ماهي

ماهي يک مهره‌دار خونسرد و آبشش‌دار است که در دريا زندگي مي‌کند. ماهيها (با بيش از ۲۷۳۱۵ گونه) يک گروه نزديک‌نيا (پارافيلتيک Paraphyletic) هستند و به سه گروه ماهيهاي استخواني (استيکتيس Osteichthyes)، با (۲۲۰۰۰ گونه)، ماهيهاي غضروفي (کندريکتيس Chondrichthyes با بيش از ۸۰۰ گونه) و گروههاي مختلف ماهيهاي بدون آرواره (۷۵ گونه) از جمله ماهي‌هاي مکنده و دهان‌گِرد (hagfish) تقسيم مي‌شوند. ماهيها در اندازه‌هاي مختلف به چشم مي‌خورند و طول آنها از ۴۵ فوت مثل کوسه نهنگي تا ۸ ميلي متر مثل گوبي کوتوله (dwarf goby) متغيير مي‌باشد. جانوران آبزي ديگر همانند عروس دريايي و ماهي مرکب ماهيهاي حقيقي نيستند.

براي نمونه برخي از ماهيان چون صخره‌هاي ناهنجار و برخي مانند کرمهاي لولنده هستند. بعضي تخت و مسطح چون کلوچه آردي و پاره‌اي مانند توپ هستند. ماهيان همه گونه رنگي دارند. يعني همه رنگ‌هاي رنگين کمان. بسياري از ماهيان رنگهاي روشن همچون رنگهاي درخشان و روشن پرندگان. سرخ تند زرد آبي و ارغواني و صدها نمونه و گونه رنگ زيبا و دلربا و طرح‌هاي راه راه و خطوط شبيه توري يا نقطه چين دارند.

کوچک‌ترين ماهي پيگمي گابي فيليپيني است که کمتر از ۱۳ ميليمتر در کمال رشد طول دارد. بزرگ‌ترين ماهي شارک وال مي‌باشد که در رشد کامل ۱۸ متر طول و ۱۴ تن وزن دارد. اين ماهي جانوران کوچک دريايي و گياهان را مي‌خورد و به طور کلي بي آزارتر از ماهيان ديگر نسبت به انسان است. خطرناکترين ماهي تنها چند کيلوگرم وزن دارد. سنگ ماهي که برآمدگي زهرداري دارد که مي‌تواند با زهرش آدمي را در چند دقيقه بکشد. ماهي‌ها تقريباٌ در همه آبها زندگي مي‌کنند: در آبهاي در نقطه يخ زدن قطب شمال و در رودها و جويبارهاي بخارآلود جنگلهاي استوايي و در جويبارهاي خروشان کوهستانها و در آبهاي رودهاي آرام زيرزميني. برخي از ماهيان سفرها و مهاجرتهايي سرتاسري اقيانوسي مي‌کنند. ماهيان ديگر بيشتر زندگي خود را درون شنها و کف اقيانوسها مي‌گذرانند. بيشتر ماهيان هرگز اب را ترک نمي‌گويند. اما برخي از ماهيان ممکن است ماهها در بستر خشک رودخانه زنده بمانند.

يک نوع ماهي به نام آناباس در سواحل فيليپين، مالزي و مشرق هند وجود دارد که پس از اين که بر اثر طغيان آب از آب دريا بدور و در برکه‌اي خشک شد از ميان گل و لاي خزان خزان همچون خزندگان راه مي‌روند تا خود را به دريا برساند. ماهيان براي آدمي اهيمت بسيار دارند، خوراک ميليون‌ها نفر از مردم از ماهي فراهم مي‌شود عده‌اي براي تفريح به شکار ماهي مي‌روند و بسياري آنها را همچون جانوران دست آموز در آکواريوم و غيره نگه مي‌دارند. ماهيان در تعادل طبيعت نقش مهمي دارند. ماهيان گياهان و جانوران آبزي را مي‌خورند و باز خوراک گياهان و جانوران مي‌گردند و ماهيان تعادل مجموع کلي گياهان و جانوران کرده زمين برقرار مي‌سازند.

