگار هستند .غالباوالدین این دسته ازاطفال و نوجوانان در ارتباط برقرار کردن با فرزند خود دچار اشکال هستند و نمی توانند به درستی به تکالیف خود نسبت به فرزندشان عمل کنند .دانشمندان با پژوهش ها ی اجتماعی ، وضع نابسامان محیط خانوادگی رادربروز جرائم تایید کرده اند و اذعان داشته اند که وضع خانوادگی شخص رابطه ی مستقیم بابروزحالت خطرناک و بزهکاری وی دارد.از نظر تحصیلات و مسائل فرهنگی ، فرزندان خانواده های سطح پایین ومتوسط به مراتب بیشتراز فرزندان خانواده های روشنفکر وسطح بالای جامعه در معرض ارتکاب جرائم مختلف هستند.بنابراین نبایدسیاست جنائی خاص بزهکاران صغیر و نوجوان را ازسیاست حمایت خانواد ه جدادانست.به عبارت دیگر حمایت درست از نهاد مقدس خانواده و نظارت اساسی وکارشناسانه بر آن سبب کاهش جرائم خاص صغارونوجوانان خواهد شد به نظر روانشناسان اگر شخصی در محیط خانواده از نظر رفع نیاز های اساسی جسمی و روانی مانند نیاز های عاطفی ارضا نشود ، به احتمال فراوان در آینده ای نه چندان دور به طرق مختلف به اعمال ضد اجتماعی دست زند.عدم وجود محبت ، ارتباطات صمیمی ، تفاهم متقابل و در عین حال وجود تشنج در خانواده،ازهم گسیختگی خانواده ، طلاق ، فوت والدین و… از جمله عواملی هستند که در وقوع بزه توسط نوجوانان واطفال موثر است .همچنین نحوه تنبیه والدین در مقابل سرپیچی های کودک و شلوغ کاری های وی نیز طبق بند 1 ماده 59 قانون مجازات اسلامی و همچنین تبصره 2 ماده 49 باید همراه با دو شرط باشد . اولا تادیب اطفال باید در حد متعارف باشد و ثانیا این تنبیه باید ضرورت داشته باشد . در واقع این دو ماده به نوعی جنبه پیش گیری از بزهکاری اطفال و نوجوانان دارند .متاسفانه در قوانین موضوعه ما مبنا و معیاری برای ضرورت تنبیه اطفال آورده نشده است و به نظر می رسد که این مساله توسط عرف جامعه تعیین می شود . بسیاری از فقیهان در مورد حد و میزانی که تنبیه ضرورت پیدا می کند ، نظرات گوناگونی داده اند که خود جای بحث دارد و در این مجال نمی گنجد.
عوامل اجتماعی:
جامعه ای که از یک ثبات و پایداری اجتماعی برخوردار نیست و دائما دچار هرج و مرج و بی نظمی از قبیل جنگ ، شورش ، اختلافات طبقاتی ، آلودگی هوا ، وضع بد سکونت ، جمعیت بالا و … باشد ، قطعا شرایط و بستر مساعدی را برای ارتکاب بزه فراهم می کند و بالعکس جامعه ای که ازیک ثبات و نظم اجتماعی واقعی برخوردار است ، می تواند به مرور زمان ریشه های بزهکاری و عوامل آن را در خود بخشکاند .
عوامل اقتصادی:
فقر از عوامل اصلی ایجاد بزهکاری است . کمبود امکانات نظیر امکانات بهداشتی ، خوراک ، پوشاک و مسکن باعث می شود نیازهای اشخاص بر طرف نشده و موجب تحریک وترغیب آن ها به ارتکاب بزه های مختلفی می شوند . درچنین شرایطی برخی از والدین از کودکان خود برای ارتکاب جرائمی همچون سرقت استفاده می کنند و یا با وادار کردن فرزندانشان به تکدی گری آن ها را وسیله ای برای امرار معاش قرار می دهند .
نقش دوستان و همسالان:
از دیگر عوامل موثر در بزهکاری اطفال ، دوستی با افراد فاسد و بی بند وبار است . نوجوان اغلب رفتار خود را با الگوهای رفتاری دیگر دوستانش همانند سازی می کند و به شدت از آنان تاثیر می پذیرد.
نوجوانی که از خانواده طرد می شود برای جبران کمبود های عاطفی و روانی اش ، برای کسب حمایت و تایید به دوستان هم سن و سا ل خود روی می آورد . وی به دنبال افرادی می گردد که مانند خودش هستند . از این رو احتمال دارد با تحریک و تشویق دوستان نا باب خود دست به اعمال ضد اجتماعی و خلاف بزند .
عوامل روانشناختی:
روانشناسان عوامل گوناگونی را برای بزهکاری اطفال احصا کرده اند . بزهکاری با صفات روانشناختی مختلف و متنوعی همراه است که برخی از آنها عبارتند از هوش کمتر از متوسط ، خلق و خوی پرخاشگرانه و … . روانشناسان ثابت کرده اندکه بزهکاران نسبت به دیگرافرادبه مراتب ازعزت نفس پایین تری برخوردار بوده اند . اگر به گذشته ی اطفال و نوجوانان بزهکار توجه داشته باشیم ، خواهیم دید که اکثر قریب به اتفاق آن ها ، به نحوی از انحاء مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند.درمباحث روانشناختی ،این نظریه دربین قشری از روانشناسانوجودداردکه اگرکودکی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته ، فردی برون گرا باشد ، در آینده خود به طرق مختلفی در مقام انتقام برخواهد آمد . همچنین میزان آزار و اذیت و مدت زمان این آزار و اذیت از عوامل موثر ارتکاب بزه در اطفال و نوجوانان است که این عوامل تحت عنوان کودک آزاری بحث مفصل و جداگانه ای را می طلبد که در این مجال نمی گنجد و به توضیح مختصر در مورد آن بسنده کردیم.
علت های دیگر بزهکاری:
از عواملی که سبب افزایش بزهکاری اطفال و نوجوانان می شود ، می توان به مهاجرت از روستا به شهر و مشکلات مربوط به حاشیه نشینی اشاره کرد .بعضی از جرم شنا سا ن معتقدند که امروزه مهاجرت های داخلی و همینطور بین المللی ، یکی از دلایل عمده ی افزایش نرخ بزهکاری مخصوصا در میان نسل اول مهاجران است .همچنین پیشرفت و گسترش وسائل ارتباط جمعی می تواند از دیگر عوامل بزهکاری باشد . بدین صورت که پخش فیلم های رزمی و جنگی ، نشان دادن روش های سرقت و … هر کدام به نوعی می تواند
تاثیراتی منفی بر کودکان بگذارد و در عین حا ل موجب سوق دادن آن ها به ارتکاب بزه های گوناگون گردد .
همانطورکه در عالم واقع می توان گفت ، عامل مستقیم و مباشر اصلی این نوع جرائم خود طفل یا نوجوان است و عنصر مادی جرم توسط وی واقع می گردد . در عین حال درعالم مجازی می توان گفت عوامل دیگری نیز مانند عدم ثبات اجتماعی ، فقر، خانواده ی از هم گسیخته و … به عنوان معاونان جرم دروقوع اینگونه بزه ها موثر هستند و به طورغیرمستقیم و به وسیله ی تحریک و ترغیب اطفال یا نوجوانان تاثیر خود را بر عمل آن ها می گذارند .در مورد اطفالی که مرتکب جرائم گوناگون می شوند ، باید به این نکته مهم توجه داشت که بدلیل شرایط سنی حساس و ویژه این قشراز افراد جامعه ، نباید عناوینی همچون مجرم یا بزهکاربالفطره را در مورد آن ها به کار برد . در واقع برچسب زنی و به کاربردن این عناوین از لحاظ روحی و شخصیتی می تواند تاثیرات زیانباری بر اطفال داشته باشدمتاسفانه طبق مطالعاتی که در مورد اطفال بزهکار انجام شده ، این موضوع مشخص شده که برچسب زنی زیر عنوان مجرم یا نقص کننده قانون به مراتب از سوی خانواده ها بیشتراز نهادهای کیفری انجام می گیرد! به هر حال شایسته است برای ریشه کن شدن مساله بزهکاری اطفال و نوجوانان و پیشگیری از وقوع اینگونه جرائم در آینده ودر نهایت رسیدن به جامعه ای مطلوب که نظم و امنیت نسبی و در عین حال عدالت اجتماعی بر آن حاکم باشد ، در اتخاذ روش متناسب با وضعیت کودکان و نوجوانان تلاش شود . زیرا ممکن است برخورد نسنجیده و غیر کارشناسانه ، نتیجه معکوس به بار دهد و موجب تشدید وضعیت انحرافی و بزهکاری این قشر از افراد جامعه گردد.
