رهنمودهای امامان در مورد بهداشت

مقدمه

از آنجا که رعایت بهداشت در حفظ سلامت انسان تاثیر بسزایی دارد و انسان سالم بهتر می تواند به وظایف فردی و اجتماعی که دین برای او معین نموده عمل کند بنابراین تأکید و توصیه بر رعایت بهداشت و راهنمایی جهت مداوای امراض گوناگون و ذکر خواص میوه ها و سبزیجات و غذاهای مختلف از اموری است که مکرراً در سخنان برخی از معصومین (ع) به چشم می خورد. هرچند انبیاء و اولیاء از سوی خداوند به عنوان اطبای روحی و قلبی مردم و نجات دهنده آن ها از ظلمت گمراهی و هدایت به سوی بندگی خدا معرفی شده اند، اما این بزرگان در شرایط مقتضی جهت حفظ سلامت پیروان خود نکات زیبایی را بیان فرموده اند. و در این زمینه کتب مختلفی در ارتباط با فرمایشات طبی و بهداشتی معصومین (ع) به رشته تحریر در آمده است. از جمله: طب الصادق و طب الرضا.

با توجه به اهمیت این موضوع حدود پانصد حدیث بهداشتی از معصومین جمع آوری و در این مقاله ارائه شده است. در پایان مقدمه حکایت جالبی از طبابت ویژه حضرت علی (ع) نقل می شود:

داروی گناهان:

روزی حضرت علی (ع)  از یکی از کوچه های بصره می گذشت. جمعیت فراوانی دید. نزدیک رفت در میان جمعیت جوانی خوشرو دید که با لباسی پاک و آراسته و با متانت و هیبتی مخصوص روی چهارپایه ای نشسته و مردم یکی یکی به او مراجعه می کردند. در میان مراجعین کسانی بودند که شیشه هایی در دست داشتند و به او نشان می دادند.

میان شیشه ها خون و یا دیگر مایعات بد ن بود. طبیب جوان به آن شیشه ها نگاه می کرد و برای صاحب هر یک بر حسب آنچه می فهمید دارو یا دستوری می داد.

حضرت علی (ع) جلو رفت و سلام کرد و فرمود: خدا تو را رحمت کند آیا برای درد گناه دارویی همراه آورده ای؟ طبیب گفت: مگر گناه، درد یا بیماری است؟ حضرت فرمود: آری گناه بیماری است و مردم را به زحمت انداخته  است.

طبیب مدتی سر به زیر انداخت و ساکت ماند. گویی در اندیشه عمیقی فرو رفته است حضرت علی (ع) سوال خود را تکرار کرد. اما جوان ساکت بود. پس از ساعتی سر بلند کرد و گفت: قربانت شوم. من که چیزی نمی دانم آیا شما داروی گناه را می شناسید؟

حضرت فرمود: من داروی گناه را می شناسم و معالجه می کنم. طبیب گفت: ممکن است برای ما توصیف بفرمایید؟

آن حضرت فرمود: آری ! از اینجا برخیز و به بوستان ایمان برو. وقتی وارد شدی مقداری از

ریشه درخت نیت و دانه های پشیمانی و قدری از برگ تدبر، تخم ورع، میوه فهم و مقداری از شاخه های یقین و مغز اخلاص و پوست اجتهاد و مقداری هم از ساقه های انابه و پادزهر تواضع گرفته همه را با حواس جمع، دلی متوجه سرشار با انگشتان تصدیق و کف توفیق میان تشت تحقیق می ریزی و با اشک چشمانت شستشو می دهی و آنگاه تمام اینها را میان دیگ امید ریخته و با آتش اشتیاق آنقدر می جوشانی تا مواد زائد و رسوبش جدا شود و عصاره و خامه حکمت به دست آید.

سپس آن را گرفته و در بشقاب رضا و تسلیم ریخته، نسیم استغفار بر آن می دمی تا قبل از آنکه فاسد شود، خنک گردد. این شربت گوارا را در جایی که آدمی نباشد و جز خدا کسی تو را نبیند می نوشی.

این است دارویی که درد گناهان را ساکن و جراحات معصیت را التیام می بخشد. چنانکه اثری از آن باقی نمی ماند. طبیب جوان که از شنیدن  این سخنان حکیمانه متحیر شده بود، مراتب ادب و اخلاص و عجز خود را به ساحت مقدس امیرالمومنین علی (ع) ابراز کرد.

رهنمودهای رسول اکرم (ص)

