زمينه ايجاد شهر الكترونيك را مي توان در پنج مرحله پيدايش، ارتقاء، تعامل، تراكنش و يكپارچگي در نظر گرفت. بخشي از شهرهاي الكترونيك در كشورهاي در حال توسعه در مرحله پيدايش هستند بعضي در اين شهرها اقدامات نخستين براي ايجاد شهر الكترونيك در حال شكل گيري است. اقدامات مزبور با انجام مطالعات راهبردي و تدوين برنامه هاي جامع توسعه شهر الكترونيك و اطلاع رساني عمومي آغاز مي شوند و به مرور بايد زيرساختار فناوري ارتباطات و اطلاعات شهر توسعه يابد.
در مرحله ارتقاء شهرها اقدامات نخستين را پشت سر مي گذرانند و خود را توسعه مي دهند، بهبود وضعيت وب سايتها، ارائه خدمات ابتدايي برروي وب سايتها، توسعه زيرساختار و آموزش كاركنان از اقدامات اساسي اين مرحله مي باشد. تعدادي از شهرها و شهرداري هاي جهان در اين مرحله از توسعه قرار دارند.
در مرحله تعامل وب سايتها امكان برقراري ارتباطات دوطرفه برقرار مي گردد و شهروندان به راحتي مي توانند با ادارات شهري و مسوولين شهر ارتباط برقرار كنند. طي اين مرحله معمولاً برخي از خدمات شهري نيز از طريق اينترنت ارائه مي گردد كه از جمله اين خدمات مي توان از بانك اطلاعات شهري نام برد.
در مرحله تراكنش، انواع پرداختها و انتقالات پولي از طريق اينترنت امكان پذير مي شوند و هيچ محدوديتي در اين مرحله در امر دريافت و پرداخت وجود نخواهد داشت. كارت هاي اعتباري، كارت هاي خريد اينترنتي و ديگر گونه هاي پرداخت الكترونيكي جاي تبادلات فيزيكي پول را مي گيرند. شهرهاي برتر الكترونيك در دنيا همچون برلبني و بوستون در اين مرحله قرار دارند.
در مرحله يكپارچگي، اغلب خدمات شهري مورد نياز مردم توسط وب سايتها قابل ارائه هستند و شهرواندان مي توانند با استفاده از اينترنت به آنها دسترسي داشته باشند. اين حالت زمينه ساز برپايي اداره الكترونيكي شهر مي باشد.
ايجاد سازمانها و ادارات مجازي و سيستم كار از راه دور Teleworking از برنامه هاي آينده شهرهاي الكترونيك است. با دنبال كردن اين برنامه ها مراجعه مردم به ادارات دولتي به حداقل مي رسد و كارمندان نيز مي توانند در هر مكاني وظايف خود را انجام دهند. ارايه متد و روشي براي زندگي الكترونيك در خور جامعه اطلاعاتي نيز از ديگر برنامه هاي شهرهاي الكترونيك در جهان است. سبك زندگي در جامعه اطلاعاتي تضادها و ناهنجاري هاي خاص را بدنبال خواهد داشت.
بنابراين ارايه يك الگوي مناسب زندگي با توجه به شرايط فرهنگي و اجتماعي جامعه مورد نظر و همراستا با جامعه اطلاعاتي يكي از برنامه هاي شهر الكترونيك جهان است. علاوه بر موارد فوق در سطح بين المللي نيز اقداماتي صورت گرفته است كه از آن جمله مي توان به طرح اتحاديه اروپا براي يكپارچه‌سازي سيستم شهرداري هاي الكترونيك اروپا و ارتباط آنها به يكديگر اشاره نمود كه طي آن يك سيستم يكپارچه براي شهرداريهاي اروپايي جهت تسهيل امورشان تهيه و اجرا مي شود. اتحاديه اروپا براي اين طرح سرمايه گذاري خوبي كرده است.
اما زمانيكه مشكل بشر در زمينه توليد و دسترسي به دانش حل شود و اطلاعات به شكل گسترده اي در اختيار تمامي مردم قرار گيرد، آيا بشر باز با موج جديدتري روبرو خواهد بود؟ آيا باز تحولي جديد در انتظار او است؟ به نظر بنده پاسخ اين سؤال مثبت و موج چهارمي در راه خواهد بود كه عصر مجازي ناميده مي شود. در دنياي آينده بيشتر كارهاي روزمره ارفاد به صورت غيرفيزيكي انجام خواهد شد. در آينده بيشتر كارهاي روزمره افراد به صورت غيرفيزيكي انجام خواهد شد. مثلاً براي خريد از فروشگاهي در كشور دوردست نياز به حضور فيزيكي نخواهد بود. دانشجويان براي گذراندن دوره تحصيلي خاص الزامي ندارد به صورت فيزيكي در مدارس و دانشگاه ها حضور يابند بلكه مي توانند در منزل يا هر نقطه دلخواه در هر گوشه از جهان به تحصيل بپردازند. آموزش در اين حالت در فضاي
شهر الكترونيك و عصر مجازي
شهر الكترونيك ثمره توسعه دنياي اطلاعات و موج سوم است. اولين بار آلوين تافر نظريه موج سوم را مطرح نمود. او معتقد بود كه بعد از عصر صنعتي در جهان عصر اطلاعاتي پديد خواهد آمد. در اين عصر فعاليتهاي روزانه انسان متحول خواهد شد و دولت الكترونيك، آموزش الكترونيك و تجارت الكترونيك چهره زندگي افراد را متحول خواهند ساخت. تقريباً از دو دهه قبل موجي كه تافلر از آن سخن مي گفت عموميت يافت و زندگي بشر را دستخوش تغيير نمود.
اينترنت به سرعت در جهان گسترش يافت و دولت الكترونيك در كشورها پديد آمد و شهرها نيز به سمت الكترونيكي شدن پيش رفتند اگرچه بيش از چند سال از آغاز اين موج نمي گذرد ولي بدون شك جامعه اطلاعاتي و موج سوم طي چند سال آينده جهان را تسخير خواهد نمود.
صورت مي گيرد اما به واسطه فناوري خاص، محيط مجازي فوق، شرايط و حالت يك محيط طبيعي را خواهد داشت. به گونه اي كه حواس پنج گانه انسان همگي در محيط مجازي دقيقاً شبيه دنياي واقعي عمل خواهند كرد. تجارت مجازي، دولت مجازي و آموزش مجازي در فضاي سه بعدي مانند حالت طبيعي موجود شكل خواهند گرفت.
زمانيكه تمامي امور زندگي افراد تحت تأثير عصر مجازي قرار گيرد، چهره شهرها نيز تغيير خواهد كرد و شهرهاي مجازي، پايتخت مجازي و حتي كشورهاي مجازي به جاي شهرها و كشورهاي الكترونيكي ايجاد خواهند شد كه در آنها شكل زندگي كاملاً با آنچه امروز دارم متفاوت خواهد بود.
جمع بندي
شهر الكترونيك واقعيت آينده شهرهاي سنتي ما با استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات است. با مباحث جديدي كه تحت عنوان جامعه اطلاعاتي در جهان مطرح شده است و در اجلاس جهاني ژنو در سال 2003 ميلادي اعلاميه اصول و طرح اجرايي آن تصويب شده است. بحث شهرهاي الكترونيكي جدي تر خواهد شد. تجربيات محدود كشورمان در اين زمينه نشان مي دهد كه هنوز عزم و اراده لازم در بين مسوولين كشورمان براي ايجاد شهرهاي الكترونيكي وجود ندارد. لذا بايد با طرح مباحث فرهنگي و ايجاد شهرهاي كوچك نمونه در اين زمينه تلاش نمائيم تا هرچه زودتر در جامعه اطلاعاتي مورد نظر جهان ما هم جايگاه ويژه اي داشته باشيم و طبق روال سابق جزء آخرين مسافران قطار توسعه ICT نباشيم.
شهر الكترونيكي در ايران
موضوع شهر الكترونيك در ايران به پيشنهاد دكتر علي اكبر جلالي و پذيرش آن توسط سازمان منطقه آزاد كيش برمي گردد.
طبق تفاهم نامه اي بين دانشگاه علم و صنعت ايران و سازمان منطقه آزاد قرار بود جزيره كيش به اولين شهر الكترونيكي و اينترنتي ايران تبديل شود. پس از طرح موضوع، همايش جهاني شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي در جزيره كيش برگزار شد تا ابعاد مختلف موضوع شهر الكترونيك كيش مورد نقد و بررسي قرار گيرد..