خصوصيات عاطفي ـ اجتماعي كودكان دارای خودپنداره بالا :
كودكان فوق مانند ويژگيهاي شناختي از نظر عاطفي نيز داراي مشخصاتي است كه او از ساير افراد عادي متمايز مي سازد لذا با توجه به اهميت اين متغير در تحقيق حاضر ضروري است كه به بررسي اجمال خصوصيات بپردازيم به طور كلي كودكان مورد نظراغلب شادمان و مورد علاقه ديگران مي باشند ولي از آنجا كه كودكان تافته جدا بافته نيستند در واقع تنها كودكاني با ويژگيهاي خاص هستند آنها نيز در طي دوره رشد وبلوغ مانند ديگر كودكان با مشكلاتي مواجهه هستند علاوه بر آن نبوغ آنها ممكن است سبب ايجاد مشكلاتي شود كه در بين كودكان مستعد ، مشترك است بعنوان مثال گالبريت(1985) شكايات بيش از 400 دانش آموز را مورد مطالعه قرار داد در اين مطالعه تقريبا” تعداد پسران شركت كنند و سن آنها بين 7 تا 18 سال متغير بود. نمونه اي از شكايات اين افرادعبارتند ازهيچ كس براي ما توضيح نمی دهد، كه خودپنداری بالاچه معنايي دارد .والدين ، معلمان، دوستان از ما متوقعند كه كامل و بي نقص در همه اوقات بهترين باشيم .كارهايي كه ما در مدرسه انجام مي دهيم خيلي ساده است و براي ما خسته كننده اند . شكايات فوق نشان مي دهند گوشه اي از مشكلات خاص كودكان باخودپنداره بالا است كه مسلما” به طور بالقوه مي توانند زمينه هاي برابري ايجاد مشكلات عاطفي و اجتماعي در آنها فراهم مي سازند علي رقم اين مشكلات تعداد زيادي از آنها سمت رهبري را در فعاليتهاي مدرسه به عهده مي گيرند اغلب آنها از نظر عاطفي با ثبات و متكي به نفس هستند و در برابر اختلالات عصبي كمتر از كودكان معمولي آسيب پذيرند اين كودكان نسبت به خود نظري مثبت دارند (كول من و ديگران 1985)همچنين برادي و بن باو (1986) آشكار ساختند كه جايگاه مهار تيز هوشان غالبا” دروني است يعني شخصا” خود را كنترل و ارزيابي ميكنند . اين تصور عمومي و دائمي نادرست درباره افراد تيز هوش بخصوص آنهايي كه در هنر سرآمد هستند اين است كه آنها در برابر بيماريهاي رواني آسيب پذيرند ، اين فكر، كه جنون ونبوغ همراه است موردي بوده است كه رهايي ازآن كار ساده اي نيم باشد (لومبروز، و ديگران 1984 ) حتي فرويد تصور مي كرد كه هنرمندان به علت تضادهاي ناخودآگاه ازدنياي واقعي گريزانندولذابه كوششهاي خلاق دست مي زنندوجود چنين عقايدي باعث شده است .
كه كار از بين بردن اين اضافه با مشكل مواجه شود اين درست است كه برخي هنرمندان دچار ناهنجاري رواني بوده اند اما موفقيت ها يشان احتمالا به رغم پريشا نيهاي عاطفي و نه به علت آن صورت گرفته است.
ترمن در طول تحقيق معروف خود بر روي تيزهوشان در سال 1945 كه بيش از 20 سال از شروع مطالعه مي گذشت و همچنان آزمودنيها دنبال ميشدند در رابطه با سلامت رواني و سازگاريهاي آنها دريافت كه تقريبا” 80 درصد آنها سازگاريهاي رضايت بخش در حدود 15 درصد ناسازگاريهاي اندك و 5 درصد ناسازگاريهاي شديد داشتند اين موضوع به وضوح پايين تر از انتظار عمومي وقوع ناسازگاري شديد است ، ترمن نتيجه گرفت كه سازگاري عاطفي بالاتري كه در كودكي تيز هوش ديده شده بود در بزرگسالان نيز پا بر جا مانده بود (كرك 1972) در همين رابطه به برخي ديگر از پژوهشهاي انجام شده كه از سازگاري مطلوب تر كودكان تيز هوش حمايت مي كنند اشاره مي كنيم .
ميلر(1956) دريافت به كودكان تيز هوش به طور داراي كحبوبتر از دانش آموزان متوسط يا عقب مانده بودند كرستتر (1952) گروهي از كودكان با هوش بالا(هوشبر 16 و بالاتر) را در كلاسهاي اختصاصي مورد مطالعه قرارداد و دريافت كه در مجموع آنها از نظر اجتماعي به خوبي سازگار بودند ضمنا” او هيچ ارتباطي بين سطوح هوش و پايين بودن سازگاري اجتماعي مشاهده نكرد.
كالاكر (1958) و مارنين(1961) هر دو دريافتند كه تيز هوشان از نظر محبوبيت در حد بالا و بالاتر و توسط درجه بندي مي شوندكالاكرنتيجه گرفت كه كودكان تيزهوش توانايي بهتري را نسبت به كودكان متوسط در پيش بيني روستاي كه انتخاب ميكنندداراهستنداين درك اجتماعي ممكن است موجب محبوبيت بالاترآنها شده باشد .
بالاخره گالوكسي (1988) در تحقيق بر روي 90 كودك تيز هوش با هوشبر بالاي 135 نشان داد كه كودكان با هوشبر بيشتر از 150 سطح بالاتري از آسيب شناسي رواني را نسبت به كودكان با هوشبربين 136-140 دارا نيستند و آزمونيها به وسيله مشاوران ، والدين و معلمانشان داراي مشكلات رفتاري در حد باليني درجه بندي نشدند. از سوي ديگر آلتمن و ويتمور (مذكور از كاظمي حقيقي 1371) اخطار مي دارند كه تيز هوشان از برخي مشكلات و مسائل هيجاني و اجتماعي فشار آور رنج مي برند آلتمن متذكر مي شود كه دارا ديدگاه مر بيان ويژه و تيز هوشان خطاهاي تربيتي ناشي از اين فرض است كه تيز هوشان داراي هيچ نوع مشكلات اجتماعي و هيجاني نيستند ولي در حقيقت كنش شناختي فوق العاده توانايي درك مسائل بزرگسالان تفكر عال يدر مباحث ارزش ـ رشد سريع نسبت به همسالان و آگاهي تفاوت خويش نسبت به افراد عادي مي توانند منجر به سخت گيري و بلند همتي در امور ـ محدوديتهاي اجتماعي و ساير عوامل ايجاد كننده فشار شوند.
كايزرو برنت (1985) وضعيت افسردگي 174 تيز هوش ( 17 تا 14 ساله) را بررسي كردند افراد تيز هوش بخصوص قادربودند افسردگي را در خود تشخيص دهند شاخصهاي عمده اين نوع افسردگي در تيز هوشان علائم مرضي افسردگي احساسات فلاكت و بيچارگي ـ درون گرايي ـ احساس گناه و فشار ـ استرس شديد بود نتايج پژوهش نشان داد كه عوامل اساسي افسردگي تيز هوشان موارد زير است :
الف) اتكاء به مذهبي كه نوميد كننده و ناكام سازنده است ـ ب) حالت از خود بيگانگي ـ ج) شكست رواني و عدم رضايت در عشق ـ د) فقدان درك و حمايت از سوي جامعه همچنين در همين ارتباط مولينگ ورث(1926) دامنه هوش 125- 155 را به عنوان هوش مطلوب از نظر اجتماعي تعريف نمود او دريافت كه كودكان در اين دامنه هوش متعادل مورد اعتماد و از نظر اجتماعي افرادي متوجه درجه بندي مي شوند با اين حال او ادعا كرد در سطح هوشبر بالاي 160 تفاوت بين كودكان تيز هوش استثنايي و همسالان آنچنان زياد مي شودكه منجربه مشكلات ويژه رشدي كه با انزواي اجتماعي همبسته است ميگردددرخاتمه نتيجه گيري مي شود كه هر چند ويژگي هاي مختلف نتايج متفاوتي كه در رابطه با خصوصيات و سازگاري عاطفي و اجتماعي كودكان تيز هوش نشان داده اند ولي در مجومع مي توان گفت كه بيشتر مشكلات اين كودكان به ميزان هوش و چگونگي رعايت نكات تربيتي از سوي والدين و به طور كلس محيط آنها (شامل دوستان، آشنايان، معلمين ) بستگي دارد .
