سم پاشی هوایی

مبارزه شيميايي

محصولات كشاورزي از زمان كاشت تا هنگام برداشت و مصرف بطور دائم در معرض هجوم انواع گوناگون آفات و امراض گياهي هستند. همه ساله مقادير بسيار زيادي از آذوقه بشر در اثر حمله آفات و امراض گياهي از بين مي روند. بنا به گفته يكي از دانشمندان انسان ريزه خوا سفره حشرات است. بنابراين نگهداري و مراقبت از محصولات كشاورزي و مراقبت از آنها و همچنين مبارزه با آفات و امراض گياهي در كليه مراحل از جمله وظائف ضروري بشر مي باشد.

اثر استفاده از سموم براي مباره با آفات و امراض گياهي سريعتر از ساير روشهاي مي باشد . بنابراين مبارزه شيميايي بيشتر از ساير روشها براي مبارزه با آفات و امراض گياهي بكار مي رود. براي اينكه در اين مبارزه موفق شويم و در نتيجه پول، وقت و محصول و سم را بيهوده از دست ندهيم رعايت نكات زير ضروري مي باشد:

• بيماري و آفت را كه محصول و گياهان كاشته شده به آن مبتلا مي شوند بطور صحيح ودقيق شناسايي كرده و تشخيص دهيم.
• سم مورد مصرف را از موثرترين ولي بي خطرترين نوع براي انسان و حشرات مفيد و دامهاي اهلي و با دقت تمام انتخاب كرده و سعي شم كه سم انتخابي حتماً مخصوص آفت و بيماري مورد نظر شما باشد.
• سم خريداري شده را حتماً طبق دستورات روي جعبه آن به مصرف برسانيد.

4-از سمپاشهاي بي حد و بيش از اندازه خودداري كنيد تا از آلوده شدن محيط زيست و اكوسيستم جلوگيري شود.

5-سم خريداري شده را بوسيله يك ماشين سمپاش مناسب و مطمئن مصرف كنيد.

6-عمل سمپاشي را در زمان مناسب انجام دهيد.

7-مطمئن باشيد كه درهنگام سمپاشي سم حتماً بر روي آفت و آن قسمتهاي مورد نظر گياه كه آلوده شده است پاشيده شود. همچنين مقدار مناسب و بطور يكنواخت سم در مزرعه مصرف گردد.

فرم هاي مختلف مواد سمي كه براي دفع آفات و امراض گياهي بكار مي روند:

• بصورت محلول: يعني سم در داخل يك حلال مايع قرار مي گيرد. اين حالت خود به سه شكل مي باشد: اول سولوسيون يعني حلال سم مايع يا جامد در مايع حلال. دوم امولسيون يعني به صورت معلق در آوردن سم مايع يا جامد در مايع حلال به كمك يك ماده واسطه كه به آن ماده امولسيون كننده يا ماده امولسفان گفته مي شود. سوم سوسيانسيون يعني اينكه سم مايع يا جامد بدون ماده واسطه در مايع حلال بصورت معلق درآوريم.
• به صورت گرد: از اختلاط سم مايع يا جامد با مواد و پودرهاي بي اثر مخلوط هاي سمي خشك (پودرهاي سمي) به نسبتهاي مختلف درست مي شود.
• به صورت گاز:سمهايي هستند كه پس از پاشيده شدن و يا آتش زدن و يا تزريق آنها به داخل خاك ايجاد بخارات يا گازهاي سمي مي كنند.

هواپيماهاي سمپاش

تاريخچه سمپاشي با هواپيما

براي اولين بار در سال 1300 هجري شمسي اولين آزمايش سمپاشي خوايي بمنظور از بين بردن آفات باغهاي ميوه انجام گرفت و پس از آن كار سمپاشي با هواپيما بسرعت پيشرفت كرد. در سال 1304 چندين شركت سمپاشي هوايي شروع به كار كرد و تكنيك كار بتدريج تكميل گرديد.