همه ماهيان مهره دار و داراي آلت تنفسي مخصوصي براي دم و بازدم در آب و خونسرد هستند. ماهيان نمي‌توانند حرارت بدن خود را با حرارت محيط اطراف خود ميزان کنند. بعلاوه تقريباٌ همه ماهيان باله‌ها و پره‌هايي دارند که در شنا کردن به کار مي‌روند. جانوران آبي ديگر مانند دلفين‌ها و وال‌ها شبيه ماهي به نظر مي‌رسند گرچه مهره دار و باله دار مي‌باشند ولي بر خلاف ماهيان بچه زا هستند و بچه‌هاي خود را شير مي‌دهند به علاوه بر خلاف ماهيان با شش دم و بازدم مي‌کنند همچنين خونگرمند.

خصوصيات ماهي ها :

ماهي هاي زيادي در دريا زندگي مي‌کنند که از لحاظ شکل،رنگ،اندازه،نوع غذا، نوع رفتار،محل زندگي با هم تفاوت دارند.

از لحاظ نوع غذا ماهي ها را ميتوان به 3 گروه اجمالي زير تقسيم کرد:

الف)گوشت خوار مانند:اسکار،کوسه ماهي،پيرانها و غيره ب)همه چيز خوار مانند : گربه ماهي ج)گياه خوار مانند: مولي

از لحاظ رفتار ميتوان رفتار هاي زير را براي ماهي ها عنوان نمود:

الف)ماهي هاي صلح جو با رفتار مسالمت آميز مانند گلدفيش،گوپي،مولي وغيره ب)ماهي هاي با رفتار خشن مانند پيرانها،کوسه ماهي،اسکار و غيره ج)ماهي هاي انزوا طلب مانند مارماهي،سفره ماهي وغيره د)ماهي هايي با زندگي گروهي مانند پيرانها،بارب و غيره

از لحاظ زندگي ماهي ها را به دسته هاي زير تقسيم مي‌کنند:

الف)آب شور مانند کوسه ماهي ،نهنگ،دلفين و غيره ب)آب شيرين مانند بارب،قزل آلا و غيره ج)سطح آب د)لايه هاي مياني آب ر)اعماق آب و کف دريا

اسکلت بعضي از ماهي ها غضروفي است مانند کوسه ماهي،اره ماهي، ماهي خاويار، سفره ماهي و غيره . داشتن باله و آبشش ماهي را براي زيستن در آب سازگار مي کند . بيشتر ماهي ها داراي فلس هستند . به نوع خاصي از فلس پولک گفته مي شود .

ماهي ها از طريق آبشش تنفس مي‌کنند . آبشش 2 نوع است، 1- داخلي 2- خارجي، آبشش هاي داخلي آبشش هايي هستند که پوششي دارند ولي آبشش هاي خارجي پوششي ندارند.ماهي ها وقتي رشد مي‌کنند،پولک هايي در مياورند که با ديگر پولک ها تفاوت دارد وبه راحتي تشخيص داده مي شوند. دو خط جانبي روي پهلو هاي ماهي است که از سلول هاي حساسي ساخته شده است، که به وسيله ي آن ماهي از تغييرات محيط خود با خبر مي‌شود. بادکنکي در شکم ماهي وجود دارد که ماهي ميتواند هوا وارد يا خارج از آن کند و بدين وسيله وزن خود را تغيير دهد و سبک و سنگين شود .

بوم‌شناسي ماهي

ماهيها را مي‌توان تقريباً در همه نوع آب، چه شيرين چه شور، چه کم عمق درست زير سطح آب و چه با عمق هزاران متر يافت. وليکن درياچه‌هاي بسيار شور همانند درياچه گريت سالت Great salt lake واقع در ايالت يوتاي امريکا زيستگاه خوبي براي زندگي ماهيها نيست. بعضي از گونه‌هاي ماهي فقط جهت نگهداري و نمايش در اکواريوم پرورش داده مي‌شوند. ماهي‌ها به‌عنوان يک منبع مهم مواد غذايي بشمار مي‌آيند. ديگر جانوران آبزي نظير نرم تنان و سخت پوستان که معمولاً ماهي صدف ناميده مي‌شوند.) اغلب زماني به‌عنوان ماهي در نظر گرفته مي‌شوند که به‌عنوان غذا مورد استفاد قرار گيرند. گرفتن ماهي به‌عنوان غذا و يا به منظور ورزش، ماهي گيري ناميده مي‌شود. برداشت سالانه از تمام حوزه‌هاي ماهيگيري جهان در حدود ۱۰۰ ميليون تن مي‌باشد.