بررسی خود پنداری بالاافراد :
خود پنداری بالادر هر يك از انواع آن با مسئله رشد ذهني و آمادگي قبلي براي يادگيري ارتباط تنگاتنگ دارد . به دليل اين كه براي يادگيري هر ماده آموزشي خاص لازم است فراگير به سطح خاص از رشد ذهني رسيده باشد لذا در موارد آموزشي شايد متلزم نوعي جهش در رشد ذهني نيز باشد .
علماي تعليم و تربيت ساليان درازي است كه نقطه نظرهاي متفاوت و متضادي را در اين باره اظهار داشته اند به طور كلي دو ديدگاه در اين باره شامل گروهي است كه به وجود مراحل مجزا در رشد ذهني قائل نيستند و يا تخلف از آن را در موارد خاص جايز مي دانند .
پياژه بر جسته ترين فرد گروه اول است كه به وجود مراحل مجزا در رشد ذهني اعتقاد دارد و رشد ذهني به مراحل مختلف شامل حسي ـ حركتي (تولد تا 3 سالگي ) بيش عملياتي ( 2 تا 7 سالگي ) عمليات عيني (7 تا 12) سالگي ـ و عمليات صوري (12 سالگي به بعد) تقسيم مي كند و معتقد است كه گذر از هر يك از اين مراحل به طور تدريجي و در طول زمان صورت مي گيرد و لذا آمادگي براي يادگيري را امري لازم ميداند و جهش در اين مراحل خطا مي داند ، پياژه در اين رابطه اظهار ميدارد اگر فكر كنيم كودك مفهوم عدد و ساير مفاهيم رياضي را فقط از طريق آموزش ياد ميگيرد اشتباه بزرگي كرده ايم وقتي بزرگترها سعي مي كنند مفاهيم رياضي را قبل از موعد به كودك بياموزند يادگيري او سطحي خواهد شد درك اين مفاهيم فقط از طريق رشد ذهني كودك امكان پذير است (مذكور از آراني 1371ـ ص 6).
نظريات پياژه در پژوهشهاي متفاوت بسياري توسط ديگران تائيد شد كينربرگ و اوپر در اين باره از اثرات نامطلوب جهش براي يادگيري قبل از موعد و سرعت بخشيدن به يادگيري يادميكنند و سرعت دادن به يادگيري را به دليل عدم وجود ساخت شناختي مورد نياز سطحي مي دانند همچنين لفرانكويس (1979) در كتاب روان شناسي براي آموزش مي گويد :
تلاشهاي مستقيم براي تسريع رشد و به طور كلي در جهت آموزش رفتار نگهداري ذهني به بچه هاي كودك بوده است نتايج بسياري از تحقيقات كه به اين منظور انجام گرفته است يك دست نيست تلاشهاي اوليه در آموزش نگهداري ذهني اغلب موفقيت آميز نبوده است آنچه يكي از آسان ترين وظايف ممكن آموزش به نظر مي رسد يعني قانع كردن يك كودك 5 ساله كه مقدار ماده پلاستين تغيير نمي كند مگر چيزي به آن اضافه يا از آن كم گردد.تقريبا” غير ممكن است از پنج اموزگار كه در يك دوره شبانه شركت مي كردند خواسته شود كه به كودكان خود نگهداري ذهني ماده را ياد بدهند دو نفر از آنها گزارش كردند كه كودكان آنها به طور عجيبي پاسخ مي دهند اما هيچ كدام از اين 3 آموزگار قانع نبودند كه كودكان آنها به آنچه ياد گرفته بودند واقعا” معتقدند سپس از آنها خواسته شد ثبات يادگيري آنها را با تغير روش (مثلا” تقسيم گلوله به چند تكه به جاي دراز كردن آنها) يا به آزمون نگهداري ذهني عدد در آزمون بسنجند هيچ كدام از كودكان موفق نشدند (شخصي، ييلاق 1370) در گروه مقابل برونر(1965) روان شناسان آمريكايي نتايج كار پياژه و طرفداران او را مورد انتقاد قرار داد.او در عين حال كه رشد ذهني را مستلزم گذر از 3 نظام شناختي ـ با نماي علمي ـ باز نمايي تجسمي و تصور نمادي مي داند ولي معتقد است كه مي توان با روشهاي مناسب اموزش به مراحل فوق سرعت بخشيد .
صاحبنظران ديگري مانند كالاگر(1975) و بلوم (1985) نيز درباره امكان تسريع رشد اظهار خوشبختي نموده اند. همچنين كارتر و اورمرود (مذكواز كاظمي حقيقي 1371) در مطالعه اي تطبيقي بيان كودكان عقب مانده ذهني عادي و تيز هوش نشان دادند كه ديدگاه نظام شناختي درباره تحول مرحله اي صدق مي كند در اين پژوهش تيز هوشان داراي تحول متفاوتي بودند. حقيقتي مزبور در تعيين ميزان پيشرفتهاي تيز هوشان در طي تحول اظهار مي دارند كه ممكن است تيز هوشان مراحل را سريعتر بپيمايند (كاظمي حقيقي 1371).
كارنر(1985)رابطه ميان مراحل تحول و تيز هوشي را برسي نمود در مطالعه او 673 كودك 10 تا 16 ساله كه در يك برنامه غني سازي تابستاني شركت كرده بودند را مورد آزمون قرار داد .
كودكان در زمينه اندازه گيري تحول شناختي از ديدگاه پياژه تحت اجراي آزمون مداد كاغذي قرار گرفتند نتايج مطالعه نشان داد كه افراد تيز هوش و هوشمند داراي هوشبربالاي 110 در كليه سطوح سني نسبت به افراد عادي نمرات بيشتري كسب كرده اند.اما اين وضعيت در طي مراحل سني ثابت نبود(مذكو از كاظمي حقيقي 1371) به طور كلي از اين بخش ميتوان اين گونه نتيجه گيري كرد كه برخي از نظريه پردازان به وجود مراحلي در رشد شناختي اعتقاد دارند و آموزش و تمرين را در جهش از اين مراحل داراي تاثير چنداني نمي دانند ولي برخي ديگر به تاثير آموزش و يادگيري تراكمي اهميت بيشتري دارد و امكان تسريع در رشد ذهني را ميسر مي دانند .
ايده هاي نو در باب سر آمـدي :
درطول دودهه گذشته تعاريف متعددي ازسرآمدي ارائه شده است كه ازجمله آنها مي توان ازموارد زير نام برد :
- × پيشرفت تحصيلي استثنايي
- × خلاقيت استثنايي
- × وجود قريحه ويژه
- × پيشرفتي فراتر از همسالان در همه خطوط ارزشمند فعاليت
- × شمول در X درصد بالايي كودكان بر حسب هر ملاكي از سرآمدي
مسئله آن است كه هريك از اين تعاريف به تنهايي ممكن است برخي از كودكان را شامل كند كه سرآمد نيستند و كودكاني را تحت پوشش قرار ندهد كه واقعا” سرآمدند . براي مثال كودكي ممكن است هوشبر بسيار بالايي داشته باشد ولي در خلاقيت بالا نباشد و در ايجاد و توليد چيزي با ارزش يا سودمند براي جامعه ناتوان باشد .
يك بچه بسيار موفق ممكن است كارگر بسيار سخت كوشي باشد كه داراي قوه تخيل ضعيف يا توانايي ناچيز براي خلق چيزي ارزشمند است كودك با يك قريحه ويژه شايد يك طبال يا بازيكن بسكتبال خارق العاده ممكن است منابع هوشي و خلاقيت لازم براي تبديل به شخصي با توانايي بر جسته باشد .
