قارچ صدفی

مقدمه

قارچ صدفی از جمله ی گیاهانی است که اندام سبز رنگ ندارد که نمی تواند عمل فتوسنتز انجام دهد یعنی جزو گیاهان اولیه است که نمی تواند عمل غذاسازی را انجام دهد. پس بنابراین برای  این عمل به کلیه واسطه هایی برای انجام عمل غذاسازی احتیاج دارد تا بتواند مواد مورد نیاز خود را تأمین کند.

تقسیم بندی قارچ

قارچ به سه گروه تقسیم می شود:

1-قارچ های خوراکی   2- قارچ های سمی         3- قارچ های داروئی

• قارچ خوراکی : از مهمترین قارچهای خوراکی می توان قارچ دکمه ای و انواع صدفی – والواریا (چینی) ، مورالها، قارچ مرغوب چوب یا رقص پروانه ای، کوپرینوس یا مرد پشمالو، گوش چوب و قارچ خوراکی شی تاکه یا قارچ جنگل و ………. می توان اشاره کرد که این قارچ ها را می توان در محیط مصنوعی پرورش داد و جزء قارچهای زراعی باشند. تعدادی از قارچها نیز غیر زراعی بوده که به صورت وحشی در مراتع و مزارع دیده می شوند.
• قارچ های دارویی: استفاده از قارچ ها بعنوان دارو از زمانهای دور مرسوم بوده بطوری که آزتکها از قارچ بعنوان مواد توهم زا در فالگیری استفاده می کردند. یکی از مهمترین آنتی بیوتیکها که در مبارزه با بیماری های عفونی کاربرد دارد پنی سیلین می باشد. رتین یکی از ترکیبات ضد سرطانی است که وجود آن در قارچ خوراکی campestris گزارش شده است و دیگر نیتروفرون که از عصاره آن استفاده می کنند.
• قارچ سمی : از گذشته های دور قارچ ها به خصوص انواع وحشی سمی آن موجب ترس و وحشت مردم می شوند و راجع به سمی بودن قارچ ها افسانه و داستانهای زیادی نقل شده است.
• قارچ های سمی به دو شاخه مرکب ( comrinus) و مورالها (Morchella) تقسیم می شوند که برخی از قارچ ها اگر همراه با الکل مصرف شوند سمی و کشنده اند ولی مصرف آنها به تنهایی هیچ اثر سوئی ندارند.

چرخه زندگی قارچ

پرورش قارچ خوراکی یکی از مهمترین و بهترین روشهای مشاهده ی چرخه زندگی آنان است این چرخه با یک هاگ شروع می شود که در شرایط مساعد محیطی رشد کرده و یک رشته نازک بنام هیف را تولید می کند این رشته به سرعت رشد کرده تشکیل یک شبکه از چندین هیف بنام میسلیوم اولیه را میدهد که هاپلوئید تک هسته و ناباور می باشد با تلاقی 2 میسلیوم سازگار با هم میسلیوم ثانویه که دیپلوئید و بارور بوده و قدرت شبیه سازی بالایی دارد ایجاد می شود با بلوغ این مسیلیوم سلولهای دو هسته ای آن قادر به تولید مثل بوده که در این مرحله آن را میسلیوم ثالث می نامند

در واقع اکثر قارچ ها هاگ هایی تک هسته و هاپلوئید تولید می نماید این هاگ ها تک جنسی نر یا ماده بوده و برای تولید نتاج بایستی با میسلیوم دیگر حاصل از هاگ دیگر لقاح یابند. قارچ صدفی دارای انواع مختلفی می باشد. مثل قارچ و الواریا(چینی) مورالها، قارچ مرغوب چوب بارتص پروانه ای ، کوپرینوس، یا مرد پشمالو قارچ گوش چوب و قارچ خوراکی شی تاکه با قارچ جنگل می توان اشاره کرد.

تاریخچه قارچ صدفی

کشت و پرورش قارچ صدفی در ایران برای اولین بار در سال 1365 توسط دکتر مصطفوی کارشناس دفع آفات و زراعت کشاورزی در سازمان تحقیقات کشاورزی در اوین شروع شد. قارچ صدفی پلوروتوس استراتوس در سال 1900 میلادی برای اولین بار در چهان مورد کشت و پرورش قرار گرفت.

آشنایی با قارچ صدفی

قارچ صدفی تجزیه کننده اولیه است یعنی قادر است که سلولز و لیگنین گیاهان را تجزیه کرده و برای رشد خود مورد اسفاده قرار می دهد. این قارچ احتیاج به واسطه ندارد و خودش مواد غذایی خود را تهیه ورشد می کند. همچنین مستقیما روی کاه و کلش رشد کرده و قدرت میسلیومی بسیار بالایی دارد و قادر است از همین مواد ساده ، پروتئین مورد نیاز ما را تامین کنند. پرورش این قارچ در محیط های ساده ، بدون نیاز به دستگاههای پیشرفته امکان پذیر است . کشت و پرورش این قارچ در مقایسه با قارچ های دیگر بسیار ارزان و کم هزینه است و می توان در مقیاس کوچک و کارگاهی به کشت آن پرداخت. قارچ ارزش غذایی بالا دارد ولی قارچ صدفی از مهمترین نوع قارچ خوراکی است که املاح (سدیم و پتاسیم و آهن) و ویتامین C و B و پروتئین و 2% چربی که 4/1 املاحم معدنی بدن برای یک هفته تامین می کند. از مشخصه های این قارچ این است که

• تجزیه کننده اولیه است
• حرارت بالا را تحمل می کند. به این قارچ اصطلاح پوست کلفت داده می شود چون تحمل شرایط شرایط سخت را می تواند داشته باشد. یعنی رنج دمای آن 30-20 درجه سانتی گراد است. حتی این قارچ در دمای 19 درجه هم می تواند رشد کند.
• کشت آن در هر جایی ممکن است
• رشد در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری

قارچ صدفی از خانواده پلوره تاسه است. راندمان کاری و عملی بالایی دارد . محصول زیادی می دهد . راندمان بیولوژیکی در مورد قارچ صدفی اغلب 100 درصد است که از نظر تولید قارچ در دنیا حداکثر میزان محصول را به خود اختصاص داده است و مزیت دیگر آن این است که بسته آن را دور نمی اندازیم که برای خوراک دام و خاک گلدان مناسب است زیرا سرشار از املاح و مواد معدنی است.

قارچ خوراکی شی تاکه (قارچ جنگل) Lentinus edodes

امروزه ارقام و نژادهای بیشتری از این قارچ در بخشهای خصوصی و تجاری موجود است سازمان کلکسیون نمونه های زراعی آمریکا که مسئولیت فروش کشت های این قارچ خوراکی را به سازمان های آموزشی های و تحقیقاتی بعهده دارد مجموعه های زیادی از کشت های مولد وحشی و اهلی را در حال حاضر در اختیار دارد غالباً این نژادها را بر اساس رابطه بین مقدار محصول دهی و نوع اقلیم (گرم- سرد) از همدیگر تفکیک می نماید این قارچ در آسیای جنوب شرقی به قارچ سیاه چینی یا ژاپنی معروف است.

مشخصات

رنگ کلاهک زرد کم رنگ تا قهوه ای مایل به تیره محدب که به مرور زمان کمی صاف می شود لبه کلاهک برحسب نوع در موقع جوانی به داخل پیچ خورده است سطح کلاهک بویژه در حاشیه لبه با بقایای سفید رنگ پرده ای پوشیده شده است بافت گوشتی قارچ سفت انعطاف پذیر و سهولت خشک و باز بحالت اول (تازه) برمی گردد تیغه های سفید خیلی نزدیک به هم و غالباً با حاشیه مفرس و نامنظم که در صورت صدمه دیدن تیغه های رنگ قهوه ای کبود پیدا می کند ساقه ی کوتاه و فیبری آن از مرکز کلاهک به آن متصل شده و روی آن را نقاط فیبری پراکنده ای باقی مانده از پرده غشایی اولیه پوشانده است توده هاگ های آن سفید رنگ است.

زیستگاه طبیعی

این گونه تجزیه کننده چوب بوده و گندروی (سایروفیت) می باشد گونه های Centinus را می توان عمدتاً در بافت چوبی درختان برگ ریز و عمدتاً خانواده بلوط پیدا کرده که در طبیعت این قارچ ها درختان بلوط را بر دیگر درختان ترجیح می دهد.

بستر کاشت و روش تهیه

کنده های توسکا یا بلوط به قطر 15-10 سانتی متر را در بهار یا پاییز بریده و فوراً عمل تلقیح اسپان را در آنجا انجام می دهند در هر صورت قبل از تلقیح بایستی کنده ها را از وجود هرگونه گلسنک خزه یا عوامل قارچی هرز پاکسازی کرد.

قارچ والواریا (چینی)

قارچ در ابتدا سفید رنگ بوده که به مرور زمان و پارگی پرده کوچک به رنگ قهوه ای تیره در آمده و با بالا رفتن سن قارچ بتدریج به رنگ قهوه ای کمرنگ در می آید کلاهک ها در جوانی نسبتاً کوچک بوده که درون یک پرده بزرگ غلاف مانندی محصور بوده و بزودی با رسیدن کلاهک ها این پرده پاره شده و از نزدیک غشاء کیسه ای فنجانی شکل در قاعده ساقه بر جای می گذارد کلاهک در ابتدا تخم مرغ شکل بوده و بعد از مدت کوتاهی بصورت نیم کره محدب که در نهایت با گذشت زمان سطح آن صاف می شود. اسپورها صورتی تا صورتی مایل به قهوه ای است.

زیستگاه

عموماً در کاه و کلش در حال تجزیه و در مناطق آسیا (چین) ودیگر مناطق شبه حاره دنیا دیده می شود.

بستر کاشت و روش تهیه

روش سنتی تهیه کمپوست برای قارچ چینی عمل آوری شلتوک برنج به مدت 1 تا 2 روز است اخیراً به ترکیبی جدیدی دست یافته که عبارت است از ضایعات پنبه غنی شده با سبوس گندم (5/0 وزنی) و کربنات کلسیم (%6-5) که به مدت 3 روز مراحل اولیه کمپوست سازی را طی کرده و آن را به مدت 2 ساعت با بخار 60 درجه سانتیگراد پاستوریزه کردن و به تدریج ظرف مدت 12-8 ساعت دمای آن را به 25 درجه سانتیگراد می رسانیم.

دارویی که دارای : خواص متعدد زیادی است که در سال 1342 وارد ایران شد که در معالجه بسیاری از بیماریها قابل استفاده می باشد.

قارچ خوراکی: موجوداتی شگفت انگیز هستند که فاقد کلروفیل بوده چون نمی توان آنها را در ردیف گیاهان قرار داد از طرفی هیچ گونه شباهتی به ساختار حیوانات ندارد قارچ خوراکی عمدتاً ساپرونیت (تجزیه گر) که خود به گروه اولیه (پروتردف) بوده که غذای خود را با تجزیه مواد گیاهی دست نخورده کاه یا چوب (تجزیه کننده اولیه) بدست می آورند و با تجزیه مواد گیاهی نیمه تجزیه شده کمپوست غذای خود را به دست می آورد که در سال 1365 بهره برداری شده و مورد استفاده قرار می گیرد.

قارچ سمی: قارچ هایی هستند که در اشکال و گونه های مختلفی وجود دارد که تشخیص آن فقط از طریق آزمایشگاه امکان پذیر می باشد.

قارچ های سمی بر روی سیستم عصبی تأثیر می گذارد و باعث حالت سرگیجه و تهوع می شود.

خواص قارچ

آنتی بیوتیک دارد (پلورتین) خاصیت درمانی دارد. چربی خون را خنثی می کند و بیشتر قارچ صدفی خاصیت درمانی دارد.

لیسنبن: کاهنده کلسترول، آهن دارد، فشار خون را تنظیم می کند و معده را تسکین می دهد و یوبوست را درمان می کند.

تریپسین: قارچ سرشار از 2 Bاست که ویتامین دارد که ریبوفلامین دارد که همان 2B است چون آرام کننده ذهن است بعلت نیاسین که دارد و در این نوع خاصیت ها تروف قارچی است که در طبیعت رشد کرده و سرشار از ویتامین A.E.D می باشد.

مرفولوژی (شکل شناسی قارچ)

به تک تک تیغه های زیر کلاهک لامل می گویند.

به کل تیغه های لامل مجموعاً گیل گفته می شود.

به مجموعه ی ریشه ها میسلیوم گفته می شود.

آشنایی با قارچ صدفی

قارچ صدفی قارچی است که نسبت به قارچ دکمه ای تولید بسیار کمی دارد چون هنوز به صورت ناشناخته است بدلیل شکل ظاهری که دارد زیاد مورد استفاده مردم قرار نمی گیرد و در سطح پایینی به تولید این قارچ می پردازند راندمان بیولوژیکی قارچ صدفی معمولاً 100 می باشد . قارچ صدفی قارچی است که بر روی اندام های زنده یا مرده گیاهی و کاه گندم و دیگر ساقه ی غلات رشد می کند و جزو گروه تجزیه کننده اولیه (پروکروف) می باشد که از نظر رده بندی گیاهی جزو دسته گیاهان پست قرار دارد. این قارچ خیلی زود فاسد می شود و در هنگام پرورش حشرات زیادی وارد عمل پرورش می شوند.

انواع قارچ صدفی برای پرورش

1-پلوتوروس فلوریدا:

کلاهک زبان شکل به شکل صدف و به قطر 4-2 سانت است. این قارچ به رنگ سفید مایل به خاکستری تا زرد کمرنگ مایل به قهوه ای بافت گوشتی آن نازک و سفید رنگ حاشیه کلاهک صاف و بعضاً مواج تیغه ها سفید، خمیده بطرف پایین و کاملاً مسطح اتصال ساقه به کلاهک غیر مرکزی ساقه در ابتدا کوتاه و به مرور زمان از بین می رود . توده هاگ ها سفید تا خاکستری مایل به بنفش و در دمای 25-18 درجه سانتیگراد بدست می آید.

زیستگاه طبیعی

این قارچ تجزیه کننده چوب ساپروفیت یا انگل است و به طور انبوهی روی تنه درختان توسکای بریده یا زنده رشد می کند فصل رشد این قارچ پاییز اوائل زمستان و بهار و مناطق شبه حاره یا زیر حاره می باشد.

