نگاهي به علل گسترش استفاده از سيستم پيام كوتاه

اپيدمي SMS
اپيدمي استفاده از سيستم پيام كوتاه در تلفن هاي همراه حالا ديگر آن را نه به عنوان يك وسيله ارتباطي بلكه شايد به وسيله اي براي تفريح و سرگرمي تبديل كرده است. كافي است نگاهي گذرا به آخرين آمارهاي ارائه شده از سوي مسؤولان داشته باشيم تا متوجه شويم هر ايراني كه يك دستگاه تلفن همراه دارد حداقل در هفته بين ۹ تا ۱۰ پيام كوتاه ارسال يا دريافت مي كند. براساس آمار شركت ارتباطات سيار هر هفته به طور متوسط ۱۵۰ ميليون SMS ميان ايرانيان داخل كشور رد و بدل مي شود كه تنها ۲۰ ميليون آن ناموفق بوده است. در حال حاضر ۸ ميليون كاربر سيستم پيام كوتاه در كشور وجود دارد كه براساس آمار، اوج مصرف شان بين ساعات ۲۲ تا يك بامداد است. اين آمارها نشان مي دهد فضاي آزاد SMS براي مخاطبان نوعي قدرت نمايي شخصي را به وجود آورده كه باعث علاقه مندي هر چه بيشتر مردم به اين پديده شده است؛ به خصوص جوانان كه بيشترين استفاده كنندگان سرويس SMS هستند. همچنين استفاده از تصاويري فانتزي و كلمات اختصاري گونه اي ديگر از ارتباط را بين مخاطبان هزاره سوم در ايران و دنيا رقم مي زند.
قاعده هاي كلامي در SMS شكسته مي شود و اختيار عمل و آزادي افراد بيشتر شده است. SMS حتي وارد عرصه سياست هم شده و حوزه هاي رسمي جامعه را به گونه اي جدي تحت تأثير فرهنگ وفضاي ويژه خود قرار داده است. SMS حتي با ارائه تصاوير خنده دار و در عين حال تلخ باورهاي نادرست اجتماع را به گونه اي جدي مورد سؤال قرار مي دهد و به راحتي ساختارهاي از پيش تعريف شده مسلط جامعه را ناديده مي گيرد و اين موضوع باعث شده است وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات به فكر چاره انديشي جدي در زمينه كنترل SMSها به ويژه در امور سياسي باشد. امروزه سيستم پيام كوتاه به عنوان راهكاري تازه براي سرعت بخشيدن به امور روزمره و حتي انجام امور مالي و اداري به طور جدي نظر كارشناسان اهل فن را به خود جلب كرده است تا جايي كه حالا ديگر بسياري از آگهي هاي بازرگاني ، انجام عمليات بانكي و ساير امور اداري را تسهيل كرده و به راحتي در اختيار مخاطبان خود قرار مي دهد اما تفاوت آگهي هايي كه ازطريق SMS در ايران به مخاطبان ارسال مي شود با ديگر كشورها در اين است كه در تمام دنيا ارسال آگهي به هر تلفن همراه منوط به رضايت مالك آن است و گيرنده SMS مي تواند طبق قوانين آن كشور از فرستنده آگهي شكايت كند و در ازاي آن غرامت كسب نمايد اما درايران به راحتي پيام كوتاه براي تمام دارندگان تلفن همراه فرستاده مي شود و به حقوق بهره برداران و كاربران تلفن همراه نيز توجه نمي شود.

سيستمي محبوب براي همه
عمده ترين مصرف كنندگان سيستم پيام كوتاه در ايران جوانان هستند و در نبود بسياري از امكانات اوليه براي پركردن اوقات فراغت، خيل عظيمي از دارندگان جوان تلفن همراه ترجيح مي دهند با ارسال و دريافت تازه ترين جوك ها و لطيفه ها و قصه هاي كوتاه كه گاه رنگ و بوي سياسي نيز به خود مي گيرد اوقات فراغت خود را بگذرانند.