كودكان ممكن است در يك خط فعاليتي ارزشمند از ديگر همسالان خود پيشي بگيرد ، ولي نشانه هاي ديگر سرآمدي را نشان نداده و يا جزء پنج در صد بالايي افراد كلاس خود در يك مدرسه خاص باشد ولي در رده سوم دانش آموزان در سطح مدرسه قرار بگيرد .شايد سرآمدي يك خصوصيت مطلق يا ثابت آدمي نباشد شخص ممكن است در صورتي كه شرايط براي كاركرد سرآمد مناسب باشد ، در صورتي كه توانايي و خلاقيتش فراتر از ميانگين باشد و به شخص فرصتها و مشوقهايي لازم براي عمل در سطحي بسيار بالا داده شود. شايد ما بايد بيشتر از كساني حرف بزنيم كه رفتار سرآمد از خود نشان مي دهند تا از خود افراد سرآمد، چرا كه مردم نوعا” فقط تحت موقعيتهايي خاص سرآمداند عمل مي كنند. اينها تقريبا” ايده هاي نويني در مورد سرآمدي است كه از سوي كيتينگ (1980) و دنزولي و ديگران ابراز شده است .
اخيرا” هوروويتز و برين(1985) سرآمدي، عقب ماندگي و همه سطوح اين كرانه ها را بر حسب يك مدل رشدي به تصوير كشيده اند ، مي توان سرآمدي ره به عنوان برتري در پيامد خارق العاده شد دانست كه ناشي از كنشي همراه يك اركانيسم آسيب نديده و محيط تهسيل گراست . يعني كودك تنها زماني مي تواند به سطح سرآمد كاركرد بپردازد كه :
الف) از آسيبهاي بيولوژيك بري باشد .
ب) در محيطي كه از كاركرد او حمايت مي كند پرورش يابد.
ج) نسبت به فشارهاي محيطي كه كاركرد را محدود مي كند آسيب ناپذير باشد .
خواستگـاه سر آمـدي :
شگفت آور نيست كه بدانيم والدين درخشان نسبت به والدين معمولي يا داراي هوش عقب مانده فرزندان سرآمد بيشتري داشته اند . همچنين مي دانيم كه در محيط نامناسب كمتر كودكاني پرورش مي يابند كه از خود رفتارهاي درخشاني نشان دهند كه نمونه كاركرد سرآمد در چنين محيط هايي فرصتهاي يادگيري و پاداش مناسب فراهم نيست البته سرآمدي برخي از كودكان حتي والدين آنها از لحاظ هوشي كردن بوده و حتي اگر در محيطي نا مناسب پرورش يابند مشهود مي شود اما احتمال آماري سرآمدي آن گاه افزايش مي يابد كه والدين كودك هوش فراتر از ميانگين داشته و محيطي مناسب تر از معمول براي كودك فراهم آورند .
چيزي كه در مورد خواستگاههاي سرآمدي به خوبي فهميده نشده و به ويژه نياز به پژوهشهاي بيشتر دارد عبارتند از مشاركت نسبي ژنتيك و عوامل محيطي در سرآمدي و نيز ماهيت دقيق آن دسته از عوامل ژنتيكي و محيطي كه در سرآمدي مشاركت دارند .
ژنتيك و ديگر عوامل بيولوژيك :
فيش و همكارلنش دريافتند كه وضع و اندازه سر اولين نشانگر بيولوژيك هوش برتر است شاخصهاي كاركرد حركتي و داده هاي عصب شناختي حاصله از دوران نوزادي كودكان از لحاظ هوش برتر را متمايز نيم سازد اين يافته ها ناظر است بر اينكه مطالعات مربوط به برتري هوش بايد به گونه اي متفاوت از مطالعات مربوط به آسيب هوشي صورتبندي شوند هنوز معلوم نيست كه خصوصيات جسمي برتر (وضع سر، بلند قد و وزن) كودكان به لحاظ هوشي برتر مبين اثرات محيط اجتماعي و فيزيكي برتر است يا يك اثر ژنتيك كه تنها زماني آشكار مي شود كه كودك به يك سالگي رسيده باشد و يا تركيبي از اثرات محيطي و يا فيزيكي موجب آن ميگردد.(فيشرو ديگران 1976 ص،485).
مطالعات مربوط به سرآمدي مثل مطالعات كلاسيك ترمن نوعا” نشان داده اند كه اين كودكان در خصوصياتي چون قد، وزن ، جذابيت و سلامتي در بزرگسالي از كودكان متوسط برتر شد با وجود اين روشن نيست كه آيا اين خصوصيات جسمي ناشي از محيطهاي معمولا” برتري است كه براي سرآمدان مهياست و يا ناشي از عامل ديگري است كه مسئول هوش برتر است .مردان بيش از زنان سرآمد و خلاق تلقي مي وشند با توجه به يك سنت دير پا مردان بيش از زنان به منزلتهاي اجتماعي برجسته دست مي يابند با وجود اين هيچ گونه نشانه و شواهد جامعي در دست نيست كه نشان دهد اين تفاوتهاي كاركردي ناشي از تفاوتهاي بيولوژيك باشد پژوهشهاي موجود بيشتر بر توقعات اجتماعي و فرهنگي به عنوان توجيهي براي تعداد نامتناسب مرداني كه سرآمد شناخته مي شوند تاكيد مي ورزند(كالامان 1979،الكز1985).
عوامل محيطي(كودكان سر آمـد):
از زمان شروع مطالعات منظم و تداومي در مورد كودكان سرآمد توسط ترمن(1926) يافته هاي مربوط به اينكه كودكان سرآمد بيشتر متعلق به خانواده هايي هستند كه والدينشان از لحاظ درآمد و تعليم و تربيت بالاتراز ميانگين جمعيت اند تا متعلق به خانواده هيا فرو دست، مكرر تكرار و تائيد شده اند.
براي مثال فيش و همكارانش (1976) دريافتند كه زمينه اجتماعي ، تربيتي والديني بهترين همبسته هوش برتر در نمونه اي از كودكان هفت ساله بود مشخصا” حقيقت آن است كه كودكان سرآمد در همه قشرهاي اجتماعي از جمله خانواده هاي فقيري كه والدين فاقد تعليم و تربيت اند يا هوش نازلتر از ميانگين دارند يافت مي شوند اين واقعيت از زمان اولين مطالعات ترمن شناخته شد . اما كساني هستند كه مصرا” هر گونه همبستگي بين سرآمدي و سطوح تربيتي و اقتصادي اجتماعي والدين را نفي مينند براي مثال مارلند در گزارش سال 1972 خود به كنگره گفت اين فرض كه سرآمدن و با قريحه ها از محيط هاي برتر از دقت كافي برخوردار است .
پژوهشهانشان داده اند كه والدين از لحاظ نگرشهايشان بمديريت كودكان سرآمد بسيار متفاوتند برخي از والدين داشتن يك كودك سرآمد را مثبت مي دانند و برخي منفي به نظر ميرسد كه پدران كمتر از مادران كودكان خود را سرآمد مي بينند مطالعه در مورد افرادي كه در ميدانهاي مختلف موفق بوده اند نشان داده است كه خانه و خانواده ، بويژه در سالهاي اوليه زندگي كودك بسيار مهم مي نمايد .
ممكن است نتيجه بگيريم كودكاني كه به استعداد بالقوه خود براي انجام كامل كارهاپي مي برند خانواده هايي دارند كه محرك، رهنمودي، حمايتيو پاداش دهنده توانائيهاي آنهاست(دانيل، پي، هالامان ،جيمز،كاضمن).
خصوصيات رفتاري ، جسمي و روان شناختي سر آمـدها :
نوعي رفتار قالبي پايدار در مورد فرد سرآمد وجود داشته است مبني بر اينكه چنين فردي از لحاظ جسمي ضعيف، از لحاظ اجتماعي ناسازگار، داراي علايق محدود و مستعد بي ثباتي هيجاني هستند.