در اين همايش پيشنهاد ايجاد شهر الكترونيك در جزيره كيش مورد استقبال متخصصان داخلي و خارجي قرار گرفت. از آن زمان فعاليتهاي پراكنده اي جهت اجرايي شدن اين طرح صورت گرفت و در آخرين تصميمات مسئولين قرار شد جزيره كيش به مركز فناوري و اطلاعات كشور تبديل شود. همچنين در سال 1381 موضوع شهر الكترونيك مشهد با محوريت شهرداري مشهد مطرح شد. پروژه سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد به عهده دانشگاه علم و صنعت ايران قرار گرفت و پژوهشكده الكترونيك مجري اين سند بوده است. اين سند در مهلت مقرر تهيه و تحويل شهرداري مشهد شد و فضاي فرهنگي لازم براي اجراي شهر الكترونيكي مشهد آماده شده است. علاوه بر موارد فوق اقدامات پراكنده ديگري مانند شهر الكترونيك اكباتان، شهر الكترونيك كرج و شهر الكترونيك شيراز هم تا كنون در رسانه ها مطرح شده است. اما به دلايل مختلف كه عملاً بي اطلاعي از موضوع و عدم شناخت مسوولين در حمايت از اينگونه طرحها است. تاكنون هيچكدام از طرح هاي فوق به مراحل اجرائي نرسيده اند.
شهر الكترونيكي كيش
در ارديبهشت ماه سال 1379 پيشنهاد ايجاد اولين شهر الكترونيكي و اينترنتي ايران در جزيره كيش مطرح شد. شهر كيش با جاذبه ها و پتانسيل هاي مطلوبي كه دارد محل مناسبي براي ايجاد يك منطقه الكترونيكي است. جزيره كيش پس از بررسي هاي مفصل و كاملي انتخاب شده بود زيرا به عقيده برخي از محققين كشور، اين جزيره به يك كشور كوچك مي ماند كه همه امكانات را در خود دارا است. تفاوت شهر اينترنتي كيش با ديگر شهرهاي مشابه در اين است كه در شبكه اينترنتي اين جزيره بعلت نو بودن و امكان تغييرات اهداف مختلفي مي تواند در فضاي محدود و كم هزينه دنبال شده و پايلوت ملي كشور گردد. اما ساير شهرها اين موقعيت را نداشتند و نمي توانستند پايلوت مناسب براي يك شهر الكترونيكي نمونه باشند.
يكي از نخستين اقدامات فراگير براي ايجاد شهر الكترونيك كيش برپايي «همايش جهاني شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي» بوده است كه ارديبهشت 1380 در كيش برگزار شد.
در اين همايش بيش از 1500 نفر از كارشناسان و متخصصان داخلي و خارجي در مورد شهر اينترنتي كيش و مقوله هاي جديد فناوري اطاعات به تبادل نظر پرداختند.
اين همايش نخستين گردهمايي ملي براي بحث در مورد فناوري اطلاعات در كشور بود و بسياري از مباحث نوين همچون دولت الكترونيك، تجارت الكترونيك، بانكداري الكترونيك و آموزش الكترونيك براي اولين بار در آن مطرح شد.
در همايش جهاني شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي كيش، برخي از مسوولين عالي رتبه كشور شركت فعال داشتند و ضمن تاييد اجراي پروژه شهر الكترونيكي كيش، قول مساعدي براي همكاري در اجرايي نمودن پروژه دادند.
ويژگي شهر الكترونيك كيش نسبت به ساير شهرهاي الكترونيكي جهان بر آن بود كه در آن، انجام كليه امور شهري شهروندان به وسيله رايانه و اينترنت از طريق شبكه هاي اطلاع رساني جهاني پيش بيني گرديده بود كه در صورت موفقيت اجراي اين پروژه كليه امور اقتصادي، اداري، آموزشي، فرهنگي و بهداشتي شكل جديدي به خود مي گرفت و تجربيات مفيد آن بر اساس الگوي ارائه شده جهت توسعه شهرهاي الكترونيكي در ايران به ساير نقاط كشور تعميم مي يافت. اما اين امر به دلايل مختلف هيچگاه به وقوع نپيوست. شايد بزرگترين اثر طرح موضوع شهر الكترونيك كيش در كشو.ر را بتوان ايجاد فضاي فرهنگي توسعه ICT در كشور دانست. تأثير اين فضاي فرهنگي در خود جزيره كيش بيشتر مشهود است. جزيره كيش با نصب دو حلقه فيبر نوري و توسعه ارتباطات، اجراي چندين پروژه كافي نت، توسعه كارت ثمين و كارت هاي اعتباري ديگر، اجرايي كردن دانشگاه اينترنتي كيش و ايجاد وب سايتهاي متنوع در بخش بازرگاني و توريسم شايد يكي از شهرهاي توسعه يافته در استفاده از ICT باشد. به نظر دكتر جلالي هنوز براي اجرايي شدن شهر الكترونيك كيش دير نيست و بايد اين پروژه ملي نهايتاً اجرا شود تا از مزاياي تجربي آن ساير نقاط كشور بهره مند شوند.
سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد
ايده ايجاد شهر الكترونيكي مشهد در اوايل سال 1380، با برگزاري دو سمينار توسط دكتر جلالي در مشهد، مورد توجه مسوولين اين شهر و شهرداري مشهد قرار گرفت. پس از انجام اين سمينارها، شهرداري مشهد اقدامات مطالعاتي اوليه را توسط سازمان آمار، اطلاعات و خدمات كامپيوتري شروع نمود. با درخواست شهردار وقت مشهد، مطالعات اوليه در خارج و داخل كشور از طريق متخصصين ايراني فناوري اطلاعات انجام شد. پس از انجام مطالعات اوليه مشخص گرديد كه اولين قدم در ايجاد شهر الكترونيك مشهود، تهيه سند راهبردي آن است تا صورت مسئله كاملاً مشخص شود و طي آن، موقعيت فعلي، چالش ها و نيازهاي شهر مشهد مورد ارزيابي و مطالعه قرار گيرد. پس از اين مرحله لازم بود كه محورهاي كليدي شهر الكترونيك مشهد تبيين شده و روش هاي اجرايي آن بر اساس فرضيات اوليه مشخص گردد. بنابراين در اواخر سال 1381، زمينه تدوين اين سد با پروژه‌اي تحت عنوان «سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد» با محوريت شهرداري مشهد، از طريق پژوهشكدة الكترونيك دانشگاه علم و صنعت ايران رفاهم آمد.
انتخاب شهر مشهد به عنوان شهر الكترونيكي با محوريت شهرداري كه بيشترين ارتباط را با مردم را دارد، دلايل متعددي را به همراه داشته است. ازجمله اين دلايل مي توان به حضور و مسافرت 13 ميليون زائر سراسر كشور به مشهد اشاره نمود كه بهترين عامل در اشاعه فرهنگ استفاده از فناوري اطلاعات و آشنا نمودن بخشي از مردم با خدمات مناسب آن خواهد بود و زمينه فرهنگي لازم را براي توسعه اين فناوري به ساير نقاط كشور فراهم خواهد نمود. همچنين اهميت شهر مشهد به عنوان دومين شهر بزرگ كشور و يكي از چهار نقطه اصلي توسعه وسيع فناوري اطلاعات در برنامه‌هاي دولت با پتانسيل هاي فراوان ازجمله وجود فرصت ها اقتصادي و سرمايه گذاري مناسب وجود فرودگاه بين المللي گمرك،علاقمندي مسوولين دولتي و بخش خصوصي شهر مشهد، همجواري با افغانستان و استقرار در دروازه هاي آسياي ميانه، سابقه اجراي طرح هاي مختلف به صورت پراكنده در اين زمينه و وجود دانشگاه ها معتبر از جمله ده ها دليل ديگر براي انتخاب اين شهر بعنوان يك شهر الكترونيكي بوده است.
مجموعه اي تحت عنوان «سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد» نامگذاري شد، نتيجه مطالعات و تحقيقاتي است كه به عنوان اولين مرحله در اجراي شهر الكترونيك مشهد با محوريت شهرداري مورد نياز بود. كميت و كيفيت برپايي يك شهر الكترونيكي داراي آنچنان اهميتي است كه فقط در سايه يك سند راهبردي صحيح، دقيق و منطقي مي توان به نتيجه مطلوب و مورد انتظار دست يافت. در واقع اين سند چشم انداز، راهبردها، سياست ها و طرح هاي كلان يك شهر الكترونيكي را بگونه اي تنظيم نموده است كه توقع شهروندان و اصناف و سازمانهاي مختلف شهر مشهد در تشخيص ضرورت استقرار يك شهر الكترونيك برآورده شده و مسير اجراي آن مشخص باشد. در زمان تهيه اين مطالب سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد به محوريت شهرداري توسط پژوهشكده الكترونيك دانشگاه علم و صنعت ايران تهيه و تحويل شهرداري شده است و مردم در انتظار اجرايي شدن شهر الكترونيك مشهد هستند.