پلوتوروس استراتوس (صدف درخت)

کلاهک زبانه ای شکل و صدف مانند اندازه ی کلاهک 4-6 سانت سفید مایل به خاکستری بافت گوشتی قارچ نازک و سفید رنگ است حاشیه کلاهک همواره در بعضی موارد موجی شکل تیغه ها ، سفید و به سمت پایین خمیده می باشد ساقه از یک طرف به کلاهک متصل شده و در ابتدا کوتاه بوده و به مرور زمان نیز حذف        می شوند توده هاگ های آن سفید خاکستری مایل به بنفش می باشد و در درجه حرارت 16 درجه سانتی گراد در سرما به دست می آید و باردهی بسیار مناسبی دارد.

زیستگاه طبیعی

قارچی است که قادر به تجزیه چوب بوده و ساپروفیت و یا انگل می باشد این قارچ بخوبی بر روی درخت توسکای زنده یا بریده رشد می کند، افرا نوعی سپیدار رشد می کند این گونه بویژه در دره های رودخانه ای بطور انبوهی یافت می شود و در فصل پاییز اوائل زمستان و بهار در سطح مناطق آمریکایی شمالی به بار می نشیند.

قارچ خرمایی

قارچی است که در مناطق گرمسیر بوجود می آید و شکل کلاهک آن موجدار است و در دمای 30-25 درجه به عمل می آید که وقتی هوا گرم است سفید رنگ است و به مرور زمان قهوه ای تیره می شود.

قارچ شاه صدف (ارینچی)

قارچی است که در دمای 25-18 درجه به عمل می آید بوی خوب و کیفیت پخت مناسبی دارد و یکی از بهترین نوع پلوتوروس برای پرورش می باشد اندازه ی کلاهک این قارچ 12-2 سانت می باشد و به دلیل ماندگاری زیاد یعنی دیر چیدن به از حالت اولیه خود تغییر حالت می دهد و به شکل قیف در می آید.

قارچ طلایی

قارچی است زرد رنگ بسیار تند و شکننده و حمل و جابجایی مشکلی دارد وقتی خام است طعم تندی دارد این قارچ خاصیت درمانی در بیماری (ورم معده) دارد و در دمای 30-20 درجه به دست می آید که بیشتر کشورها از آن به عنوان ادویه استفاده می کنند.

قارچ ساجر کاجو

در دمای 29-27 درجه به عمل می آید دارای شکل و مزه خوب است این قارچ در هوای گرم سفید رنگ است و در هوای سرد نقره ای رنگ می شود یا خاکستری رنگ

قارچ سالمون

این قارچ مناطق مختلف به نامهای دیگری چون (صورتی – توت فرنگی) نیز معروف است که در دمای 30-25 درجه به عمل می آید.

شناسایی اصول تهیه بستر قارچ

انگلی (مضر)

ثانویه (اگزوپروف)

زندگی قارچ:    ساپروفیت

اما قارچ برای غذاسازی احتیاج به دو عنصر دارد که بنام کربن و نیتروژن است که می توان آنرا در بستر تامین کرد.

منابع مورد نیاز برای پرورش قارچ

• خاک (بستر) 2-بذر   3- رطوبت   4- نور   5- دما

بستر : که گفتیم به محل پرورش قارچ کمپوست یا همان بستر گفته می شود که تهیه شده از کلاش گندم، جو، ذرت و …

مراحل آماده کردن کلاش

1-خرد کردن   2- خیساندن   3- پاستوریزه کردن

• خرد کردن کلاس: برای این کار از کلاش گندم دارای نشاسته است که خود نشاسته دارای گلوکز (قند) مواد تامین کننده قارچ است. کلاش را به اندازه 7-5 برش می زنیم بعد آنرا به مدت 12 ساعت داخل آب نگه می داریم تا کاملاً خیس خورده کلاش را خورد می کنیم برای اینکه 1- قدرت جذب آب بالایی داشته باشد. 2- افزایش سطح تماس با میسلیوم قارچ بهتر باشد. 3- پر کردن کیسه ها راحتتر باشد. بعد از اینکه کلاشها خیس خورد آنها را بیرون آورده و می گذارند تا آب آن گرفته شود به مدت 5 ساعت باید بماند.

PH مطلوب برای این کار 5/6 – 5/5 است بعد از این کار نوبت به ضد عفونی کلاش می رسد.

پاستوریزه کردن

برای ضد عفونی کردن کلاش ابتدا کلاشها را داخل گونی می ریزیم بعد آنها را داخل آبی که در حال جوش است می گذاریم باید به مدت 45 تا 60 دقیقه بگذاریم تا کاملاً بجوشد تا پاستوریزه شود بعد از جوشاندن باید کلاشها را از آب خارج کنیم بعد آنها را جایی قرار می دهیم تا آب گرفته شود باید وقت داشت که رطوبت بستر قبل از کاشت 70% باشد معمولاً وزن مواد بستر بعد از پاستوریزه کردن فعال هر کیلو کاه 3 برابر شده باشد در ضمن باید توجه داشت که از آب جوشیده شده کلاش نباید دوباره استفاده کرد برای تهیه کمپوست باید غلظت آمونیاک را حتماً مورد توجه قرار داد چون آمونیاک باعث از بین رفتن اسپان داخل کمپوست خواهد شد و بهتر است غلظت آمونیاک صفر باشد یعنی PH کمپوست 1/7 باشد.

سالن کشت

برای پرورش قارچ باید از محیطی استفاده کنیم که کاملاً سرپوشیده باشد که امکان هوادهی خوب داشته باشد و بتواند مورد نیاز را برای کشت فراهم سازد باید توجه داشته باشیم که اندازه ی سالن بستگی به کیسه هایی دارد که برای کشت آماده کرده ایم ارتفاع سالن حداقل باید 3 متر باشد چون 1 گرم کمتر باشد امکان تهویه و گرما به میزان مناسب نخواهد بود.

مراحل انجام کار در سالن

کف سالن : کف باید دارای شیب باشد کف باید سیمانی یا موزائیک باشد دارای چاه فاضلاب بوده برای اینکه وقتی کف را شستشو می دهیم و وقتی آب کیسه ها خارج می شود کف سالن باقی نماند که باعث بیماری و آفت شود شیب کف سالن نقش بسیار مهمی در جریان هوا خواهد داشت.

دیوار سالن: دیوار باید عایق گرما و سرما داشته باشد باید سعی کرد که دیواره سیمانی باشد اگر آجری یا گچی باشد باید برای انجام کار از پلاستیک استفاده کنیم باید طوری طراحی شود که براحتی قابل شستشو باشد.

سقف سالن: سقف باید بلند باشد. اگر عایق بندی کنیم برای ایجاد دما و رطوبت بسیار مهم است.

تهویه و کولر: که هر دو باید در یک مکان و در یک جهت سالن قرار بگیرد و باید در قسمت شمالی ساختمان قرار بگیرد.

روشنایی: برای روشنایی باید از کابلهایی استفاده کرد که در هنگام شستشو و ضد عفونی سالم دچار مشکل نشویم.

آب : آب معدنی باشد چون آب کلر دار باعث زنگ باکتریایی در قارچها می شود.

ضد عفونی سالن کشت:

ابتدای در ورودی سالن برای هنگام ورود به سالن باید از حوضچه آب و آهک که محلولی از آب و آهک و دیگر سموم قارچ کشی چون بنومیل و کاپتان و غیره است استفاده شود

روشهای ضد عفونی محیط داخل سالن

1-سم پاشی با مواد ضدعفونی کننده: در روش ضدعفونی با فرمالین به دو صورت انجام می گیرد: جامد- مایع

جامد: ماده ای بنام پیرافوم است که شبیه به بلوک است و از هر بلوک برای 500 متر مربع برای ضد عفونی سالن استفاده می شود که محوطه را کاملاً بسته بعد آنرا آتش می زنند.

مایع: از ماده ای بنام فرمالین 5% الی 10 استفاده می شود.

که در این روش برای ضدعفونی ابتدا تمامی سالن را بسته بعد سالن را ضدعفونی می کنند بعد به مدت 24 ساعت می گذارند تا در همین حالت بماند بعد از 24 ساعت سالن را باز می کنند.

در روش دیگر پرمنگنات : در این روش از ^C40 فرمالین + ^C20 پرمنگنات استفاده می کنیم که باید دقت داشت که اول فرمالین را آماده کرد بعد به پرمنگنات اضافه کنیم برعکس این موضوع باعث آتش سوزی خواهد شد بعد از اینکه ضدعفونی سالن تمام شد نوبت به 2- مرحله فارچکش سالن خواهد رسید که برای این کار باید از سمومی چون سولفات مس، بنومیل، کاپتان، زینب، مانب برای این کار هم ابتدا سالن را بسته بعد برای استفاده از این سموم به مدت 1000×5 استفاده می کنیم که 24 ساعت سالن را کاملاً بسته تا مراحل قارچکشی سالن به پایان برسد. برای مراحل ضدعفونی باید حتماً از دستکش و ماسک استفاده کرد چون روی سیستم تنفسی تأثیر می گذارد.

3-استفاده از بخار آب : یکی از بهترین ومناسب ترین روشهاست که با استفاده از یک لوله بخار را وارد سالن می کنیم چون در این روش بخار تمامی سالن را در بر می گیرد و ضد عفونی کاملتر صورت می گیرد که بعد از 6 ساعت سالن کاملاً ضد عفونی شده.

بذر

اسپان مجموعه ای از میسلیوم هایی است که بر روی مواد مغذی که از نظر کربوهیدرات ها و نشاسته و اسید آمینه قوی کشت داده می شود که از محیطی به محیط دیگر قابل انتقال باشد.

تهیه بذر

مراحل تهیه بذر

• هاگ گیری 2- بارور کردن   3- دانه غلات

هاگ گیری: در این روش از قارچی استفاده می کنیم که کاملاً رسیده و کلاهک آن به اندازه 8-7 سانتی متر رسیده است باید توجه داشت که هاگها بر روی لایه های لامل بوجود می آید پس بنابراین برای این کار کلاهک را برش زده بعد آنرا روی یک سطح صاف رنگی قرار می دهیم بعد روی آنرا یک درپوش قرار می دهیم برای اینکه از رفتن اسپورها به اطراف جلوگیری می کنیم روی درپوش را یک سوراخ ایجاد می کنیم برای اینکه هوا داخل درپوش قرار بگیرد وعرق نکند ولی لای سوراخ را با یک مقدار پنبه می پوشانیم تا میکروبها به اسپور نفوذ نکند باید درپوش به مدت 6 ساعت بماند تا اسپورها کاملاً روی سطح صاف نشست کند.

بارور کردن: یک لیوان آب مقطر + 4 عدد لوبیا سبز را داخل مخروط کن می ریزیم تا کاملاً مخلوط شود غلظت آن باید به اندازه ای باشد که مقداری از آن در اطراف انگشت بماند بعد به اندازه ی 1 گرم آگار که نوعی خزه است استفاده می کنیم که باعث سفتی مایع می شود اگر آگار در دسترس نبود می توان از پوره سیب زمینی استفاده کرد هر 1 گرم آگار 5 گرم پوره سیب زمینی بعد مایه دست شده را داخل یک ظرف می ریزیم و دستگاهی بنام اتوکلاو قرار می دهیم اگر دسترسی به چنین دستگاهی نداشتیم در دمای 22 تا 25 درجه به مدت 2 روز می گذاریم تا بماند مخلوط هاگ + هاگ گیری = مایه قارچ

دانه ی غلات

برای این منظور از دانه گندم استفاده می کنیم چون گندم دارای نشاسته است و دارای پوسته سفت و سلولزی است 400 الی 500 گرم گندم را به مدت یک ساعت داخل آب می جوشانیم بعد می گذاریم تا آب آن گرفته شود و کاملاً سرد شود بعد آنرا داخل شیشه می ریزیم به این دلیل که هم ارزان است و هم شیشه اشعه ماوراء بنفش را از خود عبور نمی دهد بعد مایه ی قارچ را به آن اضافه می کنیم و به مدت چند دقیقه آنرا تکان می دهیم تا مخلوط شود روی در را یک سوراخ ایجاد می کنیم و آنرا با پنبه می پوشانیم و آنرا در دمای 22 تا 25 درجه به مدت 10 تا 12 روز نگه می داریم بعد از این چند روز یک سری تارهای سفید رنگ روی دانه های گندم را فرا می گیرد که به این مرحله از کار اسپان گفته می شود.

روشهای کشت

پلاستیکی: روش پلاستیکی یکی از آسانترین وارزانترین روشهای تولید است که بعد از خنک شدن کلاش پاستوریزه شده از یک میز استفاده می کنیم که روی آنرا با یک دستمال آغشته به الکل 50% ضد عفونی و تمیز می کنیم اندازه کیسه باید 40 تا 45 سانت باشد و ضخامت لایه کلش در کیسه باید 12 سانت باشد هنگام ریختن کلاش باید کمی آنرا داخل کیسه فشار دهیم تا هوای داخل کیسه گرفته شود بعد به اندازه هر 1 سانت بذرکاری را انجام می دهیم ولی باید دقت کرد که قسمت وسط کیسه را بذر نکاشت چون باعث افزایش دما می شود. و باعث از بین رفتن قارچ می شود (بالا رفتن Co₂) بعد دوباره همین کار را چند لایه انجام می دهیم تا کیسه پر شود باید دقت کرد که لایه رویی را بذر پاشی نکرد و در هنگام پر کردن مقدار مواد باید به اندازه ای باشد که حرارت درون کیسه °30 بیشتر نشود بعد از پر کردن کیسه ها را بسته و آنها را به غلافهایی که به سقف بسته شده آویزان می کنیم و آنها را در اندازه 30 سانت کنار هم قرار می دهیم و در آخر اطراف کیسه ها را سوراخ می کنیم که از افزایش گاز دی اکسید کربن که باعث از بین رفتن میسلیوم می شود جلوگیری کنیم و هم از افزایش حرارت از داخل کیسه جلوگیری شود . در این نروش باید از هر 1 کیلو کلش 900-800 گرم قارچ بعمل آید و رطوبت هم باید به روی 90-80% باشد که بعد از آویزان کردن پس از 2 الی 3 روز آبهایی در کف کیسه جمع می شود که کف کیسه رابا چاقوی آغشته به الکل برش زده و آب را داخل می کنیم چون که باعث بیماری خواهد شد و بعد قسمت برش زده را با پنبه آغشته به الکل و مالاتیون می بندیم تا از بروز حشرات جلوگیری کنیم.