• پروردگار متعال هیچ دردی را بی درمان نیافریده است، مگر بیماری سام ( مرگ)
• آنانکه اثری از آبله بر بدن دارند عمری طولانی خواهند داشت. این عده را به طول عمر بشارت دهید.
• اساس هر بیماری درد سر است.
• تا در خود اشتها نیافته اید دست به سوی طعام دراز نکنید و همچنان که در خود اشتها را احساس می کنید دست از طعام بکشید.
• معده آدمیزاد کانون همه دردهاست و پرهیز، راز هر درمان است.
• اساس هر مداوا گرم نگه داشتن موضوع درد و بیماری است.
• نفس خود را به هر چه عادت داده اید وابگذارید.
• پروردگار آن سفره را دوست دارد که در کنار آن دست زیاد باشد.
• در خوراک گرم برکت اندکی است. برکت زیاد در خوراکهای سرد یافت می شود.
• به هنگام غذا خوردن پای خود را از کفش بدر آورید. زیرا پای شما آسوده خواهد ماند و این سنت، سنت زیبایی است.
• با زیر دستان غذا خوردن نوعی فروتنی است. بهشت به آنانکه با زیر دستان غذا می خوردند مشتاق است.
• غذا خوردن در بازار نوعی پستی است.
• مؤمن همیشه با اشتهای اهل خانه خود غذا می خورد ولی منافق اهل خانه خود را محکوم اشتهای خود می کند.( یعنی تا خود به غذا میل نکند اجازه نمی دهد سفره پهن کنند.)
• هنگامی که سفره چیده شد هر کسی در هر جا نشسته از آنچه دم دستش قرار دارد تناول کند و دست به آن سوی پیش نبرد.
• تا همگان سیر نشده اند دست از غذا نکشید. زیرا این عمل برای هم سفره های شما مایه شرمساری خواهد بود.
• برکت در وسط طعام قرار دارد. بنابراین به وسط طعام دست دراز نکنید.
• آنکس که از دو چوب استفاده می کند.( مسواک و خلال) از زحمت دو سگ ( کلبتین) محفوظ خواهد بود ( منظور از کلبتین انبر دندان کشیدن است.)
• پس از غذا بلافاصله دندانهای خود را خلال کنید و دهانتان را به وسیله مضمضه با آب بشویید تا دندانهای انیاب و ثنایای شما آرام گیرند.
• از خلال استفاده کنید زیرا خلال کردن نوعی نظافت است و نظافت از ایمان است و ایمان با صاحب خود ( مؤمن ) در بهشت قرار خواهد داشت.
• طعام مردم کریم دوا و طعام مردم لئیم و فرومایه درد است.
• با هم غذا بخورید. زیرا خداوند برکت را در اجتماع نهاده است.
• از خوردن غذاهای گوناگو ن بر یک سفره بپرهیزید. زیرا این نوع خوراک نامبارک است.
• آنکس که گرسنه باشد و گرسنگی خویش را کتمان کند ( عزت نفس نشان می دهد) و از عرض حاجت بپرهیزید خداوند یکسال روزی حلال در حق وی مقرر خواهد داشت.
• آنکس که به خدا و روز رستاخیز ایمان دارد باید مهمان خویش را محترم شمارد.
• آنکس که کمتر می خورد حساب او به روز قیامت نیز سبکتر خواهد بود.
• در حال ایستاده از نوشیدن بپرهیزید.
• آنکه طعام مردم را احتکار می کند سرانجام به بیماری جذام ( نفرت مردم) و افلاس دچار خواهد شد.
• سحرخیز باشید تا برکت آسمانها را دریابید.
• بهترین طعام های شما نان و بهترین میوه های شما انگور است.
• نان را با کارد نبرید و آنچنان که خدا محترمش داشته احترامش کنید.
• آنانکه پیش از غذا اندکی نمک می چشند از سیصد و سی بلا در امان خواهند بود.
• غذای خود را با نمک آغاز کنید.
• بهترین نوشیدنی ها در دنیا و آخرت آب است.
• وقتی تشنه شدید آنچنان آب بیاشامید که گویی آب را می مکید و هرگز آن را لا جرعه سر نکشید.
• آنانکه به زیادخوردن و زیاد نوشیدن عادت کرده اند مردمی سنگین دل اند.
• شیطان همراهان خود را ندا می دهد و آنان را به خوردن گوشت و مسکرات دعوت می کند و می گوید: من گوشت و مسکر را کانون فسادها و شرور یافته ام.
• بهترین خورشها در دنیا و آخرت گوشت و انگور است. ولی من نه این دو خورک را می خورم و نه حرامش می دانم.
• آنکس که میوه تنها تناول کند زیانی نخواهد دید.
• روغنی که با عطر بنفشه معطر است بکار برید. زیرا این روغن در زمستان گرم و در تابستان سرد است.
• به زنان حامله شیر بنوشانید. زیرا شیر در مشاعر کودک حسن تأثیر خواهد داشت.
• قتی شیز نوشیدید دهانتان را با آب بشویید و الا بقایای چربی آن در دهانتان خواهد ماند.
• پنیر را با گردو تناول کنید.
• شیر مایعی مفید است که استخوانها را قوی و مغز را کامل و ذهن را روشن خواهد ساخت و عارضه فراموشی را از ضمیر انسان بدر خو اهد برد.
• این چند چیز مایه فراموشی است: 1- پنیر خوردن2- به نیم خورده موش دهان زدن 3- خوردن سیب ترش 4- میان دو زن راه رفتن 5- جسد مصلوب را تماشا کردن  6- الواح قبرها را خواندن.
• تنها چیزی که هم خوردنی و هم نوشیدنی است شیر است که هم گرسنه را سیر و هم تشنه را سیراب می کند.
• این سه عمل قلب را شادمان و جسم را فربه خواهد ساخت: 1- استشمام بوی خوش 2- پوشیدن لباس نرم 3- نوشیدن عسل.
• بهترین نوشیدنی ها عسل است. که به قلب نشاط می بخشد و سینه را گرم می کند.
• عسل مایعی است که به قوه حافظه کمک می کند.
• از گوشت گوسفند استفاده کنید.
• آن کس که چهل روز لب به گوشت نزند خوی اش ناخوش خواهد شد.
• گوشت مایه روییدن گوشت است.
• نخستین خوراک زنان زائو پس از حمل وضع حمل خوبست خرمای تر یا خشک باشد. چنانکه خداوند متعال مریم را پس از وضع حمل خرما خورانیده است.

53- وقتی خرما به بازار می آید به من تهنیت گویید و وقتی فصل خرما بسر می رسد مرا تسلیت

دهید.