مطالعات اوليه ترمن و بسياري ديگر اين اسطوره ها را بي بها كردند كه سرامدي با خود يك سري خصوصيات نامطلوب دارد در واقع امروزه به نظر مي رسد كه كودكان سرآمد در همه جهات برتر باشند در هوش، ظاهر جسمي ، جذابيت اجتماعي، پيشرفت ثبات هيجاني و حتي در كاراكتر اخلاقي، خطري كه امروزه وجود دارد توسعه يك كودك سرآمد قالبي به عنوان فرا انسان و كسي است كه در مقابل نقايص آسيب ناپذير است .
با اينكه واقعيت اين است كه افراد سرآمد به عنوان يك گروه در تقريبا” همه خصوصيات برترند اما در حقيقت كودكان سرآمدي وجود دارند كه ضعيف ، كوچك بيمارگونه و از لحاظ اجتماعي ناسازگار ، كم آموز، ناجذاب يا در مقايسه با همسالان خود با سطح هوش يا بهنجاري پايين ترند.كودكان سرآمدي كه معلولند مطرودند چرا كه تا حدي مشكل است كه اين تفكر را كه افراد معلول مي توانند به شيوه اي برتر باشند بپذيريم و يا قبول كينم كه افراد سرآمد ممكن است تا تواناييهايي داشته باشند.از طرفي مطالعات مكرر نشان داده اند كه كودكان سرآمد به عنوان گروه بلند قامت تر، سنگين تر، پرانرژي ترو سالمتر از ديگر كودكان همسن خود كه هوش ميانگين دارند.بسياري از كودكان سرآمد در تواناييهاي ورزشي برجسته اند و در ورزشهاي مختلف ورزشكاران بر جسته اي به حساب مي آيند ، ويلرمن و فيدلر (1974) و فيش و ديگران دريافتند كه شواهد پاياني از آزمونهاي حركتي يا توانايي ذهني در طول سال اول زندگي ندارد كه بر آن اساس بتوان پيشرسي بعدي را پيش بيني نمود از آنجا كه همبستگي قابل ملاحظه اي بين هوشبر و منزلت اجتماعي اقتصادي وجود دارد برتري جسمي مشهود كودكان سرآمد ممكن است ناشي از عوامل غير هوشي باشد . لي كوك وكي(1964) دريافتند كه برتري جسماني كودكان سرآمد آن گاه كمتر برجسته بود كه با برادران و خواهران كمتر سرآمد خود مقايسه شدند .
خصوصيات تربيتي و شغلي سر آمـدها :
به نظر مي رسد كه كودكان سرآمد بسيار فراتر از كودكان متوسط در پيشرفت تحصيلي عمل كنند آنها به سادگي خواندن را مي آموزند بسياري از آنها قبل زا ورود به مدرسه توسط والدين خود يا توسط خود خواندن را ياد ميگيرند نشان داده شده است كه آنان در خواندن بيش از حيطه هايي كه چالاكي يدي را يم طلبد مثل نويسندگي ، و هنر پيشرفته اند و در خواندن بيش از رياضي كه بيشتر به رشد متوالي مفاهيم و مهارتها مربوط مي وشد و پيشرفته اند برخلاف افكار عمومي كه دانش اموزان سرآمد به عنوان افرادي كه مدرسه يي حوصله اشان مي سازد تصوير ميكند معلوم شده است كه اغلب كودكان سرآمد مدرسه را دوست دارند و عاشق يادگيراندكالاگر(1966).
بسياري از دانش اموزان سرآمد جوانتر از همكلاسيهاي خودند و اين به لحاظ كاركرد تحصيلي برتر انهاست افراد سرآمد به كارهايي روي مي آورند كه توانايي هوشي بالاتر از ميانگين ، خلاقيت و انگيزش مي طلبد اغلب كارهاي آنها در طيف متخصصان و مديران قرار دارد و بخش مهمي از آنان در بزرگسالي در بين همسالان خود انگشت نما ميگردند از لحاظ شغلي نيز چون تعليم و تربيت افرادي برنده اند خود انگشت نما ميگردند و از لحاظ شغلي نيز چون تعليم و تربيت افرادي برنده اند .(فلافس (1984)،گالاكر (1985)،ترمن(1926)،ادن(1959).
در مقابل عده اي از مربيان با گروه بندي دانش اموزان و تاسيس مدارس ويژه و كلاسها مختلف بود و معتقدند كه جدا كردن تيز هوشان و شاگردان عادي احتمالا” از نظر علمي و فني موجب پيشرفت بيشتر آنان است اما ضرري كه بر اثر پرورش در يك محيط استثنايي و محروم از برقراري روابط دوستانه با افراد عادي حاصل مي شود بيشتر از فايده آن است زيرا از يك طرف با پرورش سريع استعدادهاي ذهني از همسالان عادي خود بتدريج فاصله فكري بيشتر و بيشتر مي گيرند و از سوي ديگر به علت جدايي از ميحط تحصيلي عادي و كسب تجارب اجتماعي و عاطفي معمولي داراي خصوصيات شخصيتي غير متعارف و غير متجانس مي گردندو متكبر و خودخواه ميشوندو قدرت سازگاري خود را با شرايط عادي از دست مي دهند .3
روش اجراي تحقيق (متدولوژي)
(جامعه آماري، نمونه)
آزمودنيهـا :
الف)جامعه آماري:
جامعه آماري تحقيقي شامل جوانان ونوجوانان بزهکارپسر 18 – 15 ساله کانون اصلاح وتربیت اهواز مي باشد.
ب)نمونه و روش نمونه گيري :
روش تصادفي خوشه اي است كه از بين جوانان و نوجوانان بزهکار پسر18 – 15 ساله کانون اصلاح وتربیت اهواز تعداد 30 نفربعنوان نمونه انتخاب شده اند، وپژوهشگر جهت انجام تحقيق به کانون مراجعه نموده است.
شيوه تحقيق(روش جمع آوري اطلاعات) :
جهت اجراي آزمون و جمع آوري اطلاعات لازم ابتدا آزمودنيها در گروه (تجربي و كنترل)را به طور جداگانه انتخاب نموده و آنها را در مكان مناسبي قرار مي دهيم. (محلي را براي انجام انتخاب كرديم كه كمتر تحت تاثير متغيير هاي مداخله كننده از جمله سرو صداها و محركهاي محيطي كه موجب حواس پرتي و عدم تمركز حواس آزمودنيها مي شدند ).
و سعي كرديم حتي الامكان شرايط آزمايشي براي همه يكسان باشد سپس با برقراري ارتباط با آزمودنيها و عادي ساختن شرايط آزمايشي براي آنها هدف آزمون را به طور جداگانه به آزمونيها ارائه كرده و متعاقبا” مقياس خود پنداره راجرز كه در دو برگ (دو فرم الف و ب)تنظيم شده بود بين آنها توزيع نموديم .
بعد از انجام اين مقدمات جهت آشنايي آزمودنيها با نحوه جواب دادن به سوالات و نيز به منظور از بين بردن احتمال عدم درك سوالات از طرف آنها تك تك سوالات قرائت شد و نيز توضيحات كامل در رابطه با نحوه علامت گذاري در محلها مربوطه و محدوديت زماني جواب دادن به سوالات (محدوديت زماني وجود نداشت) ارائه شد سپس با كنترل شرايط و موقعيتهاي مختلف آزمايشي اطلاعات لازم از آزمودنيها جمع آوري شد .
ابـراز تحقيق :
چون هدف بررسي خود پنداره جوانان ونوجوانان بزهکار پسر بود لذا بدين منظور از تست خود پنداره راجرز استفاده شد،كه نمونه اي درضمیمه آمده است. اجراي اين تست درايران سابقه چنداني نداشت ودركلينك هاي رواني هم به نظر مي رسد، كه كمتر مورد استفاده قرار گرفته باشد، با اين وجود اين تست در كل زمينه اداراكي و شخصيتي فرد را مد نظر دارد .
اين تست توسط كارل را جرز (1902) به روش مراجع محوري در دوران درماني ابداع گرديد او از اين تست براي تشخيص حالات مراجعيني كه به درمانگاه وي مراجعه مي كردند استفاده فراواني كردن و تا حدودي در تشخيص اختلالات نوروتيك مشكلات خانوادگي نابهنجاريهاي اجتماعي از آن كمك مي گرفته است .
