سیب دقیقا” یک میوه شفتدار( میوه درختی ازطبقه Malus است که عضوی از خانواده گل سرخیان بوده ( روزاسیا) و در طول تاریخ کشت می شده است . بیشتر گروه سیبها به گونه M. domesticaیا پیوندیهای آن تعلق دارند.

اجداد وحشی سیبها احتمالا” درختی به نام Malus sieversii ( که فاقد اسم همگانی است) بود که هنوز هم در قزاقستان یافت می شود.محققان در حال مطالعه روی M. sieversii که در برابر بسیاری از بیماریها و آفات مقاوم است می باشند تا بتوانند یک سیب مقاوم تر در برابرسرما بوجود آورند.

تاریخچـــــه

در کلیه مناطق آب و هوایی خنک ، سیب غذای بسیار مهمی بوده است . نسبت به سایرمیوه های درختی ( احتمالا” بجز مرکبات) سیب را می توان برای ماهها انبار نمود درحالیکه همچنان ارزش غذایی خود را حفظ می کند. سیبهای زمستانی که در اواخر پاییز چیده شده و در دمای بالای انجماد در سردخانه یا اتاق سیب نگهداری می کنند از سال 1800 غذای مهمی در اروپا و آمریکا به شمار می رفته است .

گونه های سیب

بیش از 7500 گونه سیب شناسایی شده است . این گونه ها در نقاط فراشمالگانی ، نیمه حاره و معتدل وجود دارند. چون درختان سیب به شرایط خنک کننده( chilling requirement) نیازدارند در آب و هوای استوایی گل نمی دهند.

در بین رایج ترین گونه های تجاری سیب می توان به این موارد اشاره کرد Braeburn( نیوزیلند) ، سیب نارنجی cox «بریتانیا – گونه قدیمی که امروزه محبوبیت گذشته را ندارد) ، فوجی ( آسیا، استرالیا) ، گالا( نیوزیلند) ، سیب طلائی( آمریکا ، اروپا) ، گرانی اسمیت ( استرالیا و کالیفرنیا) ، جونا گلد( آمریکا) ، جوناتــــان ( آمریکا) ، مکین تــاش ( کانــادا) ، سیب قرمـز( آمریکا) و نوعی سیب زمستانی ( آمریکا). تمامی این سیبها بجز نوع آخر شیرین و رنگین هستند. گرانی اسمیت ترش است و بعضی از مردم آنرا بصورت تازه می خورند در ضمن برای آشپزی هم مطلوب هستند. پوست آن سبز روشن خالدار است . این گونه سیب برای رشد کامل نیازمند آب و هوایی گرم بوده و فصل رشد طولانی مدتی دارد اگرچه میوه های نامرغوب تر در مناطق نامناسب رویش می کنند. ] تصویر معروفی از سیب گرانی اسمیت بر روی آرم Apple Records وجود دارد) یک شرکت سازنده ترانه که آهنگهای گروه Beatlesرا منتشر می کند .

خواص شیمیایی

سیب دارای ویتامین و مواد مغذی زیادی است و بی‌مناسبت نیست.

موادی که در یک سیب متوسط وجود دارد به شرح زیر است:

• انرژی ۲۵۸ کالری
• پروتئین ۱/۲ گرم
• چربی ۱/۶ گرم
• مواد نشاسته‌ای ۵۹/۶ گرم
• کلسیم ۲۴ میلی گرم
• فسفر ۱۰ میلی گرم
• آهن ۱/۲ میلی گرم
• ویتامین آ ۳۶۰ واحد
• ویتامین ب ۱ ۰/۱۵ میلی گرم
• ویتامین ب ۲ ۰/۰۸ میلی گرم
• ویتامین ب ۳ ۰/۱ میلی گرم
• ویتامین ث ۱۸ میلی گرم

ناگفته نماند که ویتامین‌های وجود در سیب بیشتر در پوست سیب و زیر پوست آن قرار دارد بنابراین آنهایی که می‌توانند پوست سیب را هضم کنند بهتر است که آنرا با پوست بخورند و اگر می‌خواهید پوست آن را بکنید بهتر است که سیب را خیلی نازک پوست کنید.

