سرطان چيست؟
سرطان نوعي بيماري است كه در آن سلولهايي بصورت غيرطبيعي در بعضي از بافتها يا اعضاي بدن خارج از روند طبيعي شروع به رشد و افزايش تعداد مي‌كنند. در زمان حيات، سلولهاي طبيعي بدن طي يك فرايند كنترل شده بازسازي و تكثير مي‌شوند. اين امر باعث رشد طبيعي بدن و ترميم بافتهاي صدمه‌ديده و زخمها مي‌شود. وقتي كه سلولها خارج از چهارچوب طبيعي رشد كنند توده‌اي از سلولها را بوجود مي‌آورند كه به آن تومور مي‌گويند. بعضي از تومورها فقط در محدوده خود رشد كرده و بزرگ مي‌شوند كه به آنها تومورهاي خوشخيم مي‌گويند. بعضي از تومورها نه تنها در محل ايجاد شده رشد مي‌كنند بلكه توانايي تهاجم و تخريب بافتها و اعضاي اطراف را داشته و مي‌توانند به نقاط دوردست بدن گسترش پيدا كنند. اين تومورها را تومورهاي بدخيم يا سرطان مي‌گويند. گسترش به نقاط مختلف بدن وقتي اتفاق مي‌افتد كه سلولهاي بدخيم از محل اوليه خود كنده شده و از طريق جريان خون يا سيستم لنفاوي بدن منتقل گشته و در نقاط جديد تومور جديدي را ايجاد كنند. به اين تومورهاي تازه ايجاد شده، متازستازي مي‌گويند.
روده فراخ چيست؟
گوارش غذا در حيوانات و انسان با وجود يك لوله توخالي عضلاني كه از دهان تا مقعد دارد، امكان‌پذير مي‌شود. در طول اين مسير، ابتدا غذاها با يكديگر مخلوط شده، آنگاه موادغذايي لازم جذب و در انتها موادي كه اضافه مي‌ماند از بدن خارج مي‌شود. قسمتهاي مختلف اين دستگاه كه از دهان آغاز مي‌شود، به ترتيب شامل مري (در قفسه سينه قرار گرفته و غذا را از دهان به معده هدايت مي‌كند)، معده كه غذا پس ار ورود به آن و مخلوط شده با شيرة معده وارد روده باريك مي‌شود، روده باريك كه ادامه هضم در آن با اضافه شدن آنزيمهاي گوارشي صورت مي‌پذيرد و در اين محل تقريباً تمامي مواد ضروري بدن جذب مي‌شود و روده فراخ كه باقيمانده عمليات هضم و جذب در روده باريك به صورت يك مايع وارد آن مي‌شود. در روده فراخ آب اين مايع جذب شده، به طوري كه در انتهاي روده فراخ اين مواد به صورت مدفوع معمولي در مي‌آيد.
قسمت انتهايي روده فراخ يا مقعد، يك مكانيسم دريچه عضلاني دارد كه به ما اجازه ميدهد تا كنترل دفع مدفوع را در اختيار داشته باشيم. جداره روده فراخ از بافتهاي مختلف تشكيل شده است. به طور كلي جداره روده فراخ ساختمان عضلاني دارد ولي بافتهاي چربي و لنفاوي هم در آن موجود مي‌باشد. لايه پوشاننده داخلي آن از سلولهاي خاصي ساخته شده است كه مسئول جذب مايعات وتوليد مخاط مي‌باشند. مخاط باعث لغزنده شدن ميسر و تسهيل صورت ملتهب حركت مدفوع مي‌شود. در شدن روده، توليد مخاط افزايش مي‌يابد. خروج مقادير زياد ترشحات مخاطي ممكن است علامت يك بيماري مهم روده فراخ باشد.
سرطان روده فراخ
سرطان روده فراخ تمامي خصوصيات كلي سرطانها را دارا مي‌باشد. تومور معمولاً از سلولهايي كه بخش داخلي روده را مي‌پوشانند (اپتيليوم)، منشاُ مي‌گيرد ولي در موارد نادر، ممكن است تومورهاي بدخيم از بافتهاي ديگر هم سرچشمه گرفته، كه در اين صورت نماي تومورهاي بافت عضلاني يا لنفوئيدي و يا ساير بافتها را به خود مي‌گيرند. حتي سرطانهاي سلولهاي پوششي هم ممكن است شكلهاي مختلفي را از خود نشان دهد.
عوامل مؤثر در ايجاد سرطان روده فراخ
سرطانهاي روده فراخ در سنين زير 50 سال نادر است، مگر اينكه به علت صدمه و يا وجود بيماريهاي ديگر فرد مستعد ابتلا به اين بيماري مي‌باشد. بيماريهاي روده‌اي كه باعث افزايش احتمال ابتلا به سرطان روده فراخ مي‌شوند، عبارتند از:
كوليت اولسرو: بيماري است كه در آن روده ملتهب شده و نقاط زخمي در آن ايجاد مي‌شود. علايم بيماري به صورت اسهال واضح و طولاني همراه با دفع خون و مخاط مي‌باشد. در صورتي كه بيماري به طول بينجامد، (معمولاً بيش از 10 سال) منجر به بروز سرطان خواهد شد.
پوليپوز فاميلي: بيماري نادري است كه در تعداد زيادي از افراد يك خانواده ممكن است ديده شود و در اوايل زندگي (دهه‌هاي اول و دوم) خود را به صورت تومورهاي خوشخيم متعدد (پوليپ) در روده نشان ميدهد. تمامي بيماران مبتلا به اين نوع بيماري، به سرطان روده فراخ مبتلا خواهند شد مگر اينكه روده بيماررا با جراحي خارج كنند. (اين بيماران از سنين بلوغ به بعد بايد تحت نظر پزشك مورد آزمونهاي لازم قرار گيرند.)
- سابقه سرطان روده فراخ
- پوليپ‌هاي خوشخيم، مگر آنكه برداشته شوند.