تست راجرز بيانگر خصوصيات بويژه نگرشهاي فردي مي باشد و نگرشهاو بازخوردهاي فرد را بنا به نوع برخورد جامعه اش ارزيابي مي كند ضمنا” 25 خصوصيت بنيادين فرد را مد نظر دارد اين خصوصيات كم و بيش در هر جامعه اي عموميت دارد و در مورد آنها توافق نظر نسبي وجود دارد و مثلا” مشترك است با اين وجود تست را جرز در كلنيك هاي باليني كمتر كابردي داشته و براي تشخيص امراض رواني چندان مورد استفاده قرار نمي گيرد از طرف ديگر از لحاظ ثبات و اعتبار نيز در حد پاييني قرار دارند . علت آن عدم وجود كنترل دقيق تر كه كميت هاي تست مي باشد، بدين صورت ممكن است كه هر آزموني به خصوصيتي كه واقعا” ندارد اشاره كرد و اين امر موجب برآوردهاي انحرافي در داده هاي تست مي شود .
راجرز در طي سالهاي 1957 تا 1962 همواره با تعداي از همكارانش در دانشگاه شيكاگو به يك بررسي 5 ساله از بيماران اسيكزوفرن بستر شده در انستيتوروان پزشكي دست زد كوشش در گسترش اين ايده بويژه در مورد ارائه راه علاج بيماران مبتلا به روان نژندي ادامه يافت ثمره اين تلاش كتاب ارتباط درماني و تاثير آن بود كه در سال (1967)انتشار يافت .در طي سالها وي به توسعه نظريه خودپنداري پرداخت و با توجه به مراجعه مكرر و متعدد بيماران نورتيك به كلنيك روان درماني وي تست خود واقعي و خود ايده آل آن را ابداع نمود با ابداع اين تست وي توانست تا حدود زيادي به تشخيص حالات و تظاهرات نورتيك خفيف ياد شده دست يابد البته مقصود از اين تست بيشتر آشنا نمودن فرد با وضعيت خوشتن خود فرد بود ولي با اين حال وصف اين تست نمي توانست اطلاعات زيادي در مورد ميزان هماهنگي و تظاهرات رفتاري فرد بدست دهد.
تست از دو برگ يك برگ «خود واقعي» و ديگري «خود ايده آل» تشكيل شده است هر يك از دو برگ داراي 25 سوال مشابه هستند كه در 7 درجه از لحاظ ميزان شدت و ضعف قرار گرفته اند،و در حد متوسط آن درجه 4 مي باشد در هر مورد از موارد 25 گانه خصوصيت مورد ارزيابي قرار مي گيرد مثلا” مورد دوم تست در صفت متضاد يعني عمقي و سطحي را بيان مي كند از 1 تا 3 شدت و ضعف سطحي و از 5 تا 7 صفت عميق را نشان مي دهد.در ضمن شماره 4 حد متوسط دو صفت قلمداد مي شود .
برگ خود واقعي : آنچه كه فرد در آن به سر مي برد و شخصيت واقعي فرد را ارزيابي مي كند.
برگ خود ايده آل: آنچه كه فرد مي خواهد باشد شخصيت آرماني فرد را مشخص مي سازد .
بدست آوردن نمره معادل شخصيتي را جرز به قرار زير است.
بدست آوردن نمره معادل شخصيتي راجرز :
از تفاضل هر مورد برگ خود واقعي از مورد مربوطه برگ خود ايده آل عددي به نام ( X)بدست مي آيد بعد از بدست آوردن(X) كه از تفاضل خود واقعي و خود ايده آل بدست مي ايد نمره بدست آمده را به توان 2 مي رسانيم (X) به دنبال آن مجموع همه موارد 25 گانه را با هم جمع مي كنيم ( )و در نهايت بذر ( ) را مي گيريم ( ) نمره بدست آمده هر قدر از 7 بزرگتر باشد و يا بيشتر باشد نشانگر اختلاف و شكاف بين خود واقعي و خود آرماني است .
ودر حقيقت حالت نورتيك را با درجات مختلف بيان مي كند .
و هر چه مقدار آن از 4 پايين تر باشد نمايانگر حالت وضعيت سلامتي و بهداشتي رواني نزديكي بين خود واقعي و خود آرماني است .
( تجزيه و تحليل داده ها)
تجزيه و تحليل داده ها:
جدول شماره (1) نمرات خود پنداره بالا جوانان و نوجوانان بزهکار پسر:
(دردوفرم تست راجرز)
| رديف | نمرات خودپنداره | رديف | نمرات خودپنداره |
| 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
|
1/11
1/12 19 6 3/5 17 6/15 5/17 9 9/14 6/15 8/10 6/5 8/16 8/14
|
16
17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 |
6/7
2/13 7/10 8/8 7/12 3/7 2/9 1/13 5 3/8 5/12 3/14 5/11 1/16 15 |
جدول شماره (2) نمرات خود پنداره ضعیف جوانان و نوجوانان بزهکار پسر :
(دردوفرم تست راجرز)
| رديف | نمرات خودپنداره | رديف | نمرات خودپنداره |
| 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
|
4/7
6/7 1/4 7/4 3/3 5 4/3 2/7 2 8/2 9/6 3 4/3 4/2 4 |
16
17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 |
4/2
5/4 3 5/2 2/5 7/6 6 4 11 2 1/6 2/3 8 8/2 5/3 |
- بررسي رابطه خود پنداره جوانان و نوجوانان بزهکار پسر »
چون t* محاسبه شده (851/88)از t جدول 671/1=(58و05/0)t = ( dfو x) t در سطح 05/0بزرگتر مي باشد بنابراين در سطح 05/0= x فرضي صفر رد مي شود .
- نتيجه اينكه خودپنداره بالا در بروز بزهکاری به مراتب بيشتر از خودپنداره ضعیف در بروز بزهکاری مي باشد . به عبارت ديگر خودپنداره بالا نقش به سزايي در بروز بزهکاری ايفا مي كند .
2) بين خودپنداره بالا و بروز بزهکاری رابطه معنا داري وجود دارد .
چون zمحاسبه شده (08/6) از z جدول در سطح 05/0(64/1)بزرگتر مي باشد (z >zx ) .
بنابراين فرض صفر رد مي شود و نتيجه مي گيريم كه بين نسبتهاي مورد مقايسه تفاوت معناداري وجود دارد . و نسبت خودپنداري در هر دو گروه يكسان نمي باشد به عبارت ديگر نسبت خودپنداري بالا نسبت به خود پنداری پائین نقش به سزايي در بروز بزهکاری دارد .
(جدول شماره3)
(توزيع فراواني افراد بررسي شده بر حسب سطح سواد)
| تحصيلات | فراواني | درصد |
| بيسواد | 6 | 60/24 |
| ابتدايي | 11 | 30/32 |
| راهنمايي | 9 | 80/30 |
| متوسطه | 4 | 30/12 |
| جمع | 30 | 100 |
(جدول شماره4)
(توزيع فراواني افراد بررسي شده بر حسب گروه سني)
| سن | فراواني | درصد |
| 16 ـ 15 | 5 | 40/15 |
| 17 ـ 16 | 17 | 80/53 |
| 18 ـ 17 | 8 | 80/30 |
| جمع | 30 | 100 |
(خلاصه و نتيجه گيري)
نتيجه گيري :
در اين تحقيق كه موضوع آن تاثير خود پنداره بربزهکاری بود ابزار اندازه گيري كه مقياس آن خود پنداره راجرز بود يك تست هنجار شده در روي جامعه ايراني نيست . اما نتيجه ای كه از تحقیق فوق بدست آمد این بود که بين نسبتهاي مورد مقايسه تفاوت معناداري وجود دارد . و نسبت خودپنداري در آنهايكسان نمي باشد به عبارت ديگر نسبت خودپنداري پايين درافراد مورد بررسی بسيار كمتر از همين نسبت در همسالانشان با توجه به تحقیقات انجام شده مي باشد .باتوجه به مواردفوق خانواده ها باید جهت بالا بردن خود پنداره در فرزندان خود به آن توجه نمایند عبارتند از:
1ـ برقراري دوستي و تفاهم بين والدين. دوستي و تفاهم پدر و مادر موجب آسايش خاطر و اطمنيان كودك ونوجوانان درخانواده ميگردد. از هنگامي كه نوزادچشم به جهان مي‌گشايدبه محبت، لبخند، مواظبت و نگهداري‌نيازمند است. از اين رو اگر در مواردي مشكلات و مسائلي در روابط پدر و مادر وجود داشته باشد، لازم است‌اين مسائل را نزد فرزندان آشكار نكنند يا احياناً يكي در غياب ديگري به انتقاد و بدگويي از طرف‌مقابل‌نپردازد. اگرپدرنزدفرزندان ،مادررامورداهانت داشت؟ پس بايد درروابط خانواده سعي شودبا گذشت وسازش روابط‌عمومي صميمانه راروز به روزمستهكم‌ترساخته وانتظارات نامعقول وسخت گيري صميمت را به سردي ودرگيري تبديل‌نكنيم كه دراين‌صورت اولين كسي كه ضربه خواهد خورد، فرزندان معصوم و بي‌گناه مي‌باشد.
