فصل اول
مقدمه :
ورزش بعنوان يك اصل اساسي در سلامتي روح و جسم انسان نقش ايفا نموده و مينمايد و انسان نيازمند است تا براي شادابي روح و جسمش رو به ورزش بياورد و هر روزه لحظاتي از عمر خويش را صرف آن نمايد . از آنجائيكه شالوده شكل گيري اندامهاي قوي و روحيه شاداب در سنين دوران تحصيل شكل ميگيرد ، لازم است تا براي نونهالان عزيزمان برنامه ريزي نمائيم تا با ورزش و تربيت شخصيتي والا و اندامي قوي داشته باشند تا با عزت راه سعادت خويش را طي نمايند.
برنامه ريزي دقيق نيازمند آگاهي لازم و كافي از اثرات مفيد ورزش ميباشد . كه اين امر ايجاب مينمايد تا براي مربيان تربيتي كه در مدارس مشغول به خدمت ميباشند جلساتي تشكيل تا به وسيله آن، اثرات ورزش در موضوعات مختلف بطور پويا و بِروز به آنها بازگو شده تا اين امر ، انگيزه مربيان ورزشي را در ارائه فعاليتهاي ورزشي منظم و دقيق تقويت نموده و همچنين اثرات آنرا براي دانش آموزان متذكر ساخته تا دانش آموزان نيز به نقش ورزش آگاهي يافته و آنها را مصمم به انجام آن نمايد .
از آنجائيكه در مدارس كشورمان نسبت به امر ورزش اهتمام جدي صورت نمي پذيرد يكي از دلائل آن ، عدم آگاهي به اثرات آن ميباشد . البته دلائل ديگري نيز دارد كه در اين جزوه به پاره اي از آنها اشاره گرديده ، از جمله عدم وجود فضاي كافي و مناسب در مدارس ، نامناسب بودن ساعات ورزش ، نداشتن امكانات و تجهيزات ورزشي در مدارس ، نبود سالن ورزش ، عدم تخصص نزد مربيان ورزش و كه براي هر يك بايد چاره اي انديشيده شود و موانع موجود بايد برطرف گردد .
جزوه حاضر كه به اثرات ورزش بر دستگاهها و اندامهاي بدن و همچنين نسبت به بيماريهاي مختلف ميپردازد ، جهت آموزش مربيان ورزشي تهيه گرديده تا آنها با آگاهي يافتن از محتوي آن، انگيزه و آگاهي بيشتري در جهت اهتمام به امور ورزشي نونهالان كشورمان نموده تا بوسيله آن افرادي تندرست و نيرومند در جهت خدمت به مردم شريف كشورمان پرورش يابند و سرمنشاء خدمات چشمگيري در تمامي عرصه هاي علمي ، فرهنگي ، اقتصادي ، سياسي و … گردند. انشاء ا….
مشكل :
عدم اهتمام مربيان و دانش آموزان مدارس نسبت به ساعات ورزش
تحليل تجربي و علمي :
- عدم شناخت لازم وكافي به اثرات ورزش در سلامت جسمي و روحي دانش آموزان– 100
- نبودن فضاي كافي و مناسب در مدارس – 101
- عدم پيگيري رشته تخصصي ورزشي – 102
- تعداد زياد دانش آموزان در مدارس – 103
- نامناسب بودن ساعات ورزش – 104
- عدم برنامه ريزي مناسب براي ساعت ورزش – 105
- دو شيفته بودن مدارس – 106
- نبودن سالن ورزش – 1/101
- نداشتن امكانات و تجهيزات ورزشي – 107
- نداشتن سرويس بهداشتي جهت دوش گرفتن بعد از تعريق بدن – 108
- اهميت ندادن به نرمش قبل از ورزش –109
- كم بودن ساعت زنگ ورزش در هفته – 110
- عدم اطلاع از علم تغذيه – 111
- عدم تخصص نزد مربيان ورزش – 112
- عدم انگيزه لازم در نزد مربيان به دليل تامين نبودن و مشكلات معيشتي – 113
- بازخورد نا مناسب نسبت به ورزش – 114
اولويت :
عدم شناخت لازم و كافي به اثرات موثر ورزش در سلامت جسمي و روحي دانش آموزان
موضوع :
ورزش و اثرات مفيد آن
مخاطب :
مربيان ورزشي
هدف كلي :
آشنا ساختن مربيان ورزشي نسبت به اثرات مفيد ورزش
اهداف جزئي :
الف – آموزش مربيان ورزش در زمينه اثرات ورزش بر دستگاهها و اندامهاي مختلف بدن .
ب – آموزش مربيان ورزش در مورد اثرات ورزش در زمينه هاي پيشگيري و درمان بيماريهاي مختلف .
اهداف آموزشي :
الف – مربي ورزشي پس از آموزش قادر ميباشد :
- در مقابل كلاس با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر پوست بدن را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با نشان دادن پوستر اثرات ورزش بر دستگاه گوارش را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر يبوست را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با ارائه فيلم اثرات ورزش بر دستگاه تنفسي را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر دستگاه گردش خون و قلب را طور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر دستگاه عصبي را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر دستگاه عصبي – عضلاني را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر دستگاه حركتي را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با در دست داشتن عكس اثرات ورزش و حركات بدني در سنين مختلف را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر رشد عضلات و استخوانها را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با نمايش فيلم اثرات ورزش بر رشد و نمو بدن را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با ارائه cd آموزشي اثرات ورزش بر روي كليه ها را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر تغذيه را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر طول عمر را بطور شفاهي توضيح دهد
- در مقابل كلاس با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر كيفيت زندگي را بطور شفاهي توضيح دهد
ب – مربي آموزشي پس از آموزش قادر ميباشد :
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر روي چربي هاي خون و چاقي را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش نسبت به مقاومت بدن در مقابل بيماريها را بطو ر شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش در برابر عفونتها را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر بيماري كم تحركي را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر بيماري قند يا ديابت را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر بيماري هاي قلبي را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش در كاهش بيماريهاي قلبي و عروق كرونر را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با ارائه اسلايد اثرات ورزش بر بيماريهاي ريوي را بطور شفاهي توضيح دهد.