خواص داروئی

1. سیب یک میوه قلیایی است و تمیزکننده بدن است و به‌علت دارا بودن پکتین زیاد آب اضافی بدن را خارج می‌سازد
2. سیب را می‌توان برای برطرف کردن اسهال حتی برای کودکان به‌کار برد. بدین منظور سیب را باید رنده کرد و استفاده نمود. سیب را می‌توان پخت و برای آنهایی که روده تنبل دارند آن را روی آتش ملایمی بپزید البته حتماً از ظرف لعابی یا تفلون استفاده کنید زیرا به این طریق پکتین و ویتامین‌های آن حفظ می‌شود.
3. شربت سیب بهترین دارو برای درمان سرفه و گرفتگی صدا می‌باشد. برای تهیه شربت سیب یک کیلو سیب را شسته و با پوست قطعه قطعه کنید و در یک لیتر آب بپزید سپس آن را با پارچه نازکی صاف کنید و چند تکه قند به آن اضافه کنید و دوباره روی آتش ملایم قرار دهید تا قوام بیاید و آن را از روی آتش بردارید روزی سه تا چهار فنجان از این شربت بنوشید.
4. سیب دارای مقدار زیادی کلسیم است و کلسیم سیب به بدن کمک می‌کند که کلسیم غذاهای دیگر را نیز جذب کند.
5. خوردن سیب یبوست را برطرف می‌کند و برای خستگی مفرط مفید است.
6. دم کرده برگ درخت سیب ادرارآور است و درمان‌کننده التهاب کلیه و مثانه می‌باشد.
7. نوشیدن آب سیب داروی مؤثری برای درمان سرماخوردگی و گرفتگی صدا و سرفه‌است.
8. سیب مقوی کبد و اشتهاآور است.
9. سیب برای درمان تنگی نفس بسیار مفید است حتی بوئیدن سیب نیز این خاصیت را دارد.
10. سیب پخته تقویت‌کننده معده و کبد و دفع کننده سودا و سموم بدن است.
11. سیب حرارت را از بدن خارج می‌سازد.
12. سیب را رنده کنید و در دستمال بپیچید و روی چشم بگذارید درد چشم را برطرف می‌کند.
13. خوردن سیب حتی برای آنهائی که بیماری قند دارند مفید است چون قند خون را بالا نمی‌برد.
14. کسانی که می‌خواهند لاغر شوند حتماً باید سیب را با پوست بخورند.
15. دم کرده گل سیب داروی سرفه و تورم مجرای تنفسی است.
16. سیب داروی خوبی برای درمان زخم‌ها می‌باشد.
17. سیب بهترین دارو برای سوء هاضمه ‌است زیرا دارای مقدار زیادی پکتین می‌باشد.
18. آب سیب را حتی می‌توان برای تنقیه استفاده کرد. این تنقیه برای بیماری‌های روده بسیار مؤثر است.
19. پوست سیب را مانند چایی دم کنید و بیاشامید این چائی بهترین دوست کلیه است.
20. آب سیب را با ابمیوه‌گیری در منزل تهیه کنید و فوراً آن را بنوشید زیرا در اثر ماندن آنزیم‌های خود را از دست می‌دهد.
21. آب سیب برای زیبایی پوست استفاده زیادی دارد به‌خصوص برای از بین بردن چین و چروک پوست مؤثر است بدین منظور آب سیب را صبح و شب روی پوست گردن و صورت بمالید و ماساژ دهید البته همیشه آب سیب تازه استفاده کنید.
22. استفاده دیگر از سیب برای لطافت پوست: سیب پخته‌است سیب را بپزید و سپس له کنید و با شیر مخلوط کنید و این مخلوط را به‌صورت نیمه‌گرم روی پوست بگذارید و پس از چند دقیقه آن را بردارید.

خواص سیب ترش

1. سیب ترش قابض است و حالت استفراغ و دل به‌هم‌خوردگی را از بین می‌برد.
2. سیب ترش را بپزید درمان اسهال خونی است.
3. آب سیب ترش مخلوط با انار برای تقویت معده و درمان اسهال و دل به‌هم‌خوردگی به‌کار می‌رود
4. رب سیب ترش علاج اسهال، استفراغ و درد و غم است.
5. مربای شکوفه سیب برای ضعف معده و ازدیاد نیروی جنسی مفید است.
6. سیب ترش برای آنهایی‌که مزاج گرم دارند بسیار مفید است بالعکس آنهایی‌که مزاج سرد دارند باید سیب شیرین بخورند
7. سیب در قدیم معالج نقرس و بیماری‌های عصبی بوده‌است

زیان‌های سیب

همانطور که قبلا گفته شد سعی کنید همیشه سیب را با پوست بخورید زیرا مقدر زیادی پکتین در پوست سیب وجود دارد. سیب‌هایی که در بازارهای داخل ایران یا آمریکا و کانادا به فروش می‌رسد روی آن دارای یک لایه چربی برای حفاظت آن می‌باشد بنابراین حتماً این سیب‌ها را به دقت بشویید. آنهایی‌که دارای معده ضعیف هستند باید سیب را بسیار نازک پوست بگیرند که پکتین‌ها و ویتامین‌های آن از بین نرود.

طعم سیبهـــــــا

مزه سیبها برای اشخاص متفاوت است و در طول زمان تغییر می کند. مثلا” شهر واشنگتن ( آمریکا) به کشت سیب قرمز شهرت داشت اما در سالهای اخیرکشت گونه های دیگرنیز محبوبیت یافته است ؛ بعضی از مردم آمریکا سیب قرمز را بعنوان سیبی نا مرغوب با طعمی بسیار ملایم و ساختاری نرم به حساب می آورند. این افراد به سیبهای ترد مثل فوجی و گالا تمایل یافته اند.