سايت www.e_mashhad.ir سايت رسمي شهر الكترونيك مشهد است.
شهر الكترونيك جايي بهتر براي زندگي
به گفته انيشتن تخيل از دانش مهمتر است. شما نيز قبل از پرداختن به مباحث فوق بد نيست چشمانتان را ببنديد و با ايجاد فضاي تخيلي در محيط يك شهر الكترونيك به گشت و گذار بپردازيد. شاهد باشيد كه مردم با طلوع آفتاب از خواب برمي خيزند. در حالي كه خورشيد شهر تخيلي شما به آرامي طلوع مي‌كند اكثريت آنها به دور از دغدغه كار و مشغوليت هاي روزانه، در طول شب مشغول استراحت بوده اند امور شهر طي شب گذشته در جريان بوده و روال عادي خود را طي مي كرده است. فروشگاه ها محصولات خود را عرضه مي‌كردند. اماكن آموزشي، تفريحي، فرهنگي، ادارات دولتي و تجاري شهر همگي در دسترس بودند. با آغاز روز در اين شهر، با خيابان هاي خلوت روبرو خواهيم بود. دانش آموزان و دانشجويان از طريق اينترنت در كلاس هاي درس حضور پيدا مي كنند. اكثر شاغلين از خانه و توسط شبكه اينترنت وظايف شغلي روزمره خود را انجام مي دهند. زنان خانه دار مي توانند خريدهاي خود را از طريق فروشگاههاي اينترنتي، بدون آنكه به صورت فيزيكي در فروشگاه حاضر شوند انجام دهند و يا قبوض برق، گاز، تلفن و آب خود را از طريق اينترنت بپردازند.
كودكان از امكانات تفريحي و آموزشي شهر الكترونيكي استفاده مي كنند. سخنراني شهردار به صورت زنده براي شهروندان پخش مي شود. برخي از شهروندان نيز مشكلات و مسايل خود را براي پيگيري از طريق وب سايت شهر الكترونيك به مسئولين شهر انتقال مي دهند. در سالن گفتگوي مجازي شهر نيز عده اي از شهروندان در مورد مباحث گوناگون با يكديگر مذاكره مي كنند. گردشگران قبل از مسافرت بصورت مجازي از هتل ها و محل اقامت مورد نظر خود بازديد مي كنند، بليط هواپيما رزرو مي كنند و برنامه بازديد از اماكن تفريحي و سياحتي را تنظيم مي كنند. شايد باور اين كه تمام اين اعمال را مي‌توان تنها از طريق يك وب سايت انجام داد مشكل باشد. اما جالب است بدانيد كه تنها نماي بيروني يك شهر الكترونيك، يك وب سايت است. وب سايتي كه دسترسي به اغلب خدمات شهر را از طريق اينترنت تنها با يك آدرس ممكن مي‌سازد. از طريق اين وب سايت كه آن را درگاه شهر الكترونيك گويند مي‌توان به تمام نقاط شهر دسترسي داشت و در كمتر از چند دقيقه به هرگونه اطلاعاتي كه مورد نظر است دسترسي پيدا كرد و به آسان ترين روش ممكن كارهاي روزمره اداري و بانكي و ساير كارها را انجام داد. در مقام مقايسه با شهرهاي الكترونيكي، شهر سنتي معضلات زيادي را براي شهروندان به همراه دارد. فرض كنيد كه صبح يك روز تابستان است و شما در حال عزيمت از منزل به محل كارتان هستيد. حدود يك ساعت است كه از منزل خارج شده‌ايد ولي خيابان هاي شلوغ شهر، زمان پيمودن مسير خانه تا محل كار را چند برابر كرده است. با صرف يك ساعت براي انجام عمليات بانكي، دو ساعت معطل شدن در ترافيك، يك ساعت جستجو براي خريد كفش دلخواهتان و مقداري معطلي براي پرداخت قبض هاي آب و برق روز پرمشغله‌اي را پيش روي خواهيد داشت. با يك محاسبه سرانگشتي خواهيد ديد كه بخش عظيمي از اوقات روزانه خود را صرف كارهاي تكراري و غيرضروري مي كنيد. با اين اوصاف اين سوال پيش مي آيد كه آيا واقعاً براي زندگي در يك شهر بزرگ حتماً بايد بخش زيادي از وقت خود را صرف كارهاي تكراري كنيد و بخش ديگري از آنرا در صفوف اماكن عمومي و يا خيابان هاي شهر تلف كنيد؟ آيا راه بهتري براي استفاده بهينه از زمان وجود ندارد؟ آيا نمي توان در شهرهاي بزرگ بدون دغدغه هاي روزمره به راحتي زندگي كرد؟ بد نيست قبل از اين كه به اين سوالات پاسخ دهيد سري به يك شهر الكترونيك بزنيد، شهري كه به ظاهر با شهرهاي سنتي ما متفاوت است. شايد پاسخ سوالات خود را آنجا بيابيد.
صبح زماني كه از خواب برمي خيزيد، مي توانيد وضعيت سيستم هاي امنيتي، تسهيلات و وسايل منزلتان را توسط كنترل كننده مركزي بررسي كنيد. قبل از دوش گرفتن مي توانيد از طريق اينترنت به شبكه راديويي دلخواهتان دسترسي داشته باشد و اخبار روزانه را بشنويد. هنگام ترك منزل بد نيست كه مايحتاج مورد نياز خود را با مراجعه به وب سايت فروشگاه زنجيره اي سفارش دهيد. فروشگاه پس از گردآوري و بسته بندي اقلام مورد نياز شما، بهاي آن را از كارت اعتباريتان كسر خواهد كرد و آنها را برايتان ارسال خواهد نمود.
در موقع صرف صبحانه نيز مي توانيد با استفاده از تلفن همراه به منشي نرم افزاري خود سري بزنيد، از پيغام ها، قرارهاي ملاقات و كارهاي روزمره اي كه قبلا براي امروز درنظر گرفته ايد، مطلع شويد.
وقتي كه اتومبيل تان را روشن مي كند، از طريق تلفن همراه از آخرين وضعيت رفت و آمد در خيابان هاي شهر مطلع مي شويد و مي توانيد مسير مناسبي را براي رسيدن به محل كار انتخاب نمائيد. مي توانيد آدرس مورد نظر خود را به سيستم موقعيت ياب جغرافيايي اتومبيلتان بدهيد تا شما را تا مقصد هدايت كند.
وقتي در يك شهر الكترونيك رانندگي مي كنيد به ندرت به ترافيك هاي سنگين برمي خوريد. يك سيستم هوشمند كنترل ترافيك، رفت و آمدهاي شهري را طوري كنترل مي كند كه شما كمترين زمان هاي انتظار را پشت چراغ قرمز داشته باشيد. اتومبيل ها نيز به يك سيستم كنترل هوشمند مجهز هستند به طوري كه حداقل تخلفات شهري را شاهد خواهيد بود. تصادفات در شهر الكترونيك حداقل خواهد بود. زماني كه در يك شهر الكترونيك تصادفي رخ مي‌دهد اتومبيل به طور هوشمند يك پيغام به مركز اتفاقات شهري ارسال مي‌كند. يك سيستم موقعيت ياب جغرافيايي تصوير دقيق و مشخصات محل تصادف را مشخص مي كند. مشخصات تصادف به همراه تصاوير محل تصادفات به اداره پليس و اورژانس ارسال مي شود و فورا اقدامات لازم را براي رسيدگي به تصادف و ارسال مجروحين به بيمارستان صورت مي گيرد. وقتي كه آمبولانس در حال عزيمت به محل تصادف است، به طور خودكار پيغام هايي را به چراغ هاي راهنماي مسير ارسال مي كند تا با تنظيم آنها كمترين توقفات ممكن را در طول مسير داشته باشد. در طول مسير حركت به سمت بيمارستان نيز وضعيت بيمار به بيمارستان مخابره مي شود تا امكانات و تجهيزات لازم براي مداواي او قبل از رسيدن به بيمارستان فراهم شود.
هنگام ورود به شركت، سيستم هوشمند ورود و خروج شركت، اطلاعات شما را كنترل مي كند و ساعت حضورتان را ثبت مي نمايد. شما مثل تمام كارمندان شركت، پست الكترونيكي اي داريد كه تمام نامه هاي ارجاعي به شما در آنجا نگهداري مي شود. مي توانيد تك تك نامه هاي وارده را بررسي كرده و پيگيري نمائيد. در صورتي كه نامه اي از يك مشتري خارجي دريافت نموده ايد به راحتي مي توانيد با استفاده از نرم افزار ترجمه الكترونيكي، نامه مورد نظر را به فارسي ترجمه نمائيد.