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر بيماري آسم را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر بيماري افزايش فشار خون را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با نمايش فيلم اثرات ورزش بر بيماريهاي عصبي و رفتار هاي عصبي را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با نمايش فيلم اثرات ورزش بر بيماري افسردگي را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر بي خوابي را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر دردهاي مزمن را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر روي آرتروز را بطور شفاهي توضيح دهد .در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر بيماريهاي استخواني – عضلاني را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر دردهاي كمر و ستون فقرات را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش و فعاليتهاي جسماني در افراد ميانسال را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر سرطان را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر روي غدد جنسي را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر زخم معده و زخم دوازدهه را بطور شفاهي توضيح دهد .
- در مقابل دانش آموزان با در دست داشتن جزوه اثرات ورزش بر بيماري هموفيلي را بطور شفاهي توضيح دهد .
مواد آموزشي :
جزوه – فيلم – كتاب – عكس – پوستر – اسلايد – CD آموزشي – ترنس پرنسي – فيلم استريپ
محتوي آموزشي
فصل اول
اثرات ورزش بر دستگاهها و اندامهاي مختلف بدن :
اثرات ورزش و حركات بدني در سنين مختلف :
نوع فعاليت ورزشي نسبت به سن افراد فرق مي كند ، در مورد اينكه بچه ها از چه سني مي توانند تمرينات بدني را شروع كنند بين متخصصين تربيت بدني و علوم ورزشي اختلاف نظر وجود دارد ، كه بطور كلي ميتوان بيان نمود كه ورزش براي دانش آموزان 6 تا 9 ساله عبارت است از بازيهاي دسته جمعي مانند :راه رفتن توام با خواندن سرودهاي مختلف ، دويدن و بازي هاي ديگر كه براي آماده كردن بيشتر آنها براي شروع فعاليت ورزشي لازم است . براي كودكان 9 تا 13 ساله علاوه بر بازي هاي گروهي ، ورزشهائي مانند شنا – واليبال – بسكتبال و بازيهاي مختلف كوتاه مدت و ملايمي كه براي ايجاد روحيه اجتماعي و رشد دستگاههاي مختلف بدن مانند دستگاه گردش خون و تنفس توصيه شده است . در سالهاي بلوغ كه دختران در 9تا 13سالگي و پسران در 13تا16سالگي شروع به رشد سريع مي كنند بدن نوجوانان بسيار حساس است . در اين دوران اعمال جذب و دفع بدن به طور سريع انجام ميگيرد ، اما استقامت بدني كم است ،بنابراين نبايد بدن را زياد خسته كرد زيرا موجب آسيب آن ميشود . بهترين ورزش براي اين دوره انواع و اقسام ورزشهاي دسته جمعي ملايمي است كه خسته كننده نباشند ، تا بتدريج دستگاه گردش خون و تنفس تقويت شوند . در سن 16 تا18سالگي چون استخوانهاي بدن دانش آموزان محكمتر و عضلاتشان قويتر شده است مشروط بر اينكه دانش آموزان سطح آمادگي جسماني خود را بتدريج بالا برند ، مي توانند به علاقه خود يكي از ورزشهايي كه براي نيرومند و چابك كردن نوجوانان و جوانان مانند بدن سازي بدون وسيله مفيد است انتخاب كنند و انجام دهند . ورزشهاي سنگين مانند دوي ماراتن ، فوتبال ،وزنه برداري و غيره بيشتر بعد از 18 سالگي توصيه شده
اثرات ورزش بر پوست بدن :
تمرينات بدني و ورزش موجب ازدياد فعاليت پوست بدن بخصوص غدد عرق و مويرگهاي خوني آن ميشود . بيشتر گرماي بدن كه بر اثر انقباضات عضلاني توليد ميشود . بايد به وسيله پوست بدن از راه تشعشع و تبخير دفع شود . تمرينات ورزشي و بدني خون بيشتري به غدد عرق پوست بدن مي رساند ، در نتيجه عرق بيشتر توليد ميشود . تبخير عرق موجود در پوست بدن باعث ميشود كه بدن انسان سريعتر خنك شود . با توجه به نكات فوق چون عمل تعريق در تمرينات بدني و ورزشي بهتر و بيشتر انجام ميگيرد بايد بهداشت پوست توسط ورزشكاران رعايت شود . بنابراين بعد از تمرينات ورزشي و بدني حتي الامكان براي پاكيزه نگهداشتن پوست بدن از صابون استفاده نمود تا آلودگي ها ، چربي ها و سموم روي پوست كه بر اثر تمرينات ورزشي توليد شده اند از بين بروند . بنابراين بعد از تمرينات ورزشي استحمام لازم و ضروري است .