روش قفسه ای: این روش یکی از مکانیزه ترین روشهای قارچ برای پرورش است در این روش می توان تعداد قفسه ها را از 3 تا 5 طبقه زد در حالی که طبقه اول از زمین 25 سانت فاصله داشته باشد و طبقه دوم 70 سانتی متر طبقه اول تا آخر تهیه می کنیم به اندازه ی 45 سانت کلاش داخل قفسه می ریزیم بعد به همان صورت 1 سانت بذر پاشی را شروع می کنیم که به این روش تاپلایر نیز گفته می شود برای آبیاری باید از طبقه اول شروع به آبیاری کرد و می توان برای جلوگیری از بروز حشرات اطراف قفسه ها را توری کشید و باید در زیر هر قفسه به اندازه ی 1 متر چند سوراخ ایجاد کنیم تا آب اضافی خارج شود.

شناسایی عملیات اجرایی مرحله ی داشت

کشت قارچ معمولاً در کیسه انجام می گیرد که آنها را از سقف آویزان می کنیم دمای سالنی که قارچ را در آن پرورش می دهیم بستگی به نوع قارچ پرورشی ما خواهد داشت می توانیم رطوبت محل برای کشت را از طریق آبپاشی کف و دیوارها تأمین کنیم که معمولاً رطوبت باید روی 80-70 باشد و برای رشد میسلیوم به نور احتیاجی نداریم در این مرحله بی هوازی کامل است دی اکسید کربن بین 28-2 درصد خواهد بود در این مرحله رشد میسلیومی شدیدی دارد مرحله ی پنجه دوانی تحت این شرایط پس از حدود 14 روز میسلیوم قارچ در بستر نفوذ کرده و یک توده فشرده و یک دست سفید رنگ بوجود می آورد روز چهاردهم کیسه را با استفاده از چاقوی آغشته به الکل و مالاتیون برش می زنیم و برمی داریم تا تهویه به خوبی صورت بگیرد تا بتوانیم رطوبت را با آبپاشی تامین کنیم رطوبت باید روی 90% باشد اگر رطوبت از حد معمول بالا برود احتمال خطر حمله ی قارچ پنی سیلیوم (کپک سبز) بوجود می آید می توانیم رطوبت را با آبپاشی روی بستر هم تامین کنیم ولی باید دقت داشت که آبپاشی به صورت مستقیم به روی پین نباشد چون باعث خرابی می شود برای رشد قارچ ما احتیاج به عاملی به نام شک داریم که با استفاده از لامپهای آبی رنگ w40 در ازای هر 15 متر مربع سالن تامین می کنیم دما دراین مرحله 20-18 درجه باشد باید روزی هم 16 ساعت نور را روش بزاریم تا وقتی می توانیم نور را داشته باشیم که پین ها را مشاهده کنیم که معمولاً 3 روز طول می کشد باید تهویه هم را نیم ساعت اضافه تر کنیم یعنی 2 ساعت و رطوبت هم همان 90% باشد بعد از 14 روز باید تا روز21 دما، رطوبت، حرارت را به همان اندازه نگه داریم.

مرحله برداشت

بهترین زمان برداشت قارچ زمانی است که اندازه ی قارچ به حد مطلوب رسیده باشد یعنی لبه های کلاهک به طرف پایین برگشته باشد و قطر کلاهک در اندازه ی 10-8 سانت باشد. برای چیدن قارچ را کمی به داخل کمپوست فشار می دهیم بعد آنرا به اطراف تکان می دهیم تا کنده شود باید دقت کنیم ته مانده ی قارچ به پین ها و کمپوست آسیبی نرساند و قسمت باقی مانده را باید با چاقو بیرون آوریم چون باعث بیماری می شود برای چیدن قارچ بهتر است که قارچ را 24 ساعت قبل از چیدن آب نداد چون باعث می شود قارچ براق و یکدست شود و ماندگاری بیشتری داشته باشد بعد از روز 21 که اولین مرحله چین است مرحله ی دوم تا روز 28-27 یعنی  روز بعد صورت می گیرد اما اگر بعد از چین دوم به ما پین نداد باید دوباره به آن شک ایجاد کنیم یعنی دما را به اندازه ی 10-8 برسانیم و نور را هم 48-24 ساعت روشن بگذاریم و چین سوم 7 الی 10 روز بعد از چین دوم صورت می گیرد.

آفات

آفات به دو دسته تقسیم می شود: 1- مگس سرکه  2- نماتد

1-مگس سرکه : بنام Scarid-Phorid بنام مگس چشم سفید و چشم قرمز که بر روی ساقه ی قارچ و کلاهک و کمپوست تخم ریزی می کند که مهمترین خسارت را در مرحله ی لارو- زایشی میزند که معمولاً حدود 300 تخم می گذارد و بعد از 6 روز تبدیل به لارو می شود که راه مقابله هم استفاده از مالاتیون است.

2-نماتد: کرم های حلقوی و موجودات بسیار ریزی هستند که در خاک مواد عالی در حال پوسیدن آب شیرین یا شور و یا بر روی گیاهان میزبان زنده قارچ ها ، حشرات و جانوران زندگی می نمایند نماتد می تواند تا 6 هفته بدون غذا و هیچ گونه یخ زدگی زنده بماند.

بیماریها

1-کپکی  2- فوزاریوم  3- تریکودرما  4- موی  5- کلاهک سیاه  6- باکتریایی

کپکی: یکی از شایعترین بیماریهاست که بر روی کمپوست بوجود می آید که به 5 نوع تقسیم می شود.

1-کپک سبز  2- زیتونی  3- قهوه ای  4- ماتیکی  5- سیاه

1-کپک زیتونی:

این بیماری وقتی بوجود می آید که دمای داخل کمپوست °30 بالاتر برود باعث بوجود آمدن آفت و بیماری می شود یعنی وقتی دمای داخل کیسه به °60 یا بالاتر برسد داخل پلاستیک بعد از 2 روز کاشت یک سری عرقهای سفید رنگ تولید می شود که باعث از بین رفتن کمپوست می شود اگر سطحی باشد باید آنرا با چاقو برش بزنیم و آنها را برداریم.

دلیل بیماری: مرحله جوشانیدن و خیساندن کلاش مناسب نبوده و رطوبت را نیز کنترل نکرده.

کپک سبز

کپکی است زبر که بر روی کمپوست لکه های سبز رنگ بوجود می آورد که وقتی مشاهده کردیم اگر بصورت تکی باشد روی آن قسمت را برش می زنیم و با بنومیل 2% آن قسمت را ضد عفونی می کنیم و بعد روی قسمت برش زده را پلاستیکی جداگانه می کشیم و اگر کل کیسه بود باید دمای سالن را به 4 الی 5 درجه می رسانیم به مدت 72-48 ساعت می رسانیم میتوانیم جلوگیری کنیم که احتمال موفقیت 70% می باشد.

کپک قهوه ای میسلیوم متراکم سفید رنگ است که در مراحل اولیه سفید رنگ بوده که به رنگ قهوه ای تغییر رنگ می دهد حباب های سلولی با نقاط تیره رنگ را با یک عدسی براحتی می توان دید غالباً دور تا دور لبه خارجی میسلیوم ها را حفره رشد تازه سفید رنگی دربر می گیرد که راه مقابله نخواهد داشت.

علت: رطوبت از 24 درجه بالا رفته

کپک ماتیکی

عموماً ساپروفیت است اما گونه های انگل نیز در آن دیده می شود گونه های این عامل در طبیعت شیوع فراوانی داشته اما به ندرت در کمپوست قارچ خوراکی که روی زمین خاکی تهیه م یشود دیده می شود.

علائم: میسلیوم در ابتدا سفید رنگ بوده و غالباً ظاهری یخ زده به خود می گیرد و سپس میسلیوم های سفید رنگی پدید می آید که به مرور زمان صورتی رنگ شده و به علت بلوغ اسپور رنگ آنها قرمز خواهد شد و وقتی کلونی مسن تر می شود نارنجی رنگ می شود.

کپک سیاه

این بیماری از طریق کمپوست بوجود می آید یعنی وقتی کمپوست آماده شده را روی یک سطح خاکی یا آلوده گذاشتیم به دلیل آلودگی افزایش نیتروژن قارچی بنام (پتیوم) بوجود می آید که در 2 روز اول مشاهده می شود که باید آن قسمت را با چاقو به شعاع 2 سانت آن قسمت را بیرون می آوریم و می سوزانیم و روی قسمت برش زده را با پنبه آغشته به الکل و مالاتیون پر می کنیم.

فوزاریوم

معمولاً در تولید اسپان و محیط کشت دیده می شود این عوامل را درون خاک ها بر روی گیاهان زنده و در حال پوسیدن و نیز بر روی کاغذ و منسوبات در حال فاسد شدن میتوان دید ولی به طور کلی بیماری است که قارچ را فاسد نمی کند قارچ را چروکیده و بافت آنرا حالت چوب پنبه می کند مرکز کلاهک را براق می کند ولی کدر رنگ می شود اگر در تشخیص این بیماری دچار مشکل شدیم می توانیم ساقه ی قارچ را برش بزنیم رگه های قهوه ای رنگ دیده می شود.

راه مقابله: استفاده از سولفات مس + کربنات آمونیوم 1000×3

تریکودرما

شایعترین بیماری است که لکه های قهوه ای ایجاد می کند و روی ساقه یک خط بوجود می آورد روی کلاهک را هم چنین لکه هایی ایجاد می کند که قارچ را فاسد  می کند که به دلیل رطوبت بالا رفته است.

موی

بیماری است که در دوران مختلف آسیب می رساند هم به پین آسیب می رساند و قارچ اگر به پین آسیب برساند دیگر قارچی وجود نخواهد داشت ولی اگر به پین آسیب برساند کلاهک به سمت پایین می آید بافتش کلفت و ضخیم می شود که بافتش چوبی مانند می شود.

علت: ضدعفونی کامل نبوده و رطوبت هم خوب نبوده و میکروب های زنده فعالیت داشته و راه مقابله استفاده از فرمالین 20%  است.

کلاهک سیاه

یک سری قارچهای سیاه مینیاتوری هستند که از گوشه ی کلاهک آن قطره های سیاه رنگی ترشح می کند که باعث خرابی کمپوست خواهد شد وقتی به این بیماری برخورد کردیم از دستکش و ماسک استفاده کنیم چون باعث از بین رفتن حس چشایی می شود و باعث کپک بر زیر ناخنها می شود.

علت: کمبود کار در ضدعفونی کلاش خواهد بود.

باکتریایی

در اثر رطوبت یعنی از 90% بیشتر بوده یک مایع سفید لزج مانندی روی کلاهک قارچ به وجود می آید.

قارچ دکمه ای

آشنایی با تاریخچه ی پرورش قارچ دکمه ایی

کاشت قارچ دکمه ایی آگاریکوس بسپوروس در حومه پاریس به وسیله یک باغبان ناشناس فرانسوی صورت گرفت که پایه سنتی در گذشته و حال کوداسبی می باشد.

محیط کشت در هوای آزاد صورت گرفت و قبل از این که بتوان سالنهای بزرگ پرورش قارچ را با کنترل آب و هوا مجهز ساخت محل پرورش قارچ فقط در فصولی از سال که امکان کنترل آب و هوا وجود داشت صورت می گرفت.

آشنایی با مفهوم سویه یا استرین

گروهی از افراد یک گونه که از لحاظ ژنتیکی همگن باشند و سویه های مختلف یک گونه ممکن است از لحاظ شدت بیماری زایی، دامنه بیماری زایی و سازگاری جنسی یا برخی صفات دیگر با هم متفاوت باشند و در حالت کلی افراد یک سویه بیشترین شباهت را به هم دارند.

در ایران سویه های649، 91، 413، 1-u ، 20L- ، x-L ، 719 ، هیبریدا، 302 ،11s ، L8 ، 15-A ، 611 ، 608 ، 100، 56-F ، 20-W ، 765 ،   655-SB ،856 از کیفیت مناسبی برخوردارند.

روشهای تهیه و تولید کشت آگار

به طور کلی منابع اصلی محیط کشت عبارتند از:

• محیط اطراف
• ظروف کشت
• ابزار کشت
• پرورش دهنده و لباس مورد استفاده
• هاگ یا میسلیوم قارچ خوراکی

قارچها و تمامی موجودات زنده نسبت به مواد غذایی رقابت خاصی نشان می دهند هدف از ایجاد یک محیط استریل حذف و کاهش این گونه رقابت است و شرایط مناسب برای تکثیر قارچ خوراکی می باشد . اولین مرحله قبل از تهیه کشت احداث اطاقک یا آزمایشگاه است.

طراحی و احداث آزمایشگاه

علت عمده بیشتر پرورش دهندگان قارچ عدم نداشتن یک آزمایشگاه است که برای این کار میتوان از یک انباری کوچک هم استفاده نمود که برای این کار اول محل را خوب ضدعفونی می کنیم بعد محل را با رنگ روغنی رنگ می زنیم تا برای مراحل شستشو وضد عفونی مشکلی نداشته باشیم بعد محل پنجره ها را با پلاستیک می بندیم بعد محل ورودی اطاق را با پلاستیک یاهر ماده ی دیگر بصورت یک محفظه در می آوریم تا مانع جریان مستقیم هوا به درون اطاق شویم باید عمل را طوری طراحی کنیم که به هنگام ورود درب سالن بسته شود.

تجهیزات زیر برای هر آزمایشگاه کاملاً ضروری است:

• صندلی و میز محکم با سطح کاملاً صاف
• چراغ الکلی یا یک شعله برای حرارت دادن
• اسپری حاوی محلول سفید کننده 10 درصد
• تعدادی برچسب و کاغذ و خودکار
• یک چاقو و یا یک تیغ تیز
• دستگاه اتوکلاو
• PH سنج
• الکل 96 درصد و دیگر مواد ضدعفونی کننده
• قفسه برای کشت

به طور کلی برای طراحی یک آزمایشگاه باید علاوه بر آزمایشگاه یک سری اصول دیگر را نیز رعایت کرد.

• اطاق تهیه محیط کشت که دارای تجهیزات کامل است(دارای 35درصد مساحت)
• اطاق شیشه ای یا استریل (15 درصد مساحت)
• اتاق کشت (40 درصد مساحت)
• مساحتی برای نگه داشتن وسائلی چون اتوکلاو- ترازو- یخچال (10 درصد مساحت)

آماده کردن محیط کشت

بعد از تکمیل آزمایشگاه نوبت به تهیه محیط کشت مغذی آگار می رسد آگار از نوعی جلبک بدست می آید که برای سفت کردن ماده کشت استفاده می شود در زمینه تولید محیط کشت آگار غنی شده که مناسب قارچ باشد فرمولهایی استانداردی وجود دارد که می توان به PDA¹ و MEA² همراه با مکمل خمیر مایه اشاره نمود.