ممكن است روز پركاري داشته باشيد، چند قرار ملاقات و جلسه تمام ساعات كاري شما را پر كند. ولي براي شركت در اين جلسه ها اصلا محل كار خود را ترك نمي كنيد. سيستم كنفرانس تصويري محل كار، حضور شما را در تمام جلسات ممكن خواهد ساخت. تمام صورتجلسات نيز به صورت اتوماتيك و تصويري ضبط و نگهداري خواهد شد.
در زمان استراحت بين كار، براي بررسي وضعيت درسي فرزندتان مي توانيد از طريق سايت مدرسه عملكرد تحصيلي او را بررسي كنيد و يا با معلمان او ارتباط برقرار كنيد. براي مسافرت هفته آينده درخواست رواديد نمائيد. بليط هواپيما بگيريد و هتل رزرو كنيد. تمام اين كارها چند دقيقه بيشتر طول نخواهد كشيد. مثلاً براي دريافت گذرنامه پس از ارسال درخواست از طريق سايت مربوط، تمام اطلاعات شما توسط سيستم هوشمند بررسي مي شود و در صورتي كه شما مجاز به دريافت گذرنامه باشيد مي توانيد در عرض كمتر از چند ساعت صاحب يك گذرنامه شويد.
قبل از جلسه با نمايندگان يكي از شركت هاي تجاري، مي توانيد اطلاعات مفيدي در مورد شركت مورد نظر، حيطه عملكردش، وضعيت بازار و زمينه فعاليت شركت بدست آوريد. اگر به شبكه پشتيبان تصميم گيري شركت دسترسي داشته باشيد احتمالا گزارش هاي آماري و اطلاعات مفيد و مناسب ديگري نيز در اين زمينه بدست خواهيد آورد.
دوره آموزشي كه شركت براي شما در نظر گرفته است توسط يك موسسه آموزشي در كشوري خارجي اجرا مي گردد. براي شركت در اين دوره كافي است كه از طريق اينترنت به وب سايت آموزشي موسسه مراجعه كنيد و در كلاس هاي دوره كه به صورت زنده برگزار مي شود، شركت كنيد.
زماني كه كارهاي روزمره تان به پايان رسيد،مي تواندي تعدادي مقاله و اطلاعات جديد در ارتباط با موضوعات مورد علاقه تان از اينترنت دريافت نمائيد و آنها را براي استفاده به كتابخانه ديجيتال اضافه نمائيد.
اگر در زمان بازگشت به منزل بخواهيد در پمپ بنزين سوختگيري كنيد، سيستم موقعيت ياب هوشمند اتومبيلتان نزديك ترين پمپ بنزين را به شما پيشنهاد مي‌كند. پس از سوختگيري نيز مي توانيد با كارت اعتباري، هزينه بنزين را بپردازيد.
وقتي كه به منزل مي رسيد، همه چيز مرتب است. سيستم هاي تهويه هوشمند هواي خانه را به نحو مطلوبي تنظيم نموده اند. تسهيلات و وسايل منزل همه طبق برنامه كار مي كنند. شما يك روز پركار را در شهر الكترونيك پشت سر گذارده ايد. كارهاي مختلفي را انجام داده ايد ولي به ندرت درگير كارهاي تكراري شده ايد. شما مي توانيد اوقاتي زيادي را كه در شهرهاي سنتي در خيابان هاي شلوغ و يا در صف بانك صرف مي كرديد، به مطالعه، رسيدن به خانواده، استراحت، تفريح و امور فرهنگي و مذهبي اختصاص دهيد و يا به موضوعات مورد علاقه خود بپردازيد. به عنوان مثال مي توانيد از موزه لوور فرانسه ديدن نمائيد. با شركت در گروه هاي گفتگو در مورد موضوعات مورد علاقه تان با ديگران صحبت كنيد و يا اگر به نويسندگي علاقه مند هستيد، در وبلاگ شخصيتان چند خطي بنويسيد.
همانطور كه مي‌بينيد در شهر الكترونيك بسياري از كارهايي كه در شهرهاي سنتي براي انجام آنها زمان و هزينه زيادي صرف مي شد، به سادگي و با صرف وقت اندكي صورت مي گيرند و افراد مي توانند از وقت خود استفاده بهتري را ببرند. شهر الكترونيك موهبت توسعه فناوري اطلاعات براي بشر است و نويد دهنده محل زندگي بهتري براي كار، تفريح و زندگي انسان ها است.
شهر الكترونيك ما را از دنياي يك بعدي كه شهرهاي سنتي و امروزه ما هستند، به دنياي دو بعدي مي برد كه دستاورد فناوري هاي نوين اطلاعات ارتباطات دنيايي اينترنتي مي باشند. توجه كنيم كه فناوري ها همچنان به سرعت توسعه مي يابند و بزودي دنياي سه بعدي را عرضه مي كنند كه در آن صورت، ما شاهد شهرهاي مجازي خواهيم بود. شهرهائي كه كليه رفتارهاي جامعه سنتي ما را تغيير خواهد داد.
در ذيل هركدام از فعاليت هائي كه ممكن است يك فرد در يك روز كاري يا غير كاري خود به آن احتياج داشته باشد جمع بندي شده و روش انجام هر يك از آنها با آنچه در يك شهر الكترونيك مي توان انجام داد مقايسه مي گردد. فعاليت‌هايي كه يك شهروند ممكن است با آنها در زندگي روزمره خود مواجه گردد عبارت از:
- فعاليت بانكي: مثل پرداخت قبوض، برداشت پول از حساب، انتقال پول و غيره
- فعاليت اداري: مثل ثبت اسناد و املاك، درخواست پاسپورت و امثال آن.
- فعاليت تجاري: مثل خريد و فروش كالا، موسيقي، فيلم و مواد غذايي.
- فعاليت تفريحي: مثل بازيهاي رايانه اي، بازديد از موزه ها و پارك ها.
- كسب اطلاعات: اخبار. روزنامه ها، نشريات، وضعيت آب و هوا، ترافيك شهري، ساعات پرواز هواپيماها.
- فعاليت علمي: تحقيق در مورد پروژه ها، يافتن مقاله ها، دسترسي به منابع معتبر، كتابخانه ها و كتاب ها و تاليفات جديد.
- فعاليت هاي آموزشي: مدرسه، دانشگاه و ساير آموزشگاه ها.
- فعاليت هاي سياسي: شركت در انتخابات، اعلام نظر به مجلس و بخشهاي سياسي باز.
- فعاليت هاي مسافرتي: رزرو بليط سفر، رزرو هتل و كرايه اتومبيل.
- كاريابي و درخواست كار: آگاهي يافتن از فرصت هاي كاري، پر كردن فرم درخواست كار، ارسال و گرفتن نتيجه.
- فعاليت هاي درماني: مراجعه به پزشك، دريافت دستورالعملهاي ايمني و اطلاع از تازه هاي پزشكي.
- فعاليت هاي تصميم گيري: بهترين و خلوت ترين مسير در شهر براي رسيدن به مقصد، بهترين رستوران براي صرف غذا،: بهترين اماكن تفريحي و ساير بهترين ها.
در ادامه به تشريح موردهاي مطرح شده در فوق پرداخته شده است.
فعاليت هاي بانكي: فعاليت هاي بانكي يكي از متداول ترين فعاليت هايي هستند كه افراد در زندگي روزمره خود تا حد زيادي با آن سر و كار دارند هرچند ممكن است از انجام آنها به صورت فعلي راضي نباشند. فرض كنيد در شرايط فعلي فردي بخواهد براي پرداخت قبض آب خود به بانك مراجعه كند. اولين كاري كه بايد انجام دهد آن است كه به بانك مراجعه كند كه مدت زمان زيادي از وقتش در راه تلف مي شود. سپس هنگامي كه به بانك مي‌رسد بايد مدت زيادي در صف بانك منتظر شود تا نوبت به او برسد. پس از اتمام كار بايد همان مسيري را كه از منزل تا بانك طي كرده دوباره برگردد. همانطور كه مي بينيد براي انجام آسان ترين فعاليت بانكي نياز به صرف حداقل چند ساعت وقت و صرف هزينه مي باشد. اين در صورتي است كه از تمام انرژي تلف شده و خستگي ناشي از اين كار و همچنين درگيري هاي عصبي و ناراحتي هايي كه از سيستم موجود در شخص به وجود مي آيد صرفنظر گردد و اگر بخواهيم اين پارامترها را هم در تخمين هزينه اي كه پرداخت قبض آن در بر خواهد داشت وارد كنيم رقم بسيار بالايي را خواهيم داشت.