- سابقه فاميلي
افرادي كه در معرض افزايش خطر ابتلاء هستند، بايد مطابق آنچه كه گفته خواهد شد تحت مراقبت و پيگيري قرار گيرند. تمامي افراد بالاي 50 سال در معرض ابتلا به سرطان روده فراخ بوده و بايد براي جلوگيري از ابتلا به بيماري و يا كشف زودرس بيماري در مراحلي كه براحتي قابل درمان است، اقدامات لازم را به عمل آورند. گرچه هنوز علت سرطان روده فراخ را بدرستي نمي‌دانيم ولي در حال حاضر دو نظر كلي در ارتباط با جلوگيري از ابتلا به بيماري وجود دارد:
يافت‌هاي زيادي دال بر ايجاد بسياري از سرطانها بر روي پوليپ‌ها، وجود دارد. معمولاً تبديل پوليپ به سرطان سالها طول مي‌كشد، بنابراين افرادي كه پوليپ دارند و يا مشكوك به داشتن پوليپ هستند، بايد به طور مرتب معاينه شده و تمامي پوليپ‌هاي آنها برداشته شود. اين عمل با وارد كردن دستگاهي به داخل روده فراخ از مقعد بدون نياز به عمل جراحي صورت مي‌گيرد (كولونوسكوپي). بخوبي مشخص شده است كه اختلاف فاحشي بين شيوع سرطانهاي روده فراخ در ممالك مختلف وجود دارد. افرادي كه از مناطق با شيوع كم به مناطق با شيوع بالا مهاجرت مي‌كنند، به سرعت خود را با شكل شيوع در مملكت جديد وقف مي‌دهند. اين مسئله نشان ميدهد كه محيط يا روش زندگي عامل اين تغيير مي‌باشد بافته‌هايي رال بر نقش تغذيه در اين مسئله مشاهده شده است . به اين صورت كه:
يك عامل خطر اساسي، چربي فراوان ( بخصوص چربي اشباع شده) در رژيم غذايي باشد. چربي‌هاي اشباع شده اصولاً منابع حيواني دارند.
يك عامل مهم پيشگيري، مصرف مقادير كافي فيبرهاي غذايي (غلات، ميوه و سبزي‌ها) مي‌باشد.
مواد سرطانزاي توليد شده، توسط عوامل ديگري مثل ويتامين‌هاي E و C سرطانزايي خود را از دست مي‌دهند. بنابراين ميوه‌ها و غذاهايي كه حاوي اين ويتامين‌ها هستند ممكن است اثر محافظتي داشته باشند.
پيشگيري از سرطان روده فراخ
گرچه علت اصلي آن شناخته شده نيست ولي يافته‌هاي فراواني دال بر نقش تغذيه به عنوان علت سرطان روده فراخ وجود دارد. انجمن سرطان كانادا پيشنهاد مي‌كنند كه افراد رژيم غذايي خود را مطابق برنامه زير طراحي مي‌كنيد.
كمتر چربي مصرف شود (چربي نبايد بيش از 30% كالري رژيم غذايي را تشكيل دهد) بنابراين از مصرف گوشت‌هاي چربي دارد و شير پرچربي پرهيز شود.
- غذاهاي حاوي فيبر را بيشتر مصرف كنيد. (غلات)
- سبزي و ميوه تازه به مقدار كافي مصرف شود.
- وزنتان را در حد ايده‌آل نگه داريد.
- مطمئن باشيد كه غذاهايتان متنوع است.
- الكل مصرف نكنيد.
- در صورت داشتن پوليپ، براي خارج كردن آن با پزشك مشورت كنيد.
برنامه‌هاي غربالگري و كشف زودرس بيماري، براي افراد 50- 45 سال و بعد از آن طراحي شده‌اند. ولي پيشگيري افرادي كه ريسك ابتلاي بيشتري نسبت به ساير افراد جامعه دارند، بايد بنابر نظر پزشك معالج در سنين پايين‌تري آغاز شود. مراحل پيشگيري در افراد با خطر ابتلاي بالا مي‌تواند شامل آزمايشهاي زير باشد:
معاينه: معاينه روده فراخ به عنوان قسمتي از معاينه‌هاي كامل پزشكي در نظر گرفته مي‌شود.
آزمايش خون مخفي در مدفوع: براي اين آزمايش فرد بايد دو روز رژيم غذايي بدون گوشت مصرف كند تا مواد غذايي با نتيجه آزمايش تداخل نكنند. سپس به مدت سه روز، هر روز دو نمونه مدفوع، جمعآوري خواهد شد. اين نمونه‌ها، براي وجود خون در مدفوع بررسي خواهد شد.
توجه داشته باشيد كه اين آزمايش، آزمايشي براي تشخيص سرطان نيست بلكه فقط وجود خون در مدفوع را نشان ميدهد.
اگر نتيجه مثبت باشد، آنگاه بايد آزمايشهاي تكميلي ديگري انجام پذيرد. از هر 10 نفري كه در مدفوع خود خون دارند فقط يك نفر، مبتلا به سرطان مي‌باشد.
سيگموئيدوسكوپي: در اين آزمايش يك لوله توخالي توسط پزشك از مقعد بيمار به داخل روده فراخ وارد خواهد شد. با اين وسيله تا حدود 25 سانتي‌متر از قسمت انتهايي روده فراخ قابل مشاهده است و در صورت مشاهده يافته غيرطبيعي از آن نمونه‌برداري بعمل مي‌آيد. سپس اين نمونه را در زير ميكروسكوپ از لحاظ وجود بيماري بررسي مي‌كنند. سيگموئيدو سكوپي بدون نياز به بيهوشي عمومي انجام مي‌شود و ناراحتي زيادي ايجاد نمي‌كند.
كولونوسكوپي: با اين وسيله پزشك مي‌توان تمام روده فراخ را از نزديك مقعد تا ابتداي آن مشاهده و در صورت لزوم نمونه‌برداري كند.
تنقيد باريم: اشعه a مي‌تواند اختلاف تراكم بافتهاي مختلف را نشان دهد. متأسفانه تراكم روده فراخ با بافتهاي اطراف خود تفاوت واضحي ندارد تا در راديوگرافي قابل مشاهده باشد.
ولي اگر روده فراخ توسط تنقيه با يك ماده با تراكم بالا مثل باريم پرشود، از آنجا كه در راديوگرافي باريم قابل مشاهده است لذا اختلافات موجود بر روي لايه پوششي روده فراخ مشخص مي‌گردد.
آزمايش خون: اگر آزمايشي بر روي خون وجود داشته باشد كه به وسيله آن بتوان وجود سرطان روده فراخ را تشخيص داد، بسيار خوب خواهد بود. متأسفانه چنين آزمايشي فعلاً در دسترسي نيست.
سرطانها ممكن است پروتئين‌هاي غيرطبيعي را وارد خون كنند. تشخيص اين پروتئين‌ها كه خاص بعضي از سرطانها مي‌باشد، در حال حاضر يكي از زمينه‌هاي تحقيقات است. يك ماده در ارتباط با سرطان روده فراخ شناسايي شده است ولي متأسفانه اين ماده حساسيت و اختصاصي بودن كافي براي استفاده در غربالگري يا كشف زودرس سرطان را ندارد.
تشخيص سرطان روده فراخ بر اساس شناخت زود هنگام علايم.
بايد توجه داشت گرچه ممكن است اين علايم نشانگر وجود سرطان باشند و از اين رو افراد بايد با مشاهده آنها فوري با پزشك خود مشورت كنند
ولي در بيشتر اوقات اين علايم مربوط به بيماريهاي غير سرطاني كه به راحتي قابل درمان هستند، مي‌باشد اين علائم عبارتند از:
تغيير در اجابت مزاج: شايعترين علامت مي‌باشد كه معمولاً به صورت يبوست تظاهر مي‌كند ولي گاهي به صورت يبوست و اسهال متناوب ديده مي‌شود. در صورت مشاهده هر گونه تغيير در اجابت مزاج كه بيشتر از دو هفته به طول انجامد بايد با پزشك مشورت شود.
