نظرسنجي تلفني از مردم درباره محله‌ها

پيشگفتار
پیدایش محله های نوساز وتازه شکل گرفته بخشي از فرایند شتابناك توسعه در بیشتر شهر هاست. اين فرآيند در ایران خارج از ضابطه واصول شهرسازی شكل گرفت و شرایط را به گونه ای تغییر داد که منجر به حذف محله های اصیل و قدیمی، به خصوص در شهر تهران، شد.

در شهرهای سنتی، کوچه ومحله به عنوان اولین رکن شهر به حساب مي‌آيد. هر محله، سنتا، دارای تاریخچه، سابقه و معروف به نامی  است که برگرفته از موقعیت منطقه‌اي آن، موقعیت صنفی محله، یا موقعیت و معروفیت افراد آن محله  بوده است،( همان طور که از اسامی محله های تهران قدیم برمی آید محله طیب، محله گود، محله بازار،محله بارفروش هاو ….) این محلات هر کدام دارای قوانین نانوشته ای بودند که حافظ و مبلغ آن بزرگترهای محل بودند وتخطی ازآنها مساوی با انزواي خاطي يا اخراج وي از محله بود؛ حتی جاهلان وافرادی که شاید به نحوی جزو اشرار به حساب مي آمدند در حریم محله خود حرمت ناموس وهمسایگان و آن قوانين نانوشته را حفظ مي كردند و مطیع قوانین محله شان بودند.

اهالي محل يا اصطلاحا “بچه محل ها” تحت تاثير نظام هاي حمايتي و نظارتي فوق الذكر (همان قوانين نانوشته) هويت  فرهنگی واحدي مي‌يافتند، به محله خود احساس تعلق مي كردند، در فرآيندهاي ارتباطات محلي ارزش هاي خاصي را دروني مي كردند، و به شيوه هاي سنتي در فعاليت هاي محلي مشاركت مي كردند.

گذشته از اين، میان شناخت تعاملی بسیار قوی در بين افراد ساکن در یک محله برقرار باعث مي شد تا بسياري از مشکلات جمعي محل و مسائل فردي اهالی در محل، حل شود و اختلافات توسط معتمدان و ریش سفید محل فیصله یابد،

در هر مراسمی قبل از هر كس ديگر ساکنان محله دعوت می شدند. ورود و سكونت افراد جدید در محل مبتني بر و دست كم متاثر از تفاهم عمومي و صلاحدید ریش سفیدان محل بود. هر محله دارای حدود و مرزی بود و افراد درحین گذر از محله کاملا زیر نظر بودند.

خروج ساکنان محل از محله به مثابه خارج شدن از موطن شان بود و با رفتن از آن جا هرگز روابط شان با هم قطع نمی شد. اغلب ساکنان محلات بیشتر از دو نسل را در آن جا گذرانده بودند و در نهایت محله برای هر فرد به غیر اززادگاه، هویت ش بود که نسبت به آن تعلق خاطر عمیقی داشت.

در این باب به غیر از سفارش بزرگان دین  که به حفظ حرمت همسایگان تاکید کرده اند: ” الجار ثم الدار”،  به مثل های بسیاری نیز در فرهنگ محاوره تهرانی ها بر می خوریم :”همسایه خوب از فامیل نزدیک تراست.” و…

با توسعه شهر نشینی و مهاجرت به سوی تهران تا حدود زیادی محله هاي موجود دستخوش تغییر و محله هایی جدیدی ایجاد شدند که از شاخص های محله های قدیمی کاملا فاصله داشتند. بسياري از محلات جديد حتي بي توجه به شاخص هاي ژئولوژيك شهر تهران شكل گرفته اند.

به عنوان مثال می توان به بافت قدیمی شهر تهران اشاره کرد که بر اساس تجربه ساکنان اولیه این شهر دور از گسل های آن احداث شده بود در صورتی که اغلب محله های نوظهور شهر تهران بر روی گسل ها یا درکنار آن ها قرار دارند.