• خداوند درختان خرما و انار را از طینت آدم آفرید است.
• خرما را ناشتا صرف کنید تا کرم های اندرون شما را نابود کند.
• هنگام سحر از خرما استفاده کنید.
• افطارتان را با خرما آغاز کنید و اگر به خرما دسترسی ندارید اندکی آب بنوشید.
• هرگز از نوشیدن عسل امتناع نکنید.
• در میوه های نوبر فوائدی است که آن فوائد را در پایان فصل نمی توانید بیابید. میوه های نوبر به بدن صحت می بخشند و اندوه را از قلب می زدایند.
• انجیر دوای بیماری قولنج است.
• خوردن به نور چشم را می افزاید.
• بهار امت من در فصل خربزه و انگور فرا می رسد.
• خربزه میوه بهشتی است از خوردن آن غفلت نورزید.
• اگر خربزه را با گاز زدن بخورید بهتر است تا آنکه با کارد قطعه قطعه اش کنید.
• ابن عباس به نقل از رسول خدا (ص) می فرماید: خربزه مثانه را شستشو می دهد و معده را سبک می کند و به پوست بدن شادابی می بخشد.
• آب انار اندرون آدمی را پاک میکند.
• ترنج به قلب و مغز نیرو می بخشد.
• میوه انجیر برای آنان که به بیماری بواسیر و نقرس دچارند سودمند است.
• کدو را غنیمت بشمارید زیرا این سبزی را خداوند متعال برای برادرم یونس مفید شناخته و به خاطر او رویانیده است.
• کشمش بهترین خورش هاست.
• کرفس سبزی پیامبران است.
• سرکه چه خوب خورشی برای غذاهاست.
• من در میان میوه ها انگور و خربزه را دوست می دارم.
• کشمش صفرا را از جوشش فرو می نشاند و بلغم را می زداید و اعصاب را قوی می سازد و قلب را به اعتدال می کشاند.
• از کدو استفاده کنید زیرا این سبزی به مغز شما نیرو می بخشد.
• میوه عناب برای شفا از بیماری های تب و خفقان و قلب سودمند است.
• وقتی حضرت نوح (ع) از کدورت خاطر نالید به او وحی شد که خیار بخورد.
• به زنان حامله خربزه بخورانید. زیرا این میوه در زیبایی کودکشان اثری بسزا خواهد داشت.
• گل نرگس ببویید روزی یک بار، اگر نشد هفته ای یک بار و اگر مقدور نیست ماهی یکبار و یا سالی یکبار و حتی در عمرتان یک بار این شکوفه های معطر را استشمام کنید زیرا عطر این گل شما را از جذام و جنون و برص محفوظ خواهد داشت.
• حنا خضاب اسلام است درد سر را برطرف می سازد و به نور چشم نیرو می دهد.
• از استشمام مرز نجوش( مرزه گوش) غفلت نورزید.
• آن کس که می خواهد بوی مرا بجوید گل سرخ را استشمام کند.
• هیچ درختی را مثل درخت حنا دوست نمی دارم.
• سفره های خود را با سبزی بیارایید. زیرا سبزی شیاطین را از سفره های شما خواهد راند.
• پنیر بخورید زیرا پنیر خواب آور است.
• از سبزی ( سیر) تا می توانید استفاده کنید. زیرا این سبزی دوای هفتاد درد است اما آن کس که سیر و پیاز خورده به مسجد نیاید و به مردم نزدیک نشود.
• به شهر غریبی که رسیدید از سبزی آن بخورید.
• از کرفس بسیار بخورید. زیرا اگر غذایی در تقویت انسان مؤثر باشد همین کرفس است.
• هلیله سیاه از درخت بهشتی گرفته شده و شفای بیماران است.
• از زکام نترسید زیرا این عارضه شما را از جنون محفوظ خواهد داشت.
• بر هر برگ از برگهای کاسنی قطره ای از آب بهشت می لغزد.
• شونیز ( سیاه دانه ) دوای هر درد است مگر بیماری سام که دوایی ندارد.
• اگر مردم ارزش غذایی سنا را می دانستند در برابر هر یک مثقالش دو مثقال طلا می پرداختند.( برای مداوای کمر درد می توان سناء مکی را مثل چای کمرنگ دم کرده و یا یک دو استکان مصرف کرد بسیار مؤثر بوده و به تجربه ثابت شده است.
• به بیماران خود جبراً غذا ندهید. زیرا در جریان بیماری طبیعت بیمار به خود مشغول است.
• میوه « به » جلا دهنده قلبهاست. « به » دهان شما را پر از گوشت و قلب شما را لبریز از شهامت و چشمانتان را مالامال از مناعت خواهد ساخت.
• عدس به آدمی رقت قلب می بخشد. آنان که عدس می خورند به آسانی می توانند بگریند و بدین ترتیب عقده دل را بگشایند.( عدس برای آرامش اعصاب مؤثر است.)
• قارچ ( من ) مقدس است و از بهشت به دنیای ما آمده است. گیاه قارچ در نور چشم اثر ثمر بخشی دارد.
• کرفس سبزی پیامبران است.
• پیامبران خدا از درگاه پروردگار نخود می خواستند. زیرا نعمتی به برکت این گیاه نمی شناختند.
• هر کس طالب بقاست هر چند بقایی جز برای خدا نیست.( یعنی اگر می خواهد عمر طولانی کند.) غذای صبح را زودتر بخورد و شام را دیر میل کند و با زنان کم معاشرت کند و و قرض خود را سبک کند.

101- روزی رسول اکرم (ص) به اصحاب فرمود: آیا می خواهید دوایی را به شما تعلیم دهم که جبرئیل مرا تعلیم داده و هر کس از آن استفاده نماید به دوای اطبا محتاج نشود؟ حضرت علی (ع) و سلمان و دیگران عرض کردند: بفرمایید. آن حضرت فرمود: در ماه نیسان رومی آب باران را می گیری و چند سوره قرآن بر آن آب می خوانی. هفت روز در بامداد و عصر از آن آب می آشامی. جبرئیل گفت: هر کس از این آب بیاشامد هر درد که در بدنش باشد عافیت بخشد و دردها را از بدن و استخوان های او بیرون می کند. اگر درد چشم داشته باشد در چشمهای خود قطره ای از این آب بچکاند و بیاشامد و چشم های خود را با آب بشوید تا شفا یابد.
همچنین آب نیسان برای صداع و خوشبو کردن دهان و کم شدن بلغم و قولنج و درد شکم و پشت و زکام و دندان درد و معده و کرم آن و بواسیر و خارش بدن و آبله و
دیوانگی و خوره و پیسی و رعاف و کوری و لالی و زمین گیری و آب سیاه چشم و ضعف و وسواس و هر دردی شفاست.