اثرات ورزش بر دستگاه گوارش :
در نتيجه تمرينات بدني حركات عضله ديافراگم و عضلات شكم افزايش مي يابد و به گوارش غذا كمك مي شود و از تنبلي روده ها و يبوست جلوگيري بعمل مي آيد و حركات ورزشي به اعضاي داخل شكم فشارهاي منظم و ماساژ مانندي وارد مي كنند بطوري كه در نتيجه اين فشارهاي منظم كه بر روي كبد وارد ميشود مقدار زيادي صفرا ترشح ميشود و اين به هضم غذا كمك مي كند و همچنين تمرينات بدني مانع از تجمع مواد زائد در بدن ميشود . پياده روي و نرمشهاي شكم مانند دراز و نشست تخليه روده ها را آسانتر نموده و به دفع مواد زائد بدن كمك مي نمايد.
اثرات ورزش بر يبوست :
يبوست در اثر تاخير حركت غذا در دستگاه گوارش بوجود مي آيد و علل مختلفي دارد . براي برطرف نمودن يبوست هرگز نبايد از مسهل و ملين بدون تجويز پزشك استفاده نمود . تمرينات بدني و فعاليت ورزشي از اين حالت جلوگيري كرده و به گوارش مواد غذائي در بدن و دفع مواد زائد بدن كمك مي كند . بطور كلي براي جلوگيري از يبوست اقدامات زير مناسب و لازم مي باشد:
- ورزش و تمرينات بدني بطور مرتب و مداوم .
- تغذيه صحيح و مصرف متعادل سبزيجات و ميوه جات .
- آشاميدن مايعات قبل از صرف صبحانه و در طول روز .
- تنظيم اوقات دفع مدفوع و ايجاد عادت به دفع مدفوع پس از صرف صبحانه .
اثرات ورزش بر دستگاه تنفس :
- با حركات بدني مناسب مي توانيم جذب گاز اكسيژن را در ريه ها افزايش دهيم ( تنفس عميق در اول صبح و آخر شب – حركات ورزشي و نرمش ها )
- با تمرينات ورزشي ميتوان حجم جاري را از CC 500 بيشتر نمود .
- حركات ورزشي مفيد ظرفيت كل ريوي را نيز افزايش خواهد داد.
- در شرايط بهبود تنفس ،دفع مواد زائد و گاز CO2 افزايش مي يابد .
- مواد زائد حاصل از متابوليسم بدني و اكسيداسيون ، از طريق ادرار ، تعريق ،تبخير از بدن دفع ميشود.
- تمرينات ورزشي منظم بخصوص فعاليتهاي هوازي در پيشرفت دستگاه تنفس و هيپرتروفي ريه ها ( بزرگ شدن ريه ها ) دخالت دارد .
- طريقه تنفس در ورزش عبارت است از : عمل دم توسط بيني و عمل بازدم توسط دهان و بيني .
- عضلات تنفسي تقويت خواهند شد.
اثرات ورزش بر دستگاه گردش خون ، قلب :
بر اثر تمرينات بدني قلب قوي شده و در نتيجه اكسيژن بيشتري به سلولهاي بدن مي رسد و سبب تقويت آنها ميشود . به عقيده متخصصين قلب تمرينات منظم و مرتب و صحيح مي تواند باعث جلوگيري از بيماريهاي قلبي و سكته هاي قلبي بشود . بطور كلي اثرات ورزش بر دستگاه گردش خون و قلب شامل:
- بر اثر تمرينات منظم عضله قلب تقويت شده و حجم پمپاژ آن افزايش مي يابد .
- قدرت جذب و حمل اكسيژن توسط هموگلوبين گلبول قرمز افزايش مي يابد .
- اكسداسيون سلولي بالا رفته و عملكرد فيزيولوژيكي بدني بهتر ميشود.
- بواسطه تقويت دستگاه گردش خون ، دستگاه تنفس تقويت و عملكرد ارگانيزم جسماني بهتر ميشود.
- احتمال بروز بيماريهاي قلبي – آرتروز اسكلروز – سكته – بدليل عدم فعاليت جسماني افزايش مي يابد.
اثرات ورزش بر دستگاه عصبي :
تمرينات بدني عملي است ارادي و ضمن اينكه سبب تنظيم و درستي حركات بدن ميشود ، خونسردي و تحمل هيجانات ، مهارت ،نرمش و سرعت در كار و آرامش عصبي را نيز موجب ميشود . به طور كلي مغز و دستگاه عصبي كه فرمانده بدن است عضو بسيار حساسي است . بنحويكه تمام بيماريهاي بدن بر آن تاثير مي گذارند و براي بهداشت مغز و مراكز عصبي بايد زندگي آرام و منظمي همراه با فعاليت جسماني مناسب داشت . تمرينات ورزشي زمان عكس العمل عصبي را كاهش ميدهد.
اثرات ورزش بر دستگاه عصبي – عضلاني :
تمرينات بدني در دوران كودكي از نظر رشد و تكامل جسمي و روحي اهميت زيادي دارد . زيرا سلولهاي نارس عضلاني و عصبي بر اثر تمرينات بدني رشد و تكامل مي يابند . براي انجام دادن حركات عضلاني پيچيده ، نواحي ويژه اي در مغز وجود دارد كه سلولهاي آن بوسيله اعصاب به عضلات مربوطه متصل مي شوند . تمرينات ورزشي و بدني تكامل بهتر مراكز عصبي را سبب مي شوند . تمرينات بدني باعث هماهنگي حركات بين عصب و عضله ميشوند .