2ـ همبازي شدن باكودك ونوجوان:والدين بايد امكان سرگرمي، استراحت و تفريحات سالم را براي فرزندانشان‌فراهم كنند.شركت درمسابقات ورزشي،رفتن به پارك وترتيب دادن مسافرتهاي دسته‌جمعي،رفتن به باشگاههاي‌ورزشي و تفريحي، فرهنگي و مجامع ديني مي‌تواند از بروز بزهكاري جلوگيري كند. تفريح و ورزش با كودكان‌و نوجوانان هميشه لذت بخش و شادي آفرين است.
3 ـ احترار از رقابت در جلب محبت فرزندان: اگر والدين بخواهند كه فرزندان آنها در كنارشان باقي بمانند ومسائل ساده باعث قطع ارتباط روحي آنان نشود، بايد بتوانند رابطه‌اي صميمانه با فرزندان خود داشته باشند. علاوه براين، وجود رابطه صميمانه ميان والدين وفرزندان محيط خانه رابه پناهگاهي عاطفي وامن براي فرزندان‌تبديل مي‌كندكه آنها مي‌تواننددرآن آرام گيرند،احساس امنيت كنند.اگر محيط خانواده براي اعضاي آن يك محيط‌دوستانه باشد و دختر بتواند در مواقع حساس كه با يك بحران روحي روبرومي‌شود،موضوع رابا پدرويا مادرخود مطرح كند، قطعاً از بسياري از انحرافات كه درسر راه دختران نوجوان قرار ميگيرد، جلوگيري خواهد شد.
4 ـ عدم ايجاد ناسازگاري در محيط خانواده: ناسازگاري محيط خانواده، كودكان و نوجوانان را تحت تأثيرقرارمي‌دهد.اگر اختلافات والدين به طلاق و جدائي منتبح گردد و طفل از محبت و توجه والدين يا يكي ازآنها محروم شود، از محيط زندگي گريزان و اصولاً دلسرد و افسرده خواهد شد و اين وضع او را به راه انحراف،لغزش و بزهكاري خواهد كشانيد.
5 ـ عدم پرخاشگري والدين نسبت به خود ويا نسبت به فرزندان :پرخاشگري والدين نسبت به يكديگر و يانسبت به فرزندان خود، كودك را از محيط خانواده فراري و ناراضي مي‌سازد و ممكن است اين عدم رضايت اورا به سمت بزهكاري سوق دهد.
6ـ پرورش حس اعتماد به نفس: ازدست دادن اعتماد به نفس موجب فلج شدن فكر و روح انسان ميشود،اوراازخود مأيوس و متكي وابسته به ديگران‌بار مي‌آورد.والدين به جاي اينكه همواره روي نقاط ضعف فرزند خودانگشت بگذاردوبخواهندازطريق سرزنش اورااصلاح كنند،بايددركنارنقاط ضعف بيشتربه نقاط مثبت وامتيازات اوتوجه كنند و در اين زمينه او را تأييد و تشويق نمايند تا اعتماد به نفس اوبيشتروشود.توجه به نقاط مثبت باعث‌ايجاد واعتماد نسبت به والدين وبرقرارارتباط روحي و عاطفي با آنها ميشود.
7ـ حفظ شخصيت فرزندان:جوانان ونوجوانان دوست دارند ه به شخصيت اومورد توجه واحترام‌قرار گيرد و به‌همین سبب به صورتهاي مختلف به ابراز شخصيت مي‌پردازد.اگر روزي دست به خطا زد، سعي ميكند كه آن رااز ديد ديگران پنهان سازد تا خوار نشود. از اين حيث شايسته است:
اولاً: ازهرعملي كه باعث خدشه داركردن‌عزت وكرامت فرزندان ميشود،اجتناب كنيم.اهانت، تحقير، بكاربردن‌الفاظ طعن‌آلود،سركوفت زدن، شكست‌هارا به رخ او كشيدن، سرزنش بي‌جا، عواملي هستند كه باعث از ميان‌رفتن احساس شخصيت در فرزندان ميشود.
ثانياً: براي اصلاح و معايب فرزندان خود از روشهاي غير مستقيم استفاده كنيم.
ثالثاً: اگرلازم آيد كه خطائي را بخواهيم بطورمستقيم يادآوري كنيم بهتراست اين تذكر بصورت علني و آشكاردرحضورديگران نباشد. ويا اگرفرزند خودش عذرخواهي كرد بايدعذراورا به راحتي پذيرفت.
8 ـ مشورت با فرزندان: اين مشورتها سبب ميشود:
اولاً آنها احساس كنند كه درخانواده به حساب مي‌آيند بدين ترتيب آنچه راكه دردل دارند با والدين خود در ميان بگذارند و همين امر سبب پيدايش صميمت و همدلي در خانواده ميگردد.
ثانياً: اگر فرزندان مورد مشورت قرار گيرند اين امر سبب ميشود ه والدين به تدريج راه و روش فكر كردن وتصميم‌گيري را به آنان بياموزند برخي از افراد با وجود برخورداري از تحصيلات عالي، در تصميم گيري بسيارناتوان بوده و در زندگي اجتماعي و خانوادگي با مشكلات جدي روبرو مي‌شوند. اين‌گونه افراد كساني هستندكه در محيط خانوادگي به درستي پرورش نيافته‌اند.
9 ـ ابراز مهر و محبت به فرزندان: بايد فرزندان را از مهر و محبت سيراب كرد. محبتي كه فرزندان در خانواده‌مي‌بيند، موجب آرامش رواني آنها شده و همين آرامش روان آنها را از تمايل به بسياري از لغزش‌هاي اخلاقي‌باز ميدارد. البته بايد خاطرنشان نمود كه تأكيد بر محبت به معناي افراط نيست محبت بايد چنان باشد كه:
اولاً: فرزندان بيش از حد وابسته بار نيايند و بتوانند در غياب والدين روي پاي خود بايستند و همواره خود را محتاج توجه و ياري آنها نبينند.
ثانياً محبت افراطي باعث ميشود كه فرزند از خود راضي، پرتوقع داري بار بيايد هنگامي كه وارد اجتماع‌مي‌شود چون توقعات او برآورده نمي‌شود، سر خورده و مأيوس و افسرده ميگردد. خلاصه والدين بايد در رفتارهاي خود به نكات زير توجه داشته باشند:
1 ـ با كودك و نوجوان ارتباط گرم و عاطفي برقرار كند.
2ـ براي نوجوان ارزش قائل شوند واز به كار بردن صفاتي كه بي ارزش را القاء ميكند، پرهيز كنند
3 ـ در حل مسايل به جاي پرخاشگري بر خرود منطقي داشته باشند تا براي نوجوان الگو شود.
4 ـ نوجوان راازتوجه به لذات زودگزرمسخ كنند ونظرآنان را رابه لذات‌درازمدت و منطقي جلب كنند.
5 ـ زمينه استفاده از تفريحات سالم و ارزشهاي مناسب را براي فرزندان خود فراهم كنند.
6 ـ از تنبيه نوجوان پرهيز كنند و از پاداشهاي مناسب در مقابل رفتارهاي مطلوب استفاده نمائيد.
7 – از تماشاي فيلم‌هاي غير اخلاقي توسط كودكان و نوجوانان جلوگيري به عمل آورند.