صيد بي رويه ماهي نسل گونه‌هاي مختلف ماهي را به خطر انداخته‌است. گزارشي که در ۱۵ مي‌سال ۲۰۰۳ در مجله Nature منتشر شده، حاکي از اين بود که صيد بي رويه سازمان يافته گونه‌هاي مختلف ماهي در اقيانوس‌هاي بزرگ به حدي زياد بوده‌است که تنها کمتر از ۱۰ در صد از تعداد ماهيهايي که در سال ۱۹۵۰ وجود داشتند، باقي مانده‌اند. بويژه کوسه‌ها، ماهي‌هاي روغن (کاد مُرُو)ي اقيانوس اطلس و ماهي‌هاي ساردين اقيانوس آرام در خطر مي‌باشند. نويسندگان بر کاهش، جدي، سريع و فوري صيد ماهي و محافظت از زيستگاههاي اقيانوسي در سرتاسر جهان توصيه اکيد دارند.

 چگونگي حرکت ماهي ها

ماهي به‌وسيله حرکت دادن قسمت عقبي بدن خود به سمت جلو حرکت مي‌کند. ماهيچه‌هاي که دو طرف ستون فقرات (اسخوانهاي پشتي) او را پوشانده‌اند حرکت دم او را کنترل مي‌کنند ماهي ابتدا اين ماهيچه را به يک طرف مي‌کشاند و بعد به طرف ديگر و هم‌زمان دم خود را از يک طرف به طرف ديگر حرکت مي‌دهد و به اين ترتيب به جلو حرکت مي‌کند ماهيها براي حرکت به سمتهاي راست و چپ و همچنين بالا و پايين از باله‌هاي خود استفاده مي‌کنند.

انواع ماهي هاي آکوآريومي

شناسايي و تکثِير و پرورش برخِي از انواع ماهي ها آکوآريومي :

راسته کپور مانندها ِيا Cyprinoformes

اِين راسته که پانزدهمين راسته از رده ماهي ها استخوانِي است روِيهم داراِي 27 خانواده است که برخِي اعضاء خانواده هاِي characidae ِيا کاراسِين ها ، Cyprinidae ِيا ماهي ها کپور ، Cobitidae ِيا لوچها ، Siluridae ِيا گربه ماهي هاي اروپايي – آسِيايي و lctaluridae ِيا گربه ماهِيان آن جزء ماهي ها آکوآريومي مي باشند.البته نمونه هايي از برخِي دِيگر از خانواده هاِي مربوط به اِين راسته بِين ماهي ها آکوآريومي يافت مي شوند که بشرح عده اِي از آنها خواهِيم پرداخت .

 خانواده کاراسِين ها

ماهي ها اِين خانواده روِيهم حدود 500 گونه مي باشند که بومي آب هاِي شِيرِين مناطق استوايي وزِير استوايي آفرِيقا ، آمرِيکاِي جنوبِي و آمرِيکاِي مرکزِي مي باشند .بِيشتر گونه هاِي اِين خانواده را ماهي هاي رِيز تشکِيل مي دهند .از نظر شباهت کلِي مانند ماهي ها خانواده کپور بوده با اِين تفاوت که بر عکس کپور ماهِيان که فقط داراِي دندانهاِي گلويي مي باشند ، اِين ماهي ها داراِي دندانهاِي آرواره اِي بوده ِيعنِي دندانهاِي آنها بر روِي ِيک آرواره و در محل برِيدگِي دهان قرار دارند .بعلاوه بِيشتر ماهي ها اِين خانواده داراِي باله چربِي کوچکِي مي باشند .اِين ماهي ها که بصورت گله اِي حرکت مي کنند ، در محِيط زِيست طبِيعِي خود بِيشتر ساکن آبهاِي ساکت و پر علف تا آبهاِي تميز و پر جرِيان هستند .برخِي از گونه هاِي آنها علفخوار بوده و برخِي دِيگر براِي تامين غذاِي خود به شکار آبزِيان کوچکتر مي پردازند .آنچه باعث شهرت جهانِي اِين ماهي ها گردِيده است رنگ آميزِي بسِيار زِيباِي اکثر گونه هاست که آنها را جزو زِيباترِين ماهي هاي آکوآريومي نموده است .