فرمولهای تهیه آگار 3 نوع می باشد:

الف) آگار PDY (مخمر سیب زمینی)

300 گرم خلال سیب زمینی که در 1 لیتر آب به مدت 1 ساعت جوشیده که دارای

10 گرم قند- 2 گرم مخمر – 20 گرم آگار است.

ب) اگار MPG (مخلوط بذر)

20 گرم مالت + 5 گرم پودر بذر+ 5 گرم پیتین + 2 گرم مخمر + 20 گرم آگار

ج) آگار MEA (عصاره مالت)

20 گرم مالت عسل + 2 گرم مخمر + 20 گرم آگار

برای تهیه کشت یک سری نکات ضروری می باشد:

• PH محیط 2- ضد عفونی محیط

PH محیط: هر نوع قارچی PH مناسب برای رشد خود را که PH مناسب برای قارچ 6-7 است که برای دکمه ای معمولاً 5/6 – 7 است ولی اکثر گونه های مقاوم دارای 5/7-5/5 PH هستند اگر PH پایین باشد محیط کشت رقیق می شود و باید یک محیط تازه با PH مناسب خواهم کنیم که معمولاً مناسب ترین PH قارچ صدفی 5/6 – 5/5 می باشد که دارای اسیدی ضعیف است برای تنظیم PH از آهک استفاده می شود کربنات کلسیم Caco .

2-ضدعفونی محیط کشت: که این کار معمولاً به دو صورت انجام می گیرد :

الف) مواد شیمیایی      ب) نجار دادن

الف) مواد شیمیایی: مانند الکل 70 درصد هیپوکلریت سدیم (وایتکس) 1 درصد در هر صورت از فرمالین ودیگر سموم قارچ کش میتوان استفاده نمود که در روش فرمالین برای استفاده از ضدعفونی باید از 10 تا 15 درصد فرمالین و مابقی آب مقطر در محلول 100 درصد استفاده نمود که بعد از استفاده باید تمامی محیط سالن را به مدت 24 ساعت کاملاً بسته و بعد از این مدت باید برای استفاده از سموم قارچ کش استفاده نمود که میتوان به سولفات مس و بنومیل و کاپتان، زینب، مانب اشاره کرد که به صورت 1000×5 یعنی 5 لیتر در 1000 متر مکعب  استفاده نمود که دوباره بعد از سم پاشی سالن را به مدت 24 ساعت کاملاً بسته که بعد از این مراحل ضدعفونی به صورت کاملاً بهداشتی انجام گرفته.

ب) استفاده از بخار: بعد از اختلاط کامل ترکیبات محیط کشت در صورت باقی ماندن اثرات باکتری بعد از ضدعفونی شیمیایی میتوان برای هر گونه آلودگی با بخار تحت فشار محیط کشت را استریل کرد. استریل کردن صحیح بستگی به زمان، فشار، درجه حرارت و حجم ماده مورد استریل دارد.

اسپان (بذر)

اسپاون در واقع بذر قارچ بشمار می رود که شامل یک توده سفید رنگ میسلیومی حاصل از کشت خالص قارچ در مراحل مختلف است. با پیدایش روشهای جدید کشت قارچ کشت بافت یا کشت هاگ دیگر جایی برای اسپاون های قدیمی نگذاشت با استفاده از این روشها هر تولید کننده از پاک بودن اسپاون مصرفی نوع و خصوصیات کمی و کیفی آن با خبر بوده در پی آن به گزینی نژادی و توسعه ارقام پر محصول باکیفیت برای اولین مرتبه در طول تاریخ کشت قارچ ممکن گردید و از طرفی به تدریج بسترهای کاست استریل و استاندارد به وجود آمد در سال 1932 دکتر سیندن برای اولین بار اسپاون بذری کنونی را در آمریکا ابداع نمود از آن موقع به بعد بذر چاردار بیشترین استفاده را داشته است هر چند از بذر دیگر غلات همچون گندم، ارزن، نوعی ذرت خوشه ای استفاده می شود ولی مزیت عمده اسپاون بذری عبارت است از افزایش سطح تلقیح چنان که از هر دانه ی چاردار میسلیوم های زیادی تولید و پخش می شود.

مراحل تهیه بذر اسپاون:

• تهیه هاگ
• مرحله جوشاندن بذر غلات
• آگار
• مایه قارچ
• استفاده از دستگاه اتوکلاو.

الف) تهیه هاگ: برای این کار از قارچی سالم و مناسب استفاده می کنیم به این منظور که کلاهک سافلم، تازه ، و کاملاً تمیزی را از ساقه جدا می کنیم. یعنی اندازه کلاهک 7-8 سانتی متر باشد . بعد کلاهک را روی یک سطح صاف رنگی می گذاریم به این منظور که وقتی که هاگ روی سطح می ریزد به راحتی مشاهده شود. بعد از اینکه کلاهک ها را گذاشتیم روی آن را یک لیوان یا هر شی دیگری می گذاریم تا از نفوذ هاگ به اطراف جلوگیری کند ولی روی آن را باید چند سوراخ ایجاد کنیم تا باعث جلوگیری از نفوذ میکروبها می شود بعد از 6 ساعت که هاگها کاملاً  رها شده و نقش تیغه ها روی کاغذ افتاد .

ب) بارور کردن: نوبت به مرحله ی بارور کردن می رسد که در این  مرحله یک لیوان آب مقطر را برداشته و چند عدد لوبیا سبز داخل آن می اندازیم و داخل مخلوط کن می ریزیم تا آماده شود به اندازه ای که غلظت کافی را داشته باشد بعد آگار را که نوعی خزه است که باعث چسبندگی می شود را به اندازه ی یک گرم استفاده می کنیم اگر به آگار دسترسی نداشتیم می توانیم از پوره ی سیب زمینی هم استفاده نمود که گفتیم سیب زمینی را کاملاً شسته بعد پوست آن را می کنیم و در حرارت  ملایم می گذاریم تا کاملاً پخته شود بعد هر اندازه  که آگار استفاده کردیم 5 برابر آن باید از پوره سیب زمینی استفاده کنیم بعد از انجام این مراحل مخروط آماده شده را داخل یک ظرف می ریزیم بعد هاگ به دست آمده را به آن اضافه می کنیم و در آخر روی آن را با فویل می پوشانیم و در داخل دستگاه اتوکلاو در دمای °c 121 به مدت 2 ساعت نگه داری می کنیم اما اگر چنین دستگاهی در دسترس نبود میتوان ظرف بسته شده را به مدت 2 روز در دمای 22 تا 25 درجه نگه داری نمود که به این مراحل از کار مرحله ی مایه کوبی قارچ گفته می شود.

اما مرحله ی هاگ گیری + مخلوط هاگ را = مایه قارچ می گویند.

ج) بذر غلات (گندم) : 5 کیلو گندم را به مدت 15 دقیقه داخل 8 لیتر آب مقطر جوشانده، بعد از اینکه جوشید به آن مقداری چند قطره مایع ظرفشویی اضافه می کنیم برای اینکه هم نرم شود و هم مانع از ترکیدگی دانه های گندم می شود بعد از 15 دقیقه شعله را خاموش می کنیم و در کل به مدت 30 دقیقه در آب ماند بذر را بیرون آورده و داخل یک الک یا سبدی می ریزیم تا آب اضافی آن گرفته شود بعد از مرحله ی خنک شدن به بذر مورد استفاده مقدار 60 گرم سولفات کلسیم هیدراته که همان گچ کوره نرفته است اضافه می کنیم (Caso +2H₂o) و مقدار 15 گرم سولفات کلسیم هیدراته (Caco₃) که برای تنظیم PH مورد استفاده قرار می گیرد اضافه می کنیم که PH مورد نظر در تهیه بذر باید 5/7-5/6 باشد وقتی که مایه مورد استفاده آماده شد آنرا داخل اتوکلاو به مدت 2 ساعت در درجه حرارت °C121 نگهداری می کنیم برای استریل کردن هم بعد از اینکه از اتوکلاو بیرون آوردیم باید آنرا به مایه قارچی که قبلاً آماده کردیم اضافه کنیم و در اندازه های نیم کیلویی داخل شیشه بریزیم بعد از مرحله ی مخلوط کردن آنرا داخل دستگاه انکوباتور در دمای 24-22 درجه به مدت 2 هفته نگهداری می کنیم باید دقت کرد که در هنگام انجام کار قبل از استفاده از انکوباتور سوراخ روی در شیشه و پنبه فراموش نشود اما از شیشه به دو دلیل استفاده می شود 1- به دلیل ارزان بودن آن است چون بعد از هر بار استفاده دوباره میتوان آنرا ضدعفونی کرد. 2- به دلیل اینکه شیشه اشعه ی ماوراء بنفش را از خود عبور نمی دهد که باعث خرابی بذر شود . بعد از 2 هفته میسلیوم های قارچ سطح دانه های گندم را پوشانده و بذر آماده استفاده می باشد.

از بذرهای مختلفی میتوان برای تولید اسپان استفاده نمود که به شرح خصوصیات آنها می پردازیم.

• برنج : استفاده از آن به علت مقدار نشاسته بالای موجود در بذر و در نتیجه چسبیدن آنها به هم حتی در مقدار رطوبت پایین متداول نمی باشد.
• ارزن: بسیار ریز بوده و از طرفی سطح آن صاف است که در تولید اسپان بروز مشکل می کند.
• ذرت خوشه ای: از آنجا که سطح بذر در این غله کردی است اسپان نسبتاً خوبی از آن میتوان به دست آورد اما فرآوری آن نسبتاً مشکل است.
• گندم سیاه و علف چمنی: وزن هر دو نوع دانه بالاست یعنی بذر آنها با دیگر غلات ریزتر است ولی اشکال آنها بر این است که به دلیل ریز بودن رطوبت را از دست می دهند و به خوبی از هم جدا نمی شود.
• چاردار: دسترسی راحت، قیمت کم و قابلیت جداسازی دانه های آن از یکدیگر و از طرفی وزن هر دانه مناسب آن 40000 عدد بذر در هر کیلوگرم از جمله مهمترین خصوصیاتی است که امکان استفاده از بذر آن را در تولید اسپان فراهم ساخته است.
• گندم: مانند چاردار در تولید اسپان کاملاً موفق بوده است.

آماده سازی اسپان بذری

رطوبت مطلوب بذر ذدر فرآیند تولید اسپان بذری 49 تا 54 درصد می باشد فرمول زیر بر اساس دانه چاردار با رطوبت 11 درصد تنظیم می شود بسته به نوع بذر، اندازه، منطقه جغرافیایی کاشت بذر و نحوه ذخیره سازی بذر مقدار رطوبت موجود در آن نیز متفاوت است.

اندازه استاندارد ظروف در موارد خانگی بطری های یک لیتری با دهانه بزرگ است در حالی که در مصارف تجاری به جای آن از گالن های چهار لیتری با دهانه بزرگ استفاده می شود. در ظروف کوچک با دهانه کوچک امکان آلودگی توسط هاگ های موجود در هوا به خصوص در صورت قرار دادن یک صفحه صافی مخصوص روی آن به حداقل می رسد.

سایر محیط های کشت اسپان

در بعضی از گونه های قارچ خوراکی میسلیوم حاصل از کشت خالص را نمی توان به خوبی روی بذر غلات تکثیر نمود و ماده دیگری غیر از بذر را به عنوان ماده ناقل خود ترجیح می دهند که اصطلاحاً به آنها اسپان های غیر بذری می گویند به عنوان مثال اسپان گونه هایی همچون شی تاکه و فلامونیلا در محیط هایی مانند تراشه چوب و سبوس غلات سازگاری خیلی خوبی دارند به غیر از آن برای تهیه اسپان غیر بذری از مواد دیگری همچون پرلیت کود اسب و ساقه توتون نیز استفاده میشود.

اسپان تراشه چوب و سبوس گندم

مواد لازم: 4 قسمت تراشه چوب سخت + 1 قسمت سبوس گندم

طرز تهیه: ابتدا تراشه چوب یا خاک اره را به مدت 24 ساعت داخل آب خیس کرده می گذاریم تا آب آن گرفته شود این کار به مرطوب شدن و نرم شدن محیط کشت کمک می کند . تراشه های مروب چوب را به طور کامل با مقداری آب سبوس گندم مخلوط می کنیم و زیر و رو می کنیم برای اینکه بفهمیم رطوبت بستر آماده شده کافی است. مقداری از آن را در مشت فشار می دهیم اگر از بین انگشتان آب بچکد رطوبت کافی است. در غیر این صورت باید به آن آب اضافه کنیم بعد ظرف اسپان دهانه بزرگی را تا ابتدای دهانه از این مخلوط پر می کنیم. بعد در آن را محکم می بندیم. به مدت 60-90 دقیقه در فشار 15 درجه استریل می کنم. بعد از سرد شدن آن را با آگار مخلوط می کنیم. بعد از چند روز قسمت اعظم بطری را میسیلیوم زا می گیرد.

اسپان پرلیت

مواد لام: 120 میلی لیتر آب + 40 گرم پرلیت+ 50 گرم سبوس گندم+ 6 گرم گچ+ 1/5 گرم آهک

طرز تهیه:پرلیت را الک کرده تا ذرات درشت آن را گرفته و تنها ذرات ریز آن بدست آید. یک بطری با دهانه تنگ را با ترکیبات خشک بالا پر کرده و خوب هم می زنیم. آب را اضافه می کنیم و خوب هم می زنیم تا کاملا خیس شود. سپس آن رابمدت 1 ساعت در فشار 15 پوند در دمای 121 درجه سانتی گراد استریل می کنیم. بطریهای استریل شده را بعد از خنک شدن با کشت خالص قارچ و در محیط تاریک با دمای 22 تا 24 درجه سانتیگراد نگه می داریم.

سالن محل پرورش تولید

سالن باید برای تولید قارچ از چوب یا بلوکه بتونی با کف سیمانی تشکیل می گردد. برای خروج آب اضافی از کف سالن آبراهه هایی باید در کف آن ایجاد نمود در صورتی که جنس کف سالن از چوب بود باید سطح آن را با پلاستیک ضخیم پوشاند. می توان از موائیک و سرامیک هم استفاده کرد ولی باید شیب کف سالن را بطور کامل رعایت کرد. سالن مهم ترین عمل حفظ دمای ثابت است. لذا عایق بندی دیوار ها و سقف از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. بهتر است درجه مقاومت دیوارها را r 11-19 و سقف را 30 در نظر گرفت تا از هدر رفتن انرژی جلوگیری کرد و مانع نفوذ رطوبت شود. می توانیم از ورقه های فایبرگلاس به ضخامت 5/2-8 سانتی متر استفاده کرد و با توجه به رطوبت بالای سالن پرورش به منظور جلوگیری از بخار بر سطح از یک لایه پلاستیک به ضخامت 2-4 میلی متر بین دیوار و لایه عایق مذکور استفاده می نماییم.