معمولا” سیبهای جدید شیرین تر از انواع قدیمی هستند. بیشتر سیبهای آمریکای شمالی و اروپا طعمی شیرین و ملس دارند اما سیبهای ترش طرفداران بسیار اندکی دارند. سیبهای خیلی شیرین با طعم کم ترش در آسیا محبوبیت دارند. تمامی گونه سیبهای جدید نرم ولی ترد هستند. سایر موارد مورد نیاز در پرورش سیب عبارت است از پوست رنگین ، عدم وجود رنگ قهوه ای ، راحتی حمل ونقل ، امکان انبار، محصول فراوان ، مقاومت در برابر بیماریها، نمونه شکل سیب قرمز واشنگتن ، ساقه بلند( تا آفت کشها امکان نفوذ به تمامی قسمتهای میوه را داشته باشند) و طعمی قابل قبول برای میانگین افراد. گونه های قدیمی اغلب ترش ، دارای شکلهای نابهنجارو قهوه ای هستند و دارای رنگ وساختار گوناگون می باشند. امروزه تعداد بسیار کمی از گونه های قدیمی در سطح کلان تولید می شود اما بسیاری ازاین گونه ها توسط باغداران خانگی و کشاورزانی که مستقیما” محصولشان را در بازارهای محلی عرضه می کنند به عمل می آیند.بسیاری از گونه های خارق العاده و از نظربومی مهم ، با طعم و ظاهر منحصر به فردشان برای کشف وجود دارند ؛ مبارزاتی برای حفظ سیب در سراسر جهان آغاز شده تا ازانقراض چنین میراث بومی جلوگیری شود.
گونه هایی از سیب را بخصوص برای تولید آب سیب کشت می کنند . سیبهای آب گیری قطعا” برای خوردن بسیار ترش وزننده هستند اما با آنها یک نوشیدنی خوش طعمی تولید می شود که با سیبهای خوراکی معمولی نمی توان تهیه نمود.

پرورش سیب

سیبها مانند بیشتر گیاهان چند ساله معمولا” بصورت لقاح غیر جنسی واز طریق پیوند تکثیر می شوند. سیبهای بذری گاهی اوقات بطور اساسی با درخت مادرتفاوت دارند. بیشتر گونه های جدید سیب بصورت سرچشمه بذری دارند که یا شانسی رشد کرده اند ویا از طریق باروری عمدی گونه های پرآتیه پرورش یافته اند. اصطلاحات بذری ، دانه سیب و تخم که در نان گونه سیب وجود دارد بیانگر منشاء بذری سیب می باشد. همچنین سیبها می توانند جوانه هایی غیرعادی بوجود آورند( جهشهایی بر روی یک شاخه مجزا) . بعضی از جوانه های غیرعادی منجر به نسلهایی بهتر از گونه های مادریشان می شوند. بعضی از آنها به قدری از درخت مادر متفاوت می شوند که دیگر گونه هایی جدید به حساب می آیند.

بعضی از پرورش دهندگان سیبهای معمولی را با سیبچه یا سیبهای غیر عادی مقاوم در برابر سرما پیوند می زنند تا گونه های مقاوم تری بوجود آورند. مثلا” از دهه 40 مرکز آزمایشات Excelsior در دانشگاه مینه سوتا و ویسکانسین پیشرفت دائمی را در سیبهای مقاوم مهم که هم از نظر تجاری و هم باغداری خانگی رشد گسترده ای دارند در سراسر مینه سوتا و ویسکانسین ایجاد کرده اند . مهمترین ابداع آنها شامل Haralson فراوان ترین سیب کشت شده در مینه سوتا ، Wealthy،Honeygold و Honeycrisp می باشد. شیرینی و ساختار Honeycrisp به قدری مورد علاقه مصرف کنندگان است که باغداران مینه سوتا درختان پاگرفته و پربار خود را قطع می کنند تا برای این نوع سیب انبار احداث کنند – عملی که تاکنون انجام نشده بود.

شروع به احداث باغ

باغهای سیب را با کاشت درختان دو یا سه ساله احداث می کنند. این درختان کوچک معمولا” از گلخانه که در آنجا درختان را با روش پیوند جوانه تولید می کنند تهیه می شود. ابتدا با استفاده از کشت بافت یا خوابانیدن شاخه یک گیاه پیوندی بصورت بذری یا کلون شده بعمل می آورند که برای رشد آن ، یک سال وقت لازم است . سپس بخش کوچکی از شاخه یک درخت بالغ ( قلمه) از گونه مورد نظررا تهیه می کنند. ساقه بالایی و شاخه های گیاه پیوندی را بریده و به جای آن قلمه را قرار می دهند. دیر یا زود این دو قسمت با هم رشد کرده و درخت سالمی را بوجود می آورند.
گیاهان پیوندی دراندازه نهایی درخت تاثیر دارند . در حالیکه بسیاری برای پرورش دهندگان ،دارای گیاهان پیوندی زیادی هستند ، این گیاهان پیوندی به صاحبان خانه فروخته می شود که فقط به داشتن چند درخت از یک یا دو گونه مختلف تمایل دارند : گیاه پیوندی بذری معمولی که یک درخت کامل بوجود می آورد یا گیاه پیوندی نیمه کوتاه که درخت تاحدی کوچکتربه بار می آورد. گیاهان پیوندی کوتاه عموما” در برابر آسیبهای ناشی از سرما و باد آسیب پذیرترهستند. درختان کوتاه کامل اغلب بوسیله پایه و داربست تثبیت شده و در باغهای چگالی بالا کاشته می شوند این باغات برای کشت آسانتر بوده و و حاصلخیزی هر واحد از زمین را تا حد زیادی افزایش می دهد.