خونريزي از روده: اين خون به صورت خون روشن يا تيره و يا خون مخفي تظاهر مي‌كند، اگر خونريزي در مدت طولاني باعث از دست دادن مقدار قابل توجهي خون از بدن شود، كم خوني با علايمي چون رنگ پريدگي، تنگي نفس، خستگي زودرس خود را نشان خواهد داد. در بعضي از تومورها دفع فراوان بلغم (مخاط) مشاهده مي‌شود.
دردهاي متناوب شكمي و اتساع شكم: معمولاً اين علامت بعد از ايجاد تغيير در اجابت مزاج تظاهر مي‌كند.
زورپيچ و احساس دايمي دفع: كه همراه با دفع مقدار كم و كاهش مختصر در اين احساس مي‌باشد . اين علامت ممكن است نشانه وجود توموري در قسمت تحتاني روده فراخ باشد.
تشخيص:
وقتي شخص با علايمي كه مي‌تواند موبوط به وجود سرطان روده فراخ باشد، به پزشك مراجعه كند، ابتدا پزشك ضمن بررسي شرح حال كاملي از او در حين معاينه توجه خاصي به حالت شكم و قسمت تحتاني روده فراخ خواهد داشت.
اگر فرد داراي علايم بيماري باشد، آزمايش خون مخفي كمك زيادي نخواهد كرد، به جاي آن سيگيوئيدوسكوپي (يا كولونوسكوپي) و تنقيه باريم انجام مي‌گيرد. اين سري از آزمايشها كه در صورت لزوم با نمونه‌برداري و مشاهده آن در زير ميكروسكوپ تكميل مي‌شود مشخص خواهد كرد كه آيا در روده فراخ شما بيماري وجود دارد يا نه و چنانچه بيماري مشاهده شود، مربوط به سرطان است يا خير.
درمان:
در صورت كشف سرطان قبل از گسترش آن مي‌توان با درمانهاي مناسب آن را به طور كامل درمان كرد. ممكن است اين درمانها به تنهايي يا همراه با يكديگر مورد استفاده گيرند.
جراحي: هنوز هم بيشترين و مؤثرترين روش مورد استفاده در درمان سرطانهاي محدود روده فراخ مي‌باشد. روده فراخ هيچ نقش اساسي در امر تغذيه ندارد و فقط نقش آن جذب مايعات از مدفوع است. چون با برداشتن قسمتي از روده فراخ اين عمل توسط قسمت باقيمانده روده قابل انجام است، از اين رو مي‌توان مقدار قابل توجهي از روده فراخ را بدون ايجاد مشكل عمده در وضعيت بيمار خارج كرد.
هر چه ميزان روده برداشته شده بيشتر باشد، مدفوع آبكي‌تر شده و مشكلات بعد از عمل بيشتر خواهد شد. جراحي قسمت تحتاني روده فراخ (ركتوم) به علت وجود عضلات اسفنكتر در اين ناحيه- كه مسئول كنترل ارادي دفع مدفوع هستند- مشكل ساز مي‌باشد. اگر سرطان به اندازه كافي بالاتر قرار گرفته باشد كه بتوان تومور را برداشت و روده را مجدد به هم دوخت، مشكل خاصي ايجاد نخواهد شد ولي اگر تومور پايين قرار گرفته باشد. ممكن است كانال مقعدي و اسفنكتر آن در طي عمل جراحي با تومور برداشته شود. در اين صورت، جراح لبه سالم روده را بر روي شكم باز خواهد كرد تا از آن نقطه مدفوع به داخل يك كيسه پلاستيكي وارد شود. به اين سوراخ مصنوعي كولوستوي مي‌گويند. در موارد خاصي، جراح براي رفع يك انسداد ناشي از سرطان براي بيمار كولوستوي موقت ايجاد خواهد كرد و پس از رفع انسداد و بهبود علائم، مجدداً وضعيت طبيعي روده‌ها توسط جراح برقرار خواهد گشت.
راديوتراپي (پرتو درماني): اساس راديوتراپي آن است كه تومور در معرض اشعه x يا گاما قرار بگيرد تا با اين وسيله با حفظ بافتهاي سالم اطراف آن، تومور از بين برود. راديوتراپي در بعضي از انواع سرطانهاي روده فراخ همراه با جراحي و شيمي درماني نقش مؤثري ايفا مي‌كند. تومورهاي مقعد با راديوتراپي يا راديو همراه با شيمي درماني، قابليت بهبود يافتن دارند. اين مسئله باعث مي‌شود كه در اين بيماران بتوان از انجام كولوستوي جلوگيري كرد.
شيمي درماني: پيشرفت‌هاي قابل توجهي در استفاده از شيمي درماني براي سرطانهاي روده فراخ به دست آمده است. در بعضي از انواع اين سرطانها، اضافه كردن شيمي درماني به جراحي يا پرتودرماني باعث كاهش ميزان مرگ‌ومير و افزايش احتمال بهبود مي‌شود. همچنين شيمي‌درماني علايم سرطان روده فراخ را در مواردي كه قابل جراحي نيست يا به اعضاي ديگر تهاجم يافته است، كاهش ميدهد.
بازگشت به زندگي طبيعي:
جراحي سرطان روده فراخ يك جراحي بزرگ است ولي در حال حاضر پيدايش تكنيك‌هاي مدرن جراحي و بيهوشي و روشهاي جديد آماده سازي بيمار براي جراحي و مراقبت از بيمار حين و بعد از عمل جراحي، سبب شده تا بيماران اين اعمال را با موفقيت پشت سر گذراند. اگر سرطان روده فراخ به طور كامل توسط جراحي قابل برداشت باشد، بعد از آن تداوم روده حفظ شده، كاركرد روده فراخ با بهبود زخمها و مرخص شده بيمار از بيمارستان طي 4-3 ماه به طور كامل به حالت طبيعي باز خواهد گشت و حدود 4-3 ماه طول خواهد كشيد تا بهبود كامل از اين جراحي بزرگ حاصل آيد. اگر بيمار در حالت كولوستوي دايم قرار داده شود، مدت بازگشت به زندگي طبيعي طولاني‌تر خواهد داشت. البته با كمك تيم پزشكي، بيمار قادر است كه به زندگي عادي بازگردد. بعد از بهبود كامل و آموزش دربارة كولوستوي، بيمار مي‌تواند به ورزشهاي فعال خود پرداخته، به كار برگردد و زندگي طبيعي داشته باشد.