اولين بار در سمپاشي هوايي استعامل سم به شكل گرد مورد توجه قرار گرفت. زيرا محلول پاشي به علت سنگين شدن هواپيما و تكميل نبودن ساختمان هواپيما هاي سمپاش براي محلول پاشي غير عملي بود و صرفه اقتصادي نداشت. گردپاشي هم تابع روش خاصي نبود. در سمپاشي هاي اوليه كيسه هاي سم از پنجره يا دريچه كف كابين هواپيما به وسيله كمك خلبان بر روي مزرعه پخش مي گرديد اجباراً پخش گرد سم به اين شكل ناهمگن و غيريكنواخت انجام مي شد. بعدها براي يكنواخت شدن پخش سم در كنار كمك خلبان مخزني ايجاد شد كه دريچه مخزن بوسيله دستگيره اي كه توسط چرخ دندانه داري بكمك يك زنجير نيروي لازم را از حركت دست كمك خلبان مي گرفت و باز و بسته مي شد. خروج گرد سمي بطور متناوب و يكنواخت تراز حالت قبل انجام مي گرفت. گرد خارج شده از مخزن توسط باد ايجاد شده از ملخ هواپيما و همچنين حركت روبجلو هواپيماي سمپاش به صورت ذرات ريز بر روي سطح مزرعه پخش مي شد. در ضمت پرواز اغلب ذرات سمي بداخل كابين خلبان وارد مي گرديد و موجب ناراحتي خلبان و كمك خلبان مي شد و يا مانع ديد خلبان و پرواز هواپيما مي گرديد.

بالاخره پس از مطالعات زياد دستگاه پخش گرد با سرلانسهاي مناسب براي خروج يكنواخت گرد سمي كه اشكالات ذكر شده را نداشته باشد ساخته شد. سرلانس گرد پاش هوايي تشكيل شده است از دو عدد هرم ناقص با سطح قاعده مربع مستطيل كه از قاعده كوچك تر به يكديگر متصل مي باشند. اين سرلانس در زير كابين خلبان نصب مي گردد و گرد سمي توسط لوله اي به مجرايي كه در وسط سرلانس ايجاد شده است ريخته مي شود. مخزن داراي ديجه است كه گرد سم بطور متناوب از آن خارج مي گردد و بالانس مي آيد.

از هواپيماي گرد پاش بر عليه بيماري ها و آفات برنج، غلات،نيشكر،پنبه و درختان ميوه و پشه مالاريا در كشورهاي مختلف استفاده مي شد.

بعد از جنگ جهاني دوم استفاده از انواع مختلف هواپيماها براي گردپاشي به علت تكامل ساختمان هواپيما و همچنين امكان استفاده از هواپيما براي محلولپاشي كنار گذاشته شد و روش محلولپاشي متداول گرديد.

در كشور ما ايران براي اولين بار در سال 1324 هجري شمسي از هواپيما براي مبارزه با آفات استفاده شد و به تدريج بعلت احتياج و همچنين سرعت عمل اينگونه سمپاشي بر تعداد هواپيماها افزوده گرديد. استفاده از هواپيماهاي سمپاش در سال 1340 كه كرم خاردار در منطقه پنبه خيز گرگان بشدت مزارع را آلوده كرده بود بكارگرفته شد و روش سمپاشي هوايي را در مبارزه برعليه آفات و امراض گياهي بيش از پيش در ايران افزايش داد. در سال 1352 هجري شمسي با مشاركت سازمان هواپيمايي ملي ايران ، وزارت كشاورزي،وزارت بهداري و بهزيستي و چند سازمان دولتي و بخش خصوصي شركتي به نام خدمات ويژه هوايي تاسيس شد كه اين شركت علاوه بر انجام خدمات اورژانش مربوط به امور پزشكي و غيره در امر سمپاشي در فصول معين سال بر عليه آفات و امراض گياهي نيز انجام وظيفه كند بر طبق اساسنامه شركت بايد در تمام قطبهاي كشاورزي و مراكز استانهاي كشور داراي دفتر مخصوص براي ارائه خدمات مربوطه باشد كه در تمام 24ساعت شبانه روز آماده انجام خدمات ويژه هوايي باشد.

محلول پاشي با هواپيماهاي سمپاش و ساختمان سمپاش هوائي

هواپيماهاي سمپاش كه در حال حاضر براي سمپاشي مورد استفاده قرار مي گيرند اكثرآ در دو مدل (پايپر) و (سسنا) و يا مدلهاي تغيير يافته اين دو مدل مي باشند. هواپيماي پايپر در حدود 150اسب بخار قدرت دارد و هواپيماي سسنا بزرگتر و تقريباً 5/2برابر پايپر مي باشد.

سمپاشهاي هوائي از نظر بعضي اجزاء تشكيل دهنده تفاوت چنداني با ساير انواع محلول پاشها ندارند. روي اين اصل در زير قسمتهايي از محلول پاشهاي هوائي را كه با ساير دستگاههاي محلول پاش متفاوت مي باشد شرح داده مي شود.