اثرات ورزش بر دستگاه حركتي :
اثر تمرينات بدني و ورزشي ، زياد شدن نيرو و قدرت عضلاني – حركتي است . هيچ عضوي به اندازه عضلات بدن در نتيجه بي حركتي و عدم فعاليت ناتوان نمي شود . عدم تحرك باعث ميشود كه وزن عضلات بدن از 50% به 30% كاهش پيدا كند و چربي ها جايگزين آنها شوند كه در نتيجه منجر به چاقي و ضعيف شدن عضلات و آتروفي ( لاغر شدن عضله ) ميشود . پس با تمرينات منظم ورزشي ميتوان از حالات فوق جلوگيري كرد.
اثرات ورزش بر رشد عضلات و استخوانها :
تمرينات بدني موجب رشد عضلات و تقويت آنها ميشود . بطوريكه تغييراتي در تارهاي عضلاني از نظر تعداد و قطر ايجاد ميشود و به هنگام فعاليتهاي بدني دوباره سازي بافتهاي استخواني تشديد ميشود و استخوانهاي بدن ورزشكاران و كسانيكه فعاليت بدني دارند از استحكام بيشتري برخوردار بوده و كلسيم و فسفات بيشتري درون استخوانها جاي مي گيرند و خون سازي و دفاع بدن را بالا ميبرند
اثرات ورزش بر رشد و نمو بدن :
بطور كلي تمرينات ورزشي و بدني با سن و وضع جسماني هر فرد ارتباط مستقيم دارد به هر حال انسان در هر سني به ورزش نيازمند است و هركس بخواهد از سلامتي و تندرستي كامل برخوردار باشد در تمام طول عمر خود به طور مرتب و مداوم به ورزش بپردازد تمرينات بدني باعث رشد و نمو تمام اندامها و دستگاههاي مختلف بدن شده و باعث ميشود كه افراد با بدني زيبا و رواني سالم از زندگي خود لذت بيشتري ببرند.
اثرات ورزش بر روي كليه ها :
تمرينات بدني و ورزشي بر امعاء و احشاء داخلي از جمله كليه ها تاثير كرده و باعث تقويت آنها ميشود و باعث ميشود مواد دفعي مانند : اوره – اسيد اوريك – بهتر و سريعتر از بدن دفع شوند . اين دسته از مواد دفعي بايد به صورت محلول دفع شوند و دفع اين مواد به عهده كليه ها مي باشد . خون مواد زائد و دفعي سلولها را مي گيرد و در حين گردش در بدن مرتب از كليه ها مي گذرد . در كليه ها مواد زائد و دفعي از خون خارج مي شود و همچنين ميزان آب و اسيديته و ساير تركيبات شيميائي خون تنظيم ميشود . نتيجه اين اعمال از يك طرف تصفيه خون و از طرفي ديگر تشكيل ادرار و دفع مواد زائد است كه حركات بدني و فعاليت جسماني مناسب به دفع مواد زائد كمك مي نمايد در نتيجه ورزشكاران نسبت به افراد عادي و كم تحرك كمتر دچار سنگ كليه و ناراحتي هاي كليه مي شوند حتي پزشكان متخصص كليه جهت دفع سنگ كليه حركات مخصوص بدني را تجويز مي كنند. فعاليتهايي مانند پياده روي و طناب زدن به دفع سنگ كليه كمك مي كند.
اثرات ورزش بر روي چربي هاي خون و چاقي :
چربي هاي خون به دو دسته تقسيم ميشوند :
- چربي ها مضر خون :
Low – Density – Lipoprotein = LDL( الف) ليپو پروتئين كم چگال
Very Low – Density – Lipoprotein = VLDL( ب) ليپو پروتئين خيلي كم چگال
- چربي مفيد خون :
High – Desity – Lipoprotein = HDL ( الف ليپو پروتئين پرچگال
تمرينات ورزشي و فعاليتهاي بدني سبب از بين رفتن چربي هاي مضر خون ( LDL- VLDL ) ميشود و عاملي براي ازدياد چربي مفيد خون ( HDL ) است كه چربي مفيد خون يك نقش حفاظتي در برابر بيماريهاي عروق دارد و رسوباتي از خود باقي نمي گذارد ولي چربي هاي مضر خون رسوبات از خود باقي گذشته و باعث بسته شدن عروق مي شوند . امروزه ورزش در پارك ها – نرمش كردن – جاكينگ ( دويدن و قدم زدن ) بر روي چربي هاي خون تاثير بسزائي دارد . در صورتي كه ورزش مداوم و مرتب باشد . در افرادي كه چاق هستند اگر هر صبح به مدت يك ساعت و عصر نيز به مدت يك ساعت از نرمش هاي سبك – پياده روي و آرام دويدن و قدم زدن استفاده كنند. علاوه بر اين كه در طي يك ماه حدود پنج كيلو كاهش وزن پيدا مي كنند. و سبب ميشود تا شادابي و راحتي خاصي را بدست آورند مشروط بر اينكه ورزش مداوم و مرتب باشد.