سرطان دهان:
كليه سرطانهايي كه در نواحي لب، لثه، زبان و يا مخاط دهان ايجاد مي‌شوند، در اين دسته قرار مي‌گيرند. اين سرطانها معمولاً در افراد بالاي 40 سال ايجاد شده و احتمال بروز آنها با بالا رفتن سن افزايش مي‌يابند. اين سرطانها بيشتر مردان را گرفتار مي‌كند ولي با وجود افزايش استعمال دخانيات در زنان ممكن است اين نسبت تغيير يابد. سرطانهاي دهان به راحتي قابل تشخيص هستند. علايم اوليه سرطان به راحتي قابل مشاهده يا لمس مي‌باشد. هر گونه زخم يا تورم در دهان يا وجود توده در گردن كه بيشتر از 2 هفته باقي بماند بايد توسط پزشك مورد بررسي قرار گيرد. گرچه بيشتر اين علايم مربوط به سرطان نيستند ولي مراجعه به موقع به پزشك مي‌تواند باعث نجات جان بيمار شود. سرطانهاي دهان در صورتي كه در مراحل اوليه مشخص و درمان شوند، شانس زيادي براي بهبود كامل دارند. گرچه هنوز علت اصلي سرطانهاي دهان شناخته شده نيست ولي تحقيقات نشان داده كه بيشتر اين سرطانها توسط عواملي كه با روش زندگي در ارتباط است، ايجاد مي‌شوند. استعمال زياد سيگار، جويدن تنباكو و مصرف مشروبات الكلي به مقدار فراوان افراد را در معرض خطر بيشتري براي ابتلا به سرطانهاي دهان قرار ميدهد. علاوه بر آن، افرادي كه مدت طولاني در آفتاب مي‌مانند احتمال بيشتري براي ابتلا به سرطان لب دارند. تغييرات مختصر در روش زندگي مانند عدم استعمال دخانيات، الكل و محافظت از تابش‌هاي نور آفتاب مي‌تواند باعث كاهش احتمال ابتلا به سرطان دهان شود.
محل سرطان دهان:
شايعترين محل ايجاد سرطان دهان، لب پايين، زبان، كف دهان و لثه‌ها مي‌باشد. همچنين در نقاطي چون اطراف لوزه‌ها، غدد بزاقي دهان و سطح داخلي گونه‌ها ممكن است. سرطان ايجاد شود. اگر سرطانهاي اين نقاط تشخيص داده نشده و به موقع درمان نشود، سلولهاي سرطاني به غدد لنفاوي گردن و استخوان‌هاي فك انتشار مي‌يابند.
منشاء سرطان دهان:
بين 95% تا 90% انواع سرطان دهان از سلولهاي سنگفرشي كه سطح داخلي دهان را مي‌پوشانند، منشاء مي‌گيرد. وقتي كه رشد اين سلولها از كنترل خارج شود، سرطاني را ايجاد مي‌كند كه به آن كار سينوم اسكواموس يا «سرطان سلولهاي سنگفرشي» مي‌گويند.
بيشتر زخمها، توده‌ها و لكه‌هاي سفيد و قرمزي كه در دهان يا اطراف لب ديده مي‌شوند، سرطان نيستند و اغلب به دنبال گاز گرفتن زبان، واكنش‌هاي پرحساسيتي، عفونت‌ها و دندانهاي خراب ايجاد مي‌شوند. اگر اين تحريك‌ها در عرض دو هفته بهبود نيابد، بايد توسط معاينات پزشكي شرايط بهبودي كامل آن را فراهم آورد.
علل سرطان دهان:
تعداد زيادي از سرطانهاي دهان (75% – 70%) در اثر استعمال دخانيات، مصرف طولاني مدت تنباكوي غيراستنشاقي يا مصرف الكل همراه با استعمال دخانيات ايجاد مي‌شود. تماسهاي مكرر با نور خورشيد مي‌تواند باعث ايجاد سرطان لب تحتاني شود. همچنين تحريك‌هاي مزمن توسط دندانهاي خراب در موارد نادري ممكن همراه با سرطان دهان باشد.
تنباكو:
ميزان مرگ‌ومير ناشي از سرطان دهان در افراد سيگاري چهار برابر بيشتر از افراد غير سيگاري است. احتمال ابتلا به سرطان دهان در افرادي كه تنباكو مي‌جوند و همچنين مصرف كنندگان آن بيشتر از افراد عادي است. پيپ و سيگار هردو باعث سرطان لب مي‌شوند. وقتي كه استعمال كنندگان دخانيات به صورت همزمان، الكل زياد نيز مصرف كنند، احتمال ابتلا به سرطان، باز هم افزايش مي‌يابد.
نور خورشيد:
ارتباط بين سرطان لب و تماسهاي مكرر با اشعه ماوراي بنفش نور خورشيد به خوبي شناخته شده است. كشاورزان، ماهيگيران، كارگران ساختماني، اسكي‌بازان و كساني كه مدت طولاني از وقت خود را زير نور خورشيد به سر مي‌برند، بايد خود را از صدمات ناشي از آفتاب محافظت كنند.
كرم محافظ آفتاب با قدرت أپت (فاكتور محافظت از آفتاب) بيش از 15 و يا يك محافظ آفتاب حاوي اكسيد روي يا دي‌اكسيد تيتانيوم كه قبل از ورود به آفتاب روي لب ماليده شود، بهترين عامل پيشگيري از سرطانهاي لب مي‌باشد. استفاده از كلاه لبه پهن به محافظت از پوست صورت كمك مي‌كند.
تحريك‌هاي ناشي از دندان:
تحريك‌هاي مزمن ناشي از دندانهاي خراب يا دندانهاي مصنوعي نامناسب اغلب باعث ايجاد سرطان نمي‌شود. با اين حال در موارد نادر، ممكن است مشكلاتي را در ارتباط با سرطان دهان ايجاد كند. به عنوان يك اقدام پيشگيرانه مناسب، وقتي كه دندان‌ها به مخاط اطراف خود صدمه بزند، بايد توسط دندانپزشك معاينه شود.
تشخيص:
علايم سرطان دهان اغلب شبيه اختلالات معمولي است كه در دهان پيدا مي‌شوند. (مثل زخمها، توده‌ها و لكه‌هاي سفيد و قرمز). اين علايم به راحتي مشاهده و لمس مي‌شوند. اگر اين تغييرات در عرض دو هفته بهبود نيابند، بايد توسط پزشك معاينه شوند. درد بندرت جزء علايم اولية سرطان دهان مي‌باشد.
علايم با اهميت عبارتند از:
- زخمهاي دهان كه بهبود نمي‌يابند.
- زخم يا لكه‌هاي شبيه زگيل برروي لب.
- گلو درد مداوم.
- اختلال در جويدن يا بلع.
- وجود زخم زير محل قرار گرفتن دندان مصنوعي.
- توده گردني.
با مشاهده لكه‌هاي مخملي قرمز (اريتروپلاكي) يا سفيد (لكوپلاكي) در دهان، احتمال تغييرات پيش سرطاني افزايش مي‌يابد. گرچه در بيشتر موارد، لكه‌هاي سفيد، قرمز يا مخلوط آنها مربوط به سرطان نيست ولي بايد توسط پزشك معاينه شود.