• هرگاه لقمه ای از حرام در شکم کسی داخل شود هر فرشته ای که در آسمانها و زمین است او را لعنت می کند و تا زمانی که لقمه در شکم اوست خدا به او نظر رحمت نمی کند و هر کس از لقمه حرام بخورد در حقیقت به غضب خدا گرفتار شده پس اگر توبه کند خدا توبه اش را قبول می کند و اگر بدون توبه بمیرد آتش سزاوار اوست.
• هر کس غذای حلال بخورد بر سر او فرشته ای بایستد و برای او آمرزش خواهد تا از خوردن فارغ شود.
• غذا خوردن در حال سیری سبب پیسی می شود.
• هر کس طعام خوردن در شب شنبه و یکشنبه را پی در پی ترک کند نیرو چنان از او برود که تا چهل روز به او برنگردد و طعام شب از طعام روز نافع تر است.
• شستن دست قبل از غذا فقر را می برد و بعد از غذا اندوه را برطرف می کند و چشم را جلا می دهد.
• وقتی پس از غذا دستت را شستی دو چشمت را با تری آن مسح کن که باعث امان از رمد ( غبار چشم ) است.
• غذا خوردن در بازار و انظار مردم پستی می آورد.
• رسول خدا (ص) فرمود: یا علی (ع) زمانی که غذا می خوری بسم الله بگو و هرگاه از خوردن آن فارغ شدی الحمدلله بگو. زیرا دو حافظ تو همواره برایت حسنات می نویسند تا آن را واگذاری. ( تا پایان غذا خوردن.)
• یا علی غذا را با نمک آغاز و با نمک ختم کن زیرا نمک از هفتاد درد شفاست که از جمله آنها جنون و جذام ( خوره ) و برص و دردگلو و درد دندان و درد شکم است و در روایتی دیگر فرمود: هر کس پیش از هر خوردنی و پس از آن نمک بخورد خداوند سیصد و سی نوع بلا را از او برطرف می کند که آسانترین آنها جذام است و هر بر لقمه اولی که می خورد نمک بپاشد به توانگری روی آورد و خالهای سفید صورت را برطرف می کند.
• برکت در سه چیز است: با جماعت غذا خوردن.2- سحری خوردن 3- در تربت
• زمانی که سفره طعام پیش انسان نهاده شود باید از آنچه پیش همنشین اوست نخورد.
• هرگاه در غذا چهار خصلت گرد آید به حقیقت ( وجه شرعی آن ) تمام است: 1- هرگاه از حلال باشد. 2- دستها بر آن زیاد شود. ( عده بیشتری اطراف سفره باشند. ) 3- نام خدا در اول غذا برده شود. 4- در آخر غذا حمد خدا بر زبان جاری شود.
• هرگاه سفره پهن شود چهار فرشته آن را فرامی گیرند هرگاه انسان بسم الله گوید فرشتگان به شیطان می گویند: ای فاسق بیرون شو که برایت برایشان تسلطی نیست و چون از طعام فارغ شوند و الحمدلله بگویند فرشتگان به یکدیگر می گویند: اینها گروهی هستند که خدا به ایشان نعمت داد و ایشان پرودگارشان را سپاس گذارند. اما هرگاه بسم الله نگویند فرشتگان به شیطان گویند: ای فاسق به ایشان نزدیک شو و با ایشان بخور و زمانی که سفره جمع سود و حمد خدا را بجای نیاورند فرشتگان گویند: اینها گروهی هستند که خدا به ایشان نعمت داد اما پروردگارشان را فراموش کردند.
• خدا رحمت کند خلال کنندگان از امت مرا در وضو و طعام. پس از غذا خلال کنید که دهان و دندانهای جلو را سالم نگه می دارد و روزی را به سوی انسان جلب می کند.
• از خلال کردن با چوب انار و نی بپرهیزید چرا که رگ خورد را به حرکت در می آورد.
• هرگاه غذا خوردی قدری بر پشت دراز بکش و پای راست خود را بر روی پای چپ بگذار.
• رسول خدا ( ص): یا علی هشت دسته اگر اهانت شدند جز خود را ملامت نکنند: 1- کسی که بدون دعوت بر سفره ای حاضر شود. 2- آن که به صاحب خانه فرمانی بدهد. 3- جوینده خیر از دشمنانش. 4- طلب کننده فضل از افراد پست. 5- داخل شونده بین دو نفر در سری که او را در آن داخل نکرده اند. 6- آن که به سلطان استخفاف دهد. 7- آنکه بنشیند در مجلسی که اهل آن نیست. 8- آن کسی که حدیثی ( سخنی) را به کسی بگوید که از او حرف شنوی ندارد و به او اعتنا نمی کند.
• آب را به مکیدن بیاشامید و آن را یکباره سر نکشید که خورنده آن درد کبد می گیرد.
• رسول اکرم ( ص) هرگاه غذای چرب می خورد آب کم می نوشید. عرض شد: یا رسول الله شما کم آب نوشیدید. فرمود: به جهت این که آب کم خوردن پس از غذای چرب برای طعام گواراتر است.
• آب باران بیاشامید که پاک کننده بدن است و دردها را رفع می کند.
• هر کس چهل روز بر او بگذرد و گوشت نخورده باشد باید قرض کند.( و گوشت بخرد) و بر خداوند متعال توکل کند قرضش ادا می شود. هر گاه چیزی از گوشت می پزی آب آن را زیاد کن که آن یک قسم از ( نیروی ) گوشت است و قدری برای همسایه بردار.
• بر شما باد به خوردن گوشت شتر. زیرا گوشت آن را نمی خورد مگر هر مؤمنی به جهت مخالفت یهود با خوردن آن.
• هر کس می خواهد غیضش ( خشمش ) اندک شود گوشت دراج بخورد.
• هرگاه پیامبر (ص) ماهی میل می کرد می فرمود: الهم بارک لنافه و ابدلنا خیر امنه. پروردگار برای ما در آن برکت ده و بهتر از آن را به ما عنایت فرما.
• حجامت کنید و نگذارید طغیان خون، خونتان را بر خاک فرو برد.
• سیر بخورید که سیر شفای هفتاد بیماری است.