اثرات ورزش بر تغذيه :
انرژي لازم براي انجام دادن فعاليتهاي بدني از اكسيده شدن مواد غذائي كه قسمت عمده آن از سوختن كربوهيدراتها ( مواد قندي ) و چربي بدست مي آيد . يك برنامه غذائي متعادل شامل مواد قندي – پروتئيني – چربي – ويتامين ها – آب و مواد معدني مي باشد كه افراد عادي و ورزشكار به مقادير لازم بايد جهت توليد انرژي در بدن از آنها استفاده نمايند. تمرينات بدني و ورزش باعث ميشود كه مصرف مواد غذائي بيشتر شده و در نتيجه دفع مواد زائد از بدن افزايش يابد در نتيجه اشتها تحريك شده و بالا مي رود و خود عاملي مي تواند براي از بين بردن بي اشتهائي باشد . در نتيجه تغذيه مناسب و كامل مي تواند اجراي حركات مناسب را در ورزش هاي مختلف تامين نمايد .
اثرات ورزش بر روي طول عمر :
تمرينات ورزشي و بدني آثار مختلفي روي اندام هاي بدن دستگاههاي بدن داشته و باعث طول عمر بيشتري براي اين اندام ها و دستگاهها ميشود در نتيجه عمر سلولها و ارگانهاي داخلي بدن افزايش مي يابد و بر طول عمر انسان مي افزايد . كسانيكه داراي فعاليت جسماني و بدني منظم و مرتب بوده اند داراي بدني زيبا و رواني سالم در سنين بالا بوده و پيري اين افراد به تعويق مي افتد.
اثرات ورزش بر كيفيت زندگي :
تمرينات ورزشي اگر بطور منظم انجام شود روي كيفيت زندگي افراد تاثير مي گذارد . ورزش سطح سلامت و كيفيت زندگي را بالا برده و سرعت انتقال و صحت فكر و تفكر و قدرت تصميم گيري و اعتماد به نفس انسان را در مسائل زندگي افزايش داده و به انسان اين فرصت را ميدهد كه بتواند صحيح و عاقلانه تصميم بگيرد و از زندگي خود لذت ببرد و مشكلات خود را حل كند . بسياري از اضطرابها ،نگرانيها ، دلواپسي ها و عصبانيتها و فشارهاي رواني كه مي تواند اثر منفي در كيفيت زندگي انسان بگذارد مي توان با تمرينات ورزشي و فعاليت بدني آنها را كاهش داد .
اثرات هواي تازه و آفتاب بر فعاليت هاي بدني و عمومي :
هواي تازه و آفتاب دو اثر سودمند بر روي بدن انسان دارد :
- موجب تحريم مغز ميشود.
- بر پوست بدن انسان اثر كرده و در نتيجه سوخت و ساز بدن را بهتر مي كند .
برخورد جريان هواي تازه با پوست سبب ميشود كه عرق بدن تبخير گردد و بدن در هواي گرم خنك شود . هواي تازه موجب تحريك گردش خون در مويرگهاي پوست ميشود و در نتيجه تهويه در شش ها به خوبي انجام مي گيرد به علاوه هواي تازه در تامين خواب و استراحت راحت سهم زيادي دارد.
اثرات ورزش بر روي غدد جنسي :
تمرينات بدني و فعاليت هاي جسماني كار غدد جنسي را تنظيم كرده و فعاليت آنرا تعديل مي نمايد با توجه به تحقيقاتي كه انجام شده ميتوان نتيجه گرفت كه ورزشكاراني كه در روابط جنسي و زناشوئي اعتدال را مراعات كنند از نظر فيزيلوژيكي مي توانند بدون هيچ نگراني به فعاليتهاي بدني و ورزشي خود بطور مطلوبي ادامه دهند و چون ممكن است براي بعضي از ورزشكاران اين تصور پيش آيد كه روابط زناشوئي روي تمرينات ورزشي انها اثر منفي مي گذارد . لذا چنين به نظر مي رسد كه اين مسئله بيشتر جنبه رواني دارد تا جنبه فيزيولوژيكي
جداول فصل اول
جدول هدف – روش
| انجام بازي | ارائه فيلم | اجراي نمايش | آزمايشگاه | بحث گروهي | مطالعه | سخنراني | روش
هدف |
| $ | $ | الف –1 | |||||
| $ | $ | الف –2 | |||||
| $ | $ | الف–3 | |||||
| $ | $ | $ | $ | الف-4 | |||
| $ | $ | $ | $ | الف-4 | |||
| $ | $ | الف-5 | |||||
| $ | $ | الف-6 | |||||
| $ | الف-7 | ||||||
| $ | الف-8 | ||||||
| $ | الف-9 | ||||||
| $ | $ | الف-10 | |||||
| $ | $ | الف-11 | |||||
| $ | الف-12 | ||||||
| $ | $ | الف-13 | |||||
| $ | $ | الف-14 | |||||
| $ | $ | الف-15 |
جدول فوق نشان ميدهد كه از موارد ارائه فيلم ، اجراي نمايش ، انجام بازي و مطالعه ، همچنين انجام سخنراني استفاده شده است.