براي تشخيص سرطان ممكن است عمل نمونه برداري انجام شود. در طي اين عمل محل مشكوك بي حس شده و قطعه كوچكي از بافت برداشته مي‌شود، سپس در آزمايشگاه، سلولهاي آن به دقت زير ميكروسكوپ مشاهده و معلوم مي‌شود كه طبيعي هستند يا خير. نمونه‌برداري تنها راه تشخيص سرطان دهان است.
درمان:
وقتي كه سرطان تشخيص داده شد، انتخاب درمان بر اساس محل تومور و گسترش آن و وضعيت عمومي بيمار صورت مي‌گيرد. راديوتراپي (پرتو درماني)، جراحي يا تركيبي از هر دو، درمان اوليه سرطانهاي دهان هستند.
راديوتراپي (پرتو درماني):
راديوتراپي به سولهاي سرطاني صدمه‌زده، ولي بر بافتهاي سالم اطراف تأثير كمي دارد. از اشعه گاما كه سرچشمه آن يك ايزوتوپ راديواكتيو است و يا اشعه X كه توسط يك دستگاه اشعه X با ولتاژ بالا ايجاد مي‌شود، براي درمان تومورهاي بزرگ استفاده مي‌شود. مقادير كم مواد راديواكتيو را مي‌توان در زبان يا كف دهان، وقتي كه تومور محدود به اين نقاط باشد، كاشت.
راديوتراپي در افراد مختلف واكنش‌هاي مختلف ايجاد مي‌كند. بي‌اشتهايي، خشكي دهان، تهوع و تغيير رنگ پوست شبيه آفتاب سوختگي ممكن است از اثرات جانبي راديوتراپي باشد. اين عوارض و ساير عوارض ايجاد شده معمولاً با تغذيه خوب، استراحت و شستشوي دهان بهبود مي‌يابند.
از طرفي راديوتراپي احتمال تخريب دندان‌ها را افزايش ميدهد، از اين رو بهداشت دهان و مراقبت پزشكي اهميت ويژه‌اي دارد. بيشتر اين عوارض موقتي هستند.
بعضي از سرطانهاي دهان توسط جراحي برداشته مي‌شوند. وقتي كه جراحي صورت مي‌گيرد، معمولاً غدد لنفاوي اطراف آن نيز برداشته مي‌شوند تا درگيري اين غدد توسط سلولهاي سرطاني بررسي شود. بيماراني كه در مراحل پيشرفته‌تر بيماري درمان مي‌شوند. ممكن است دچار اختلال در تكلم، بلع، جويدن و يا تغيير شكل صورت شوند. با جراحي پلاستيك مي‌توان اين تغيير شكل را اصلاح كرد. با كشف زودرس سرطانها نياز به جراحي‌هاي وسيع نيز كاهش مي‌يابد.
سرطان تخمدان:
سرطان تخمدان در زنان بيشتر بعد از سن يائسگي ديده مي‌شود. اين نوع سرطان علايم اوليه مشخصي ندارد، به اين علت زنان بايد به طور منظم توسط پزشك معاينه شوند. اگر اين بيماري قبل از گسترش كشف شود تا 80% امكاه بهبودي خواهد داشت.
تخمدان‌ها:
تخمدان‌ها عضوي از اعضاي توليد مثل در زنان هستند كه در هر سيكل قاعدگي به طور ماهانه تخمك توليد كرده و آن را آزاد مي‌كنند. تخمدان‌ها تقريباً به شكل و اندازه دو بادام بزرگ هستند كه در لگن قرار گرفته‌اند. هر كدام از تخمدان‌ها در يك طرف رحمي قرار دارند.
در طي يك دوره قاعدگي، تخمدان تخمك را آزاد مي‌كند كه از طريق لوله‌هاي رحمي به رحم مي‌رسد. اگر اين تخمك توسط اسپرم بارور شود، جنين را تشكيل خواهد داد.
تخمدان در طي دوره‌هاي ماهانه، هورمون استروژن ترشح مي‌كند. استروژن مسئول صفات ثانوي زنانه است و همچنين باعث رشد رحم و مهبل مي‌شود.
با رسيدن به سن يائسگي كه معادل زمان قطع قاعدگي است، تخمك گذاري و ترشح استروژن نيز از تخمدان‌ها قطع مي‌شود.
سرطان تخمدان:
سه نوع عمده سرطان تخمدان وجود دارد كه عبارتند از: سرطان سلولهاي پوششي سرطان سلولهاي زايا و سرطان سلولهاي بينابيني.
تقريباً 90% سرطانهاي تخمدان را سرطان سلولهاي پوششي كه از سلولهاي پوشاننده سطح تخمدان‌ها منشاء تشكيل ميدهد. سرطانهاي تخمدان ممكن است از سلولهاي ژرمينال (زايا) و يا سلولهاي بينابيني تخمدان نيز منشاء بگيرند. تشخيص نوع سرطان تخمدان براي مشخص كردن نوع درمان و پيش آگهي بيمار ضروري است. سرطانهاي اپي‌تليالي (پوششي) تخمدان ممكن است به تخمدان مقابل، لگن و شكم گسترش پيدا كند ولي معمولاً اين سرطانها محدود به شكم باقي مي‌مانند. اين سلولهاي سرطاني ممكن است بر روي قسمت دروني شكم كاشته شوند و به داخل حفره شكم رشد پيدا كنند. اين نوع سرطان تخمدان تمايل ايجاد مايع درون شكم داشته و همچنين مي‌توانند باعث چسبندگي روده‌ها گردد. نوعي از سرطان تخمدان كه از سلولهاي زايا منشاء مي‌گيرد، در زنان جوان شايعتر بوده و به درمان پاسخ مناسب ميدهد.
سرطان تخمدان ناشي از سلولهاي بينابيني نادر است. اين نوع سرطان در تمام سنين ديده مي‌شود و به درمان نيزبه خوبي سرطانهاي سلولهاي زايا پاسخ نمي‌دهد.
در زناني كه در جواني مبتلا به سرطان تخمدان شده و درمان شده‌اند، بعد از يائسگي احتمال ابتلا به سرطان تخمدان بيشتر از ساير افراد نيست.
علل سرطان تخمدان:
علت شناخته شده‌اي براي سرطان تخمدان وجود ندارد. زناني كه سابقة فاميلي سرطان تخمدان، پستان و يا روده فراخ را دارند و هيچنين زناني كه زود يائسه شده‌اند، در معرض خطر افزايش احتمال ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند. احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در زناني كه قرصهاي جلوگيري از بارداري مصرف مي‌كنند كمتر است.
تشخيص:
ممكن است اولين علامت سرطان تخمدان، اختلالات مبهم و پايدار گوارشي مثل نفخ معده و تجمع گاز در روده‌ها باشد. در بيشتر موارد اين علامت‌ها نبايد باعث نگراني شود. اگر اين علايم ادامه يافت بهتر است با پزشك مشورت گردد. هرچه بيماري زودتر كشف شود، احتمال درمان موفق بيشتر خواهد بود.