روش های تولید قارچ

روش قفسه ای: رایج ترین روش در مکان های امروزی که راندمان تولید مطلوب بوده و از حداقل فضا حداکثر استفاده را می توان داشت اسکلت قفسه ها معمولا آلومینیومی یا پروفیل آهن است که بصورت چندین ستون عمودی ضخیم تر در فواصل مشخص بوده که روی آنها تیرهای افقی با ضخامت کم تر جای گرفته عرض قفسه ها در حالت دوطرفه نهایت تا 140 سانتی متر است و در حالت یکطرفه (کنار دیوار) حداکثر تا 70 سانتی متر. عرض راهروی اثلی 1 متر و راهروی فرعی 60 سانتی متر فاصله طبقات از همدیگر 40 سانتی متر و طبقه اول تا سطح زمین باید 30 سانت فاصله داشته باشد . کف قفسه ها را می توان توری گالوانیزه آغشته به نوعی ضد زنگ انتخاب کرد در این روش ارتفاع کپوست به وری 20-30 است بدلیل اینکه رطوبت و حرارت داخل را از دست ندهد ارتفاع قفسه هم باید 5 سانت از سطح بیشر بالاتر باشد یعنی 35 سانت که در این روش برای کاشت نیشتر از روش مخلوط و یک لایه استفاده می کنند. در کف قفسه باید هر 20 سانت سوراخی یک سانت به تعداد 3 عدد ایجاد کرد که هم باعث خارج شدن آب اضافی می گردد و هم باعث ایجاد تبادل هوایی می شود.

روش جعبه ای

این روش برای اولین بار درسال 1936 توسط دکتر جیمز سینون درآمریکا برای قارچ دکمه ای پایه گذاری شد. این روش برخلاف روش قبلی متحرک بوده به این معنی که در آن تعدادی جعبه با اندازه استاندارد 15×100×50 سانتی متر بصورت شطرنجی طوری روی هم قرار می گیرند که فاصله جعبه بالایی از پایینی 35-40 سانتی متر باشد. با این روش می توان روند تولید قارچ را میتوان مکانیزه نمود. به این نحو که پاستوریزاسیون پر کردن جعبه ها اسپان زنی خاکپوش تا برداشت در کمترین زمان ممکن با حداقل دخالت انسان و با بهترین کیفیت صورت می گیرد. از دیگر تفاوت مابین روش جعبه و قفسه نوع پاستوریزه کرد ن آنهاست به این روش که قفسه غالبا تمام مراحل کشت از پر کردن بستر ها با کمپوست خام تا برداشت دریک اطاق بصورت یک برحله ای انجام می شود. اما روش جعبه ای ، جعبه ها نخست در یک اطاق جداگانه مرسوم به اطاق یا تونل پاستوریزه شده بعد به اطاق کشت منتقل می شود و در آنجا اعمال اسپان زنی ، خاک دهی و برداشت صورت می گیرد

کنترل عوامل محیطی

شرایط سالن کشت باید به گونه ای باشد که در یک دامنه دمائی مطلوب ، رطوبت در حد بالایی ثابت شود و این امر تنها با ایزوله کردن مناسب اطاق و کنترل مناسب عوامل محیطی ( دما، رطوبت، تهویه) انجام می شود. هوای تازه را می توان با روش های بسیار ساده از طریق دریچه های قابل تنظیم که در طول سقف رواهروی اصلی نصب می شود وارد مکان پرورش کرد گرما و رطوبت مورد نیاز را می توان از طریق لوله های آب داغ و بخار آب که در امتداد دیوارها به اندازه 30 سانتی متر از کف نصب می شود تامین کرد.

هوای تازه

هوای تازه پس از عبور از صافی های مخصوص تصفیه به کمک دریچه تنظیم هوا با مقدار مناسبی از هوای در گردش مخلوط شده و سپس با عبور از منطقه گرما و سرما وارد تونل هوا  و از طریق منافذ تونل که به طور حساب شده روی آن تعبیه شده اند وارد اتاق یا سالن رشد می شود در طی مرحله رشد رویشی ( پنجه دوانی اسپان ) تا قبل از پیدایش ته سنجاقی معمولا برای جلوگیری از آفت فشار و هدر رفت هوا و رطوبت دریچه ورودی هوای تازه غالبا بسته شده وفقط از هوای در گردش استفاده می شود به این ترتیب از تغییرات ونواسانات دما ودی اکسید کربن همان گاز CO2 جلوگیری کرد باید دقت داشت که مقدار گاز CO2 در هوای سالن از 2% بیشتر نشود وهوای تازه ای هم که خارج از سالن است نباید بیشتر از 08% CO2 داشته باشد چون می تواند روی وضع ظاهری قارچ تاثیر به سزایی داشته باشد . تهویه هوای تازه با تامین اکسیژن مورد نیاز قارچ های در حال رشد ودفع دی اکسید کربن از محیط وتبخیر سطحی بستر کشت نقش مهمی را در پرورش قارچ ایفا می کند برای تعیین دقیق میزان هوای مورد نیاز باید از نیاز CO2 گونه زراعی اطلاع داشت همچنین می توان برحسب حجم تبادل هوا در هر ساعت به این امر مهم دست یافت باید دقت کرد که تهویه در قسمت شمالی سالن نصب شود .

فن ها : حداقل راندمان فن در یک سالن را می توان با دانستن تعداد دفعات تهویه هوای مورد نیاز گونه زراعی اندازه گرفت برای این منظور ابتدا حجم سالن را به متر مکعب ( طول ×عرض ×ارتفاع ) محاسبه نموده وحجم اشغال شده توسط جعبه ها ، قفسه ها ، بسترکاشت ودیگر اورات را از آن کم کنید عدد به دست آمده حجم فضای آزاد اطاق خواهد بود که با تقسیم مقدار CFM روی فن به آن مدت زمان لازم ( برحسب دقیقه ) برای یک مرتبه تهویه هوای اطاق به دست می آید با تقسیم این عدد بر 60 دقیقه دفعات تهویه هوا به ساعت به دست می آید .

1- مقدار CFM خالص یک فن که با فشار زیاد به درون یک صانی=فرمول درجه تسفیه

2- حجم کل فضای آزاد اطاق کشت به متر مکعب

3- حداکثر دفعات تهویه در هر ساعت برای گونه

• حداکثر دفعات تهویه هوا در هر ساعت برای گونه

(CFM)x  =دقیقه × ساعت دفعه تهویه

سیستم حرارتی : سالن های کشت را می توان با سیستم های حرارتی خشک مثل شوفاژ آب گرم یا بخاری های برقی وهم با سامانه های حرارتی که با بخار آب کار می کنند مثل انواع هواساز های صنعتی که مجهز به ثبات گرمایی بوده وهوای گرم ومرطوب را به سالن می دهند گرم می کنند عیب سیستم حرارتی خشک این است که باعث افزایش حرارت هوای سالن کشت می شود وهوا را خشک می کند وباعث افت محصول می شود در هر صورت استفاده از بخار آب در سیستم های هوا ساز از این نظر که می توان دو عامل حرارت ورطوبت را در حد مطبوعی با حسگرهای خودکاری که در آنها تعبیه شده کنترل کرد نسبت به سیستم های دیگر برتری دارد از راه های دیگر برای کاهش مصرف انرژی در گرم کردن محل می توان به ایزوله کردن دیواره شمالی سالن کشت وچنانچه در یک منطقه آفتابی زندگی می کنیم باید دیواره های شرقی و غربی را هم ایزوله کنیم تا از نوسانات دمایی جلوگیری کنیم .

رطوبت ساز   

بیشتر پرورش دهندگان قارچ ازبخار آب برای تامین رطوبت مورد نیاز خود استفاده می کنند به این ترتیب که در سیستم های هوا ساز ، بخار آب از طریق نازل های مه پاش مخصوص که بعد از صافی و فن نصب شده وارد لوله های هوا رسانی به سالن شده و رطوبت لازم تامین می گردد . در روش دیگر می توان همچون کولرهای آبی ، هوا را ازمیان یک شبکه ضخیم جاذب ( همچون مواد سلولزی ) اشباع از آب گرم وسرد عبور داد برای تامین رطوبت نیز از دستگاه های بخور هم استفاده می کنند که روش کم هزینه و بسیار مناسبی برای انجام کار می باشد . که میزان رطوبت به مراحل مختلف کشت دراندازه های مختلف صورت می گیرد برفرض مثال در 24 ساعت اول که قفسه را آماده کردیم میزان رطوبت نزدیک به اشباع یعنی روی 95 تا 100 باشد که از روز اول تا روز 14 که میسلیوم سطح بستر را گرفته دما روی 20 تا 24 و رطوبت هم باید روی 85 تا 90 باشد .

روشنایی ، نور

بسیاری از قارچ های پرورش یافته برای تولید ته سنجاق و درنهایت نحو کلاهک خود درمرحله خاص به نور کافی نیاز دارند در حقیقت چنین قارچ هایی نور دوست بعد از طی یک مدت نسبتا طولانی درمحیط تاریک نیاز به یک شوک نوری دارد تا تحریکانه سنجاقی آنها صورت گیرد از این جهت تجهیز اطاق کشت به یک سیستم روشنایی کاملا یکنواخت در تمام سالن از اهمیمت خاصی برخوردار است از لامپهای فلوئورسنت آبی رنگ 140 W استفاده می شود که در فاصله هر 15 متر استفاده می شود که در روز 14 به بعد ه پنجه دوانی کامل شد نیاز به نور است که باید در روز 10 تا 16 ساعت احتیاج داریم که باید وقتی که گره های اولیه را مشاهده کردیم ( ایزومورت ) باید نور را تحت کنترل بگیریم . باید دقت کرد که از نور برای شک دارن استفاده می کنین تا پین ها به مرحله رشد کامل برسد .

تولید کمپوست

هدف از تولید کمپوست ایجاد یک محیط غذایی یکنواخت حاوی خصوصیات لازم جهت رشد و نمو میسلیوم قارچ و عاری از هرگونه عوامل رقیب باکتریایی ، ویروسی می باشد میسلیوم قارچ در انواع مختلفی از مواد گیاهی و کودهای حیوانی قادر به رشد ونمو می باشد که از ترکیب متناسب این گونه مواد با هم وگذراندن مراحل تجزیه وتخمیر ، ترکیبی همگن بدست آمده که مملو از حشرات و موجودات ذره بینی می باشد بسیاری از این موجودات بطور مستقیم با میسلیوم قارچ برای دستیابی به مواد غذایی رقابت کرده ومانع رشد آن می شوند با تولید کمپوست بسیاری از مواد غذایی مطلوب عوامل رقیب به تدریج حذف شده اما مواد غذایی مورد نیاز میسلیوم قارچ در یک منطقه خاص جمع آوری شده وبه مرور زمان بستر کاشت آماده پرورش قارچ گردد .

عوامل تهیه کمپوست : کمپوست به دو روش قابل تهیه است ، طولانی مدت وکوتاه مدت

1- مرحله اول : ه در آن آماده سازی کمپوست درهوای آزاد صورت می گیرد و شامل مراحل اولیه از جمله مخلوط کردن و تجزیه اولیه مواد خام می باشد .(فاز یک )

2- مرحله دوم : در محیط سر پوشیده و ویژه ای که برای این منظور طراحی شده (تونل پاستوریزه ) انجام می شود در این مرحله کمپوست حاصل از مرحله اول با بخار یا مواد ضد عفونی کننده دیگر بطور کامل پاستوریزه شده و آماده انتقال به بسترهای کاشت می گردد . ( فاز دو )

تعریف کمپوست ( بستر )

یک سری فعالیتهای میکروبی است که طی آن مواد عالی تجزیه شده وآماده برای انجام کار وپرورش قارچ می باشد .

جزء های اصلی تهیه کمپوست ( بستر )

1- منبع کربن : کاه وکلش : که حاوی هیدرات کربن ، سلولز، و تمامی مواد غذایی مورد نیاز قارچ می باشد کاه گندم حاوی 36 درصد سلولز ، 25 درصد پنتوسان و 16 درصد لیگنین می باشد سلولز و پنتوسان هیدراتهای کربنی هستند که از تجزیه آنها قندهای ساده بوجود می آید .

2- منبع نیتروژن : حاوی کود اوره و کود مرغی که کود مرغی تامین کننده 5 تا 10% ازت نیتروژن می باشد مواد معدنی : گچ خام ( ژیپس ) که مانع از بهم چسبیدن کمپوست می شود و که در مرحله تخمیر بسیار موثر است (aco92H2O)

3- مکمل : شامل سبوس ، ملاس چغندر و …

کمپوست سازی به دو روش انجام می گیرد : طبیعی ، مصنوعی

تعریف طبیعی : از طبیعی دیگر برای تهیه کمپوست سازی انجام نمی گیرد چون در این روش که یک روش قدیمی است از کود حیوانی که شامل کود اسب است استفاده می شود کود اسب به لحاظ اینکه مدت زیادی زیر پای اسبها کوبیده می شود فیبرکاه آن کاملا از هم باز می شود غشا مومی سطح کاه نیز از بین رفته است و نیز تحت تاثیر اوره و مدفوع حیوان کاملا نرم شده برای خیس خوردن به مدت زمان زیادی نیاز دارد .

فرمول طبیعی : 1 تن کود + 350 کیلو سبوس + 3 کیلو اوره + 30 تا 40 کیلو ژیپس

در مرحله کمپوست سازی یک سری فعالیت هایی انجام می شود که به آن اشاره   می کنیم .

ش 1 – قسمت مرکزی است ه به آن اسیدی گفته می شود که مرحله تخمیر را انجام می دهد .

ش 2 – قسمت مغز : که روی لایه مرکزی قرار دارد که وظیفه تامین کردن گرمای روی لایه مرکزی را به عهده دارد .

ش 3 – لایه گرم : که نگه دارنده گرما بر روی دو لایه زیرین است که گرمای مورد نیاز را تامین کرده و باعث بوجود آمدن یک تخمیر کامل در مرحله انجام کار می شود که باعث فعالیت میکروارگانیسمهای موجود در داخل کمپوست می شود که باعث تجزیه کاه و کلش می شوند .

ش 4 – لایه سرد : که به صورت یک پوششی بر روی بستر است .

در قسمت مرکزی که اسیدی باید میزان دمای داخل آن روی 70 تا 75 باشد تا مرحله تخمیر صورت گیرد قسمت مرکزی دارای PH خنثی رو به باز است که دارای اسید ضعیف است 8- 5/3 است .