• نان را مانند درندگان بو نکنید که نان مبارک است. چرا که با خوردن آن نماز می گذارید و روزه می گیرید و حج خانه پروردگار خود می کنید و فرمود گرده های نان را کوچک کنید که با هر گرده ای برکتی است.
• دمیدن در طعام برکت آن را می برد.
• دلها را با زیادی طعام و آشامیدنی نمیرانید. همانا که دلها می میرد مانند زراعت ها زمانی که بر آن آب زیاد شود.
• هر کس در روز یکبار غذا بخورد گرسنه نباشد. هر کس دو بار بخورد عابد نباشد و هر کس که سه بار بخورد او را با جنبندگان ببندید.
• بر شما باد به خوردن زیت ( روغن زیتون ) که زرد آب و بلغم را می برد و عصب را محکم می کند و عجز و سستی را می برد و خلق را نیکو می کند، نفس را پاک می کند و غم را می برد.
• بر شما باد به خوردن شیر گاو که آن از هر درختی ( و گیاهی ) می خورد و خاصیت تمام گیاهان در شیر گاو می باشد.
• روزی رسول اکرم (ص) در جای نماز خود نشسته بود که عبدالله بن تیهان خدمت آن حضرت آمد و عرض کرد یا رسول الله ! من در خدمت شما بسیار می نشینم و از شما بسیار حدیث می شنوم اما دلم رقیق نمی شود و اشکم نمی آید. حضرت فرمود: ای فرزند تیهان ! بر تو باد به خوردن عدس که دل را نازک و اشک را جاری می کند و به حقیقت در آن هفتاد پیامبر برکت فرستاده که آخر ایشان عیسی بن مریم بود.
• یکی از انبیاء به خدای عزوجل از سختی دلهای امتش شکوه کرد. خداوند به او وحی فرمود که قومت را امر کن عدس بخورند. زیرا عدس دل را نازک و چشم را پر اشک و تکبر را می برد و آن طعام نیکوکاران است.
• طعام حضرت عیسی (ع) باقلا بود تا به آسمان رفت.
• رسول خدا (ص) فرمود: سید و سرور میوه جات انار است و هیچ میوه ای نزد آن حضرت از انار محبوب تر نبود و آن حضرت نمی خواست کسی در خوردن انار با او شریک شود.
• به بخورید که قلب را قوی و ترسو را شجاع می کند. به بخورید که در آن سه خصلت است : دل را پر از قوت می کند. بخیل را سخی و ترسو را شجاع می کند.
• به بخورید و آن را به یکدیگر هدیه کنید که چشم را جلا می دهد و در دل روشنی ایجاد می کند و آن را به زنان حامله بخورانید که اولاد شما خوش اخلاق می شوند.
• به بخورید که ذهن را زیاد می کند و غم های سینه را می برد. دل را جلا می دهد و خداوند هیچ پیامبری نفرستاد مگر این که او را از به بهشتی طعام داد. پس در او نیروی چهل مرد ایجاد شد.
• ناشتا سیب بخورید که معده را از اسهال خشک می کند.
• ابوذر می گوید: خدمت پیامبر (ص) طبقی انجیر هدیه آوردند. آن حضرت به اصحاب فرمود: بخورید که اگر گفتم میوه ای از بهشت نازل شده همین میوه را گفتم زیرا میوه ای است بدون هسته که بواسیر را قطع می کند و برای نقرس ( ورم پا و قدم پا و انگشتان ) مفید است.
• انجیر را تازه و خشک بخورید که به نیروی جماع می افزاید و بواسیر را قطع می کند و برای ورم و غلبه رطوبت نافع است.
• بهترین طعام شما نان و بهترین میوه شما انگور است. انگور را دانه دانه بخورید که خوشگوار است. بهار امت من ( فصل ) انگور و خربزه است.
• هر کس هر روز ناشتا سیب و یک دانه زبیبه ( مویز ) قرمز بخورد بیمار نمی شود مگر بیماری مردن.
• بر شما باد به زبیب ( مویز ) که زرد آب را خاموش می کند و بلغم را می خورد و جسم را سالم و اخلاق را نیکو می کند و عصب ها را سخت می گرداند و مرض را می برد.
• هر کس سرکه بخورد بالای سر او فرشته ای می ایستد و برای او طلب آمرزش می کند تا از خوردن آن فارغ شود. سرکه نیکو خورشتی است. اهل خانه ای که در آن سرکه باشد محتاج نمی شود. ( بهترین خورشها نزد آن حضرت سرکه بود و ائمه هدی هم سرکه میل می فرمودند.)
• امام رضا (ع) می فرماید: روزی رسول اکرم (ص) بر علی بن ابیطالب (ع) وارد شد در حالی که آن حضرت تب داشت. به ایشان امر فرمود سنجد بخور.
• ناشتا خرما بخورید که جانور ( کرم ) درون را می کشد. خرمای برنی را جبرئیل از بهشت برایم آورده و در خرمای برنی نه خصلت است: کمر را قوت می دهد. به شیطان صدمه می زند. طعام را گوارا می کند. بوی بد دهان را می برد. نیروی گوشت و چشم را زیاد می کند. انسان را به خدای عزوجل نزدیک می کند و از شیطان دور می کند. به نیروی جنسی می افزاید و درد را می برد.
• هر کس صبح هنگام ده عدد خرمای عجوه بخورد در آن روز جادو و زهر به او ضرر نمی رساند. بر شما باد به خوردن خرمای برنی که دردهای بی درمان را برطرف می کند. انسان را از سرمای سخت نگه می دارد و از گرسنگی سیر می کند. در آن هفتاد و دو باب از شفاست. هر کس خرمای برنی را ناشتا بخورد فلج از او می رود. هر خانه ای که در آن خرما نباشد در آن طعام نیست.
• رسول خدا (ص) هر وقت روزه دار بود با خرما افطار می کرد.
• خربزه میوه ای است که رحمت است و شیرینی آن از شیرینی بهشت است. در آن هزار برکت و هزار رحمت است و خوردنش شفای هر درد است. خربزه را با دندان بخورید و آن را قطعه قطعه و ریز نکنید که آن میوه مبارکی است و طیب و طاهر و مطهر دهان و پاک کننده قلب و سفید کننده دندان و راضی کننده خداوند است. بوی آن از عبیر و آبش از کوثر، گوشت آن از فردوس، لذت آن از جنت و خوردنش عبادت است.