نازل در سمپاش هوائي:

نازل در سمپاش هوايي مجهز به يك ضامن لاستيكي مي باشد. در حالتي كه فشار پمپ از حالت معيني پايين تر باشد مجراي عبور سم در نازل را مسدود مي كند و مانع خروج سم از آن مي گردد حالت بسته بودن مجراي نازل تا هنگاميكه فشار پمپ به حد مطلوب برسد ادامه خواهد داشت. نازل داراي اندازه هاي مختلف مي باشد كه توسط شماره اي مشخص مي گردد .

پمپ سمپاش هوائي:

پمپ در سمپاش هوائي اغلب از نوع دوار سانتريپوژ مي باشد. نيروي محركه پمپ توسط پروانه اي كه نيروي چرخش خود را از جريان باد حاصل از حركت هواپيما ميگيرد تامين مي گردد. اين پروانه توسط يك عدد چرخ دندانه نيروي لازم را براي پمپاژ پمپ منتقل مي كند.

پمپ از نوع دوار سانتريفوژ

نيروي محركه پمپ از پروانه كه توسط باد كار مي كند گرفته مي شود و توسط يك چرخ دنده به پمپ منتقل مي كند . مخزن سم در زير كابين خلبان درست شده است.

مخزن سم:

مخزن سم براي اينكه وزنش در حركت هواپيما اخلالي ايجاد نكند در مركز ثقل هواپيما و در زير كابين خلبان نصب مي گردد. گنجايش مخزن در هواپيماي پايپر در حدود 230 الي 250ليتر مي باشد.

لانس يا بوم:

لانس در هواپيماهاي پايپر داراي 30 عدد نازل است و هر نازل بر روي پايه اي بطول تقريبي 10سانتي متر نصب شده است . فاصله نازل ها از يك ديگر در روي لانس 30سانتي متر مي باشد. با كور كردن بعضي از نازلها ميتوان فاصله نازلهايي را كه كار مي كند زيادتر كرد. جريان محلول توسط يك عدد شير كه در كابين خلبان قرار دارد در لانس برقرار مي گردد. فشار سم در ضمن عمل سمپاشي توسط يك عدد فشار سنج كه معمولاً در سمت چپ خلبان قرار دارد و بوسيله پيچي كه در كف كابين نصب شده است قابل تظيم است مشخص مي گردد.

كيفيت سمپاشي هوائي:

مقدار محلول سمي در هكتار را مي توان بوسيله كم و يا زياد كردن فشار پمپ سرعت حركت هواپيما ارتفاع پرواز و يا تغيير و تعويض نازلها كم و يا زياد كرد مقدار سم در هكتار از 10الي 60 ليتر قابل تغيير مي باشد. حد متوسط مقدار سم در هكتار در حدود 30الي 35 ليتر است.

قطر ذرات سم كه از نازل خارج مي شود عموماً درشت است ولي باد توليد شده در اثر حركت هواپيما ذرات محلول را به قطره هاي خيلي ريز تقسيم مي كند . مناسب ترين حالت نازلها نصب آنها در تحت زاويه 30درجه يا جهت حركت مي باشد.

در اين وضعيت ذرات سم بنحو احسن در اثر برخورد با باد توليد شده از پرواز هواپيما و چرخش پروانه خرد شده و به ذرات خيلي ريز تبديل مي شوند. بايد در نظر داشت كه در كوچك كردن ذرات سم نبايد اصرار ورزيد زيرا وقتيكه قطر ذرات خيلي كوچك شود آب خود را زود از دست مي دهند و سم خشك در هوا بصورت معلق باقي مي ماند و سبب مسموميت انسان و جانداران ديگر مي گردد. سم با ذرات خيلي ريز در هواي خوب دوام بيشتري دارد.

سمپاشي با حجم كم (مه پاشي) توسط هواپيما بسيار متداول است. در اين روش به جاي استفاده از محلولهاي آبي از آمولسيونهاي غليظ و يا محلولهاي روغني سموم استفاده مي شود. در اين روش معمولاً مقدار سم مايع براي سمپاشي در هر هكتار حداكثر 2ليتر است. در اين روش قطره هاي سم بسيار خرد و كوچك هستند . ذرات سم به علت داشتن روعن ديرتر آب خود را از دست مي دهند و حتي در بعضي از شرايط به همان صورت كه از نازل خارج شده اند بر سطح گياهان مي نشينند. وجود روغن در سم باعث مي شود كه نفوذ پذيري آنها به داخل بدن حشرات بيشتر گردد.

بطور كلي سمپاشي هوائي بر عليه آفتهاي موجود از قبيل ملخ،كرم خاردار ،انوا ساقه خوار و پشه مالاريا و موش و غيره مورد استفاده قرار مي گيرد.