بعضی از درختان از طریق پیوند” بین ساقه ای” بین گیاه پیوندی راست ساقه و درخت که نتیجه رشد هر دو پیوند است بوجود می آیند.

پس از کاشت درخت کوچک درباغ ، باید قبل ازکسب توانایی تحمل مقدار زیادی غذا 3 تا 5 سال ( نیمه کوتاه) یا 4 تا 10 سال ( درختان معمولی) بزرگتر شوند .در طول این مدت پرورش مناسب شاخه های بزرگ و چیدن جوانه هایی که رشد نا درست دارندازاهمیت زیادی برخوردار می باشد همچنین ساخت داربستی مناسب که در آینده سنگینی بار میوه را تحمل کند.
موقعیـت

درختان سیب نسبتا” به شرایط خاک بی تفاوت هستند و در دامنه گسترده ای ازمقادیر PH و سطوح حاصلخیزی رشد می کنند. آنها حتما” باید در مقابل باد مراقبت شده ونباید در مناطق پست که در معرض آخرین سرماهای بهاری می باشند کاشته شوند. برای این درختان زهکشی مناسب ضروری بوده و خاکهای سنگین یا زمین مسطح باید به گونه ای محکم شود تا از عدم قرار گرفتن سیستم ریشه ها درخاک اشباع شده با آب مطمئن شویم.
گرده افشانـــــــی

درختان سیب با خود آمیزش پذیر نیستند ونیازبه گرده افشانی بصورت دگرگشنی دارند. مدیریت گرده افشانی بخش مهمی از پرورش درخت سیب محسوب می شود. قبل از کاشت درخت مرتب کردن تولید کنندگان گرده بسیار مهم است ( گونه های سیب یا سیبچه که تامین کننده گرده هایی فراوان ، رستنی و آمیزش پذیر هستند). ممکن است باغهای میوه دارای ردیفهای یک در میان گونه های گشنی پذیریا درختان سیبچه متناوب ویا شاخه های پیوند خورده سیبچه باشند. بعضی گونه ها گرده های بسیارمعدود یا گرده های نابارورتولید می کنند بنابراین گرده افشانان خوبی به حساب نمی آیند. پرورشگاههای گل و گیاه خوب دارای لیست گشنی پذیری گرده افشانان هستند.
گاهی اوقات پرورش دهندگانی که دارای باغستانهای قدیمی با یک گونه درخت هستند برای گرده افشانی ، دسته هایی از گلهای سیبچه را درون بشکه یا سطلهایی فراهم می کنند. پرورش دهندگان خانگی که دارای یک درخت بوده و فاقد گونه های دیگر در همسایگی اشان هستند نیز می توانند از این روش البته در مقیاس کوچک تر استفاده کنند.
پرورش دهندگان درخت هر سال هنگام گل دادن معمولا” از گرده افشانهایی را برای جابجایی گرده تهیه می کنند. عموما”از کندو زنبور عسل استفاده می شود و انجام این کار توسط زنبوردارانی صورت می گیرد که در ازاء مزد به تهیه کندو مبادرت می ورزند. در باغات تجاری از زنبورهای کارگر باغی نیزبعنوان گرده افشانهــــــای مکمل استفاده می شود. چون آنها نیش نمی زنند احتمالا” پرورشدهندگان خانگی در مناطق حومه ازاین زنبورها استفاده می کنند. بعضی زنبورهای وحشی مثل زنبورهای درودگر و زنبورهای تک زی دیگر ممکن است به این امر کمک کنند. بعضی مواقع ملکه های زنبورهای درشت در باغات حضور دارند اما معمولا” تعدادشان به قدری نیست تا گرده افشانهای با اهمیتی به حساب آیند.
گرده افشانی ناکافی علائمی بسیارکم داشته و برای سیبها ناگوار است و موجب کندی رسیده شدن میوه می گردد. برای ارزیابی گرده افشانی باید دانه ها را شمرد. سیبهایی که به خوبی گرده افشانی شده اند دارای 7 تا 10 دانه بابهترین کیفیت می باشند. سیبهایی که کمتر از 3 دانه دارند معمولا” نمی رسند و در اوایل تابستان از روی درخت خواهند افتاد. گرده افشانی نا مناسب یا نتیجه کمبود گرده افشانها و یا کمبود گرده تولید شده ویا به سبب شرایط آب و هوایی نامناسب برای گرده افشانی در زمان گلدهی می باشد.