• روزی از شهر طائف برای آن حضرت خربزه تحفه آوردند. آن حضرت آن را بویید و بوسید. بعد فرمود آن را با دندان بخورید که از زینت های زمین است. روزی رسول خدا (ص) فرمود: هر کس ما را با خربزه اطعام کند خدا یادش کند و به رحمت خود یاد نماید. حضرت علی (ع) رفت و چند خربزه آورد. حضرت با اصحاب آن را میل فرمودند پس از آن فرمود: خدا رحمت کند کسی که ما را با این خربزه اطعام کرد. خدا رحمت کند کسی که اینها را خورد و خدا رحمت کند ( از مؤمنین ) کسانی را که از امروز تا روز قیامت خربزه می خوردند. هر زن حامله که در زمان حملش خربزه بخورد فرزندش خوش رو و خوش خو می شود. خوردن خربزه قبل از غذا درد را به کلی از بین می برد.
• کدو بخوردید که اگر خداوند درختی از آن سبکتر می دانست آن را برای برادرم یونس می رویانید هرگاه یکی از شما آبگوشت بپزد باید در آن کدو زیاد بریزد که آن به ( شعور ) و مغز سر و عقل می افزاید. هر کس کدو را با عدس بخورد دل او هنگام یاد خدا رقیق می شود. کدو دل محزون را شاد می کند.
• کاسنی ( هندباء ) از بهشت است. هر کس آن را بخورد و پس از آن بخوابد در او هیچ سم و جادویی اثر ندارد و چیزی از جانوران از مار و عقرب نزدیک او نمی شوند.
• هرگاه داخل شهری شدید از پیاز آن بخورید که از شما امراض و وبا را دور می کند.
• برتری کراث ( تره ) بر سایر سبزیها مانند برتری نان است بر سایر چیزها.
• تره چهار خصلت دارد: باد را از بدن دور می کند. گند دهان را پاک می کند. بواسیر را قطع می کند. هر کس بر خوردن آن مداومت کند از خوره در امان است.
• سیر بخورید و با آن مداوا کنید که آن شفای هفتاد درد است.
• یا علی سیر بخور. اگر من مناجات ملک نمی کردم می خوردم و خوردن ناپخته آن خوب نیست.
• بادرنجوه سبزی من و سبزی پیامبران پیش از من است. من آن را دوست دارم و می خورم و به درخت آن می نگرم که در بهشت روییده است. ( نام دیگر آن باذروج یا حوک است.)
• کاهو بخور که موجب آرامش و خواب است و غذا را هضم می کند.
• بر شما باد به خوردن حلبه. اگر امت من بدانند چه سودی در حلبه است البته مداوا می کنند اگر چه ( آنقدر گران شود. ) که به وزن آن طلا بدهند.
• بر شما باد به خوردن خرفه. زیرا اگر چیزی عقل را زیاد کند خرفه است.
• یا علی! کرفس بخور که آن سبزی و یوشع بن نون می باشد. کرفس سبزی پیامبران است و طعام خضر و الیاس کرفس و قارچ ( کماه) بود.
• بر شما باد به خوردن کرفس . زیرا اگر چیزی عقل را زیاد کند کرفس است.
• عجوه ( نوعی خرما ) از بهشت است و در آن از زهر شفاست و کماه ( قارچ ) از ترجبین است و آب آن برای چشم شفاست.
• بر شما باد به خوردن سناء و بر آن مداومت کنید که اگر مردن را چیزی دفع می کرد سنا بود ( سنا نوعی گیاه است. )
• سداب برای درد گوش نافع است هر کس سداب بخورد و پس از آن بخوابد از طاعون و ذات الجنب ( التهاب جگر ) در امان است.
• اسپند بوته ای و برگی و شکوفه ای نرویاند مگر اینکه ملکی بر آن موکل است تا برسد به سوی کسی که به او می رسد یا هیزم شود و در ریشه و شاخه آن امان است. در دانه آن هفتاد و دو چیز شفاست. یکی از پیامبران به سوی خداوند از ترس امت خود شکوه کرد. خداوند به او وحی نمود که امت خود را به خوردن حرمل ( اسپند ) امر کن که به شجاعت مرد می افزاید.
• رسول خدا (ص) عسل را دوست داشت و می فرمود: بر شما باد به دو شفا، قرآن و عسل. همچنین آن حضرت فرمود: لیسیدن عسل از دردهای درون شفاست.
• هر کس در هر ماه یک بار عسل بخورد که با آن قصد کند آن چیز در قرآن وارد شده، از هفتاد و هفت درد شفاست. هر کس حافظه می خواهد عسل بخورد. عسل نوشیدنی نیکویی است. قلب را نگه می دارد و سردی سینه را می برد.
• پنج چیز فراموشی را می برد و حافظه را زیاد می کند و بلغم را می برد: مسواک – روزه – قرائت قرآن – عسل- شیر. هر کس ناشتا یک انگشت عسل بخورد بلغم را دفع و سودا را برطرف می کند و اگر با کندر خورده شود ذهن را صاف می کند.
• قلب مؤمن شیرین است و او شیرینی را دوست دارد. بر شما باد به خوردن عسل. بر شما باد به خوردن عسل، به خدا قسم هیچ خانه ای نیست که در آن عسل باشد مگر اینکه ملائکه برای اهلش طلب مغفرت می کند. هر کس آن را بخورد در درون او هزار دوا داخل می شود و از شکم او هزار درد بیرون می رود. هرگاه کسی شربت عسل برایتان آورد آن را رد نکنید.
• خوردن گِل بر مسلمانان حرام است و هر که بمیرد و در شکم او جبه ای گل باشد خدا او را داخل دوزخ می کند و هر که گل بخورد به کشتن خودش کمک کرده است. همچنین آن حضرت فرمود: گِل نخورید که در آن سه خصلت است: سبب درد است و شکم را بزرگ و رنگ را زرد می کند. ( البته طبق یکی از روایات خوردن کمی از تربت امام حسین (ع) به قصد شفا سودمند است. )