حال درنظر بگيريد كه براي پرداخت قبض آب و برق نيازي به مراجعه به بانك نباشد و بتوان از منزل اين كار را انجام داد. در اين صورت تمام هزينه‌هاي فوق حذف خواهد شد و در وقت نيز صرفه جوئي به عمل خواهد آمد. در سيستم بانكي شهر الكترونيكي با ورود به سايت آن مي‌توان با وارد كردن شماره قبض و شماره حساب برروي يك پنجره روي صفحه نمايشگر رايانه، قبض آب، برق يا تلفن خود را پرداخت نمود. اين مسئله بسيار جالب، اقتصادي و مهم مي باشد و تا حد بسيار زيادي از انرژي، وقت و هزينه تلف شده براي اين كار ساده كاسته خواهد شد.
بانكداري الكترونيك: انجام امور بانكي با استفاده از فناوري اطلاعات است. فرايندهاي بانكداري الكترونيك با فرايندهاي بانكداري سنتي تفاوت قابل توجهي ندارند ولي در بانكداري الكترونيك، سرعت و دقت در انجام فرآيندها افزايش مي يابد به طوري كه افراد در حداقل زمان ممكن مي توانند امور بانكي خود را انجام دهند. به علاوه از هر مكاني و در هر زماني نيز مي توانند به حساب بانكي خود دسترسي داشته باشند. بانكداري الكترونيكي با كارت هاي اعتباري و پول الكترونيك ارتباط نزديكي دارد. در ايران نيز برخي فعاليت ها در راستاي توسعه دولت الكترونيك صورت گرفته است. سيستم هاي خودپرداز، سيستم هاي گوياي خودكار، كارت هاي اعتباري مانند سپهركارت و شبكه يكپارچه بانكي كشور برخي از اين اقدام ها هستند.
كارت هاي اعتباري توسط بانك ها و موسسات مالي معتبر در ازاي شرايطي به متقاضيان عرضه شوند. دارنده كارت مي تواند با استفاده از كد شناسايي فردي جهت دريافت پول از ماشين هاي خودپرداز و يا خريد از فروشگاههايي كه داراي پايانه مخصوص فروش مي باشند اقدام نمايد و يا از طريق اينترنت خريدهاي مورد نياز خود را با استفاده از اين كارت ها انجام دهد ثمين كارت، سيبا كارت بانك ملي ايران و يا كارت سپهر بانك صادرات ايران نمونه هايي از كارت هاي اعتباري مرسوم در ايران به شمار مي روند. در مفهوم عام و كلي، اين كارت جايگزين پول نقد گرديده و دارنده كارت با استفاده از آن اين قابليت را دارد كه علاوه بر دريافت پول نقد از سيستم خودپرداز، تسويه حساب و بازپرداخت هزينه هاي انجام شده مرتبط با خريد از فروشگاه ها و مراكز خدماتي را به موسسه اعتباري بانك صادر كننده كارت محول نمايد. برخي از كارت ها توسط موسسات بين المللي عرضه مي شوند و در بسياري از كشورها داراي اعتبار هستند. از اين نوع كارت ها مي توان visa cards و يا Master cards را نام برد. كه در اكثر كشورهاي دنيا منجمله ايران مي توان از تسهيلات آنها استفاده نمود.
فعاليت هاي اداري: در جامعه ما يكي از وقت گيرترين فعاليت هاي روزمره انجام امور گردش كار اداري است. مراجعه حضوري ارباب رجوع به ادارات، سر و كله زدن مديران با كارمندان و وجود سيستم هاي نامنظم رويه هاي كاري باعث مي شود تا انجام يك فعاليت اداري فرايند ثابت و معيني را طي نكند از يك سو و بوروكراسي و نامه پراكني هاي گسترده كه انجام فرايندهاي چرخه كار اداري را كند مي كنند و امكان بروز خطا را افزايش مي بخشند از سوي ديگر، مسائل و مشكلات عمده اي است كه در ادارات در حال حاضر وجود دارد.
حال شرايطي را در نظر بگيريد كه در آن ديگر ادارات به صورت واقعي وجود ندارند و تماما بصورت خودكار و مجازي هستند. در اينگونه ادارات كه پايه و مبناي آنها برروي اينترنت قرار دارد، فضاي فيزيكي محدود براي ادارات وجود ندارد، و جاي خود را به فضاي نامحدود اينترنتي مي دهد. در حالت اول براي اداره يك سازمان فيزيكي و واقعي هزينه هاي زير وجود دارد:
- هزينه پرسنلي (مثل حقوق كارمندان، نگهبان و …)
- هزينه تداركات (خريد لوازم و تشكيلات اداري و …)
- هزينه هاي بالاسري (هزينه آب، برق، تلفن و …)
- هزينه هاي تاسيساتي (مانند هزينه هاي تعميرات، جايگزيني و …)
در صورتي كه سازمان ها و ادارات مجازي به بخش كمتري از هزينه هاي فوق احتياج دارند. هزينه هاي خريد يا توليد نرم افزار، مديريت و نگهداري از آنها، نصب و نگهداري شبكه و خريد سخت افزارهاي لازم، مخارج جديدي هستند كه در يك سيستم اداره مجازي بايد ديده شود. در اينگونه ادارات، مراجعه كنندگان بجاي مراجعه به محل فيزيكي ادارات به محل مجازي آنها بر روي شبكه جهان گستر اينترنت مراجعه مي كنند و تنها با وارد كردن آدرس وب سايت هاي ادارات به سايت آنها متصل شده و تمام كارهاي اداري خود را بدون هيچگونه واسطه اي شخصاً انجام مي دهند. جهت تائيد امور انجام شده امضاهاي لازم را به صورت ديجيتالي دريافت مي كنند. در اينگونه ادارات هيچگاه براي انجام كارها نياز به مراجعه حضوري به محل ادارات نيست و فرايندهاي اداري داراي روال مشخص، معين، و كم عيب و نقص مي باشند و به سرعت انجام شوند.
از طرف ديگر اينگونه ادارات در تمام ساعات شبانه روز در دسترس بوده و نياز به مراجعه در محدوده اوقات اداري نمي باشند. اين مزيت باعث شده است كه اينگونه ادارات در دنيا محبوبيت بسيار زيادي را به خود اختصاص دهند. در شهر الكترونيك تمام فعاليت ها بصورت شبانه روزي قابل انجام است و اين قابليت عمده، اينگونه شهرها را بسيار برجسته ساخته است. البته بايد در نظر گرفت كه ادارات به صورت فعلي هم جايگاه خود را حفظ مي كنند و آنها كه به اينترنت دسترسي ندارند الزاما به صورت حضوري به ادارات مزبور مراجعه خواهند كرد. به عبارت ديگر با ورود سيستم هاي جديد سيستم هاي قبلي نيز به همان روال عادي به كار خود ادامه مي دهند. براي مثال با ورود سيستم عابر بانك در كشور ما سيستم بانكداري معمولي نيز به كار خود ادامه داده و هيچگونه خدشه اي به آن وارد نگرديده است، اما بكارگيري تجهيزات مكانيزه و استفاده از سيستم مبتني بر فن آوري اطلاعات از طرفي به سرعت اجرائي خدمات افزوده شده و از طرف ديگر كاهش هزينه هاي اجرائي را به دنبال داشته است.
دولت الكترونيك ارائه خدمات دولتي از طريق اينترنت به شهروندان است. با ايجاد دولت الكترونيك شهروندان به راحتي مي توانند با ادارات و سازمان هاي دولتي ارتباط برقرار كنند و حتي امور اداري خود را نيز از طريق اينترنت يا شبكه اينترانت دولت انجام دهند. در برخي از كشورها شهروندان مي توانند از طريق اينترنت، ماليات هاي خود را بپردازند و يا براي ايجاد يك كسب و كار جديد مجوز كسب نمايند. در دولت الكترونيك، ادارات دولتي توسط شبكه هاي رايانه اي به يكديگر متصل مي شوند و برقراري ارتباط و انتقال اطلاعات بين آنها به سرعت صورت مي گيرد. ارائه خدمت در دولت الكترونيك به شهروندان به سرعت صورت ميگيرد. خدمات دولت الكترونيك معمولاً از طريق يك وب سايت واحد صورت مي گيرد. در آمريكا وب سايت www.firstgov.gov درگاه ورود به دولت الكترونيك است. از طريق اين سايت تمام خدمات دولتي كه از طريق اينترنت ارائه مي شوند در دسترس خواهند بود. در ايران نز برخي از ادارات و وزارت خانه ها، خدمات خود را از طريق اينترنت ارائه مي كنند. به عنوان مثال سايت سنجش آموزش كشور، نتايج پذيرفته شدگان آزمون هاي سراسري را از طريق اينترنت اعلام مي كند. شركت كنندگان در آزمون ها مي‌توانند از طريق سايت www.sanjesh.org نتايج آزمون ها را مشاهده نماند.