سرما هنگام گل دهی

یک مشکل کلی ، سرمای دیرهنگام است که موجب نابودی ساختارخارجی ظریف گل می شود. بهتر است برای فیلتر سازی هوا درختان درزمینهای شیبدارکاشته شوند اما شیب نباید رو به جنوب باشد ( در نیمکره شمالی) چون این کار موجب گل دادن زودرس درخت ودرنتیجه افزایش آسیب آن در برابرسرما خواهد شد. اگر سرما زیاد جدی نباشد می توان صبح قبل از تابش خورشید روی شکوفه ها روی درخت آب پاشید با این کار امکان نجات شکوفه ها وجود دارد. آسیبهای ناشی از سرما را می توان 24 ساعت پس از سرما تخمین زد. اگر مادگی گیاه به سمت عقب برگشته بود نشان دهنده ازبین رفتن گل و عدم تولید میوه خواهد بود.
وجود منبع آب در نزدیکی محل پرورش سیب موجب تاخیر گرمای بهار می شود که نتیجه این مزیت به تاخیرافتادن شکوفایی تا زمان به حد اقل رسیدن احتمال سرما می گردد. مناطقی از آمریکا مثل ساحل شرقی دریاچه میشیگان ، ساحل جنوبی دریاچه انتاریو و اطراف برخی دریاچه های کوچکتر که این تاثیر خنک کنندگی آب به همراه خاک مناسب و خوب زهکشی شده وجود دارد پرورش سیب را در این نواحی ممکن ساخته است .
پرورش دهندگان خانگی سیب احتمالاً امکان استفاده از منبع آب را ندارند اما آنها می توانند از شیبهای رو به شمال یا سایر ویژگیهای جغرافیایی برای تاخیراندازی شکوفایی در بهار استفاده کنند. درختان سیب ( یا هر میوه دیگر) که در آمریکا در شیبهای رو به جنوب کاشته شوند خیلی زود شکوفه داده و دربرابر سرمای بهار بسیار آسیب پذیر خواهند بود.
کاستن از بار درخت

درختان سیب هر دوسال مستعد باردهی است. اگر میوه را در مواقعیکه درخت محصول زیادی دارد ،بار آن را کم نکنند موجب کاهش گل دهی در سال بعد خواهد شد. کم کردن از بار درخت حتی خارج از زمان آن ، به برداشت محصول قابل توجه درهرسال کمک می کند.
آفــــــــــات

درختان سیب در مقابل تعداد از بیماریهای قلرچی و باکتریایی و آفات حشره ای آسیب پذیر هستند. تقریباً در تمامی باغات میوه برنامه های فعال سمپاشی برای حفظ کیفیت خوب میوه ها ، سلامتی درخت و محصول زیاد انجام می شود. یکی از جریانات در حال انجام در مدیریت باغها ، استفاده از IPM یا کنترل یکپارچه آفات است که سمپاشیهای غیر ضروری را هنگام عدو وجود آفت یا ( محتمل تر) هنگام کنترل طبیعی آنها کاهش می دهد.

سمپاشی برای آفات حشره ای نباید زمان شکوفه دهی انجام شود چون این امرموجب مرگ گرده افشانها می شود. و نیز در باغاتی که در آنها ازآفت کشها استفاده می شود نباید اجازه رشد گیاهانی که مورد توجه زنبورها هستند داده شود. شبدر سفید هلندی یکی از انواع فراوان علفها هستند که بسیاری از زنبورها در زمان تماس با گلهای آن در سطح باغات مسموم می شوند.

از بین بیشترین بیماریهـــــای خطرناک می توان به fireblight ( بیماری باکتریایــی (و دو بیماری قارچی به نامــــهای black spot وخال زدگی سیب ( cedar-apple rust ) اشاره کرد.

plum curlico جدی ترین آفت حشره ای محسوب می شود. سایر این آفات عبارتند از : کرم حشره و کرم سیب .

پرورش سیب بدون استفاده از مواد شیمیایی بسیار دشوار است اگرچه در تعداد معدودی باغ با استفاده از گونه های مقاوم در برابربیماری و کنترلهای پرورشی بسیارخوب این کاربصورت تجاری موفق ، انجام شده است. آخرین ابزاردر پرورش طبیعی ، اسپری کردن لایه نازکی ازخاک معدنی کائولین است که موجب تشکیل مانعی طبیعی در مقابل بعضی آفات شده و مانع آفتاب سوختی سیب می گردد.