در سمپاشي هوائي ، هواپيما بايد با فاصله نسبتاً كمي از محصول پرواز كند تا مواد سمي كاملاً روي سطح مورد نظر پاشيده شده در غير اينصورت به نتيجه مطلوب نخواهيم رسيد.

هنگام سمپاشي هوائي سم به صورت نوار يا باند روي زمين پاشيده مي شود. عرض باند سمپاشي شده بستگي به ارتفاع پرواز دارد. مثلاً عرض باند هواپيمايي پايپر در ارتفاع يك الي يك و نيم متري از طرح زراعت يا كشت در حدود ده متر و در ارتفاع دو الي دو و نيم متري در حدود پانزده متر مي باشد. بطور كلي در سم پاشي هاي هوائي با حلال آبي عرض باند در حدود 10 الي 20 متر باشد ولي در سمپاشي بروش استفاده از محلولهاي خيلي غليظ (مه پاشي) عرض باند مي تواند تا حدود 30 متر هم برسد. در چنين حالتي فاصله هواپيما از طرح بالائي زراعت داشته باشد تا حدود 5الي 8 متر مي تواند باشد. در نتيجه راندمان سمپاشي هواپيما سه برابر شده و به علت ارتفاع زياد از خطرات احتمالي نيز مصون خواهد ماند.

بمنظور مشخص كردن عرض باند سمپاشي شده و جلوگيري از اشتباه خلبان از علائم مخصوص مانند بالن هاي رنگي و يا كارگر پرچمدار استفاده مي شود . هنگام سمپاشي دو نفر پرچمدار يكي در اول مزرعه مزرعه و ديگري در انتهاي آن ايستاده و بوسيله پرچم رنگي كه در دست دارند مسير حركت هواپيما را نشان ميدهد. در صورتيكه طول مزرعه زياد باشد ممكن است يكنفر پرچمدار ديگر نيز در وسط مزرعه در رديف دو پرچمدار ديگر بايستد.

وقتيكه هواپيما شروع به كار مي كند پرچمدار اول به طرف باند دوم حركت مي كند در ضمن حركت هواپيما در مسير خود، پرچمدارها به نوبت بطرف باند بعدي كه سمپاشي خواهد شد حركت مي كنند. به اين ترتيب هواپيما پس از دور زدن بلافاصله كارسمپاشي باند بعدي را شروع مي كند و كار بطور مداوم انجام مي گيرد. بايد توجه داشت كه عرض كار بايد در كنار مزرعه به وسايل مختلف مانند ژالن يا ميخهاي چوبي قبلاً با ارتفاع هواپيما در هنگام سمپاشي تنظيم شده باشد تا پرچمدارها دچار اشتباه نشوند.

پرچمدارها بايد حتماً در هنگام كار از ماسك و لباس مخصوص براي جلوگيري از مسموميت استفاده كنند. جهت باد در هنگام سمپاشي هوايي بايد حتماً در نظر گرفته شود. هنگامي كه سرعت باد زياد باشد بايد حتماً رو به باد سمپاشي انجام گيرد. درهنگاميكه سرعت وزش باد شديد است بايد از سمپاشي خودداري كرد. در هواي آرام ذرات سم مدتي در هوا به صورت معلق باقي مي مانند كه ممكن است موجب مسموميت انسان و دام گردد.

مناسب ترين موقع براي سمپاشي صبحها از ساعت 5الي9 و عصرها از ساعت 4به بعد مي باشد.

سرعت پرواز هواپيماهاي سمپاش در هنگام كاردر حدود 100 الي 160 كيلومتر در ساعت مي باشد مدت دور زدن يعني مدت زماني كه خلبان شير سم را در آخر باند مي بندد و در آغاز باند بعدي باز مي كند در حدود 15 الي 30 ثانيه طول مي كشد.

محاسن سمپاشي هوائي:

1-سرعت عمل در مبارزه با آفات شرط بسيار مهمي مي باشد و سمپاشي به وسيله هواپيما داراي سرعت كافي در هنگام كار مي باشد. با توجه به راندمان كار سمپاشي هوائي استفاده از هواپيما در طغيانهاي شديد آفات تنها وسيله موثر و مطمئن براي مبارزه مي باشد.

2-درموقع سمپاشي، هواپيما با محصول تماس ندارد . بنابراين ايجاد ضايعه و تخريب محصول پيش نخواهد آمد.

3-خطر مسموم شدن كارگر سمپاش به حداقل مي رسد.

4-در نقاطي كه حمل و نقل سمپاش هاي مختلف به علت تراكم محصول،كاشت نامنظم، وجود جنگل و يا نبودن راه در اثر عوارش طبيعي رسيدن به محل مزرعه مشكل باشد با هواپيما براحتي مي توان سمپاشي را انجام داد .