فعاليت تجاري: فعاليت هاي تجاري يكي از مهم ترين كاربردهائي است كه در يك شهر الكترونيك انجام مي شود. خريد و فروش بر خط در عصر ديجيتال باعث شده است كه فعاليت هاي تجاري تا حد بسيار زيادي كم هزينه تر، آسان تر و با سطح اطمينان بالاتر انجام شود.
فعاليت هاي مرتبط با كسب و كار اگر به صورت سنتي انجام شوند هزينه هاي بسيار زيادي را در بر خواهند داشت. يكي از مهمترين اين هزينه ها، هزينه تبليغات، اجاره محل و انبار مي باشد. به اين معني كه در حالت فعلي خريد و فروش، به دلايل تحميل هزينه هاي بيان شده، قيمت تمام شده كالا افزايش
مي يابد. در صورتي كه اگر اين معاملات از طريق اينترنت انجام شود، قيمت ها كاهش يافته و هزينه هاي اشاره شده از ميان برداشته خواهد شد. هرچند كه اين امكان نيز وجود دارد كه بتوان در مواردي تخفيفات عمده اي را نيز براي مشتري منظور كرد.
فروشگاه بر خط يكي از متداولترين مكان هاي خريد و فروش در كشورهاي پيشرفته اي همچون آمريكا و كانادا هستند. در اينگونه فروشگاه ها كه بروي اينترنت قرار دارند مشخصات تمام اقلام وجود دارد و تنها كافي است كه اقلام مورد نظر را انتخاب كرد و با استفاده از كارت اعتباري هزينه آن را پرداخت تا در اسرع وقت كالا براي مشتري فرستاده شود. همانگونه كه مشاهده مي شود در اين حالت كار بسيار ساده تر شده است و ديگر نيازي به مراجعه به فروشگاه‌ها براي انجام خريدهاي روزانه نمي باشد.
در مورد فروش اقلام هم مي توان مشخصات اقلام مورد نظر خود را برروي اينترنت قرار داد تا در معرض ديد عموم قرار گيرند و مشتريان در صورت تمايل آنها را بصورت برخط سفارش دهند. در برخي از كشورها اقلامي كه در منزل قبلاً استفاده مي شده و حالا ديگر مورد نياز نيستند دور ريخته نمي‌شوند بلكه در فروش هاي خانگي ارائه مي شوند و به اين صورت كه مردم مشخصات آن دسته از اقلامي را نياز ندارند در معرض ديد عموم قرار مي‌دهند و آنها را با قيمت ارزانتري مي فروشند. تصور كنيد كه اين كار را براحتي مي توان از طريق اينترنت انجام داد (همانطور كه بسياري از شهرهاي بزرگ دنيا اين كار را انجام مي دهند)، بدين صورت كه شهروندان در يك صفحه كه برروي اينترنت قرار دارد مشخصات خود و كالاي مازاد بر نياز خود را وارد مي كنند و مشتريان نيز با توجه به مشخصات كالاي اعلام شده، در صورت تمايل براي خريد آن اقدام مي كنند. اين نوع فروش در واقع يك حراجي كوچك برروي اينترنت است. در مقياس بزرگتر هم اين كار را مي توان در سطح شهر الكترونيك انجام داد.
تجارت الكترونيك انجام امور تجاري از طريق اينترنت است. اين امور خريد و فروش، تبليغات، بازاريابي، ارتباط تجاري با مشتريان و تامين كنندگان، شركت در حراج ها و برخي فعاليت هاي تجاري و خدماتي ديگر را شامل مي شود. در تجارت الكترونيك عرضه كنندگان خدمات و محصولات مختلف با ايجاد وب سايت برروي اينترنت محصولات خود را عرضه مي كنند و مشتريان نيز مي‌توانند با مراجعه به وب سايت مزبور اطلاعات جامعي در مورد كالا و يا خدمت مورد نظر دريافت كنند و در صورت تمايل با پرداخت الكترونيكي از طريق كارت اعتباري كالاي مورد نظر خود را خريداري نمايند. كالاهاي خريداري شده توسط شبكه هاي توزيع به افراد تحويل داده مي شوند. برخي از موارد همچون فايل هاي صوتي و تصويري و كتاب هاي الكترونيكي را نيز مي توان به صورت مستقيم با پرداخت از طريق اينترنت دريافت نمود. سايت آمازون بزرگترين كتابفروشي جهان برروي اينترنت است. با مراجعه به اين سايت مي توان كتاب هاي مورد نظر را جستجو نمود و با پرداخت اينترنتي آنها را خريداري نمود. برخي از اين كتابها توسط پست براي خريداران ارسال مي‌شود و برخي ديگر را نيز مي توان از طريق اينترنت به صورت فايل الكترونيكي دريافت نمود. در ياران نيز فروشگاه شهروند امكان خريد از اجناس از طريق اينترنت را فراهم نموده است. شهروندان تهراني مي توانند با مراجعه به وب سايت www.shahrvandonline.com اجناس مورد نياز خود را سفارش دهند. براي پرداخت وجه اجناس سفارش داده شده، شهروندان مي‌توانند از كارت هاي اعتباري رايج در كشور مانند ثمين كارت استفاده نمايند. سيستم‌هاي توزيع شهروند نيز اجناس سفارش داده شده را براي خريداران ارسال مي كنند.
فعاليت هاي تفريحي يكي از مسائلي كه در هر جامعه اي مطرح است مساله اوقات فراغت كودكان و نوجوانان مي باشد. كودكان و نوجوانان به تعبيري آينده كشور را مي سازند و به همين علت بر اساس نظرات روانشناسان و جامعه شناسان بايد به آنها توجه خاصي مبذول گردد. ايجاد اماكن و پارك هاي تفريحي برروي اينترنت در رشد مهارت هاي الكترونيكي كودكان تاثير بسزايي دارد. اين امر به اين علت است كه كودكان و نوجوانان به اين طريق بيش از پيش به كامپيوتر و اينترنت و استفاده از آن روي مي آورند و كار با آنها را ياد مي گيرند و بدين ترتيب از مراجعه كودكان و نوجوانان به خارج از منزل و روي آوردن به تفريحات ناسالم تا حد زيادي جلوگيري به عمل مي آيد. نكته اي كه در اينجا مهم بنظر مي رسد آن است كه در كشورهاي توسعه يافته استفاده جوانان از رايانه و اينترنت باعث كاهش تمايل آنها به مصرف مواد مخدر بوده است.
پارك هاي اينترنتي مراكزي همچون پارك بازي واقعي هستند با اين تفاوت كه در آنها بازي ها و سرگرمي هاي تفريحي و علمي به صورت برخط ارائه مي‌شوند. اين بازي ها اكثرا بازي هاي رايانه اي هستند كه كودكان و نوجوانان نيز به آنها علاقه زيادي دارند. براي توضيح بيشتر در نظر بگيريد كه يك بازي مثل فوتبال از طريق اينترنت ارائه شود. به اينصورت كه كودكان به عنوان بازيكن در تيم قرار مي گيرند و از طريق اينترنت هم بازي هاي خود را از اقصي نقاط جهان پيدا مي كنند و با آنها مسابقه مي دهند.
كسب اطلاعات آگاهي از مسائل و مشكلات روز، و همچنين كسب اطلاع از وضعيت محل زندگي يكي از ملازمات اوليه زندگي انسان هاست. در برخي مواقع دشواري دستيابي به اطلاعات باعث مي شود كه افراد از دستيابي بدان صرفنظر كنند و براي بدست آوردن آن خود را به زحمت نياندازند. اما در صورتي كه تمام اطلاعات مورد نياز يك فرد بطور به هنگام برروي اينترنت قرار داشته باشد تنها كافي است كه براي به دست آوردن هرگونه اطلاعات مورد نياز به اينترنت مراجعه كرد و در كمترين زمان ممكن آنرا بدست آورد. براي مثال فرض كنيد بخواهيد راجع به وجود يك اثر هنري در يك موزه اطلاع حاصل كنيد. در اين صورت بايد خود شخصا به آن موزه مراجعه كنيد و آن اثر را جستجو كنيد. يا اينكه فرض كنيد بخواهيد ببينيد كه يك كتاب با يك عنوان و موضوع خاص در كدام كتابخانه موجود است. در اين صورت نيز براي بدست آوردن اطلاعات به زحمت خواهيد افتاد. در صورتيكه با قرار دادن اين اطلاعات برروي يك سايت و راه اندازي يك موتور جستجوگر كه بتواند در ميان انبوهي از اطلاعات موجود در اينترنت بر حسب يك موضوع خاص به جستجو بپردازد مي توان به راحتي در هر زمينه دلخواه اطلاعات مورد نياز را كسب كرد. در شهرهاي الكترونيكي پيدا كردن اطلاعات مورد نياز در شهر به سادگي امكانپذير است.