برداشت

بیشتر درختان بالغ هر سال معمولاً 10-5 بوشل ( 200-100 کیلوگرم) محصول سیب دارند. سیبها را با استفاده از نردبانهای سه شاخه که بگونه ای طراحی شده اند تا بین شاخه ها ثابت شوند، برداشت می کنند. گونه های کمی که چیده نمی شوند ضمن رشد بسیار زیاد محصول فراوانی می دهند که تقریباً برداشت آن ممکن نیست. درختان کوتاه هر سال تقریبا” 5-3 بوشل ( 100-50 کیلوگرم) محصول ببار می آورند.
گونه های مختلف براساس محصولشان و اندازه نهایی درخت متفاوتند حتی اگرپیوند یکسانی داشته باشند.

تجـــــــارت

45 میلیون تون ( سنجه وزن برابر 1000 کیلو) سیب در سال 2002 به ارزش تقریباً 10 بیلیون دلار آمریکا در جهان پرورش یافته است که تقریباً نیمی از آنرا چین تولید نموده است. آمریکا با تولید 10 درصد محصول جهان دومین تولید کننده عمده سیب می باشد. ترکیه هم یکی از تولید کنندگان بزرگ این محصول محسوب می شود. فرانسه ، ایتالیا ، آفریقای جنوبی و شیلی در بین صادر کنندگان عمده سیب قرار دارند .
امروزه بیش از نیمی از کل سیب فروخته شده در آمریکا در ایجاد شده توسط: محمد ذوالقدر آخرین اصلاحات: دوشنبه 26 بهمن, 1383 [11:18:36] توسط نفیسه ناجی تعداد بازدید ها: 28772

بررسي و مقايسه روشهاي تكثير رويشي (قلمه، خوابانيدن) پايه‌هاي سيب مالينگ و مالينگ مرتون (Mg, M2g, MM106),

با توجه به لزوم احداث باغات يكنواخت سيب جهت بدست آوردن محصولي با راندمان بالا در واحد سطح و كاهش هزينه‌هاي داشت و برداشت اين تحقيق در دو روش تكثير از طريق قلمه و خوابانيدن بر روي پايه‌هاي MM106 و M26 و M9 انجام شد. روش تكثير از طريق قلمه در قالب يك طرح فاكتوريل سه عاملي انجام گرفت ، اثر عوامل آزمايشي كه عبارت بودند از پايه در سه سطح (MM106, M26, M9) و نوع قلمه در سه سطح (سبز، نيمه خشبي، خشبي) و عامل هورمون در ده سطح كه يكي از سطوح شاهد و بقيه شامل تيمارهاي هورموني IBA در غلظتهاي 1000 و 2000 و 3000 قسمت در ميليون و NAA در غلظتهاي 1000 و 2000 و 3000 قسمت در ميليون و مخلوط IBA+NAA در غلظتهاي 1000 و 2000 و 3000 قسمت در ميليون بر روي صفات درصد قلمه ريشه‌دار شده، ميانگين قطر ساقه، ميانگين تعداد ريشه، ميانگين طول ريشه، ميانگين وزن خشك ريشه، ماكزيمم طول ريشه، ميانگين تعداد شاحه و طول شاخه جديد مورد بررسي قرار گرفت . اين آزمايش در سه تكرار انجام گرفت و در هر گلدان كه به منزله يك واحد آزمايشي بود شش قلمه براي نيمه خشبي و ده قلمه براي خشبي مورد استفاده قرار گرفت . نتايج حاصل از تجزيه واريانس و جدول ميانگين‌ها نشان داد كه قابليت ريشه‌زايي پايه‌هاي مورد آزمايش با يكديگر متفاوت بوده، قلمه‌هاي حاصل از پايه MM106 نسبت به دو پايه ديگر داراي درصد ريشه‌زائي بالاتر بود و پايه M9 داراي كمترين درصد ريشه بوده است . قلمه نيمه خشبي نسبت به دو نوع ديگر در هر سه پايه داراي درصد ريشه‌زائي بالاتري بود و پس از آن قلمه خشبي قرار مي‌گرفت و قلمه سبز در هر سه پايه كمترين درصد ريشه‌زائي بود. تيمارهاي قلمه‌ها با هورمون نسبت به شاهد تاثير زيادي در افزايش درصد ريشه‌زائي داشت ، از بين تيمارهاي مختلف هورموني، مخلوط دو هورمون IBA و NAA به نسبت 1000 پي پي ام از هر يك نسبت به كاربرد خالص مواد هورموني در درصد ريشه‌زائي و ساير صفات مورد مطالعه موثرتر بود. در روش تكثير از طريق خوابانيدن كه بروي سه نوع پايه M9, MM106 و M26 به منظور تعيين اثرات پايه و سال بر روي صفات قطر شاخه مادري و طول شاخه مادري و تعداد شاخه توليدي، طول شاخه توليدي، تعداد شاخه ريشه‌دار شده، تعداد ريشه، طول ريشه، وزن خشك ريشه و طول بلندترين ريشه مورد بررسي قرار گرفت . نتايج حاصله مشخص نمود كه پايه M26 نسبت به دو پايه ديگر داراي درصد ريشه‌زائي بالاتر بوده و پس از آن پايه M9 و MM106 در يك سطح قرار مي‌گيرند و از نظر صفاتي مانند تعداد ريشه، وزن خشك ريشه، تعداد شاخه توليدي پايه MM106 نسبت به دو پايه ديگر برتر مي‌باشد.