جدول هدف – مكان
| اداره | منزل | ورزشگاه دولتي | ورزشگاه محلي | زمين ورزش | سالن ورزش | مدرسه | مكان
هدف |
| $ | $ | $ | الف –1 | ||||
| $ | $ | $ | الف –2 | ||||
| $ | الف–3 | ||||||
| $ | الف-4 | ||||||
| $ | $ | $ | $ | الف-4 | |||
| $ | $ | الف-5 | |||||
| $ | $ | $ | الف-6 | ||||
| $ | $ | الف-7 | |||||
| $ | $ | $ | $ | الف-8 | |||
| $ | $ | الف-9 | |||||
| $ | $ | الف-10 | |||||
| $ | $ | الف-11 | |||||
| $ | الف-12 | ||||||
| $ | $ | الف-13 | |||||
| $ | $ | الف-14 | |||||
| $ | $ | الف-15 |
در اين جدول به مكانهاي منزل – مدرسه – سالن ورزش – زمين ورزش و همچنيني اداره اشاره گرديده است
جدول هدف – وسيله
| Cd آموزشي | پوستر | عكس | اسلايد | فيلم | جزوه | كتاب | وسيله
هدف |
| $ | $ | الف –1 | |||||
| $ | $ | $ | $ | $ | $ | $ | الف –2 |
| $ | $ | $ | الف–3 | ||||
| $ | $ | الف-4 | |||||
| $ | $ | الف-4 | |||||
| $ | $ | $ | الف-5 | ||||
| $ | الف-6 | ||||||
| $ | الف-7 | ||||||
| $ | الف-8 | ||||||
| $ | الف-9 | ||||||
| $ | $ | الف-10 | |||||
| $ | $ | الف-11 | |||||
| $ | الف-12 | ||||||
| $ | $ | $ | الف-13 | ||||
| $ | $ | الف-14 | |||||
| $ | الف-15 |
در جدول فوق بيشتر به جزوه توجه شده است
جدول هدف – زمان
| هفته اي 2 جلسه | 2 ساعت | 1 ساعت | زمان
هدف |
| $ | الف –1 | ||
| $ | الف –2 | ||
| $ | $ | الف–3 | |
| $ | الف-4 | ||
| $ | الف-4 | ||
| $ | الف-5 | ||
| $ | الف-6 | ||
| $ | الف-7 | ||
| $ | الف-8 | ||
| $ | الف-9 | ||
| $ | الف-10 | ||
| $ | الف-11 | ||
| $ | الف-12 | ||
| $ | الف-13 | ||
| $ | الف-14 | ||
| $ | الف-15 |
در جدول فوق بيشتر از 2 ساعت ضرورتي براي ايجاد جلسات نيست
فصل دوم
محتوي آموزشی
ورزش و مقاومت بدن در برابر بيماريها :
تمرينات ورزشي و فعاليتهاي بدني در سلامت بدن و مصون سازي و ايمني بدن اهميت زيادي دارد ،بدن در مقابل ميكروبها به دو طريق دفاع دفاع مي كند ،دفاع مستقيم كه ميكروبها را از بين مي برد و دفاع غير مستقيم كه در اثر مايه كوبي ( واكسيناسيون ) ،ايمني در مقابل ميكروبها حاصل ميشود ، دفاع مستقيم وقتي ميتواند موثر باشد كه بدن قوي و سالم بوده و در اين صورت ميكروبها در همان مرحله اول از بين مي روند و ورزش نه تنها بدن را تقويت نموده بلكه در مقابل ميكروبها و بيماريها آنرا حفظ مي نمايد.
اثرات ورزش در برابر عفونتها :
بيماريهاي عفوني در شرايطي كه فردي فقر حركتي ( عدم حركت ) دارد نيز مشاهده ميشود . اگر هدف انجام يك فعاليت تمريني ، بهبود آمادگي جسماني و سالم زيستي است به شما كمك مي كند تا در برابر بيماريهاي عفوني كه مقاومت عمومي بدنتان را كاهش داده است ، پايداري نمائيد . در شرايطي كه بدن به مقابله با يك بيماري عفوني مي پردازد ،فعاليت شديد تمريني شديد ، تواماً مقاومت عمومي بدن را كاهش مي دهند . پس بايد در هنگام بيماري از استراحت كافي برخوردار بود.
اثرات ورزش بر بيماري كم تحركي ( Hypokenetic ) :
عدم فعاليتهاي بدني و جسماني و ورزشي موجب بروز بيماري كم تحركي ميشود كه علائم آن شامل :
- استخوانها مواد معدني و پروتئيني خود را بتدريج از دست مي دهند و شكننده مي شوند.( Osteporosis )
- عضلات بدن بتدريج لاغر ميشوند كه در نتيجه ضعف عضلاني زياد ميشود .(Atrophy )
- مفاصل انعطاف پذيري خودشان را از دست مي دهند . ( Loss of Flexibility )
- ميزان ضربان قلب زياد ميشود و هر بار قلب مقدار كمتري خون به ساير ارگانهاي بدن تلمبه ميزند .
- ناراحتي هاي دستگاه تنفس زياد ميشود.
- يبوست و ساير امراض مشابه افزايش مي يابد .
- زخم هاي دردناك در پوست بدن ، آنهائي كه بدون حركت در رختخواب باقي مي مانند به وجود مي آيند.
پيشگيري :
بنابراين شايسته است انسان روزانه 20 دقيقه به ورزشهائي كه گروه زيادي از عضلات بدن را شامل ميشوند مانند پياده روي – دوي آهسته – دوچرخه سواري آهسته – شنا – طناب زدن ، بپردازد .
اين فعاليتها نه تنها از بروز بيماري كم تحركي جلوگيري مي نمايد بلكه به انسان كمك مي كنند تا بدني سالم و تندرست داشته باشد.