فعاليت هاي علمي از آنجا كه منابع بسيار وسيعي از اطلاعات در زمينه هاي مختلف برروي شبكه جهاني اينترنت قرار دارد، كار تحقيق و پژوهش از طريق اينترنت بسيار راحت گرديده است و لازم نيست براي بدست آوردن آن زحمت زيادي را متحمل شويم. بلكه مي توان با استفاده از موتورهاي جستجوي مختلف – مثل گوگل – به دنبال اطلاعات مورد نياز گشت. علاوه بر اين، در يك شهر الكترونيك كتابخانه هاي دولتي و همچنين كتابخانه هاي مراكز علمي همچون دانشگاه ها نيز به صورت برخط مي باشند و مي توان هر نوع كتاب يا مقاله را در هر زمينه دلخواه از طريق اين كتابخانه ها جستجو كرد. براي اين اين كار مي توان با پرداخت اندكي پول از طريق اينترنت در اين كتابخانه ها عضو شد و كتابهاي مورد نياز را به صورت ديجيتالي با قالب PDF دريافت كرد. بدين ترتيب در زمينه هاي علمي اينترنت يكي از مهم ترين منابع بشمار مي‌رود. اين امكان در شهرهاي الكترونيك بصورت وسيعي كاربرد دارد و باعث ارتقاء دانش شهروندان مي شود.
فعاليت آموزشي مدارس و دانشگاه هاي مجازي گونه جديدي از مراكز تحصيلي هستند كه در سال هاي اخير رشد چشم گيري داشته اند. بعضي از اينگونه مدارس حتي موجوديت فيزيكي نيز ندارند، بلكه بصورت الكترونيكي و برروي اينترنت قرار دارند. براي شناخت بيشتر مدارس و دانشگاه هاي مجازي ابتدا فرايندهايي كه در يك مدرسه يا دانشگاه معمولي انجام مي شود را بررسي مي كنيم.
ابتدا دانش آموزان يا دانشجويان بايد در مدرسه يا دانشگاه ثبت نام كنند. آنگاه از سوي مسئولين آموزشگاه متناسب با رشته تحصيلي، كلاس هاي آموزشي متفاوتي براي آنها اختصاص داده مي شود. دانش آموزان در كلاس هاي درس حضور مي يابند و به يادگيري دروس مي پردازند. به اين صورت كه آموزگار يا استاد براي آنها درس را توضيح مي دهد، تمرين ها و تكاليفي را مشخص مي كند و در پايان از دانش آموزان يا دانشجويان امتحان مي گيرد. متقابلاً دانشجويان يا دانش آموزان نيز سئوالات خود را از استاد مربوطه مي پرسند و مشكلات درسي خود را برطرف مي كنند. در نهايت نيز در صورت قبولي در امتحانات به سطوح بعدي آموزشي راه مي يابند و پرونده نمرات آنها بايگاني مي گردد. حال در نظر بگيريد كه تمام اين كارها از طريق اينترنت انجام گيرد. به اين صورت كه دانشجويان از طريق اينترنت ثبت نام كنند، كلاس هاي لازم را بصورت برخط بگذرانند، بطوري كه كلاس ها بطور زنده و از طريق اينترنت برگزار شده و دانشجويان در ساعت معيني پشت كامپيوترهاي خود بنشينند و مطالب را فرا گرفته و همينطور بطور مستقيم از استاد خود سئوال هايشان را بپرسند. در نهايت هم از طريق اينترنت امتحان مي دهند و نمرات خود را دريافت مي كنند.
همانطور كه ملاحظه مي شود به اين طريق بسياري از هزينه ها از جمله هزينه هاي تاسيس محل مدرسه، اداره مدرسه، و هزينه هاي بسيار ديگري حذف خواهد شد. ديگر مادران نگران رفت و آمد فرزندان خود به مدرسه نخواهد بود زيرا با حضور فيزيكي و در كنار آنها به تحصيل مي دهند.
آموزش الكترونيكي: يادگيري و تحصيل از طريق اينترنت است. در اين شيوه جديد آموزش يك وب سايت نقش مدرسه را بازي مي كند. به اين صورت كه دانش آموزان با مراجعه به وب سايت مي توانند به صورت مجازي در كلاس‌هاي درس حضور يابند. معلمان نيز از طريق وب سايت مزبور مطالب درسي را ارائه مي دهند و عملكرد دانش آموزان در كلاس را بررسي و كنترل مي‌كنند. فضاي حاكم بر اين كلاس ها، فضايي زنده و پويا مي باشد. به صورتي كه معلمان و دانش آموزان مي توانند به صورت مستقيم با يكديگر ارتباط داشته باشند. بسياري از دانشكده هاي جهان دوره هاي آموزش الكترونيكي را راه اندازي نموده اند. موسسه فني ماساچوست كه يكي از معتبرترين مراكز آموزشي جهان است بسياري از دوره هاي آموزشي خود را از طريق اينترنت در اختيار علاقه مندان قرار داده است. در ايران نيز برخي دانشگاه ها همچون دانشگاه صنعتي شريف و دانشگاه علم و صنعت ايران و دانشگاه تربيت مدرس در صدد راه اندازي دوره هاي آموزش الكترونيكي هستند. سايت www.persianlearn.com نيز يكي از سايت هايي است كه امكان فراگيري برخي از نرم افزارها را از طريق اينترنت براي علاقه مندان فراهم نموده داست.
فعاليت سياسي انجام فعاليت سياسي و انتخاباتي يكي از مهمترين اموري است كه افراد در جامعه مبتني بر دموكراسي به آن مي پردازند. شركت در انتخابات و راي دادن يكي از اين گونه فعاليت ها مي باشد. براي راي گيري مردم به پاي صندوق ها مي روند و آراي خود را درون صندوق ها مي اندازند. حال فرض كنيد اين صندوق ها بصورت مجازي برروي اينترنت وجود داشته باشند و مردم مجبور نباشند براي دادن راي به پاي صندوق هاي واقعي راي بروند، بلكه بجاي آن انتخاب خود را بصورت برخط و از طريق اينترنت انجام دهند. در اين حالت شمردن راي ها بسيار آسانتر از حالت فعلي خواهد بود و ضرورتي ندارد راي ها به صورت دستي شمرده شوند. از طرف ديگر براي مردم هم بسيار راحت تر است كه بجاي رفتن به پاي صندوق راي و انتظار در صف راي، به اينترنت متصل شوند و از اين طريق كار راي گيري را انجام دهند. براي اين كار توان به هر فرد در جامعه يك شماره خصوصي مثل كد ملي اختصاص داده كه با آن كد شناخته شود و صرفا يك بار اجازه راي دادن در يك انتخابات خاص را به وي اعطا نمود. در اين حالت از چند بار رأي دادن افراد جلوگيري مي شود. به موازات نامزدهاي انتخاباتي نيز مي توانند برروي اينترنت به تبليغات بپردازند و شهروندان با مراجعه به وب سايت هاي آنها از سوابق. فعاليت ها و برنامه هاي آينده آنها مطلع شوند. در اين حالت علاوه بر اين كه افراد به اطلاعات جامع تري در مورد نامزدهاي انتخاباتي دست مي يابند فرصت مقايسه بين كانديداها را هم دارند. در شهر الكترونيك بسياري از مسئولين شهري مي توانند مستقيماً از طريق انتخابات الكترونيكي انتخاب شوند و در بسياري از امور مي توان از نظرات شهروندان مطلع شد.
فعاليت هاي مسافرتي: فعاليت هاي مسافرتي بخشي از كارهائي را شامل مي‌شود كه يك فرد براي انجام يك سفر لازم است آنها را انجام دهد تا بتواند سفر خوبي داشته باشد. اين فعاليت ها شامل كارهايي هستند كه بايد براي اطلاع يافتن از زمان پرواز، زمان حركت اتوبوس و قطار، رزرو بليط، رزرو هتل و غيره انجام گيرند. در نظر بگيريد كه در روش سنتي يك فرد براي رزرو بليط چه كارهايي را بايد انجام بدهد. اولين قدم آن است كه به يك آژانس مسافرتي مراجعه كند و از زمان حركت اتوبوس، قطار يا هواپيما اطلاع يابد سپس مسئول فروش بليط بررسي نمايد كه براي حركت در تاريخ مورد نظر فرد جاي خالي وجود دارد يا نه، اگر جاي خالي وجود داشت براي فرد متقاضي بليط صادر مي شود و در غير اين صورت فرد مي بايست براي يافتن بليط به آژانس هاي ديگر مراجعه كند. اين كار آنقدر انجام مي شود تا فرد بتواند به هدف خود برسد. در اين ميان زمان بسيار زيادي تلف مي شود تا آنجا كه ممكن است فرد بخشي از روز را صرف رزرو يك بليط كند. براي رزرو هتل نيز دردسرهاي زيادي وجود دارد. تماس با يك هتل در شهر ديگر و پرس و جو در مورد وجود جاي خالي و همچنين آگاهي از هزينه هاي مربوط بخشي از مشكلات ديگري است كه وجود دارد.