در همين راستا، افزايش مراكز خدمات روان شناختي و مشاوره و ارتقاع سطح فرهنگي عمومي براي مراجعه به‌اين گونه مراكز در همه مقاطع زندگي، مخصوصاً در دورانهاي بحراني كمك موثري در جهت مصون نگهداشتن‌افراد در برابر ارتكاب بزهكاري و اعمال مجرمانه محسوب ميگردد.همچنين علاوه بر موارد ياد شده موضوعيكه درحين انجام تحقيق نظر پژوهشگر را به خود جلب مي كرد و مي تواند عنوان تحقيق خوبي در آينده باشدرابطه خود پنداری بالابرانجام جرائم خطرناک توسط جوانان ونوجوانان می باشدكه ثمره عدم توجه ویژه والدینودست اندر کاران آموزش در برخورد باآنها می باشد.و يا اينكه اختلافات رفتاري و يا ناسازگاريهاي اجتماعيكه برای جوانان ونوجوانان پيش مي آيد.
بحث (محدويتها، مشكلات ،ارائه پيشنهادات ):
در رابطه با تحقيق مذكور مسائل و مشكلات متعددي گريبانگير پژوهشگر بود كه به دليل چشمگير نبودن آنها (عدم تاثير شان در تحقيق و نيز كم ارزش بودن ) از ذكرشان خوداري مي شود ولي مساله مهم كه همواره از معضلات اساسي تحقيق بود و عدم كنترل آنها روايي و اعتبار تحقيق را تحت تاثير مي گذاشت و همچنين توضيحات و پيشنهادات لازم نيز راهنمائيهاي مفيد جهت استفاده پژوهشگران ديگر در اين زمينه ارائه مي گردد.
1)كمبود تعداد آزمودنيها :روشن است كه هر چقدر نمونه مورد تحقيق زياد باشد نتايج تحقيق قابليت تعميم بيشتري نسبت به جامعه واقعي خواهد داشت بنابراين كم بودن تعداد آزمودنيها از حد معقول روايي خارجي تحقيق را كه يكي از مهمترين مسائل فني مي باشد مورد ترديد قرار خواهد داد (البته اين تحقيق با وجود محدوديت زماني و امكانات تحقيق و ساير مشكلات با تلاش و جديت بيشترين نمونه موجود جمع آوري و مورد آزمايش قرار داديم .
2) ديگر اينكه بزهکاران کانون هنگام پاسخگويي به آزمون در علامت گذاري دچار اشكال مي شوند پيشنهاد مي شود كه هر يك از خصوصيات تست اگر به صورت جداگانه سؤال شود و فرم جديدي از آن روي جامعه ايران هنجار شود از آن استفاده كرده براي اندازه گيري خودپنداره روايي بشتري خواهد داشت .
3) تست خود پنداره راجرز که ابزار تحقیق فوق بود يك تست هنجار شده در روي جامعه ايراني نيست.
فهرست منابع :
- افروز.غلامعلي،مقدمه اي برروان شناسي و آموزش و پرورش كودكان استثنايي ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1364.
- اسماعيل بيابانگر 1374 ، روشهاي افزايش عزت نفس كه كودكان و نوجوانان انتشارات انجمن اولياء و مربيان جمهوري اسلامي ايران 1374 .
- اتكينسون،هيلگارد.( 1381 ). زمينه روانشناسي ، جلد اول و دوم . ترجمه م. براهني و همكاران ، انتشارات رشد
چاپ بیست ودوم با آخرین ویرایش پائیز 1384.
- پريش، بريل . ام . آموزش كودكان با استعداد ، ترجمه حسن افشار پايان نامه فوق ليسانس 1349 .
- جعفري.محمد،بررسي جهش تحصيلي در سازگاري اجتماعي دانش آموزان پايان نامه فوق ليسانس 1370 .
- دلاور: علي ، روشهاي آماري در روان شناسي و علوم تربيتي ، انتشارات دانشگاه پيام نور 1370 .
- دلاور . علي ، روشهاي تحقيق در روان شناسي و علوم تربيتي ، انتشارات دانشگاه پيام نور 1370 .
- راسخ . مهري . كاربرد روان شناسي در شناخت هوشمندان و سرآمد و آموزش و پرورش آنان ، مجله روان شناسي ، سال ششم ، شماره 16 .
- رجبي،عليرضا ،بررسي ارتباط خود پنداره و اضطراب دانش آموزان دوم دبيرستان پايان نامه ليسانس 1372
- سجاديه . سيد جعفر ، آموزش تيز هوشان ،فصلنامه تعليم و تربيت سال پنجم شماره 19 آموزش و پرورش 1368
- شوون . رمي ، آموزش و پرورش ، 1368 .كالاكر، جميز،آموزش تيز هوشان،ترجمه مجيد مهدي زاده و احمد رضوائي،انتشارات آستان قدس رضوي 1369.
پيوستهاوضمائم:
فرم الف
نام و نام خانوادگي سن میزان سواد
با توجه به صفات زير خود را چگونه شخصي مي دانيد بر حسب آنكه خود را از نظر هر صفت چگونه مي بينيد يكي از نمره ها 1 تا 7 را براي خود منظور نمائيد و در جاي مناسب علامت * بگذاريد .
| 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | ||||
| 1.قوي | 1.ضعيف | |||||||||
| 2.عميق | 2.سطحي | |||||||||
| 3.مهربان | 3.ظالم | |||||||||
| 4.عصبي | 4.راحت | |||||||||
| 5.خوشايند | 5.ناخوشايند | |||||||||
| 6.فعال | 6.غير فعال | |||||||||
| 7.خوشحال | 7.غمگين | |||||||||
| 8.خوب | 8.بد | |||||||||
| 9.زيبا | 9.زشت | |||||||||
| 10. باارزش | 10. بي ارزش | |||||||||
| 11. روراست | 11. متقلب | |||||||||
| 12. سخت | 12. نرم | |||||||||
| 13. تميز | 13. كثيف | |||||||||
| 14. تند | 14. كند | |||||||||
| 15. پريشان | 15. آرام | |||||||||
| 16. تلخ | 16. شيرين | |||||||||
| 17. سالم | 17. مريض | |||||||||
| 18. واضح | 18. مبهم | |||||||||
| 19. خشن | 19. ملايم | |||||||||
| 20. شجاع | 20. ترسو | |||||||||
| 21. نامعتبر | 21. معتبر | |||||||||
| 22. نابالغ | 22. بالغ | |||||||||
| 23. بي استعداد | 23. بااستعداد | |||||||||
| 24. خونسرد | 24. خونگرم | |||||||||
| 25. متواضع | 25. خودخواه | |||||||||
فرم ب
نام و نام خانوادگي سن میزان سواد
اكنون مي خواهيد چگونه شخصي باشيد، به عبارت ديگر شخص ايده آل ،كه دوست داريد مانند او باشيد بايد داراي چه خصايصي باشد خصايص اين شخص را با نمره هاي 1 تا 7 درجه بندي كنيد و در جاهاي مناسب علامت * بگذاريد .
| 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | ||||
| 1. قوي | 1. ضعيف | |||||||||
| 2. عميق | 2. سطحي | |||||||||
| 3. مهربان | 3. ظالم | |||||||||
| 4. عصبي | 4. راحت | |||||||||
| 5. خوشايند | 5. ناخوشايند | |||||||||
| 6. فعال | 6. غير فعال | |||||||||
| 7. خوشحال | 7. غمگين | |||||||||
| 8. خوب | 8. بد | |||||||||
| 9. زيبا | 9. زشت | |||||||||
| 10. باارزش | 10. بي ارزش | |||||||||
| 11. روراست | 11. متقلب | |||||||||
| 12. سخت | 12. نرم | |||||||||
| 13. تميز | 13. كثيف | |||||||||
| 14. تند | 14. كند | |||||||||
| 15. پريشان | 15. آرام | |||||||||
| 16. تلخ | 16. شيرين | |||||||||
| 17. سالم | 17. مريض | |||||||||
| 18. واضح | 18. مبهم | |||||||||
| 19. خشن | 19. ملايم | |||||||||
| 20. شجاع | 20. ترسو | |||||||||
| 21. نامعتبر | 21. معتبر | |||||||||
| 22. نابالغ | 22. بالغ | |||||||||
| 23. بي استعداد | 23. بااستعداد | |||||||||
| 24. خونسرد | 24. خونگرم | |||||||||
| 25. متواضع | 25. خودخواه | |||||||||