اگر سرطان تخمدان كشف و درمان نشود ساير علايم بروز خواهد كرد. شايعترين علامت، اتساع شكم است كه به دليل تجمع مايع در شكم ناشي از سلولهاي سرطان مي‌باشد. گاه اتساع شكم ناشي از خود تومور يا تجمع مايع در داخل تومور (كيست) است. علامت ديگر سرطان تخمدان مي‌تواند خونريزي غيرطبيعي زنانه باشد. اين سرطان به وسيله معاينه پزشكي تشخيص داده مي‌شود. ابتدا پزشك شكم را لمس كرده سپس معاينه داخلي براي بررسي رحم و ساير اعضاي لگني انجام خواهد شد. در بيشتر موارد معاينه‌هاي زنانه شامل انجام پاپ اسمير نيز هست كه براي تشخيص سرطان تخمدان نقشي ندارد.
اگر شك به سرطان تخمدان وجود داشته باشد از روشهاي تشخيصي گوناگوني براي تاييد وجود بيماري و پيدا كردن ميزان گسترش آن استفاده مي‌شود. اين روش‌ها شامل راديوگرافيهاي اختصاصي، سونوگرافي و آزمايش خون است.
سونوگرافي:
سونوگرافي يك روش غير تهاجمي بدون درد براي بررسي اعضاي داخلي است. اين وسيله شبيه رادار عمل مي‌كند. بدين طريق كه امواج صوتي از اعضاي داخلي عبور كرده و بازگشت آنها دريافت شده، آنگاه توسط كامپيوتر به تصويري تبديل مي‌شود كه نشان‌دهنده وضعيت اعضاي داخلي است. سونوگرافي مي‌تواند بين كيست و ساير علل بزرگي تخمدان افتراق دهد. اگر كيست تخمدان كشف شود چسبندگي آن به ساختمان‌هاي ديگر و نماي خوشخيم يا بدخيم آن توسط سونوگرافي قابل ارزيابي است.
راديوگرافي:
در زناني كه سرطان تخمدان تشخيص داده شده، براي پيدا كردن درگيري سيستم ادراري و روده فراخ توسط سرطان، از راديوگرافيهاي گوناگون استفاده مي‌شود. يكي از اين روش‌ها تنقيه باريم است. در اين آزمايش روده فراخ توسط محلولي از باريم با تنقيه پر مي‌شود. و سپس راديوگرافي به عمل مي‌آيد.
نتايج راديوگرافي تاثيرگذاري تومور بر عملكرد روده فراخ و احتمال منشا گرفتن تومور از روده فراخ را مشخص مي‌كند. در اين آزمايش ماده حاجب به درون خون تزريق مي‌شود. سپس اين ماده توسط كليه‌ها از خون گرفته مي‌شود و در ادرار تغليظ مي‌گردد.
لاپاروسكوپي:
اين روش ممكن است بعد از لمس تومور توسط پزشك يا مشاهده نكته غيرطبيعي در آزمايشهاي تصويربرداري انجام گيرد. در اين روش يك سوراخ كوچك در جدار شكم ايجاد مي‌شود و يك وسيله لوله مانند باريك همراه چراغ از محل به داخل شكم وارد مي‌شود. در مواردي كه كيست‌هاي تخمدان به نظر بزرگ بيايند، اين روش ممكن است باعث صدمه آنها شود، در اين مواقع لاپاروتومي توصيه مي‌شود.
لاپاروتومي:
اين جراحي تحت بيهوشي عمومي انجام مي‌شود و تشخيص و درمان سرطان تخمدان را توأم انجام ميدهد. گرچه در حين لاپاروتومي قطعه‌اي از بافت براي تشخيص، نمونه‌برداري خواهد شد ولي هدف لاپاروتومي درمان سرطان تخمدان مي‌باشد.
درمان:
به طور كلي سرطان تخمدان به وسيله تركيبي از روشهاي جراحي، شيمي درماني و راديوتراپي (پرتو درماني) درمان مي‌شود. درمان در هر فرد بر اساس نوع تومور و ميزان گسترش آن تعيين مي‌شود. اگر زماني كه سرطان محدود به تخمدان است كشف و درمان شود، بيشتر بيماران قابل بهبود هستند. اگر سرطان به اعضاي ديگر گسترش يافته باشد، نتايج درماني خيلي خوبي نخواهد داشت.
جراحي:
سرطانهاي تخمدان معمولاً جراحي مي‌شوند و در طي جراحي يك يا هر تخمدان برداشته مي‌شوند. معمولاً رحم و لوله‌هاي رحم را براي بررسي درگيري با سرطان از بدن بيمار خارج مي‌سازند. در موارد نادر يك زن حامله ممكن است متبلا به سرطان تخمدان شود. تصميم‌گيري راجع به درمان اين نوع بيماران بر مبناي نوع تومور و ميزان گسترش آن خواهد بود. زنان تا قبل از يائسگي در صورتي كه يك تخمدانشان باقي مانده باشد مي‌توانند دوباره حامله شوند. خارج كردن تخمدان تأثيري برروي فعاليت‌هاي جنسي ندارد.
بعد از جراحي معمولاً از شيمي درماني يا راديوتراپي براي از بين بردن سلولهاي سرطاني باقيمانده و كاهش حجم تومور استفاده مي‌شود.
شيمي درماني:
داروهاي ضدسرطاني معمولاً تقسيم سلولي را در سلولهاي سرطاني كه رشد دارند، متوقف مي‌كنند. طول مدت كل درمان و فواصل هر دوره از درمان بر اساس ميزان گسترش تومور، نوع داروها و پاسخ بيمار تعيين مي‌گردد.
در بيشتر موارد براي شيمي درماني نيازي به بستري شدن نيست. ولي بعضي از اوقات مثلاً وقتي كه درمان تازه شروع شده است و يا تركيبي از چند دارو استفاده مي‌شود، ممكن است بيمار مدتي بستري گردد.
راديوتراپي (پرتودرماني):
در طي راديوتراپي، سعي در ايجاد حداقل صدمه به بافتهاي سالم است. جزئيات درمان بر اساس نوع سرطان و ميزان گسترش آن تعيين مي‌شود. عوارض راديوتراپي شامل تهوع، خستگي و اسهال است. اين عوارض معمولاً موقتي بوده و با استراحت و تغذيه مناسب كاهش مي‌يابد. در حال حاضر بهترين روش تشخيص زودرس سرطان تخمدان معاينه منظم زنان توسط پزشك مي‌باشد.
سرطان ريه:
سرطان ريه يكي از شناخته‌ترين و خطرناك‌ترين سرطانها بوده و سالانه تعداد زيادي از مردم بدان مبتلا مي‌شوند. اين سرطان با مصرف سيگار ارتباط دارد، گرچه مواد ديگري مثل آزبست (پنبه كوهي) و قطران هم مي‌توانند موجب سرطان ريه شوند ولي تقريباً 85% موارد بيماري به استعمال دخانيات برمي‌گردد. ساير مواد سرطانزاي استنشاقي نيز، شانس ابتلا سيگاريها را بالا مي‌برد.