جدا از تغییر در بافت محله های تهران در فرهنگ ورفتارهای اجتماعی مردم این شهر نیز تغییرات اساسی حاصل شده است. در حال حاضر شاید در کمتر محله ای بتوان آشنایی و ارتباط همسایگان با یکدیگر را سراغ گرفت.

البته ناگفته نماند که فرهنگ همسايگي در محلات قديمي تهران نيز دچار تغيير شده است، اگر چه هنوز در برخي از آن ها گوشه هایی از آن روزگار  را مي توان یافت ولمس کرد.

مفهوم محله، اگر بخواهيم زبان جامعه شناختي را بكار بگيريم، مبتني بر خلط و در هم آميختگي نقش ها و مبتني بر روابط عاطفي و نظام هاي سنتي ست.

اين ويژگي در تعارض بنيادين با ساختار شهرهاي مدرن قرار دارد. به عبارت ديگر، اگر بناي بر احياي نظام محله اي يا محله گرايي، به عنوان يك نظام رفتاري و تعاون جمعي، داريم لازم است اين معنا را با مفهوم “مشاركت” نزديك سازيم.

چكيده:
   طرح نظرسنجي حاضر، ‌پژوهشي در ارتباط با محله گرایی و هم محله ای نظرات مردم درباره آن است. يافته هايي از اين طرح به دست آمده است كه در اين بخش،‌به مهمترين نکته هاي آن پرداخته شده است.

1.  38% پاسخگويان مردان و62% را زنان تشكيل داده اند.

2. 15% از پاسخگويان داراي مدرك كارشناسي و بالاتر و42% داراي مدرك ديپلم و4% بي‌سواد هستند.

3. از ميان پاسخگويان 18% درگروه سنی 21-25 سال و 6% درگروه سنی 46-50 سال قرار دارند  .

4. 75% از پاسخگويان محله خاصی را به عنوان محله خود بیان کرده و25% ایشان محله خود را بیان نکرده اند.

5. به نظر 22% از پاسخگويان سابقه سکونت در یک محله ، 2% از پاسخگويان همکاری و تعامل میان افراد یک محله را ویژگی مشترک هم محله ای ها عنوان کرده اند.

6. 56% پاسخگويان  در هیچ کدام از امور محله خود مشارکت نداشته و1% ایشان در امور خیریه مخله خود مشارکت دارند.

7. 38% پاسخگويان معتقدند در حال حاضر دیگر محله ها  مانند گذشته در تهران برقرار نیستند و 22%  پاسخگويان معتقدند که هنوز محله ها  مانند گذشته در تهران برقرار هستند.

8. 30%  از پاسخگويان شناخت و برقراری رابطه صمیمانه را از مزایای هم محله ای برشمردند.

9. 30%  از پاسخگويان دخالت و کنجکاوی در امور زندگی همسایه ها را از معایب هم محله ای برشمردند 33% پاسخگویان در برقراری ارتباط میان هم محله ای ها هیچ ایرادی را عنوان نکردند .

روش نظرسنجي

در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفني (نظرسنجي تلفني) به روش پيمايشي و نمونه گيري تصادفي استفاده شده است. عددهاي داخل جدول گرد شده است.

جامعه آماری
 جامعه آماری در این تحقیق شامل 38% مرد و62% زن نفر از مردم تهران است. لازم به ذكر است كه از اين تعداد   1168  هستند.

زمان اجرای نظرسنجي
28 این نظرسنجی از تاريخ 25تا دي ماه 1385 توسط گروه نظرسنجي مركز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری بصورت تلفني انجام شده است.

جنس پاسخگويان   
جدول شماره 1، جنس پاسخگویان را نشان می دهد. بر اساس جدول 62%  پاسخگویان را زنان و 38% را مردان  تشکیل می دهند.