رهنمودهای امام علی (ع) :

• دوا با معده شما آن می کند که اسید با مس، هم زنگ آن را از بین می برد و هم خود آن را می کاهد.
• شکم خود را مقبره حیوانات نسازید.( زیاد گوشت خواری نکنید. )
• طعام خوردن انبیاء بعد از نماز عشاست پس غذا خوردن در آن وقت را ترک نکنید که ترک آن ویران کننده بدن است.
• هنگام غذا خوردن خدا را یاد کنید و هنگام خوردن غذا سخن یاوه نگویید. زیرا آن نعمتی از نعمتهای الهی است که شکر و حمدش بر شما واجب است.
• من ضامن شدم برای کسی که بر طعامش نام خدا را ببرد آن غذا اذیتش نکند.
• نان را حرمت کنید که خدای عزوجل آن را از برکات آسمان نازل کرده و آن را از برکات زمین بیرون آورده است. عرض شد: اکرامش چیست؟ فرمود: با کارد بریده نشود و بر زمین نیفتد و با بودن آن منتظر غذای دیگر نباشید.
• غذای داغ را بگذارید سرد شود. ( بعد میل کنید ) زیرا نزد رسول خدا داغی آورند. فرمود: بگذارید تا سرد شود و خوردنش ممکن باشد. خداوند به ما آتش طعام نداده است و برکت در چیزی است که سرد باشد و آنچه داغ است بی برکت است.
• بر تب دار آب سرد بریزید که گرمی تب را خاموش می کند.
• بهترین سحری روزه دار سویق است با خرما ( مقصود آش است.)
• یکی از پیامبران به خدای عزوجل از ضعف امتش شکایت کرد خدا امر فرمود که گوشت با شیر بخورند. پس از آن نیرویشان افزوده شد.
• بر شما باد به خوردن هریسه، که تا چهل روز نیروی عبادت می دهد و از جمله مائده هایی است که خداوند عالمیان بر حضرت رسول (ص) نازل فرمود. ( ظاهراً هریسه غذایی مرکب از گوشت با گندم یا حبوبات پخته است که در پخت آش مصرف می شود.)
• جویدن شیر لثه ها را محکم می کند و بلغم را می برد و بوی دهان را قطع می کند. شیر گاو داروست و شیر با عسل برای فساد معده و تغییر آب صلب و روییدن گوشت و سخت کردن استخوان نافع است.
• هرگاه حضرت علی (ع) انار میل می فرمود در زیر آن دستمالی پهن می کرد. از آن حضرت علت این کار سؤال شد. فرمود: در هر اناری دانه هایی از بهشت است عرض شد: یا امیرالمومنین! یهود و نصاری هم از انار می خوردند. فرمود: هرگاه غیر مسلمین وکفار بخواهند انار بخورند، خدای عزوجل فرشته ای می فرستد تا دانه های بهشتی را از انار بردارند که آنها نخورند. آن حضرت وقتی انار میل می فرمود هر دانه ای را که بر زمین می افتاد بر می داست و میل می فرمود.
• انار را با پیه آن بخورید که معده را ملین می کند و هیچ دانه ای از آن در معده مسلمان قرار نگرفت مگر این که آن را روشنایی داد و وسوسه شیطان را از او چهل صباح دور کرد.
• حضرت علی (ع) فرمود: روزی بر رسول خدا (ص) وارد شدم. در دست آن حضرت «به» بود و میل می فرمود مقداری از آن را به من عنایت کرد و فرمود: یا علی بخور! بخور که هدیه خدای جبار است به سوی من و به سوی تو. حضرت فرمود: از خوردن آن لذت زیادی بردم. آنگاه فرمود: یا علی هر کس سه روز ناشتا به بخورد ذهن او صاف می شود و درون او از حکمت و علم پر می شود و از شیطان و لشکر او حفظ می شود.
• انجیر سدها ( بستگی معده را ) نرم می کند و برای بادهای قولنج نافع است . در روز بسیار انجیر بخورید و در شب زیاد نخورید.
• انگور خورشت و میوه و طعام و حلواست.
• مویز دل را محکم می کند و مرض را می برد و حرارت صفرا را خاموش می کند.
• سرکه بخورید که کرم شکم را می کشد. نیکو خورشتی است سرکه زیرا صفرا را فرو می نشاند و دل را زنده می کند.
• عناب تب را می برد.
• شخصی می گوید: چشم من سفید شده بود و چیزی را نمی دیدم. در خواب امیر المومنین (ع) را دیدم. عرض کردم: آقای من همچنان که می بینی چشمم نابینا شده است. آن حضرت فرمود: عناب را بکوب و با آن چشمانت را سرمه بکش. راوی می گوید: وقتی بیدار شد عناب را با هسته اش کوبیدم و سرمه کشیدم. تاریکی از چشمم برطرف شد.
• گلابی دل را جلا می دهد و دردهای درونی را به اذن خدای تعالی ساکن می کند.
• حضرت علی (ع) تره را با نمک میل می فرمود.
• دستهای خود را پیش از طعام و بعد از آن بشویید که تنگدستی را برطرف و عمر را دراز می کند.
• خانه های خود را از تار عنکبوت پاک کنید وگرنه موجب فقر و پریشانی می شود.
• شستن لباس غم و غصه را زایل می کند و شرط طهارت در نماز است.
• شربتی از آب باران و عسل فراهم آورید و این شربت شفا بخش را به عنوان یک نوشیدنی بنوشید.
• حضرت علی (ع) به مردی که تب داشت فرمود: از سنجد استفاده کن. این میوه شیرین رنج تب را از پیکرت خواهد برد.
• تا درد چشم دارید به پهلو چپ نخوابید و خرما نخورید.
• هرگاه به بیماری تب دچار شدید گل بنفشه را با آب سرد بیامیزید و از این شربت گوارا بنوشید. شراره های تب در اندرون شما خاموش خواهد شد. زیرا سوای جراحت، منشاءتمام بیماری های اندرون آدم است.
• در فصل تابستان بیماران تب دار را با آب سرد حمام دهید.
• شربتی که از عسل و آب باران تهیه شود طغیان اسهال را خواهد نشاند.
• شیر و عسل مواد حیاتی را در نطفه تقویت می کند. آنان که از نعمت فرزند محرومند سزاوار است از شیر و عسل آمیخته به هم بنوشند.
• در طغیان بلغه دانه کندر را بجوید. بلغم در مزاج شما آرام خواهد یافت.
• برای قلب های ضعیف دارویی مانند « به » کم یافت می شود. « به » به قلب قوت می بخشد و ترس را از دلها می زداید و اعصاب را تقویت می کند.
• حلیم معجونی مقوی و نشاط بخش است.
• خربزه دارای ده خاصیت است که هر ده تای آن حیاتی و غریزی است:
  1- طعام است یعنی خوردنی است 2- نوشیدنی است. 3- ریحان است زیرا معطر است. 4- حلوا است زیرا شیرین است. 5- همچون گیاه اشنان مفید است. 6- همچون خطمی در تصفیه روده ها موثر است. 7- سبزی است زیرا خواص سبزی در آن است. 8- نان خورش مردم است 9- به جای دوا قوه باد را می افزاید و مثانه را می شوید و ادرار را به جریان می اندازد. 10- در خربزه هیچ درد و بیماری نیست.
• روغن کنجد در تابستان بهترین روغن برای تهیه غذاست.
• سرکه بهترین خورش هاست.
• شیر گاو برای بیماری ها شفا و دوا و در نفس خود غذایی کامل است.
• عناب برای بیماران تب دار دارویی نافع است. مقرر شده که عناب خشک از تازه سودمندتر است. عناب مایه ترید مزاج و نرم شدن جهاز هاضمه و صاف کننده خون و فرونشاننده خشونت در جهاز تنفس است.
• کشمش اعصاب را با نشاط می سازد و خستگی را از بین می برد و دستگاه تنفس را تصفیه می کند.
• مغز گردو در زمستان نقل مطبوع و مفیدی است.
• حضرت علی (ع) یکی از فرزندانش را این گونه نصیحت می کند: پسرم فراموش نکن، بر سر سفره غذا ننشین مگر اینکه کاملاً گرسنه باشی. از کنار سفره برنخیز مگر آنکه هنوز اشتهای به غذا داشته باشی. غذا را خوب بجو و هرگاه به بستر خواب می روی مواظب باش شکمت از غذا پر نباشد. اگر به آنچه گفتم عمل کنی احتیاج به علم طب نخواهی داشت.