استعمال دخانيات نه تنها باعث افزايش احتمال ابتلا به سرطان ريه مي‌شود بلكه سرطانهاي ديگر مثل سرطان زبان، حنجره، مري، مثانه، كليه، لوزالمعده، بيماريهاي قلبي- عروقي و بيماريهاي مزمن ريوي مثل آمفيزم با مصرف دخانيات در ارتباط مي‌باشند.
سرطان ريه به مقدار زيادي قابل پيشگيري است كه راه آن هم عدم مصرف دخانيات مي‌باشد. احتمال ايجاد سرطان ريه با طول مدت استعمال دخانيات ارتباط دارد. يك فرد سيگاري هرچه زودتر سيگار را ترك كند، احتمال ابتلا به سرطان را بيشتر كاهش خواهد داد. استنشاق دود سيگار ديگران نيز در فرد غير سيگاري ايجاد سرطان مي‌كند. امروزه سرطان ريه شايعترين علت مرگ‌ومير ناشي از سرطان در مردان و زنان مي‌باشد.
علل سرطان ريه:
به علت آنكه سلولهاي يك عضو واكنش‌هاي گوناگوني به عوامل سرطانزا نشان ميدهد، بنابراين ممكن است انواع مختلف سرطان را در هر عضوي مشاهده كرد. اين مسئله در سرطانهاي اوليه ريه كه در زير شرح داده مي‌شود، به خوبي روشن مي‌گردد. سه نوع اول از لايه پوشاننده مجاري هوايي در مناطقي كه بيشترين تماس را با سرطانزاهاي استنشاقي دارند، منشاء مي‌گيرند.
- سرطان سلولهاي پوششي كه قسمت عمده سرطانهاي ريه را تشكيل مي‌دهند (45%- 40%).
- سرطان سلولهاي بزرگ بدون تمايز كه در 10% – 5%) بيماران ديده مي‌شود.
- سرطان سلولهاي كوچك كه در 20% – 15% بيماران ديده مي‌شود. در اين نوع از سرطانها به علت آنكه گسترش سلولهاي سرطاني (متاستاز) زود صورت مي‌گيرد، جراحي به ندرت درمان مناسبي مي‌باشد. در اين نوع سرطان نتايج خوبي با استفاده از شيمي درماني به دست آمده است.
- آدنوكارسينوم كه معمولاً در قسمتهاي محيطي ريه ديده مي‌شود و 30%- 25% سرطانهاي ريه را تشكيل ميدهد. اين سرطان ممكن است در افراد غيرسيگاري هم ديده شود.
كار سينوم برونكوآلوئولر در قسمت‌ها محيطي ريه مشاهده شده و كمتر از 5% سرطانهاي ريه را تشكيل ميدهد. اين سرطانها ممكن است در غير سيگاريها ديده شود.
انواع نادر ديگر كه كمتر از 5% كل تعداد سرطانهاي ريه را تشكيل مي‌دهند.
چون سيگار مهمترين عامل ايجاد سرطان ريه است، بنابراين شناخت نحوة تأثير سيگار در ايجاد اين سرطان اهميت دارد. در مرحلة اول استنشاق دود به روشهاي پاكسازي طبيعي كه به وسيله آن ريه خود را از صدمات در امان مي‌دارد، صدمه مي‌زند. مجاري هوايي كه هواي استنشاق شده را به ريه‌ها مي‌رسانند، توسط يك لايه از سلولها كه بر روي آنها غشايي از مواد مخاطي قرار دارند، محافظت مي‌شود.
حركات منظم موژك‌هاي شبيه مو، برروي اين سلولها زمينه حركت مخاط را از ريه به سمت بالا فراهم مي‌آورد. به اين طريق ذرات استنشاق شده‌اي كه به مخاط چسبيده‌اند خارج مي‌شود. ميزان اثر بخشي مكانيسم پاكسازي، با استنشاق دود سيگار به سرعت كاهش يافته و با از بين رفتن مژكها و ضخيم شدن لايه پوشاننده همراه خواهد بود. در اين صورت ديگر ريه نمي‌تواند خود را پاك نگه دارد. بنابراين مواد سرطانزاي موجود در دود سيگار برروي مخاط لايه پوشاننده به مدت طولاني‌تري باقي مانده و زمان كافي براي نفوذ به داخل سلولها را خواهند داشت. اين مواد به تدريج ماهيت سلولها را تغيير مي‌دهند تا تبديل به سلولهاي سرطاني شوند.
دود سيگار يكي از انواع آلودگي‌هاي استنشاقي است كه نه تنها باعث تخريب سيستم پاكسازي مي‌شود بلكه حاوي مواد شيميايي سرطانزا نيز مي‌باشد. از اين رو وقتي مواد سرطانزاي استنشاقي همراه با دود سيگار وارد ريه مي‌شوند به علت فقدان خاصيت پاكسازي طبيعي مي‌توانند اثر سرطانرايي سيگار را تشديد كنند، در صورتي كه اگر همين مواد توسط فرد غير سيگاري كه پوشش راههاي هوايي سالمي دارد استنشاق شوند، خطر سرطانزايي كمتري دارند.
فاكتورهاي متعددي چون مدت سيگار كشيدن، مقدار سيگار مصرفي و شدت سيگار كشيدن برروي احتمال بروز سرطان ريه تأثير مي‌‌گذارد، مثلاً در افرادي كه ساليان متمادي سيگار مصرف كرده‌اند (بيشتر از 20 سال) خطر ابتلا به سرطان ريه بيشتر است. همچنين شانس ابتلا به سرطان ريه در كساني كه بطور متوسط بيش از 20 سيگار در روز مي‌كشند، 30- 15 برابر افراد سيگاري است. زنان سيگاري نيز مشابه مردان سيگاري در معرض افزايش خطر ابتلا به سرطان ريه قرار دارند. عوامل ديگري كه مي‌توانند در افراد سيگاري و غيرسيگاري سرطان ايجاد كنند شامل آزبست، كروم، نيكل، قطران و مشتقات آن و رادون (يك گاز راديواكتيو) مي‌باشد.
احتمال بروز سرطان ريه در كارگراني كه با آزبست سروكار دارند و سيگار مي‌كشند، 50 برابر افراد عادي جامعه مي‌باشد. از طرفي در يك كارگر آزبست سروكار دارند و سيگار نمي‌كشد، احتمال ابتلا به سرطان ريه فقط 5 برابر افراد غيرسيگاري است.