 ماهِي پِيرانا Serrasalmus

از معروفترِين ماهي ها اِين خانواده انواع ماهِي پِيراناست که اکثرا جزو جنسSerrasalmus  بوده و بِيش از 10 گونه از آن در آب هاِي آمرِيکاِي جنوبِي ِيافت مي شود .بِيشتر انواع آن داراِي بدنِي پهن مشابه ماهِي سِيم مي باشند.از معروفترِين انواع آکوآريومي آن پِيراناِي شکم قرمز با اسم علمي S.natteri است که طول آن تا 25 سانتِيمتر مي رسد .اِين گونه هاِي نزدِيک به آن در آبهاِي قسمتهاِي شمالِي آمرِيکاِي جنوبِي، بخصوص حوزه رودخانه آمازون زندگِي مي کند .

انواع ماهِي پِيرانا بسِيار خطرناک و سبع بوده و حتِي براِي انسان هم مخاطره آميز مي باشند .نگهدارِي آنها در آکوآريومهاِي خانگِي توام با ماهي ها دِيگر و حتِي بطور مجزا چندان عملِي نِيست زِيرا اِين ماهي ها به هر جنبنده اِي در داخل آب حمله کرده و گاهِي دست افراد را نِيز هنگام غذا دادن گاز مي گِيرند .بدون شک در صورت تامين دايمي و مرتب غذاِي آنها در آکوآريوم ، از ميزان سبعِيت آنها کاسته خواهد شد .

در بِيشتر ممالک ورود اِين ماهي ها ممنوع بوده و ِيا اِينکه طِي مجوز خاصِي صورت مي گِيرد .علت اِين ممنوعِيت ، امکان راه ِيابِي آنها به آبهاِي گرم داخلِي و تولِيد مثل و در نتِيجه از بِين بردن ماهي هاي بومي منطقه مي باشد .در طبِيعت گله هاِي بزرگ و گرسنه اِين ماهي ها با سرعت زِياد مي توانند خود را به نقاطِي از رودخانه که هر نوع حرکت ِيا بوِي خون نشان از وجود طعمه و غذا در آنجا مي باشد برسانند.بوِي خون و رنگ آن در آب ، سخت آنها را هِيجان زده کرده و وادار به جستجو براِي غذا مي نماِيد .اندازه طعمه براِي آنها مطرح نبوده و گاهِي ممکن است به حِيواناتِي به بزرگِي ِيک گاو نِيز حمله کرده و در مدت کوتاهِي با دندانهاِي قِيچِي مانند خود از حِيوان فقط ِيک اسکلت غرق در خونابه بر جاِي گذارند .جالب اِينکه در همان هنگام خوردن طعمه عده اِي از آنها ممکن است خود طعمه همجنسان درنده خوِيش قرار گِيرند .غذاِي اصلِي آنها را معمولا ماهي ها کوچکتر تشکِيل مي دهند ولِي صِيد طعمه هاِي بزرگ اتفاقِي مي باشد .از آنجا که اِين ماهي ها جنگنده هاِي خوبِي مي باشند ، ِيکِي از بهترِين ماهي ها براِي صِيد ورزشِي بحساب مي آِيند .گوشت سفِيد و نسبتا محکم آنها مصرف غذايي دارد .

 پيرناي شکم قرمز

انواع ماهي هاي تترا

تتراها از زِيباترِين ماهي هاي آکوآريومي بوده که خاستگاه اصلِي آنها آمرِيکاِي جنوبِي مي باشد .بدن آنها دراز و بارِيک ولِي قسمت گلويي و شکمي آنها گوشتالو و قوس دار است .باله مخرجِي همه انواع آن بلند بوده و در برخِي از گونه ها باله پشتِي نِيز بلند مي باشد .ساقه دمي در برخِي از گونه ها فاقد فلس است .