سيب با طعم ملس تکنولوژي

سيب ميوه اي افسانه اي است. اگر به اين موضوع شک داريد به داستان هايي که درباره اين ميوه وجود دارد، نگاهي بيندازيد.

ميوه درخت آگاهي ، ميوه اي بهشتي و عامل اخراج از جهان آرام است ؛ ميوه اي اسطوره که باروري را در دل خود دارد و وقتي درک ما از قوانين حاکم بر فيزيک جهان در حال تغيير بود باز هم سقوط سيب بر سر نيوتن بود که چشمان او را به قوانين جديد گشود. درباره خواص درماني اين ميوه نيز آنقدر شنيده ايد که ديگر به تکرار نيازي نيست ؛ اما کشت و پرورش پايه درخت اين ميوه بهشتي ، همواره براي آنها که دستي در کشاورزي و باغداري دارند، دغدغه بوده است.

محققان ايراني با توجه به اهميت سيب در کشور، تحقيقات گسترده اي درخصوص پايه درخت سيب انجام داده اند تا کشاورزي ما نيز از قافله جهاني عقب نيفتد. يکي از اين تحقيقات در موسسه تحقيقات بيوتکنولوژي کشاورزي منطقه شمال غرب و غرب کشور در دست اجراست و محققان اين مرکز موفق شدند با استفاده از شيوه مدرن کشت بافت به توليد نيمه انبوه دو پايه سيب دست يابند. اين تحقيقات زماني اهميت مضاعف مي يابد که به ياد آوريم آسياي صغير مرکز تنوع ژنتيکي سيب است.

سيب با نام علمي Malus Pumila Mill 25 گونه دارد. اين ميوه در خانواده Rosaceae و زيرخانواده Pomioidae قرار دارد. سيب وسيع ترين ميوه دانه دار در مناطق معتدله است. اروپاي غربي ، امريکا، کانادا، ژاپن ، چين ، فرانسه ، آلمان ، ايتاليا، ترکيه ، هندوستان و ايران جزو کشورهاي عمده توليدکننده سيب هستند؛ يعني در تمام نقاط جهان به غير از کشورهاي گرمسيري پراکنده اند.

اما موطن اصلي سيب حوالي خزر، قفقاز، ترکمنستان و ناحيه هايي از شوروي سابق است.

درخت سيب استعداد مقاومت به شرايط مختلف آب و هوايي را دارد و مي تواند از 41 درجه سانتي گراد زير صفر تا دماهاي گرمسيري را تحمل کند.

سيب از زمانهاي بسيار قديم در ايران کشت مي شده است ؛ اما فقط طي 40 سال اخير با ورود ارقام جديد اروپايي به صورت تجاري کشت و محصول آن به بازار عرضه شده است.

پايه هايي عاري از بيماري

بعضي از پايه ها کوتاه کننده اند و توليد چوب در درخت را کنترل مي کنند؛ به طوري که بيشتر انرژي گياه صرف توليد ميوه مي شود. اگر پايه به طرز مناسب انتخاب شود و در ضمن شرايط محيطي هم مناسب رشد باشد، اندازه درخت بالغ قابل پيش بيني است و باعث صرفه جويي در هزينه و انرژي کارگر مي شود چون هرس کردن ، زمان ميوه دهي و نيز برداشت ميوه در درختان پا بلند هزينه بيشتري در پي دارد و پروسه طولاني تري نسبت به درختان پا کوتاه دارد.

در دنيا براي درخت سيب پايه هاي مختلفي استفاده مي شود که مهمترين آنها پايه هاي مالينگ هستند. اين پايه ها از نظر موفقيت و گيرايي پيوند با بيشتر ارقام سازگاري کامل دارند و پايه هاي وارداتي نظير MM106 و MM111 قابليت سازگاري با اقليم هاي مختلف کشورمان را دارند.

متاسفانه پايه هاي سيب موجود در کشورمان به دليل قدمت و استفاده طولاني از آنها به بيماري هاي باکتريايي آلوده اند و باعث وارد آمدن ضايعات اجتماعي و اقتصادي به باغداران و توليدکنندگان مي شوند. محققان کشورمان براي برطرف کردن اين مشکل به فکر استفاده از روش کشت بافت براي توليد انبوه پايه هاي سيب مورد احتياج باغداران افتاده اند تا از اين طريق اولا نياز کشور را به قلمه هاي وارداتي کاهش دهند و از خروج ميزان قابل ملاحظه اي ارز در خصوص تهيه اين پايه ها جلوگيري کنند و ثانيا گياهان حاصل از کشت بافت به دليل عاري بودن از بيماري ها، دارا بودن اندازه مناسب ، امکان تکثير در تمام فصول سال و به تعداد زياد مي توانند نياز باغداران و توليدکنندگان را درخصوص تهيه پايه هاي عاري از بيماري برطرف کنند.