جدول شماره  1- توزيع پاسخگويان بر اساس جنس

سن پاسخگويان
جدول شماره 2، نشان می دهد که پاسخگویان در چه گروه سنی قرار دارند از  1168 نفر پاسخگو 18%  از پاسخگویان بين21 تا 25سال و 6%  از پاسخگويان  بین46 تا50 سال سن دارند.

جدول شماره 2- توزيع پاسخگويان بر اساس سن

سطح تحصیلات
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3، از میان 1168نفر پاسخگو 42% در مقطع ديپلم، 15% در مقطع ليسانس و بالاتر  و 4% بي سواد هستند.

جدول شماره 3- توزيع پاسخگويان بر اساس سطح تحصيلات

پاسخگويان خود را متعلق به محله خاصی می دانند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 4، از ميان  1168 نفر پاسخگو و 25% از پاسخگویان مکان خاصی را به 75% خود را متعلق به محله ای خاصی می دانند عنوان محله خود بیان نکرده اند.

جدول شماره 4- توزيع پاسخگويان بر اساس تعلق به محله

پاسخگويان افراد یک محله را دارای چه ویژگی يا ويژگي هاي مشترکی می‌دانند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 5، از  ميان  1168نفر پاسخگو 21% سابقه سکونت در یک محله و تعلق خاطر به آن را ویژگی مشترک ساکنان یک محله،15% نزدیکی فرهنگي میان ساکنان محله،14% صمیمییت بین همسایه ها،11% شرایط اقتصادی، معادل4% همشهری وفامیل بودن،3% محیط مذهبی محله و2% تعامل متقابل و همکار بودن را به عنوان ویژگی مشترک ساکنان یک محله بیان کرده اند.

15% از پاسخگویان هیچ ویژگی مشترکی میان افراد یک محله قائل نیستند و15% پاسخگویان نمی دانند چه ویژگی مشترکی میان افراد یک محله وجود دارد.

جدول شماره 5- توزيع پاسخگويان بر اساس ویژگی مشترک افراد ساکن در یک محله

پاسخگويان در کدام یک از امور محله خود مشارکت می کنند ؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 6، از ميان 1168 نفر پاسخگو 58%  و 4%  اظهار داشته اند اظهار داشته اند كه در هیچ یک از امور محل مشارکت نکرده  . در حل مشکلات محل و اهالی محله مشارکت دارند

جدول شماره 6- توزيع پاسخگويان بر اساس مشارکت در امور محله

به نظر پاسخگويان هنوز محله ها در تهران برقرارند ؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 7، از  ميان 1168 نفر پاسخگو 38%  اظهار داشته اند كه دیگر محله ها به شکل سابق برقرار نیستند ، 33%  اظهار داشته اند كه بستگی به محله ها دارد در برخی از محلات قدیمی هنوز حال و هوای سابق برقرار هست،22% اظهار داشته اند كه همچنان محله ها در تهران برقرار است و6% از برقراری محله ها در تهران اظهار بی اطلاعی  کرده اند.

جدول شماره 7- توزيع پاسخگويان  بر اساس برقراری محله ها درتهران

از نظر پاسخگويان مزایایی هم محلی بودن کدام است؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 8، از  ميان 1168 نفر پاسخگو 30%‌  ایجاد صمیمیت و شناخت بیشتر را از مزایای هم محلی بودن اظهار کرده اند ، 7% در هم محلی بودن مزایایی ندیده و 3% احساس امنیت در محله را از مزایای هم محلی بودن برشمردند.

جدول شماره 8- توزيع پاسخگويان بر اساس مزایای هم محلی بودن

از نظر پاسخگويان معایب هم محلی بودن کدام است؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 9، از ميان 1168نفر پاسخگو 33%  اظهار کرده اند كه هم محلی بودن هیچ عیبی نداشته، 29% کنجکاوی افراد محله در زندگی یکدیگر را از معایب هم محلی بودن و 2%  تاثیرپذیری بچه محل ها از همدیگر را به عنوان معایب هم محلی بودن برشمردند..

جدول شماره 9- توزيع پاسخگويان بر اساس معایب هم محلی بودن