در تولید کمپوست طبیعی و مصنوعی تفاوت زیادی وجود ندارد از لحاظ مواد غذایی با یکدیگر برابر هستند ولی به دلیل ورود و خروج هوا کمپوست مصنوعی در سطح بالایی قرار دارد .

آب وهوا

در فرایند کمپوست سازی آب نقش مهمی دارد بطوری که تا روی میزان فعالیت میکروبی را تنظیم و کنترل می نماید و این فعالیت نیز به نوبه خود تعیین کننده میزان حرارت تولیدی درون کمپوست که باعث تحریک بعضی موجودات ذره بینی ازجمله اکتیفومیست ها می گردد این گونه موجودات برای فعالیت خود علاوه بر حرارت و آب واکسیژن کافی نیاز دارد بین مقدار آب و اکسیژن رابطه معکوس وجود دارد بدین معنی هر چه مقدار آب کمپوست بالا باشد یعنی رطوبت در اندازه 75 باشد به همان اندازه مقدار هوا و تخلخل کمپوست نیز کمتر خواهد بود و برعکس هر چه مقدار آب درون کمپوست کمتر باشد 67 % مقدار هوای موجود کمپوست افزایش می یابد .

سالن تهیه کمپوست

سالنی که برای این کار استفاده می شود باید سر پوشیده باشد کوچک بودن و بزرگی سالن مهم نیست سالن باید کاملا سر بسته و کف سالن سیمانی باشد و دارای شیب کافی و استاندارد باشد در بیشتر سالنها در قسمت پایین شیب از حوضچه استفاده می کنند تا آب اضافی کمپوست را به داخل حوض هدایت کنند تا از آب اضافی برای مرحله ها خیساندن و سیراب کردن کمپوست دوباره استفاده می شود چون دارای مواد غذایی بسیار زیادی می باشد .

روش تهیه کمپوست به روش طولانی مدت

ابتدا کلاش را روی زمین با همان سطح صاف پهن می کنند بعد روی آن آب می ریزند تا کاملا خیس شود اگر مکانی برای خیساندن وجود دارد مثل استنر باید کلاش را به مدت 7 تا 8 ساعت داخل استنر استراحت دهند تا خیس شود . بعد از اینکه کلاش را خیس کردیم و مقدار رطوبت به 75% رسید یعنی کلاش به مرحله اشباع رسیده کلاش را به صورت لایه به لایه روی زمین پهن می کنیم و مقدار کودی را که برای تهیه کمپوست در نظر گرفتیم به صورت لایه روی کلاش می ریزییم و کود اوره را هم به همین صورت اضافه میکنیم ولی ژیپس را اضافه نمی کنیم بعد که تمامی این مراحل را انجام دادیم می گذاریم درهمان اندازه 1 متر در 1 متر که درست کردیم بماند بهتر است که برای استراحت دادن کلاش یا همان مرحله روی هم ریختن از گوشه دیوار استفاده شود چون باعث می شود هوا کمتر به داخل کمپوست نفوذ کند و رطوبت را حفظ می کند بعد که 4 روز از انباشته کردن توده گذشت آنرا بهم می زنیم که نوبت به مرحله قالب زنی برسد در تهیه کمپوست به روش طولانی مدت هر 4 روز صورت می گیرد .

قالب زنی تهیه کمپوست

اندازه قالب ها باید 5/1 در 5/1 باشد قالبها را میتوان از چوب یا ورقهای گالوانیزه درست کرد بعد که قالبها را بستیم باید مواد آماده را داخل قالب بریزیم و آنها را با استفاده از چهارشاخ کاملا فشرده کرد بعد میگذاریم تا 4 روز درهمین حالت بماند . دومین مرحله قالب زنی در روز 8 صورت می گیرد که در این روز قالب را باز کرده و آن را بهم می زنیم اما برای اینکه رطوبت بستر را اندازه بگیریم باید مقداری از کمپوست را داخل دست فشار دهیم اگر از آن آب بچکد احتیاجی به آب ندارد ولی برعکس آن احتیاج به آب دارد باید دقت کرد که همان طور که لایه به لایه کمپوست را به هم می زنیم آب را هم به همان صورت بوسیله آبپاش اضافه می کنیم به این دلیل کمپوست را بهم می زنیم که کمپوستی که اکسیژن خود را از دست داده و وارد مرحله بی هوازی شده یعنی حرارت توده کم شده و حرارت مورد نیاز فعالیت میکروبی به 70 تا 75 درجه سانتیگراد بدست نمی آید .برای جلوگیری از این حالت باید طی مراحل تهیه کمپوست چندین مرتبه توده کمپوست را زیرو رو می کنیم و دوباره قالب زنی را شروع می کنیم بهم زدن کمپوست باعث بوجود آمدن تغییراتی چون :

1- تهویه توده کمپوست و جلوگیری از تولید کمپوست بی هوازی

2- جبران آب تلف شده از طریق تبخیر

3- مخلوط  کردن و افزودن مکمل های مورد نیاز

4- مخلوط کردن کامل کمپوست و جلوگیری از تجزیه ناهمگن ومنطقه ای آن

قالب زنی سوم در روز 12 صورت می گیرد که همان مراحل قبلی را انجام می دهیم اما در مرحله سوم امکان چسبندگی توده به همدیگر است که باید به آن ژیپس را اضافه کرد به همان صورت لایه به لایه به این دلیل از ژیپس استفاده میکنیم چون باعث خروج گاز آمونیاک تولیدی به توده اضافه می نماید و همینطور اضافه کردن دیگر مکمل ها مثل ژیپس انجام میگیرد قالب زنی چهارم در روز 16 صورت می گیرد که دوباره قالب را به هم می زنیم ودوباره همان منین قالب را انجام می دهیم اما در قالب زنی 5 که در روز 20 صورت می گیرد به دلیل اینکه کمپوست مرحله تخمیر را به خوبی انجام داده یعنی رطوبت و دما به طور یکسان بوده و به دلیل فعالیت میکروارگانیسمها تجزیه به خوبی انجام شده کمپوست بوی ترشیدگی می گیرد که باعث تجمع حشرات خواهد شد پس در این مرحله باید از مالاتیون استفاده کرد ( هر 20 لیتر آب + 40 سی سی مالاتیون ) به صورت لایه به لایه می ریزیم بعد دوباره قالب را می بندیم میگذاریم تا 4 روز بماند یعنی در روز 24 که کمپوست را باز میکنیم باید یک بوی شیرین و مطبوعی به مشام برسد اما گفتیم این تهیه کمپوست قدیمی است وزیاد مورد استفاده قرار نمی گیرد چون استریل نشده است ویک سری میکروارگانیسم در کمپوست فعالیت دارد .

در تهیه کمپوست مقدار اندازه آمونیاک ومیزان کربن و ازت CN بسیار مهم است . چون تولید آمونیاک لازمه بوجود آمدن کمپوست است هیدرات کربن و ازت باید به اندازه قابل استفاده میکروبهای موجود در توده کمپوست است در واقع آمونیاک محصول فعالیت میکروب روی پروتئین موجود در مکملهای غذایی است و ازت مورد استفاده میکروب را تامین می کند فعالیت میکروبی همچنین مقدار معینی آمونیاک را به صورت لیگنین که سرشار از ازت تعیین میکند وقسمت بلا استفاده آمونیاک را به صورت گاز رها میکند در تمام مراحل آماده سازی کمپوست ( همان مرحله اول ) باید بوی آمونیاک را احساس کرد که در مرحله پر کردن ( درآخر مرحله دوم ) این بو به اوج می رسد و کم کم از بین می رود و تعادل cn هم نقش بسیار مهمی دارد برای اینکه کمپوستی که نسبت متعادلی بین کربن و ازت برخوردار است که دارای رشد میکروبی مطلوبی است و اگر کربن و ازت نامتعادل باشد باعث کند شدن و توقف رشد میکروبی میشود مقدار این نسبتها در مرحله ساخت کمپوست باید 1/25 و در مرحله پر کردن 1/20 و در مرحله آخر که همان اسپان زنی است 1/17 است ، اگر آمونیاک بیش از حد در کمپوستی که غنی شده باشد باعث می شود که تغییراتی در ساخت فیزیکی کمپوست به وجود آید و کیفیت غذایی را پایین می آورد ومحیط نامناسبی را برای رشد میسلیوم بوجود می آورد .

تهیه کمپوست به روش کوتاه مدت

روش کوتاه مدت برخلاف طولانی مدت یک روش کاملا سریع و استریل شده و با صرفه برای تولید می باشد و برعکس طولانی مدت برای استفاده دارای دو مرحله انجام کار می باشد و فاصله زمانی انجام کارها سه روز می باشد و روش قالب زنی به دو مرحله فاز 1 و فاز 2 صورت می گیرد .

در روش کوتاه مدت برای آماده سازی کمپوست باید کلاش را برش زد به اندازه 10- 8 سی سی . برای اینکه هم رطوبت را زود جذب می کند یعنی سیراب می شود و دیگر اینکه بهتر تخمیر می شود چون کلاش در این قسمت برش زده می شود پس به دلیل تبادل هوایی خوب جزء گرده هوازی قرار می گیرد .

برحسب موجودات ریزی که در اثر اکسیژن بوجود می آید به دو قسمت تشکیل می شود :

1- گروه هوازی : که برای رشد و بقا نیاز به اکسیژن دارد و ماده آلی را به سرعت تجزیه می کند ، co₂ آب و حرارت تولید می کند .

2- گروه غیر هوازی : برای رشد وبقای خود نیاز به اکسیژن ندارد و مقداری از مواد آلی را به کندی تجزیه می کند و به علاوه  co₂ وآب مقداری اسیدهای آلی و چند نوع گاز بوجود می آورد میکروب بی هوازی در مقایسه هوازی حرارت کمتری تولید می کند . کلاش خیس خورده را پهن کرده و کود و اوره را به همان صورت لایه به لایه روی هم می ریزیم  و میگذاریم تا 3 روز بماند بعد قالبها را آماده کرده و بعد از 3 روز قالب زنی را آغاز میکنیم مرحله دوم روز 6 است که قالب را به هم می زنیم تا مقدار رطوبت را تامین کنیم که اگر به آب احتیاجی بود به آن آب را اضافه می کنیم مرحله سوم روز 9 است به همین صورت انجام می گیرد ولی قالب زنی چهارم روز 12 که مرحله اضافه کردن ژیپس است قالب زنی پنجم روز 15 است که مرحله اضافه کردن مالاتیون به دلیل حمله حشرات است . بعد از اضافه کردن مرحله استراحت دادن کمپوست به مدت 3 روز است که روز 18 مرحله اتمام کمپوست است که به مرحله استریل کردن یا همان پاستورازیسیون است .

ابزارهای مرحله کمپوست سازی

1- کف سالن : محیط کف سوله کمپوست سازی باید سخت و سیمانی باشد تا کارکردن روی آن راحت بوده و از نفوذ آب به درون زمین جلوگیری کند.

2- تراکتور یا بیل مکانیکی : از این وسایل به دلیل زیاد بودن کمپوست استفاده میکنند.

3- قالب : از تخته چند لایه یا الوارهای ضخیم استفاده می کنند .

4- چهارشاخ : جهت زیرورو کردن و قالب زنی در مقیاس کوچک

5- بیل پارویی : برای پخش کردن مکمل

6- شیلنگ آب یا آب پاش برای آب دادن

7- دما سنج و رطوبت سنج برای اندازه گرفتن

کمپوست در پایان کار دارای یک سری خصوصیاتی است که بعد از پاستوریزاسیون کامل تر می شود .

1- رنگ کمپوست قهوه ای تیره است .

2- کلش بلند است و با کمی فشار دادن می شکند

3- با فشردن کمپوست در دست بین انگشتان کمی خیس میشود

4- ازکمپوست بوی تند آمونیاک به مشام می رسد

5- روی کمپوست لایه سفید رنگی از اکتینومیست بوجود می آید

6- مقدار ازت در کمپوست مرغی 1 تا 5 % است ولی در کلش ( مصنوعی ) 7/1 % است .

خصوصیات اتاق پاستوریزاسیون

1- عایق بندی مناسب : ضریب مقاومت عایق دیوارها را 19 و سقف را 30 در نظر بگیریم .

2- درها کشویی یا تخته ای : یعنی کاملا بسته شود و مانع نفوذ حشرات شود

3- تهویه : شامل فنهایی که با سرعت متفاوت داشته باشد یعنی به طورکلی هر فن قدرت جابه جایی یک متر مکعب هوا را در دقیقه به ازای یک متر مکعب سطح کشت را داشته باشد

4- دریچه های ورودی هوا را می توان با صافی یا طوری بست که از ورود حشرات ریز جلوگیری کند

5- طرف مقابل دریچه ها ورود هوای تازه دریچه های تخلیه هوا که تحت فشار هوا کار میکند قرار دارند دریچه ها باید از محیط داخل جدا بوده ودارای توری باشد تا بتوان در صورت لزوم از آنها استفاده کند

6- استفاده از بخار برای افزایش دمای اتاق میتوان لوله های بخار را در کف اتاق و امتداد دیوار قرار داد تا بتوان بخار را به درون اتاق وارد کرد

مراحل پاستوریزاسیون

الف) مرحله پاستوریزاسیون کپوست در روش فاز 1

کمپوست را بعد از روز 18 به هم می زنیم بعد آنها را داخل سالن می کنیم به اندازه 30 سانت کنارهم قرار می دهیم برای اینکه وقتی که سالن را گرم میکنیم اندازه های طوری باشد که توده ها از گرمای یکدیگر استفاده کنند ولی زیر آنها باید به اندازه 30 سانت فاصله بدهیم تا هوا وگرما به راحتی جریان داشته باشد و باید تمامی سالن را ببندیم تا سالن را به وسیله بخار وشوفاژ گرم کنیم .

در روش فاز 1 گرما را باید روی 54 – 52 کنترل کنیم بعد سیستم گرما را خاموش می کنیم به مدت 2 تا 4 روز میگذاریم تا در همین حالت بماند بعد از این چند روز باید دما را روی 60 – 59 برسانیم تا استریل کنیم که در این مرحله تمامی میکروبها از بین رفته باید به مدت 8 ساعت در دمای 60 – 59 نگه داریم بعد هر 2 ساعت دما را پایین بیاوریم تا دوباره به همان 54 – 52 برسد بعد که مرحله استریل به پایان رسید باید در دمای 54 – 52 به مدت 5 روز نگهداری کنیم بعد سالن را کاملا باز می کنیم بعد از 5 روز کمپوست باید دمایی به روی 25 – 24 به صورت تجربی و 30 درجه به صورت علمی است .