استنشاق دود سيگار توسط نزديكان افراد سيگاري:
مطالعات نشان داده است كه همسران غير سيگاري، در معرض خطر افزايش احتمال ابتلا به سرطان ريه، به علت تنفس طولاني مدت دود سيگار همسرانشان مي‌باشند. همسران افرادي كه در طي روز بيش از 20 سيگار در خانه مي‌كشند، دو برابر افراد طبيعي در معرض خطر ابتلا به سرطان قرار مي‌گيرند. تماس طولاني با دود سيگار افراد ديگر در محيط كار نيز احتمال سرطان را افزايش ميدهد. كودكاني كه والدين سيگاري دارند نيز بيشتر در معرض خطر عفونت‌هاب تنفسي هستند. مطالعات نشان داده است مادراني كه در طول دوران بارداري در معرض دود سيگار ديگران قرار دارند، فرزندان كم وزن‌تري به دنيا مي‌آورند.
تشخيص:
علايمي كه در بيمار تظاهر مي‌كند، در تمام انواع سرطان ريه مشابه مي‌باشند. چون تومور (تودة سرطاني) مثل يك جسم خارجي در مسير راههاي هوايي است، سرفه‌هاي مكرر براي خارج كردن آن ايجاد مي‌شود. اين سرفه‌هاي مزمن ممكن است باعث صدمه تومور و پيدا شده خون در خلط شود. از طرف ديگر، غدد ؟؟؟؟؟ مخاط نيز به دليل تحريك ناشي از دود سيگار، باعث ترشح مقادير بيشتر مخاط مي‌شوند كه بايد با سرفه دفع شوند.
در مراحل پيشرفته‌تر، ممكن است تومور يك راه هوايي را به طور كامل مسدود سازد و باعث ايجاد عفونت در پشت محل انسداد شود. معمولاً بيماران مبتلا به سرطان ريه از علايمي مثل افزايش سرفه، تب، و گاه درد قفسه سينه شكايت مي‌كنند. چون انسداد مانع تخليه موثر ترشحات ريه شده بنابراين عفونت در پشت محل انسداد ايجاد مي‌شود. حتي در صورتي كه عفونت با مصرف آنتي‌بيوتيك كنترل شود علايم آن باقي مي‌ماند.
روشهاي مختلفي براي تشخيص و بررسي سرطان ريه وجود دارد از جمله:
جمعآوري خلط و آزمايش ميكروسكوپي آن ممكن است سلولهاي بدخيمي را كه از تومور جدا شده‌اند، نشان دهد.
بررسي برونكوسكوپيك راههاي هوايي: در اين بررسي، پزشك لوله‌اي را از طريق دهان يا بيني به داخل راههاي هوايي ريه مي‌فرستند. تومور از طريق برونكوسكوپ برداشته شده و براي آزمايش زير ميكروسكوپ ارسال مي‌شود.
بيوپسي سوزني (نمونه برداري با استفاده از سوزن): وقتي كه تومور در منطقه‌اي است كه در دسترس برونكوسكوپ نمي‌باشد تشخيص داده نشده است، بابي‌حسي موضعي، سوزن نازكي از طريق جداره قفسه صدري مستقيماً يا با راهنمايي اشعه X به سمت تومور رانده مي‌شود. تكه كوچكي از بافت برداشته شده و براي مطالعه ميكروسكوپي ارسال مي‌شود.
- مديا ستينوسكوپي: اطلاعات بيشتر در مورد تومور با ايجاد يك شكاف كوچك درست بالاي استخوان جناق و عبوردادن يك لوله از آن به سمت پايين براي مشاهده غدد لنفاوي نزديك ريه به دست مي‌آيد. اين عمل مدياستينوسكوپي خوانده مي‌شود.
اگر نكته غير طبيعي مشاهده شود، بيوپسي (نمونه‌برداري) انجام خواهد گرفت.
سي‌تي‌اسكن:
اين روش به پزشك براي تشخيص وجود گسترش هر نوع سرطان در ريه كمك مي‌كند. اگر با تمامي راههاي ذكر شده، نتوان به تشخيص مناسبي رسيد، نمونه‌برداري با عمل جراحي انجام خواهد شد.
درمان:
بعد از تشخيص سرطان ريه و تعيين ميزان گسترش آن تصميم‌گيري درباره نوع درمان بر اساس شرايط بيمار و بيماري انجام مي‌شود، بنابراين ممكن است روش درمان در بيماران مختلف متفاوت باشد.
سرطانهاي ريه همه شبيه هم نيستند و بيماران نيز برحسب مقاومت نسبت به گسترش بيماري متفاوت مي‌باشد. بعضي از سرطانها به سرعت گسترش مي‌يابند، در حالي كه بعضي ديگر رشد كندي داشته ودر مراحل آخر بيماري گسترش مي‌يابند، از اين رو پزشكان برحسب مورد راجع به درمان بيماري با جراح، راديوتراپي (پرتودرماني) شيمي‌درماني يا تركيبي از آنها تصميم مي‌گيرند.
اگر تومور كاملاً محدود باشد به طوري كه جراحي قابل انجام باشد، 35%- 30% بيماران طول عمر پنج ساله خوبي بعد از عمل خواهند داشت.
راديوتراپي در مواردي كه تومور به طور كامل برداشته نشده يا شرايط بيمار اجازه عمل را نمي‌دهد، درمان مناسبي خواهد بود. در گذشته شيمي‌درماني در صورتي استفاده مي‌شد كه شواهدي از گسترش تومور به ساير قسمتهاي بدن ديده شده باشد ولي امروزه در موارد ديگري از سرطان ريه هم شيمي‌درماني كاربرد دارد. شيمي‌درماني درمان انتخابي سرطان «سلول كوچك» ريه است. هميشه به خاطر داشته باشيد كه عدم مصرف دخانيات عاقلانه‌ترين راه مبارزه و پيشگيري از سرطان ريه مي‌باشد.
علائم هشدار دهندة سرطان را بشناسيد.
تشخيص سرطان در مراحل ابتدايي باعث مي‌شود كه بتوان آن را به موقع درمان كرد.
علائم زير مي‌توانند نشانه‌اي از وجود سرطان باشند.
اگر هر يك از علائم زير را در خود يافتيد، حتماً با پزشكتان مشورت كنيد:
- تغيير در عادت دفع ادرار يا مدفوع يا پيدا شدن خون در ادرار يا مدفوع.
- زخمهاي پوستي كه بعد از دو هفته بهبود نيافتند.
- خونريزي يا ترشح غيرطبيعي از مجاري طبيعي بدن.
- توده يا برآمدگي در پستان با هر نقطه ديگر از بدن.
- هر گونه تغيير در زگيل يا خالهاي موجود در بدن.
- سرفه‌هاي مداوم يا گرفتگي مزمن صدا.
به خاطر داشته باشيد كه اين علائم در بيماريهاي خوشخيم هم ديده مي‌شوند ولي براي تشخيص سرطان حتماً بايد با پزشك مشورت كنيد.
منابع:
- كتابهاي ويژه سرطان
- مجموعه هاي آموزشي سرطان (بنياد امور بيماريهاي خاص) تحت نظر دكتر رفعت (متخصص انواع سرطان).