از يک سلول يک گياه بسازيد

کشت بافت يعني رشد بافتها يا سلولهايي که از بدن و پيکره موجود اصلي جدا شده اند. اين رشد در محيط کشت هاي جامد، نيمه جامد يا مايع مثل آگار اتفاق مي افتد. حال اگر اين سلولها از يک منبع گياهي تامين شده باشند به اين روش کشت بافت گياهي مي گويند.

نام ديگر کشت بافت «ريز ازديادي» است و در واقع تلاش است براي تکثير گياهان تحت شرايط استريل و نيز توليد کلوني هاي گياهي. کشت بافت گياهي تکنيک هاي متعددي دارد که هر کدام مزيتهاي خاص خود را همراه دارد، اما همه آنها در يک جهت گام بر مي دارند. علاوه بر اين به خاطر برخورداري از شرايط استريل در اين روش ، شانس انتقال بيماري ها، حشرات و قارچها به گياهان توليدي بسيار کم است. گياهاني هم مثل ارکيدها و… که با بذر بسختي جوانه مي زنند به کمک کشت بافت به آساني تکثير مي شوند.

اصل کشت بافت بر اين پايه استوار است که بسياري از سلولهاي گياهي توانايي بازسازي يک گياه کامل دارند.

روشهاي کشت بافت که از دهه هاي گذشته مورد استفاده قرار گرفته و در حال حاضر مي توان گفت به مرحله بلوغ خود رسيده اند، در کشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه بخصوص در کشورهاي آسيايي به صورت گسترده اي مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که در کشت بافت وسايل گران قيمتي مورد نياز نيست ، از اين روش مي توان به عنوان يک روش موثر در کشورهاي در حال توسعه استفاده کرد.

امروزه کشت بافت و بويژه ريز ازديادي از گسترده ترين کاربردهاي بيوتکنولوژي است. کشت بافت و ريزازديادي مهمترين تکنيک هاي استفاده شده براي تکثير سريع غيرجنسي در شرايط درون شيشه اي است که از نظر زمان و فضاي مورد نياز برتري اقتصادي دارد و بازده بيشتر افزونه هاي برتر و عاري از بيماري را فراهم مي کند. انتقال بي خطر و قرنطينه ژرم پلاسم را در داخل کشور و بين کشورهاي ديگر تسهيل مي کند و زماني که روشهاي سنتي قادر به تامين تقاضا براي تکثير مواد گياهي نباشد، اين روش مي تواند ميليون ها گياه با عملکرد بالا و به صورت يکنواخت توليد کند.

روش سنتي تکثير پايه هاي سيب از طريق خواباندن کپه اي يا شياري و قلمه زدن است ، اما درختان تکثير شده با روش کشت بافت در مقايسه با درختان تکثير شده به روشهاي سنتي از قدرت رشد بيشتري برخوردار هستند. علاوه بر اين درختان سيب تکثير شده از طريق کشت بافت به خاطر رشد بيشترشان کمتر به نماتدها مبتلا مي شوند.

پروژه اي براي سيب

يکي از پروژه هاي محقيقين کشورمان ، توليد پايه هاي يکنواخت و مقاوم سيب مالينگ MM106 و MM111 با روش کشت بافت بود. در طي اين بازديد به دنبال انعقاد قرارداد توليد چهار هزار پايه MM601 و MM111 سيب مالينگ بين سازمان جهاد کشاورزي استان آذربايجان شرقي و پژوهشکده بيوتکنولوژي کشاورزي شمال غرب و غرب کشور با استفاده از پروتکل بهينه سازي شده تکثير اين پايه ها توسط موسسه تحقيقات بيوتکنولوژي کشاورزي کشور، توليد نيمه انبوه آنها با حضور وزير جهاد کشاورزي در پژوهشکده آغاز شد که پيش بيني مي شود با توجه به توانمندي موجود در اين پژوهشکده توليد نيمه انبوه اين پايه ها تا پايان امسال به بيش از 2 برابر ميزان پيش بيني شده برسد.

به گفته دکتر جعفر خاني کرماني ، مجري پروژه ، بيشترين پايه هاي مورد استفاده در ايران براي سيب را پايه هاي مالينگ مرتون MM111 و MM106 و نيز پايه هاي مالينگ 9 تشکيل مي دهند که تاکنون از کشورهاي خارجي مثل ايتاليا، انگلستان ، اسپانيا و هلند و در تعداد محدودي و با قيمت تخميني حدود 7 – 8 دلار تهيه مي شده است.

هر چند پايه هايي که از طريق کشت بافت توليد مي شوند گرانتر هستند، اما در زمان تحويل ضمانت عاري بودن از هر گونه بيماري را دارند.