به طوري كه يك مقام آگاه در مركز SMS ايران اعلام كرده است حدود ۱۷۰ ميليون SMS از روز ۲۹ اسفندماه تا پايان روز ۶ فروردين ماه در شبكه تلفن همراه كشور جابه جا شده است كه حدود يك ميليارد و هشتصدميليون تومان درآمد از اين طريق براي دولت ايجاد شده است كه شايد اگر شبكه تلفن همراه مشكلي نداشت درآمد حاصل از SMS براي دولت به مراتب بيش از اين مي بود.

تعاملات درون گروهي
از ويژگي هاي قابل تأمل كاربردي SMSدر ايران مي توان به جايگزيني بسياري از تعاملات درون گروهي و دستاويز قراردادن اين سيستم مخابراتي به جاي مراودات رودررو و چهره به چهره اشاره كرد. در اين باره حبيب معظمي گودرزي متخصص علوم ارتباط مي گويد: سرگرمي و نياز جوانان به نشاط يكي از دلايل گسترش اين سيستم است و البته لطيفه، بذله گويي، جذابيت آفريني و كشش زا بودن SMS براي فرستنده از ديگر دلايل گسترش SMS در بين جوانان است. وقتي يك دارنده تلفن همراه احساس كند كه نسبت به متني كه مي فرستد عده اي جذب مي شوند و خود آن فرستنده نيز مورد توجه قرار مي گيرد، اين يك امتياز براي فرستنده است خصوصاً اين موضوع در بين گروههاي سني جوان بيشتر شايع است.
از نظر او: از ديگر ويژگي هاي برتر SMS كه باعث گسترش آن در بين تمام اقشار جامعه شده ارزان بودن اين سيستم و جديد بودن آن است. سرويس پيام كوتاه به دليل جديد بودن براي جوانان كنجكاوبرانگيز است، خصوصاً براي جواناني كه گرايش شديدي به نوآوري و تنوع بخشي در زندگي روزمره خود دارند.
معظمي با اشاره به اينكه سيستم پيام كوتاه در جهت خواسته هاي طرفين عمل مي كند، مي گويد: سيستم پيام كوتاه برعكس تلفن ثابت شرايط تطبيق خوبي با زندگي ماشيني دارد. كوتاه بودن پيام با شرايط زماني و زندگي ماشيني عصر ما به گونه اي است كه افراد جامعه در اين شرايط مي خواهند در كوتاه ترين زمان مقصود خود را بيان كنند و از لحاظ ارتباطي سرعت بيان (SMS) همانند تنظيم خبر در ليد است.
به گفته او در شرايط زماني كنوني، تلفن همراه و فرستادن پيام كوتاه جزو اولين سرگرمي هاي روزانه جوانان محسوب مي شود و يكي از مشغوليات زماني ذهني آنها مبادله SMS است و البته دسته ديگري هم هستند كه از سيستم SMS به فراخور نيازي كه دارند استفاده مي كنند.
معظمي تأكيد مي كند: ادبياتي كه در سيستم پيام كوتاه استفاده مي شود به خصوص در بين گروههاي سني جوان ادبيات خاص، غيررسمي و قابل تأمل است كه در مبادلات متن هاي SMSادبيات تناقض به فراواني ديده مي شود. آرايه تناقض باعث مي شود كه SMS در بين جوانان گسترش پيدا كرده و از جذابيت و كشش بالايي برخوردار باشد.
حريم خصوصي
يكي از عوامل تسريع صنعت موبايل و سيستم پيام كوتاه در كشور موج جهاني شدن و خصوصي سازي بود كه به گسترش و توسعه مخابرات و نفوذ تلفن همراه در جامعه كمك كرد به طوري كه در برخي كشورهاي جهان سوم ضريب نفوذ تلفن همراه بيشتر از تلفن ثابت است كه البته استفاده از سرويس پيام كوتاه در اين باره بي تأثير نيست. اين پيام ها مي تواند لطيفه يا احوالپرسي با يكديگر باشد كه در ايران نيز بيشترين كاربرد را دارد. شايد مهمترين دليل براي گسترش سيستم SMS در كشور به وجود آمدن عرصه آزادي براي برخي از اقشار باشد و نوعي حريم خصوصي و استقلال فردي را براي افراد به وجود آورده كه پيش از آن وجود نداشته است.