اثرات ورزش بر بيماري قند يا ديابت ( Diabete )
منبع اصلي انرژي سلولهاي بدن يك نوع قند به نام گلوكز مي باشد . براي اينكه گلوكز بتواند به راحتي وارد سلوها ( بجز سلوهاي مغزي ) شود ماده اي به نام هورمون انسولين در لوزالمعده ( پانكراس ) ساخته شده و وارد خون ميشود . اين هورمون باعث تسهيل ورود گلوكز به درون سلولها ميشود . زماني كه مقدار انسولين شديداً كاهش يابد و يا اثر آن كاهش يابد بيماري قند بوجود مي آيد . به بيماري قند كه در اثر كاهش شديد انسولين بوجود مي آيد ،بيماري قند وابسته به انسولين ( ديابت نو A ) و به نوعي كه در اثر كاهش اثر ديابت نوع A بيشتر در كودكان و جوانان و ديابت نوع B بيشتر در افراد ميانسال و مسن و چاق بروز مي كند . بطور كلي بيماري قند در مردان جوان بيشتر از زنان جوان ديده ميشود ولي در سنين متوسط عمر ،زنان بيشتر از مردان مبتلا به اين بيماري ميشوند و فشارهاي روحي و رواني و هيجانات عصبي ،بيماري قند موجود در بدن را ظاهر مي سازد .
ورزش و تمرينات بدني براي بيماران مبتلا به قند مفيد بوده ولي به 2 شرط :
- نبايد ورزش خيلي شديد باشد .
- در هواي مناسب تمرينات ورزشي انجام شود.
بطور كلي اثرات ورزش در بمياري قند شامل :
- ورزش باعث افزايش پاسخ سلولها به انسولين و در نتيجه ورود گلوكز به سلولها ميشود.
- ورزش بطور مستقيم و مستقل از اثر انسولين باعث افزايش ورود گلوكز به داخل سلولها مي شود .
- باعث كاهش خطر بيماريهاي قلبي و عروقي ( كه در افراد ديابتي بالاست ) ميشود.
- وزن بدن بهتر كنترل مي شود و فشارهاي روحي و بدني كاهش مي يابد .
- جريان خون در تمام قسمتهاي بدن بيشتر ميشود.
- استفاده از رژيم غذائي مناسب شامل سبزيجات – ميوه جات – مرغ – ماهي .
- ورزش منظم و مرتب و سبك و ملايم مي تواند در پيشگيري از اين بيماري موثر باشد .
- از آنجائيكه افراد ديابتي در كنار مرض قند دچار ازدياد فشار خون و چربي خون مي شوند ،از اينرو ورزش هاي مداوم ميتواند از اين دو عارضه نيز پيشگيري نمايد .
اثرات ورزش بر بيماريهاي قلبي :
يكي از علل اصلي و مهم مرگ و مير در جهان ( خصوصا در كشورهاي جهان سوم و از جمله ايران ) بيماريهاي قلبي و سكته قلبي است . سكته قلبي در اثر تنگي شديد و انسداد عروق تغذيه كننده عضله قلب (عروق كرونر ) بوجود مي آيد . علت اصلي و مهم تنگي و انسداد عروق كرونر قلب ،سفت و سخت شدن جدار عروق كرونر يا تصلب شرائين ( Arthrosclerosis) است و عوامل مساعد كننده بيماريهاي عروق كرونر عبارتند از : افزايش چربي هاي مضر خون ( LDL -VLDL) افزايش فشار خون ، مصرف سيگار ، عدم تحرك ، بيماري قند ،چاقي ، فشارهاي رواني و ارث .
تحقيقات و مطالعات نشان داده اند كه فعاليت بدني و ورزش مناسب و طولاني مدت در پيشگيري از بيماريهاي قلبي دخالت دارد و ميزان مرگ و مير در اثر سكته قلبي در ميان ورزشكاران 25% كمتر از افراد غير ورزشكار و عادي مي باشد .
اثرات ورزش در كاهش بيماريهاي قلبي و عروق كرونر :
- ورزش منظم و مداوم باعث افزايش قطر عروق كرونر قلب ميشود.
- ورزش باعث ميشود عضله قلب قوي شده و پمپاژ آن افزايش يابد .
- ميزان چربي هاي مضر خون ( VLDL – LDL ) كاهش مي يابد .
- در صورت وجود تنگي در عروق كرونر اصلي قلب ، عروق فرعي افزايش مي يابد .
- فشار خون در افراد مبتلا به افزايش فشار خون ( Hypertension ) كاهش مي يابد .
- تعداد ضربان قلب در حالت استراحت كاهش مي يابد.
نكات بسيار مهم ورزشي در بيماران قلبي :
- بهترين ورزش پياده روي است . ابتدا با 2 تا 5 دقيقه شروع كرده و سپس روزانه يك تا دو دقيقه به آن اضافه كنيد تا به 30 تا 45 دقيقه برسد .
- شدت ورزش به حدي باشد كه دچار احساس تنگي نفس ، خستگي شديد ،سرگيجه و درد سينه نشويد .
- از ورزش در آب و هواي بسيار گرم و مرطوب پرهيز شود.
- هميشه بيماران قلبي نيترو گليسيرين زيرزباني همراه داشته باشند و در صورت بروز مشكل قلبي زير زبان قرار دهند
- از انجام فعاليتهاي قدرتي ( مانند وزنه برداري – هل دادن ماشين – شنا رفتن 0 دمبل زدن و … )جداًپرهيز شود.
- در صورت بروز سرگيجه ،تنگي نفس ،درد سينه در هنگام ورزش يا بعد از آن بلافاصله به پزشك مراجعه شود.
- از خوردن غذاهاي چرب و سنگين و قهوه و كاكائو پرهيز شود.
- از شركت در ورزشهاي مسابقه اي كه فشار روحي و فيزيكي زيادي دارند اكيدا خودداري شود .