رهنمودهای امام سجاد (ع) :

• امام سجاد (ع) هرگاه غذا میل می فرمود پس از آن می فرمود: الحمد لله الذی اطعمنا و سقانا و کفانا و ایدنا و آوانا و انعم علینا و افضل الحمد لله الذی یطعم و لا یطعم.
• هر شب ملکی می آید و سه مثقال از آب بهشتی در نهر فرات می ریزد و هیچ نهری در مشرق و مغرب از فرات با برکت تر نیست.
• هر کس صبح جمعه ناشتا یک انار بخورد دل او چهل روز نورانی می شود و وسوسه شیطان از او دور می شود.
• امام رضا (ع) فرمود: علی بن الحسین (ع) از انگور خوشش می آمد . کنیزی خوشه انگوری برای آن حضرت آورد و نزد آن بزرگوار گذارد. در این بین سائلی آمد. حضرت امر نمود آن را به آن سائل دادند. در این هنگام کنیز دیگری به غلامی امر کرد آن را از سائل با دادن وجهی گرفتند و آوردند نزد حضرت نهادند. باز سائلی آمد تا سه بار و در مرتبه چهارم آن را تناول نمود.

رهنمودهای امام باقر (ع) :

• برگ کاسنی و سرکه پس از حجامت سودمند است.
• هرگاه سپرز ( طحال ) شما دردناک شود تره را در روغن بپزید و از آن بخورید. آرام خواهید یافت.
• از هلیله و بلیله و آمله و فلفل و دارچین و زنجبیل 6 مثقال و شقاقل و انیسون و خولنجان و دار فلفل به نسبت مساوی بردارید و بکوبید و بعد آنها را در روغن گاو بپزید. این معجون وقتی با عسل صاف کرده امیخته شود و هر روز به قدر فندقی از آن را بخورند سنگ مثانه را می کشد.
• حمام ناشتا بلغم را تعدیل خواهد کرد.
• اگر قدری از گل ارمنی بر روی آتش تفتیده کنند و به بیمار اسهالی از آن بخورانند انقلاب درونیش آرام خواهد گرفت.
• برای رفع سلس البول از این دو استفاده شود: اسفند را شش بار با آب سرد و یکبار با آب گرم بشویید و بعد در سایه آن را خشک کنید آنگاه با روغن کنجد چربش کنید این دارو شما را از آن عارضه ای که در مثانه شماست شفا خواهد داد. « باذن الله تعالی »
• میوه « به » غبار اندوه را از خاطر محو می کند آنچنان که انگشتان شما چکه های عرق را از پیشانی شما پاک می کند.
• میوه سنجد گوشت را بر استخوان می رویاند و به پوست بدن توانایی می بخشد و قلوه ها را گرم می کند. سنجد برای علاج بیماریهای بواسیر و سلس البول بسیار سودمند است.
• کدو مغز را تقویت می کند.
• نمک برای هفتاد بیماری دارویی اثر بخش است.
• امام صادق (ع) می فرماید: گروهی نزد پدرم آمدند و عرض کردند: آیا به عقیده شما برای هر چیزی حدی است که به آن منتهی می شود؟ فرمود:آری. در این هنگام حضرت آب طلبید تا آنها بنوشند. عرض کردند: یا ابا جعفر آیا این کوزه آب هم چیز حساب می شود؟ فرمود: آری. گفتند: حد آن چند چیز است؟ حضرت فرمود: حد آن این است که از لب وسط آن بیاشامی و در هر بار خدا را حمد کنی و از گوشه کوزه نخوری که آن محل آشامیدن شیطان است ( آلوده است.) پس از آن می گویی: الحمد لله الذی سقانی ماء عذبا و لم یجعله ملحا اجاجا بذنوبی.
• بنی اسرائیل از پیسی که به ایشان رسیده بود نزد حضرت موسی (ع) شکایت کردند. حضرت موسی (ع) از خداوند چاره خواست. خداوند به او فرمود: آنها را امر کن گوشت گاو را با چغندر بخورند.
• شیر گوسفند سیاه بهتر است از شیر ده گوسفند سرخ. شیر یک گاو سرخ بهتر است از شیر دو گاو سیاه.

رهنمودهای امام صادق (ع) :

امام مسئول ارشاد مردم به سوی مصالح معاد و معاششان است. امام رهبری خلق را از جانب خداوند متعال با وساطت رسول اکرم (ص) به عهده گرفته است و به همین جهت امام همام جعفر بن محمد الصادق (ع) که در قلب عالم امکان نشسته بود به خاطر شرایط مساعد اجتماعی و سیاسی زمان آن حضرت از اقطار جهان سیل مسائل به سوی ایشان روان بود.

مسائل دینی، مسائل دنیوی و حتی مسائلی که مربوط به طب و بهداشت بود باز هم به حضور وی ارجاع می شد. چه بسیار مردم دردمند و بیمار به خدمت آن حضرت شرفیاب می شدند و از علم اعلای ایشان به خاطر شفای خود استمداد و استفاده می کردند. امام صادق (ع) طبیب دردهای مردم بود و این عجیب نیست ، زیرا آن کس که طبیب جانهاست چگونه نمی تواند طبیب جسم ها باشد؟ اینک به ذکر برخی از حکایاتی که در آن، اما به سوالات طبی مردم پاسخ می داد می پردازیم:

• سردرد: داود رقی می گوید: مردی خراسانی که عازم مکه بود به محضر امام صادق (ع) شرفیاب شد و مسئله ای از مسائل دین به عرض رسانید. حضرت آن مسئله را برایش تفسیر و تحلیل فرمود. بعد عرض کرد: یابن رسول الله! از خراسان تا اینجا به سردردی دچارم که ناراحتم می دارد. فرمود: به حمام برو و پیش از هر کار هفت کف از آب گرم بر سرت بریز و در هر بار نام خدا را بر زبان آور. این سردرد برطرف خواهد شد.
• زکام: مردی زکام گرفت. امام (ع) به او فرمود: زکام صنعتی از صنایع حق و لشکری از سپاه خداست که به سوی تو آمده تا تو را از علت دیگری نجات بخشد. اگر می خواهی این زکام برطرف شود به وزن یک دانق از شونیز ( سیاه دانه ) و نصف دانق از کندس بردار و این دو دانه را بکوب تا آرد شود. بعد آن را همراه نفس به بالا بکش زکام برطرف خواهد شد.

اما اگر می توانی زکام را به حال خود واگذار زیرا در زکام منفعت های فراوانی است.( کندس ریشه گیاهی است که پوستش سیاه و مغزش زرد است. بویش بسیار تند و عطسه آور است و آنرا عمود العطاس یا چوب عطسه آور هم می گویند.)

• ضعف دید و چشم : کسی که چشمانش کم نور شده بود. نزد امام (ع) شکایت کرد. فرمود: سرمه ای از مرد صبر و کافور به طور مساوی تهیه کرده به چشمانت بکش. این کار را کرد و نتیجه مطلوب گرفت.
• سفیدی چشم: مردی لکه سفیدی در چشمش پیدا شد. از حضرتش چاره خواست فرمود: فلفل سیاه و دار فلفل از هر یک دو درهم، نشادر صاف کرده خوب یک در هم، سرمه ای از ترکیب این سه درست کن که اگر بر سوزش آن صبر شود و هر روز سه بار در چشم بکشد سفیدی چشم برطرف و کثافات و درشتیهای آن پاک و دردش ساکت می گردد. البته باید بعد از عمل، چشم را با آب خالص پاک شستشو داد و با سرمه اثمد ( سنگ افتیمون ) اکتحال کرد.
• درد شکم: مردی گفت یابن رسول الله ! دختر من از درد شکم سخت و نزار شده است فرمود: چرا به وی برنج و پیه نمی دهی. برنج و پیه را با هم بپزد و بخورد.
• اسهال: عبدالرحمن بن کثیر می گوید: در مدینه اسهال گرفتم ابوعبدالله امام صادق (ع) فرمود: آرد گورس را با آب کمون بیامیزم و از آن تناول کنم.( کمون : گیاهی است که در بیابان و باغ و بوستان می روید این گیاه دارای دانه و چند قسم است: کرمانی، فارسی، شامی، حبشی و ارمنی.)
• صدای شکم: ذریح از گاز شکم شکایت داشت. حضرت فرمود: چرا از سیاه دانه و عسل استفاده نمی کنی؟
• ورم دردناک: جابربن حسان صوفی به عرض رسانید که بادی در بدن من افتاده و میان