حال شرايطي را در نظر بگيريد كه بتوان از منزل تمام اين كارها را انجام داد. براي مثال كار رزرو بليط را خود فرد انجام بدهد و بهاي آن از حساب بانكي خريدار كسر شود، و همچنين براي رزرو هتل بتواند از طريق شبكه اينترنت با سايت هاي مختلف در سراسر كشور متصل شد و اقدام لازم را معمول داشت. در اين صورت نگراني ها تا نهايت ممكن از ميان برداشته مي شود و مي توان با خيال راحت به مسائل ديگر پرداخت.
كاريابي و درخواست كار: نياز به اشتغال براي كليه افراد جامعه از جمله اساسي ترين حقوق اجتماعي محسوب شود. به موازات، نياز مؤسسات و كارگاه ها بصورت متقابل به نيروي انساني متخصص و ساده نيز وجود دارد كه معمولاً از طريق جرايد يا آگهي در روزنامه ها صورت مي گيرد. به اين علت امروزه در كشورهاي بزرگ بنگاه هاي كاريابي براي درخواست كار به وجود آمده اند، نيازمندي هاي شغلي هر روز از طريق برخي از روزنامه ها در معرض ديد عموم قرار مي گيرد. سايت هاي كاريابي نيز وجود دارند كه كارجويان مي توانند با ارائه سوابق كاري و توانايي هاي خود درخواست كار نمايد. در اين سايت كارفرمايان نيز تخصص هاي مورد نياز خود را اعلام مي‌دارند. اين سايت در واقع يك واسطه است كه كارفرمايان را به كارجويان متصل مي سازد.
كاري كه در يك شهر الكترونيك انجام مي شود نيز در واقع به همين صورت است. بطوريكه مي توان از منزل و بوسيله اينترنت از فرصت شغلي مختلف موجود در سطح شهر آگاهي يافت.
فعاليت درماني: آگاهي يافتن از روش هاي كمك هاي اوليه، ارائه خدمات پزشكي بصورت برخط و سفارش دارو به روش فوق مي تواند يكي از كارهايي باشد كه در فرآيند فعاليت هاي مرتبط با فن آوري اطلاعات مي تواند مورد توجه قرار گيرد. اگر بتوان در منزل و از طريق اينترنت با پزشكان در تماس بود، نوبت ويزيت خود را تنظيم نمود و همچنين به صورت برخط ويزيت شد، مي توان به سلامت جامعه كمك نمود و از طرف ديگر در وقت و هزينه نيز صرفه جوئي كرد. زيرا در اكثر اوقات افراد علائمي از بيماري را در خود مشاهده مي كنند، ولي به علت زمان زيادي كه بايست صرف مراجعه به پزشك كرد از اين امر خودداري مي كنند. حال آنكه ممكن است اين بيماري از نوع خطرناك باشد و توجه نكردن بموقع به آن زيان هاي شديدي را در سلامت فرد به بار آورد. در صورت توسعه اينترنت و انجام برخي كارهاي مقدماتي همانند اخذ نوبت از پزشكان مي توان بر اين معضل غلبه يافت و در وقت بيماران نيز صرفه‌جوئي كرد. هرچند پيش بيني مي شود فناوري اطلاعات به اندازه اي پيشرفت خواهد كرد كه حتي امكان عمل جراحي از راه دور نيز امكان پذير خواهد گرديد، بطوريكه يك پزشك از هزاران كيلومتر دورتر مي تواند مريض را مورد عمل جراحي قرار دهد. در شهر الكترونيك، خدمات پزشكي برخط امري عادي است و راهنمائي هائي كه در سايت شهر الكترونيك وجود دارد، كمك بزرگي به پيشگيري بسياري از بيماري ها مي باشد.
فعاليت هاي تصميم گيري: يكي از كارهاي روزمره اي كه ارفاد در جوامع شهري با آن دست به گريبانند تصميم گيري در باره مسائل مختلف است. براي مثال فرض كنيد شخصي مي خواهد براي رفتن به محل كار خود مسيري را انتخاب كند كه سريع ترين راه ممكن باشد. با توجه به ترافيك شهري و بسته شدن احتمالي راه ها ممكن است موانع زيادي در راه بوجود آيد و شخص به موقع به محل كار خود نرسد. حال درنظر بگيريد كه سيستمي وجود داشته باشد كه لحظه به لحظه تمام اطلاعات ترافيكي شهر را در دست داشته باشد و تنها لازم باشد كه شخص مبدا و مقصد حركت خود را به سيستم بدهد و اطلاعاتي پيرامون بهترين مسير ممكن براي حركت از مبدا به مقصد را با توجه به وضعيت ترافيكي شهر را از مبادي و مسئولين راهنمائي و رانندگي شهر دريافت نمايد. در حال حاضر در كشور ما سيستم مشابه با آنچه توصيف گرديد توسط وزارت راه و ترابري از طريق تماس تلفني با شماره 141 ايجاد شده است. اما اين سيستم براي راه هاي بين شهري طراحي شده است. در اين سيستم با وارد كردن كد شهر مبدا و مقصد برروي شماره گير تلفن، سيستم بطور اتوماتيك كوتاهترين مسير و همچنين پمپ بنزينهاي راه را به اطلاع تماس گيرنده مي رساند.
در حالت ديگر فرض كنيد شهروندان بخواهند يك نوع غذاي خاص را در رستوراني در نزديكي منزلشان صرف كنند. در اين صورت به نظر شما چگونه مي توانند بهترين رستوران را مطابق با سلائق خود بيابند؟ در حال حاضر راهي جز امتحان كردن وجود ندارد. اما در صورتي كه شهروندان بتوانند با ارائه مشخصات مورد نظر خود در مورد نوع غذا، رستوران و قيمت غذا، و محل آن، مكان مناسب صرف غذاي خود را بيابند، آنگاه كارها بسيار ساده تر خواهد بود.
دولتمردان نيز در صورتيكه اطلاعات بيشتري داشته باشند مي توانند تصميمات دقيقتري بگيرند و اين امر به نوبه خود مي تواند صرفه جويي هاي بسياري را در كشور به دنبال داشته باشد.
جمع بندي
آنچه از مطالب فوق برداشت مي شود اين است كه در يك شهر الكترونيك كارها را مي توان بسيار ساده تر و با اطمينان خاطر بيشتري انجام داد و از آنجايي كه در اين قبيل شهرها اكثر كارهاي روزمره از طريق كامپيوتر و اينترنت انجام مي شود در وقت و هزينه به ميزان چشمگيري صرفه جويي مي‌گردد. براي مثال از كارهاي بانكي و اداري گرفته تا تفريح، بازديد از نمايشگاه ها و غيره را مي توان از اين طريق در منزل انجام داد. نكته مهم ديگر اينكه در يك شهر الكترونيك، فروشگاه ها، كتابخانه ها، نمايشگاه ها، دانشگاه ها و غيره، همه از راه دور در تمام اوقات شبانه روز در دسترس تمام مردم قرار دارند.
شهر الكترونيك محيطي مطلوب براي زندگي، تفريح و كار است. مردم در شهرهاي الكترونيكي زمان بيشتري براي تفريح و استراحت خواهند داشت و رشد اقتصادي و بهره وري در اينگونه شهرها بسيار بهتر از شهرهاي سنتي فعلي خواهد بود. در شهرهاي الكترونيكي مشاغل بسياري بوجود مي آيد و حل مشكل بيكاري از طريق شهرهاي الكترونيكي امري واضح است.
شهرهاي الكترونيكي بستر لازم براي رسيدن به شهرهاي مجازي كه دنياي سه بعدي را به ارمغان خواهد آورد و تا دو هفته ديگر ظهور خواهند يافت، فراهم مي كند. تاخير در ايجاد شهرهاي الكترونيكي مي تواند عواقب خطرناكي براي نسل امروز ما داشته باشد. نسلي كه زندگي خود را در جامعه اطلاعاتي شروع كرده و به زودي وارد جامعه مجازي يا عصر مجازي موج چهارم مي شود.