به گفته «اميدعلي احمدي» جامعه شناس، تلفن همراه به عنوان يك ابزار شخصي نوعي حريم خصوصي براي افراد به وجود آورد به خصوص براي برخي از گروههاي اجتماعي كه نظارت شديدي از سوي خانواده بر آنها بوده و اين كنترل عملاً شكسته شده است و از تلفن همراه براي ارتباط هر چه بيشتر با كساني كه شايد بيش از آن امكان ارتباط با آنها نبود استفاده مي شود.
از ويژگي هاي SMS مي توان به سرعت بالا، ناهمزماني ارتباط گوينده و مخاطب، ارتباط كوتاه، قابليت ارسال همزمان براي همه افراد، ارزان بودن، نوشتار تصويري و قابليت ذخيره سازي براي مدت طولاني اشاره كرد كه اين ويژگي ها ازآن يك وسيله ارتباطي متمايز ساخته است و البته دكتر احمدي درباره كاركرد اجتماعي SMS در ايران مي گويد: ارسال لطيفه بزرگترين كاربرد SMS در ايران است كه لطيفه در كشور ما عمده ترين دغدغه هاي اجتماعي، محدوديت هاي اجتماعي و يا تابوهايي كه درجامعه است و جامعه نسبت به آن انتقاد دارد و آنها رابه انتقاد مي كشند.
او تأكيد مي كند: SMS نوعي ادبيات خاص را در ايران گسترش داده، قواعد كلامي را شكسته است و وارد حوزه ديگري از كلام مي شود كه البته در مواردي هم آلودگي فرهنگي به وجود مي آورد و آن هم زماني است كه از تابوهاي جامعه صحبت شود.
    استقبال جهاني از SMS
با اين همه بايد ديد كه ميزان استقبال جهاني از پديده SMS به چه صورت است سيستمي كه داراي محدوديت در حرف هاست تنها ۱۶۰ حرف براي پيام هايي با زبان مشتق از لاتين و حداكثر ۷۰ حرف براي زبان هاي غيرلاتين مثل فارسي، عربي و چيني و…
بر اساس گزارش هاي اعلام شده از سايت ايتاليايي Kataweb، ۵۷ درصد زنان در جهان به استفاده از سيستم ارسال پيام هاي تصويري علاقه دارند. اين آمار نشان مي دهد كه كاربران زن تمايل بيشتري به استفاده از سيستم ارسال پيام تصويري نسبت به مردان دارند. همچنين اين تحقيقات مي گويد ۶۰درصد از مردان بيشتر از سيستم پيام كوتاه يا SMS استفاده مي كنند و مردان علاقه بيشتري به سيستم SMS و زنان به سيستم ارسال پيام تصويري در جهان دارند. مردان در دنيا از تلفن همراه بيشتر براي گوش دادن به موسيقي و ارسال پيام هاي كوتاه استفاده مي كنند و بر اين اساس ۳۷ درصد از كل سود شركت هاي مخابراتي ارائه دهنده به سيستم هاي تلفن همراه از طريق SMS است. همچنين تحقيقاتي كه در ايالات متحده آمريكا انجام شده نيز نشان مي دهد كه از سه ميليون مشترك تلفن همراه در اين كشور بيشتر از موبايل براي گوش دادن به موسيقي استفاده مي كنند. اين در حاليست كه طبق يك گزارش كه توسط شركت virgin mobile صورت گرفته است افزايش استفاده از سيستم SMS در انگليس سبب شده است ميليون ها نفر از مردم اين كشور از آسيب ديدگي انگشتان خود رنج ببرند.
مردم انگليس روزانه ۹۳‎/۵ ميليون SMS براي يكديگر ارسال مي كنند كه اين امر سبب افزايش آمار آسيب هاي دست، مچ و انگشت هاي اشخاص شده است.
شايد بتوان مدعي شد كه گسترش و رواج كم سابقه استفاده از سيستم پيام كوتاه بيش از هر چيز مديون نياز فوري و ضروري جامعه جوان ايران به شادي و شادابي است و البته سيستم پيام كوتاه با توجه به هزينه هاي اندك و گستردگي غيرقابل مهارش مشمول اين واقعيت براي جوانان است.