ب ) مرحله پاستوریزاسیون کمپوست در روش فاز 2

بعد از اینکه 18 روز تمام شد کمپوست ها را روی هم انباشته وبه صورت ردیف در ارتفاعی در حدود 30 سانت می چینیم بعد دما را یکدفعه به روی 58 – 57 گرمای داخل سالن ولی دمای داخلی کمپوست 63 – 62 است به مدت 8 – 4 معمولا تا 6 ساعت کفایت میکند چون تا 8 ساعت باعث سوختگی وپوسیدگی کمپوست می شود بعد دما را به مدت 2 ساعت به 2 ساعت پایین می آوریم تا به روی 48 – 46 برسد به مدت 4 تا 6 روز در این دما نگه میداریم بعد از این چند روز به صورت تجربی دما روی 24 – 20 و علمی به صورت 30 که نشان دهنده یک کمپوست کامل می باشد باید توجه داشت در مرحله فاز 1 و 2 میزان بازدهی 10% تفاوت دارد .

خصوصیات کمپوست آماده کشت ( بعد از پاستوریزاسیون )

1- بوی تند وزننده نداشته باشد یک بوی مطلوب شبیه بوی علف تازه و شیرین بدهد

2- بوی آمونیاک آن کاملا از بین رفته باشد

3- PH کمپوست زیر 8/7 باشد معمولا به روی 5/7 باشد

4- کلاش تیره رنگ باشد یعنی قهوه ای شکلاتی باشد

5- نرم شده و میتوان آن را به راحتی از هم جدا کرد

6- وقتی کمپوست را فشار می دهیم شکل خودش را حفظ کند

7- مقدار رطوبت کمپوست مصنوعی 68 – 67 و کمپوست طبیعی 66 – 64 باشد

8- مقدار ازت 3/2 در صد و نسبت کربن به ازت 1/17 باشد .

روش پر کردن بستر

در روش قفسه ای وجعبه

1- پرکردن سریع بستر برای به حداقل رساندن اتلاف گرمایی کمپوست

2- اگر درهنگام پر کردن کمپوست خشک باشد باید آنرا کمی مرطوب کنیم

3- تمامی جعبه ها یا قفسه ها را باید به یک اندازه پرکرد

4- پس از پر کردن بستر باید کف سالن را با آب یا مایع ضد عفونی بشوییم

5- از کمپوست دارای کاه وکلش مناسب ( اندازه – رنگ – بو ) با عمق مناسب و متراکم استفاده کنیم

خاک پوششی

پوشاندن سطح بستر با یک لایه از مواد مرطوب و برخوردار از خواص ساختاری ویژه را اصطلاحا خاک با لایه پوششی گویند خاک پوششی خاکی است که تشکیل شده است از شن ، رس ، لوم که دارای PH 8-7 خنثی به باز است که به آن هیچ نوع مواد غذایی اضافه نمی کنند چون باعث آلودگی می شود نه باید نرم باشد ونه سفت بیشتر از 1 سانت هم نباید به هم چسبیده باشد اندام باردهی برای مرحله زایشی رویشی یا همان مرحله باردهی از این خاک به عنوان یک تکیه گاه استفاده می کنند .

نقش خاک پوششی

1- محافظت از خشکیدگی بسترهای کشت : به دلیل اینکه سطح بستر مستقیما با هوای اطراف در تماس است باعث خشکیدگی می شود با پوشاندن سطح کشت توسط یک لایه مرطوب می توانیم از میسلیوم در برابر خشک شدن و هدر رفتن رطوبت بستر تا حد امکان جلوگیری کنیم .

2- ایجاد محیط مرطوب ومناسب : خاک پوششی ترکیبی از مواد لازم برای رشد شبکه میسلیومی می باشد که باعث می شود میکروکلیمهای مرطوب ایجاد شود ودرون لایه پوششی تقویت کننده رشد میسلیوم می باشد

3- ایجاد ذخیره آب برای رشد قارچ : برای اینکه ته سنجاقی تبدیل به قارچ شود شدیدا احتیاج به آب دارد خاک پوششی رطوبت را نگه می دارد و باعث می شود آب مستقیما به داخل کمپوست نفوذ نکند و باعث می شود قارچ رشد خوبی داشته باشد .

ترکیبات خاک پوششی

• شن : ذرات درشت (mn 5/0 – 2 ) با نفوذ هوایی زیاد و تهویه بالا آب کمی را نگه می دارد و زودتر خشک می شود .
• رس : ذرات ریز به هم چسبیده که دارای منافذ هوایی و ذرات آب به راحتی به خاک می چسبد.
• لوم : ترکیبی از شن و رس بوده ، خاک رس لومی بهترین خاک برای پوشش بستر قارچ دکمه ای است که رطوبت بیشتری را در خودش نگه میدارد

روشهای ضد عفونی خاک پوششی

• استفاده از فرمالین 37 % :

روی یک سطح صاف پهن میکنیم به قطر 5 سانت می ریزیم بعد فرمالین 37 % را با استفاده با آب به صورت آبپاش به روی خاک می پاشیم بعد روی آن را با پلاستیک می بندیم تا 2 تا 3 روز میگذاریم در دما 18 – 16 درجه بماند تا ضد عفونی شود

2- استفاده از بخار آب :

که با استفاده از دیگ بخار به مدت 6 ساعت در دمای 60 درجه ضد عفونی می کنیم

3- استفاده از گاز کلر:

که بهترین روش برای ضد عفونی در کل دنیا است در این روش از یک قالب 30 در 30 استفاده میکنیم بعد با استفاده از دستگاه میله هایی را به اندازه 10 سانت داخل خاک فرو می بریم بعد در هر 30 سانت 5/3 متر مکعب گاز رها می کنیم فرمولی برای طرز تهیه خاک پوششی : خاک تحتانی زمین کشاورزی قسمت 30 سانت لایه زیرین خاک + ماسه برای ضد عفونی خاک باید از مالاتیون استفاده کرد بعداز یک روز خاک به دست آمده را با فرمالین 37% ضدعفونی می کنیم چون اگر ضدعفونی خاک پوششی خوب نباشد مهمترین منبع فعالیت میکروب وبیماری در میسلیوم قارچ وکمپوست خواهد بود

عمق لایه پوششی برروی بستر

عمق لایه بستگی به میزان بستری که در داخل قفسه یا جعبه ای که کشت می کنیم دارد معمولا اگر عمق بستر 20- 15 سانتی متر باشد ما لایه ای به ضخامت 5-3 سانتی متر می ریزیم و اگر عمق بستر 20 سانت باشد لایه به ضخامت 5-4 سانت می ریزیم که معمولا به صورت علمی عمق لایه پوششی بر روی بستر 3 سانتی متر است 

رطوبت لایه پوششی ورشد میسلیوم

رطوبت درون لایه پوششی تاثیر مستقیمی بر وسعت میسلیوم قارچ دارد .

• رطوبت لایه پوششی : میسلیوم قارچ در یک لایه پوششی مرطوب از پنجه زنی مناسب ودر نتیجه فعالیت مطلوب برخوردار می باشد شبکه میسلیومی مزبور با جذب آب co2 واکسیژن از اطراف لایه پوششی رشد می کند این گونه رشد میسلیوم را می توان از طریق رشته های سفید رنگ ضخیم که بعدا به رشته های کوچکتر وظریفتر تقسیم میشود میتوان شناخت .
• خشک شدن بیش از حد لایه : در یک لایه خشک میسلیوم های ریشه ای کم ودر عرض میسلیوم های از نوع موئینه بسیار زیاد میباشد این شبکه موئینگی به سرتاسر لایه پوششی نفوذ می کند وسفت وسخت می شود وغیر قابل نفوذ در برابر جریان آب می شود ودر لایه غیر قابل نفوذ که بر اثر خشکی روی لایه پوششی تشکیل می شود ته سنجاقی کم ویا هیچ ته سنجاقی دیده نمی شود وعلاوه بر خشکی عامل دیگری چون در صد co2 بالا رفته ویا درصد رطوبت بالا نیز باعث بروز چنین لایه غیر قابل نفوذ متراکم میسلیوم می شود .
• لایه بیش از حد مرطوب : در یک لایه اشباع از آب میسلیوم ها خشن ورشته ای شده پنجه زنی آنها بسیار کم ومنافذ موئینه آنها بسیار کم می شود رشد میسلیوم کند وتنگ می شود ودر نهایت بیشتر سطح لایه پوششی غیر کلونیزه می ماند .

برای ایجاد ته سنجاقی 2 عامل وجود دارد که عبارتند از

مرحله اول : آماده سازی : بعداز پوشاندن بستر برای ایجاد رشد یکنواخت ویک دست میسلیوم ها در سطح لایه پوششی یک سری نکات را باید رعایت کرد بعداز رشد کامل میسلیوم در اطراف لایه پوششی واطاق رشد به وجود می آید .

• حفظ رطوبت خاک پوششی
• تخلخل وزبری مناسب خاک پوششی ( %40 )
• میزان رطوبت نسبی اطاق رشد در حد لازم ( %95 )
• تاریکی کامل محیط کشت

مرحله دوم : تغییر شرایط محیطی

هنگامی که کف تمام شیارهای لایه پوششی پوشیده از میسلیوم گردید تولید کننده می تواند مقدمات تشکیل ته سنجاقی را طی 3-2 روز فراهم کند .

• کاهش دمای هوای محیط وبستر کاشت تا مقدار مطلوب برای بار دهی
• حفظ رطوبت در حدود %95
• کاهش مقدار co2 اطاق با تهویه هوای تازه
• هر 10 الی 12 ساعت لامپ ها را روشن وخاموش کنیم . یعنی 10 الی 12 روشن و10 الی 12 خاموش

عوامل محیطی

درجه حرارت : در طی رشد رویشی بستر کاشت را باید در دامنه حرارتی مطلوب قرار داد اما با تغییر رشد رویشی اهمیت دمای بستر کاهش یافته ودمای هوا عامل کنترل کننده به شمار می رود مدت زمان رسیدگی دکمه های قارچ عمدتا تحت تاثیر دمای هوای اطاق رشد می باشد . تولید کننده قادر است هر یک از مراحل ( رشد رویشی وزایشی ) را کند یا سرعت ببخشد که بسته به آن کل مدت پرورش قارچ تعیین می شود هر چند بار افزایش دمای بستر افزایش تولید co2 ورشدو تکثیر سریع آفات وبیماری را خواهد داشت تولید کنندگان قارچ دکمه ای باید 48 ساعت قبل از برداشت های اول ودوم دمای هوای محیط را کاهش می دهند وبعداز برداشت 1 و2 دما را بالا می برند تا محصول چین های بعدی سریع تر برسد .

جریان هوا

در طی مراحل اولیه پیدایش ته سنجاقی ها هوای تازه باید ضمن تهویه مطلوب وارد اطاق شود تا گازهای متابولیکی تولید شده توسط میسلیوم قارچ ها را دفع نماید هر چند بعداز کاهش ورشد رویشی تولید این گونه گازها کم می شود اما با رسیدن قارچ ها تولید co2 افزایش می یابد که جهت رفع آن به تهویه بیشتر وپیوسته نیاز خواهیم داشت که تعداد دفعات تهویه به نسبت هوا / بستر کاشت ونیاز co2 گونه زراعی قارچ بستگی دارد .

برداشت

روش برداشت تک تک قارچ تاثیر زیادی بر محصولات دیگر خواهد داشت طی برداشت باید سعی کرد که آسیب وارده به ته سنجاقی های دیگر وخاک پوششی کمتر باشد همیشه تعدادی ته سنجاقی در نزدیکی قارچ های رسیده قرار دارد که اگردر هنگام چیدن مراقب نباشیم وبه آنها آسیب برسد بهترین مورد برای حمله حشرات وعوامل بیماری زا است در هنگام برداشت بهتر است که 24 ساعت قبل از برداشت قارچ را آبیاری نکنیم چون باعث می شود قارچ ها شکل وبافت خود را حفظ کرده ویک دست شوند وماندگاری قارچ هم بیشتر می شود .

روش های برداشت

1- استفاده از یک سبد وچاقوی تیز : قسمت پایین ساقه را می گیریم وکمی آن را به اطراف پیچ می دهیم بعد آن را به طرف بالا می کشیم در ضمن سبدی که برای چیدن استفاده می شود بیشتر از 5 کیلو نباید جا بگیرد چون بیشتر باشد باعث له شدن قارچ ها می شود .

2- قارچ را از پایین ساقه با یک چاقوی تیز از محل تماس ساقه با خاک پوششی می بریم .

• قارچ هایی را که به صورت خوشه ای یا کپه ای رشد کرده اند باید به صورت تکی چید که به قارچ های نارس دیگر آسیب نرساند

ماندگاری قارچ

قارچ را می توان تا 48 ساعت تا 3 روز در دمای 20 درجه نگه داری کرد ودر دمای 4 درجه بالای صفر تا 2 هفته ماندگاری دارد .

خصوصیات قارچ های برداشتی

قارچ ها را به 3 دسته می توان تقسیم کرد :

1- درجه 1:قارچ دکمه ای   2- درجه 2:قارچ فنجانی   3- درجه 3:قارچ چتری

قارچ دکمه ای : در این نوع قارچ پرده به کلاهک کاملا چسبیده است که باعث می شود تیغه لامل دیده نشود اندازه کلاهک دراین قارچ 6 – 3 واندازه ساقه هم باید 2 سانتی متر باشد .

قارچ فنجانی : پرده کلاهک در حال باز شدن است وکلاهک کمی بزرگتر شده است واندازه ساقه 7 – 5/2 سانتی متر است وکلاهک هم 6 – 3

قارچ چتری : در این نوع قارچ کلاهک کاملا باز شده است واندازه کلاهک 8 – 3 سانتی متر و اندازه ساقه هم  3- 5 / 2 شده است که از نظر کیفیت در سطح پایینی قرار دارد .

بسته بندی قارچ

بهترین روشی که برای این کار مورد استفاده قرار می گیرد از ظرف های رنگی ومتنوع است مثل ظروف پایه دار کره ای اندازه بسته بندی به غیر از روش فله ای برای ظرف در اندازه 90 – 450 – 225 گرم است ودر آخر باید زیر ظرف را چند سوراخ ایجاد کرد تاباعث خرابی قارچ نشود یعنی باعث تبادل هوایی شود ومانع از عرق کردن شود .