5-مقدار مصرف آب در سمپاشي با هواپيما بسيار اندك مي باشد و حتي همانطور كه ذكر شد عمل سمپاشي را مي توان بدون آب هم انجام داد.

6-براي سطح مساوي با سمپاشهاي معمولي احتياج به كارگر فني و ماشين سمپاشي بيشتري مي باشد ولي يك هواپيماي سمپاش حداكثر با سه الي چهار نفر ،كار چندين كارگر فني و چند دستگاه سمپاش را در مدت كمتري انجام داد.

اشكالات و معايب سمپاشي با هواپيما:

1-هزينه سمپاشي با هواپيما از انواع ديگر گرانتر مي باشد مگر اينكه كشت سطح كشت زيادي آلوده به آفت شده باشد.

2-تهيه زمين و باند فرودگاه و وسائل اوليه مشكل است و هرچه هواپيما بزرگ تر باشد اين اشكالات بيشتر خواهد شد.

3-خطر مسموم شدن بسيار شديد پرچمدار هميشه وجود دارد.

4-سمپاشي دز سطح هاي كوچك و پراكنده بسيار مشكل بوده و اغلب مقدور نيست و صرفه اقتصادي ندارد.

5-عمليات سمپاشي با هواپيما تابع مستقيم شرايط جوي است. سرعت باد،ابري بودن هوا،درجه حرارت و… مستقيماً در عمليات سمپاشي موثر است و دامنه عمليات را محدود مي سازد.

6-وجود موانع طبيعي مانند تپه،كوه و يا درختان كهنسال و يا وجود مواني از قبيل سيم هاي تلگراف و برق و غيره در مجاورت مزرعه براي پرواز هواپيما ايجاد خطرات شديد مي كند.

7-سر و انتهاي باند بعلت فرود هواپيما و اوج گرفتن آن معمولاً خوب سم پاشي نمي شود و اگر خلبان به نقطه اي خارج از مزرعه شروع به فرود كند صرفنظر از خطرات احتمالي بايد سم بيشتري مصرف كند. در بعضي موارد اصولاً وجود بعضي موانع مانع از انجام صحيح كار مي شود. البته معمولاً در آخر كار سر و انتهاي مزرعه را يكبار در جهت عمود بجهت سمپاشي قبلي مزرعه ، سمپاشي مي كنند.

هليكوپترهاي سمپاش:

سمپاشي هوايي با هلي كوپتر اولين بار در سال1316 هجري شمسي بر عليه آفات و امراض گياهي مورد آزمايش قرار گرفت و اهميت آن آشكار گرديد. عمل سمپاشي با هلي كوپتر از نظر ساختمان سمپاش و شرايط كاملاً مانند سمپاش هاي هواپيما است ولي داراي امتيازاتي بشرح زير مي باشد:

1-سرعت حركت هليكوپتر در هنگام سمپاشي از صفر تا هشتاد كيلومتر در هر ساعت قابل تغيير است.

 2-ذرات سم كه از نازل خارج مي شود در اثركوران هواي ايجاد شده توسط ملخ هاي هلي كوپتر بشدت بسوي پايين و روي زراعت كاشته شده رانده مي شود

3-امكان مانور با هليكوپتر خيلي بيشتر از هواپيما مي باشد و قادر است كه كاملاً از نزديك گياهان را سمپاشي كند.

4-موانعي كه درپرواز هواپيما توليد اشكال مي كند براي پرواز هليكوپتر كمتر توليد زحمت مي كند و هليكوپتر ميتواند از هر مانعي با حركت آسانسوري رد شده و دوباره تا ارتفاع قبلي خود پايين بيايد.

5-هليكوپتر احتياج به فرودگاه بزرگ ندارد و جاي كوچكي براي نشستن آن كافي است.

6-امكان سقوط و ساير خطرات آن نسبت به هواپيما كمتر است.

7-مدت دور زدن و مانور هليكوپتر از هواپيما كمتر است.

8-تنها عيب هليكوپتر گراني قيمت آن نسبت به هواپيما مي باشد.(حدود 2برابر)

بعضي از انواع ديگر ادوات سمپاش هوائي به شرح زير مي باشد:

1-هواپيماهاي محلول پاش و گردپاس سوپر كاب

2-هواپيماهاي سمپاش استيرمن

3-هواپيماهاي پايپرسوپركاب

4-هواپيماهاي سسنا

5-هواپيماهاي سوپر كنستلاشن و جت

6-هليكوپترهاي سمپاش.