اکثرا تتراها جزو جنس Hyphessobrycon و چند جنس دِيگر بوده و امروزه انسان توانسته است از طرِيق تکثِير گزِينشِي نژادهاِي بسِيار زِيباِيِي از آميزش گونه هاِي مختلف طبِيعِي را به وجود آورد .

 ماهِي تتراِي جواهر Hyphessobrycon callistus يا جوال تترا

رنگ اصلِي بدن اِين ماهِي قرمز و حدود سه چهارم قسمت فوقانِي باله پشتِي و لبه هاِي باله مخرجِي آن سِياه رنگ است .يک خال سِياه مشخص نِيز معمولاً در هر طرف بدن و زِير سرپوش برانشِي وجود دارد .در آکوآريوم اِين ماهِي در جوار همجنسان خود به خوبِي رشد و نمو مي نماِيد .از انواع طبِيعِي اِين ماهِي از طرِيق آمي زش گزِينشِي ، نژادِي با باله هاِي آبِي رنگ و بدون خال سِياه رنگ پشت و با ِيک باله پشتِي پرچم مانند اِيجاد شده است که داراِي زِيباِيِي مي باشد .از اِين ماهِي که به آن تتراِي سرپا Serpa نِيز مي گوِيند هرگز در فروشگاهها به مقدار زِياد ِيافت نمي شود ، زِيرا مشکلاتِي در امر تکثِير آنها وجود دارد و بسِيار از ماده ها تولِيد تخم نکرده و به صورت نازا باقِي مي مانند .بنا بر اِين براِي تکثِير آنها لازم است تعداد زِيادِي ماهِي ماده نگهدارِي شود .روش تولِيد مثلِ آنها مشابه ساِير انواع تترا است که در صفحات بعد به آن اشاره خواهد شد تتراي جواهر

 ماهِي تتراِي قرمز ِيا تتراِي شعله اِي Hyphessobrycon flmmeus     

اِين ماهِي بسِيار زِيبا تقرِيباً داراِي تمام رنگهاِي طِيف نورِي ، از بنفش متماِيل به سبز ِيا آبِي در قسمت جلو و قرمز روشن در عقب با خطوط سِياه بر روِي شانه مي باشد .طول آن تا چهار سانتِي متر مي رسد .ماهِي نسبتا مقاوم و بِي ضرري که نگهدارِي و تکثِير آن نِيز تا حدودِي آسان است .در بِيشتر ممالک تکثِير آنها تا حد تامي ن تقاضا بوده ، لذا احتِياجِي به وارد کردن دائمي از مناطق بومي نمي باشد .براِي اِينکه اِين ماهِي بتواند زِيباِيِي رنگ آميزي خود را نشان بدهد ، بايد در آکوآريوم هاِي بزرگ که داراِي گِياه کافِي و حرارت 24 درجه سانتِيگراد است نگهدارِي شود .همچنِين گهگاِه بايد به آن دافنِي ِيا ساِير انواع غذاهاِي زنده داده شود .

تشخِيص نر و ماده آن نسبتا آسان است .نرها مانند ساِير انواع کاراسِين ها بر روِي قسمت انتهاِيِي باله مخرجِي داراِي قلابِي هستند که هنگام صِيد با تورِهاِي دستِي ، اِين قلاب ها در داخل چشمه رِيز تورِي گِير مي کنند ، در صورتِي که ماده ها به آسانِي از تور تخلِيه مي باشد .همچنِين باله مخرجِي ماهِي نر بزرگتر و پر تر از باله مخرجِي ماهِي ماده است .بدن ماهِي نر نسبتا راست است در صورتِي که بدن ماهِي ماده محدب مي باشد .تشخِيص جنسها از روِي رنگ آميزي آنها عملِي نِيست .

در هر دوره تخم رِيزِي روِي هم حدود 100 عدد تخم تولِيد مي کند که در 10 مرحله و در هر مرحله 10 عدد تخم گذاشته مي شود .تخمها بسِيار رِيز ، بِي رنگ و داراِي حالت چسبندگِي مي باشند .تخم رِيزِي معمولا بر روِي گِياهان آکوآريوم انجام مي شود .نحوه تولِيد مثل اِين ماهِي و ساِير ماهي ها اِين خانواده بعدا توضِيح داده خواهد شد