روش های نگهداری قارچ

1- خشک کردن  2- منجمد کردن   3- کنسرو کردن  4- شور کردن   5- ترش کردن  6- بلنج کردن   7- مربا کردن

الف ) خشک کردن : به دو روش سنتی ومکانیزه تهیه می شود

روش سنتی : که به همان صورت قدیمی خشک کردن در هوای آزاد می باشد .

مکانیزه : که به چهار روش تقسیم می شود .

1- جابجایی هوا   2- سطوح گرم   3- خلاء    4- انجماد

در روش خشک کردن برای خشک کردن قارچ را خیس نمی کنیم برای تمیز کردن قارچ از یک دستمال نمدار استفاده می کنیم چون اگراز آب استفاده کنیم باعث خرابی قارچ می شویم وبرای خشک کردن از نور استفاده نمی کنیم چون باعث از بین رفتن بوی خوب قارچ می شود پس به ندرت آب داخل قارچ گرفته می شودکه طی 10 – 7 روز خشک می شود .

جابجایی هوا : در این روش قارچ را برش می زنیم بعد آنرا داخل دستگاهی قرار می دهیم که حرارت غیر مستقیم داشته باشد ومحیط را گرم کند که باعث خشک شدن قارچ می شود .

سطوح گرم : در این روش باید حرارت به صورت غیر مستقیم از زیر به قارچ داده شود که باعث می شود رطوبت قارچ گرفته شود و به صورت آرام آرام خشک شود .

خلاء : که بهتـــرین روش برای نگهداری است . که خود به 3 روش تقسیم می شود: ( حلزونی )

1- قفسه ای     2- نواری      3- مداوم

1- قفسه : از یک اطاقی استفاده می کنیم وهوای داخل آن را میگیریم بعد شروع به قفسه بندی می کنیم

2- نواری : قارچ ها را روی نوار قرار می دهیم که به صورت مداوم در حال چرخش است که یکی از پر هزینه ترین روش ها است

3- مداوم : از دستگاهی استفاده می کنند که داخل آن را خلاء ایجاد کرده اند بعد آن را می چرخاننند تا با این روش رطوبت را از قارچ خارج کنند .

ب ) انجماد : در این روش دما را یکدفعه روی 40 درجه می رسانند چون اگر کم کم پایین بیاوریم باعث به وجود آوردن بلورهایی در داخل کلاهک می شویم که باعث خرابی قارچ می شود.

منجمد کردن : در این روش از ازت مایع ( نیتروژن مایع ) استفاده می شود که دما را 196- درجه سانتی گراد به مدت یک ثانیه یخ می زنند بعد آن را از دمای منجمد بیرون می آورند ودر دمای 40- 30- نگه میدارند .

ج ) کنسرو کردن : که یکی از بهترین روش های نگهداری قارچ است .

در روش کنسرو کردن قارچ را به مدت 8-7 دقیقه شستشو میدهیم بعد قارچ را برش می زنیم بعد وقتی مواد مخلوط شده به حالت جوش رسید باید نمک را اضافه کنیم بعد قارچ را به مدت 7-5 دقیقه در این محلول می جوشانیم از اسید سیتریک استفاده می کنیم برای اینکه رنگ قارچ را ثابت نگه می دارد بعداز اینکه جوشید یکدفعه روی آن را آب سرد میریزیم تا حالت خودش را حفظ کند .

ج ) بلنج کردن : قارچ را داخل آب نمک 6 دقیقه می جوشانیم برای اینکه دوام وماندگاری طولانی داشته باشد .

د ) مربا کردن : قارچ را برش میزنیم به اندازه یک دقیقه داخل آب می جوشانیم بعد به آن شکر اضافه می کنیم – در روش دیگر اول شیره را درست می کنند بعد قارچ را به آن اضافه می کنند .

بیماری ها

راههای انتقال بیماری

1- ضد عفونی : شامل آماده سازی محیط کشت ( آگار وبذر ) جوانه زنی هاگ

2- تهیه کمپوست : مواد خام ، خصوصیات کمپوست در مراحل فاز 1 و2

3- اسپان زنی : نحوه پنجه دوانی اسپان در کمپوست ومحیط کشت

4- خاک پوششی : کاربرد خاک پوششی

5- مرحله رشد ونمو خاک : مرحله ظهور ته سنجاقی تا پایان دوره کاشت

بیماری ورتیسلیوم

از بیماری های مهم قارچی در ایران در اثر این بیناری محصول شدیدا خسارت می بیند اگر بیماری کنترل نشود ظرف مدت 2 تا 3 هفته کل محصول از بین می رود .

علائم بیماری ورتیسلیوم

1- حباب خشک   2- لکه ها وزخم های بافت مرده    3- ترکیدن وکنده شدن پوسته پایه

الف ) حباب خشک : لکه قهوه ای

انگل شایع کلاهک ها می باشد درطی دوره کاشت تحت تاثیر رطوبت بالا همراه با تهویه نامناسب وکافی نبودن هوا پدید می آید وتوسعه می یابد دردامنه وسیعی از دمای هوا رشد ونمو می یابد ( دمای 16 درجه بالاتر) عامل بیماری ورتیسلیومی به مقدار فراوان در خاک وجود داشته و ازطریق مواد کمپوست سازی لایه پوششی وارد محیط می شود .

دلیل به وجود آمدن :

از طریق مناطق آلوده و توسط برداشت کنندگان محصول حشرات ومگس آبیاری قارچ آلوده باعث انتشار اسیدهای این عامل می شود .

علائم بیماری :

قارچهایی که تازه تحت تاثیر این عامل قرار گرفته اند را میتوان با لکه ها یا خطوط قهوه ای رنگ برروی مناطق تحتانی یا فوقانی ساقه و نیز برروی کلاهک سلول هایی شناسایی کرد .

راه مقابله :

رعایت اصول بهداشت اجرای عملیات مناسب ودرست برداشت وتمیز کردن محیط حذف یا جدا سازی کشت های آلوده و افزایش تهویه هوا کاهش رطوبت و حذف نابودی مگس وکنه

ب ) لکه ها وزخمهای بافت مرده :

در تمامی مراحل رشد قارچ این علائم ظاهر می شود لکه ها به صورت نقاط آب سوخته و به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری یا قهوه ای روشن با حالت نامنظم برروی کلاهک .

ج ) ترکیدن وکنده شدن پوست پایه:

که به دلیل رطوبت کم و دمای بالا بوجود می آید که به صورت ایجاد شکاف در سطح کلاهک بوجود می آید که ادامه پیدا می کند تا به پایه می رسد و قسمت پایه باد میکند و به شکل پوسته پوسته بوجود می آید

راه مقابله

از قسمت زایشی به بعد پیدا می شود که از مرحله خاک پوششی که به کمپوست اضافه می کنیم ( از فرمالین دردمای 20 درجه ) چون که تبدیل به گاز می شود بهتر است دماروی 18 – 16 باشد می توان از قارچ کش ( پروکلراز منگنز ) استفاده کرد اگردردوره بعد دوباره پیدا شد دیگر از سم و قارچ کش استفاده نمی کنیم .

بیماری دنبلان کاذب

عامل این بیماری از کپک ها بوده به همین دلیل به آن کپک گچی نیزگفته می شود این بیماری در زمان پنجه دوانی شروع می شود ریسه های آن با قارچ یکی است یک سری از ریسه هاست که اطراف آن کرم مانند است که بعد صورتی می شود و رشد میکند که دلیل افزایش رطوبت و حرارت بالا بوده 20 درجه است تهویه هم کم وهمراه با رطوبت نسبی زیاد اگر این بیماری شدید باشد خسارت محصول بیشتر % 75 است و افزایش دمای کمپوست در حدود 28-27 درجه منجر به رشد سریع بیماری می شود اگر دما را روی 15 درجه نگهداریم بیماری از بین می رود .

علایم بیماری

در اثر کمبود مدیریت PH بالا رفته یعنی 5/8 به بالا ابتدا از PH کمپوست به وجود می آید که بالا بوده و دما و رطوبت بالا رفته وتهویه هم کم بوده .

بیماری تار عنکبوتی کپک نرم

روی خاک تارهای سفید رنگی می زند که باعث می شود هوا به داخل کمپوست نرسد و در ضمن روی اندام باردهی کلاهک قارچ هم دیده می شود رنگ این کپک در ابتدا سفید وخاکستری است که بعد صورتی می شود .

علت انتشار: هوا ، خاک پوششی ،آب و حشرات

راه مقابله

1- جدا سازی سریع کلاهک های پارازیت شده از محیط کشت

2- کاهش رطوبت هوای اتاق ویا افزایش تهویه هوا

3- مدیریت و بهداشت اجزا خاک پوششی

4- پاستوریزه کردن خاک پوششی

5- پوشش لایه پوششی با محلول قلیایی غلیظ ونمک و جوش شیرین

6- استفاده از فرمالین %15

قارچ های هرز کلاهدار کلاهک مرکبی

در روی کمپوست ویا کاه در حال پوسیدگی و تجزیه دیده می شود که قبل از کشت به وجود می آید یعنی نیتروژن و آمونیاک بالا بوده وتخمیر ناقص بوده قبل از اینکه بستر را وارد کنیم این بیماری بوجود آمده .

علائم ظاهری

به صورت میسلیومی سفید رنگ سریع رشد میکند وریز وفاقد ریشه می باشد به زودی به درون سلولهای پریموردیایی کوچک گره خورده و بعد از آن به سرعت تبدیل به قارچ کوچک سفید بزرگی با ساقه ترد و کلاهک های دوکی شکل می شود همزمان با رسیدن اسپورها کلاهک به زودی تبدیل به مایع سفید رنگ جوهر مانند می گردد .

راه مقابله

مدیریت مناسب فاز 1 و 2 بویژه مدیریت را برای کامل پاستوریزاسیون کاهش آب و آمونیاک موجود در کمپوست آماده و یکنواختی و یکدست بودن ساختمان کمپوست .

بیماری باکتریایی

در اثر تولاسبن بوجود می آید یعنی رطوبت بالا رفته و روی کمپوست آبی که وجود داشته بخار نشده و باعث می شود تولاسبن ترشح شود که یک سری لکه های زرد رنگ روی قارچ بوجود می آید که بعد از دو روز قهوه ای رنگ می شود که بعد از چند ساعت آن قسمت سفید وبراق می شود که باعث فرورفتگی می شود که بعدا مایع لزج رنگ بوجود می آورد که باید از باکتری کشی به نام هپوکلریت سدیم %10 کلر استفاده کرد زمانی که قهوه ای شده حالت خیس شدن به خود میگرد .

آفات

حشرات : مگس و زنبورهای قارچ خوراکی به طور طبیعی در هر جا که قارچ باشد در آنجا حضور دارند بوی کود حیوانی و مواد گیاهی در حال تجزیه ونیز بوی مخصوص میسلیوم درحال رشد این گونه آفات را به سوی خود جذب می کند و آنها را نیز در روی یا نزدیک میسلیوم و کلاهک های قارچ تخم ریزی می کنند تحت شرایط مناسب این تخمها تنریخ شده و بیشترین خسارت را در مرحله لاروی چه به صورت تغذیه مستقیم از سلولهای میسلیومی یا حفر دالانهای درون کلاهک قارچ وارد میکند.

کنه ها : حشرات بسیاری کوچکی شبیه عنکبوت بوده که در ماده سبز درحال تجزیه زندگی کرده و از کپکهای موجود در آن تغذیه می نماید شرایط مطلوب رشد عبارت است از رطوبت و گرما که منجر به رشد و تولید مثل سریع آنها میگردد .

نماتدها : نماتد یا کرم حلقوی موجودات بسیار زیادی بوده که در خاک مواد آلی در حال پوسیدن آب شیرین یا شور یا برروی گیاهان میزبان زنده ، قارچ ها ، حشرات و جانوران زندگی می نماید . نماتد می تواند تا 6 هفته بدون غذا و هیچگونه یخ زدگی زنده بماند برای تکثیر وتولید مثل نماتد آب عنصری لازم وحیاتی به شمار می آید .

مگس سرکه : که دو نوع است چشم سفید وچشم قرمز که بنام scarid – phorid نام دارد که مهمترین خسارت را در رشد قارچ وقتی که در مرحله لارو زایشی است آسیب می رساند .

منابع

جزوه کمک آموزشی موسسه آریان مهر سبز سال 88

نظرات آقای حسین خانی (پرورش دهنده قارچ)

فهرست مطالب

مقدمه. 1

تقسیم بندی قارچ. 2

چرخه زندگی قارچ. 4

تاریخچه قارچ صدفی.. 5

آشنایی با قارچ صدفی.. 5

خواص قارچ. 12

مرفولوژی (شکل شناسی قارچ). 13

آشنایی با قارچ صدفی.. 13

انواع قارچ صدفی برای پرورش… 14

شناسایی اصول تهیه بستر قارچ. 17

منابع مورد نیاز برای پرورش قارچ. 18

مراحل آماده کردن کلاش… 18

پاستوریزه کردن.. 19

سالن کشت.. 19

مراحل انجام کار در سالن.. 20

روشهای ضد عفونی محیط داخل سالن.. 21

بذر. 22

تهیه بذر. 23

روشهای کشت.. 24

شناسایی عملیات اجرایی مرحله ی داشت.. 26

مرحله برداشت.. 27

آفات.. 28

بیماریها 29

قارچ دکمه ای.. 36

آشنایی با تاریخچه ی پرورش قارچ دکمه ایی.. 36

روشهای تهیه و تولید کشت آگار. 37

آماده کردن محیط کشت.. 39

اسپان (بذر). 41

آماده سازی اسپان بذری.. 46

سالن محل پرورش تولید. 48

روش های تولید قارچ. 49

کنترل عوامل محیطی.. 51

تولید کمپوست.. 56

مقدمه. 56

تعریف کمپوست ( بستر ). 57

جزء های اصلی تهیه کمپوست ( بستر ). 57

سالن تهیه کمپوست.. 60

روش تهیه کمپوست به روش طولانی مدت.. 61

قالب زنی تهیه کمپوست.. 61

تهیه کمپوست به روش کوتاه مدت.. 64

خصوصیات اتاق پاستوریزاسیون.. 67

مراحل پاستوریزاسیون.. 68

خصوصیات کمپوست آماده کشت ( بعد از پاستوریزاسیون ). 69

روش پر کردن بستر. 70

خاک پوششی.. 71

روشهای ضد عفونی خاک پوششی.. 72

برداشت.. 77

روش های برداشت.. 78

خصوصیات قارچ های برداشتی.. 79

بسته بندی قارچ. 79

روش های نگهداری قارچ. 80

بیماری ها 82

راههای انتقال بیماری.. 82

آفات.. 89

منابع. 91