- در صورت ابتلا به بيماريهاي شايع نظير سرماخوردگي و غيره از انجام فعاليت ورزشي تا بهبودي خودداري شود.
- از دوش گرفتن يا شناكردن در آب سرد و گرم خودداري شود.
- بيماراني كه از داروهاي ضد انعقادي ( مانند وارفاين – كومادين – آسپرين ) استفاده مي كنند بايد از انجام فعاليت ورزشي كه خطر خونريزي وجود دارد خودداري نمايند.
اثرات ورزش بر بيماريهاي ريوي :
ريه به عنوان يك ارگان مهم بدن تبادلات گازي را انجام مي دهد . يعني اكسيژن ديافت مي نمايد و بر عكس موا د سمي را به صورت گاز Co2 از راه تنفس خارج مي كند . ممكن است عوامل محيطي مانند استعمال دخانيات ، آلودگي هوا . ذرات گرد و غبار ، گده گياهان ،و يا عوامل دروني ، فرد دچار بيماريهاي ريوي به صورت مزمن شود . در اين حالات توانائي ريه ها در دفع ترشحات ريوي و ايفاي نقش در تبادلات گازي ضعيف مي گردد و يا در ناراحتي هاي ريوي مانند آسم به دليل تحريك پذيري بيش از حد مجاري هوائي و تنفسي ، تنگي نفس و اشكال در دفع هواي استنشاقي بروز مي كند . با اختلال در تبادلات گازي ، اكسيژن خون كاهش و دي اكسيد كربن خون افزايش مي يابند و كبودي ( سيانوز ) بروز مي كند . در مورد اين بيماران محروميت از فعاليت بدني و تمرينات ورزشي باعث تشديد بيماري و عدم تطابق فرد با محيط مي گردد. ( عدم آكليماتيزاسيون ) همچنين تحقيقات نشان داده است افراد چاق نسبت به افراد لاغر آمادگي بيشتري براي بماريهاي تنفسي و آسم دارند.
توصيه هاي لازم و نكات مهم در مورد فعاليت بدني و ورزشي بيماران ريوي :
- فعاليت بدني روزانه را از پياده روي كوتاه مدت ابتدا از كم شروع كرده و در درجه بعد فعاليت را افزايش داده و حتي الامكان تا محل كار پياده روي كنيد . ( 15 تا 25 دقيقه )
- ورزش شنا – پياده روي – دوچرخه سواري آهسته و آرام مناسب تر از بقيه ورزشها مي باشد .
- حتي الامكان در محيط و هواي سرد و هواي خيلي گرم ورزش نكيند .
- از استعمال دخانيات و ارتباط نزديك با افراد سيگاري پرهيز شود.
- هرگز احساس نا اميدي نشود و همواره دستورات پزشك رعايت شود.
- احياء فيزيكي و رواني – اجتماعي بيماران ريوي از اهميت اقتصادي زيادي برخوردار است . لذا اين افرا دبايد سعي كنند در اولين فرصت ممكن در اجتماع و محيط كاري با شرايط مناسب حضور يابند.
- به فعاليت فيزيكي و بدني مانند دارو و رژيم غذائي به عنوان يك دستور درماني بنگريد .
- نفس هاي عميق ( ديافراگماتيك ) بكشيد و هنگام خارج كردن هواي بازدمي لبهاي خود را جمع كرده و در اين حالت به سمت جلو خم شويد . اين حالت باعث تسكين تنگي نفس و افزايش تحمل فعاليت بدن و كاهش تنگي مجاري تنفسي در موقع بازدم ميشود.
اثرات ورزش بر بيماري آسم :
آسم در اثر تنگ شدن مجاري هوائي داخل ريه بوجود مي آيد . در حدود نيمي از افراد كه مبتلا به آسم هستند ،در اثر فعاليت بدني و ورزشي شديد دچار حملات آسم مي شوند. اين حالت معمولا چندان شديد نبوده و به سرعت از بين مي رود اما ورزش متوسط نه تنها براي مبتلايان آسم زيان آور نيست ،بلكه لازم و مفيد نيز بوده و باعث افزايش تحمل شخص در برابر شرايط كمبود اكسيژن و نيز اثرات مثبت بر روي قلب و عروق و ساير قسمتهاي بدن ميشود . بطور كلي ورزش دو و ميداني بدترين ورزش و شنا بهترين ورزش براي مبتلايان به آسم مي باشد و بر اساس تحقيقات انجام شده 5 مدال طلاي المپيك 1972 در رشته شنا از آن كساني شد كه مبتلا به آسم بوده اند .
اثرات ورزش بر بيماري افزايش فشار خون :
هركس در طول زندگي خود بر اثر عوامل مختلف ممكن است به بيماري فشار خون مبتلا شود . علائم و عوارض افزايش فشار خون عبارتند از : سر درد ، سرگيجه ، وزوز گوش ، بي خوابي ، عدم تمركز فكري ، تهوع ، استفراغ ، كه به خاطر داشته باشيد كه فقط پزشك ميتواند وجود فشار خون را در افراد تشخيص دهد . عواملي مانند بدي تغذيه ، استعمال دخانيات ، عدم فعاليت بدني و ورزش ، ناراحتي هاي عصبي ، فشارهاي رواني ، بيماري قند ، افزايش چربي خون در افزايش فشار خون دخالت خواهند داشت . از هر 100 كودك 6 تا 12 نفر ، از هر نفر بالاي 18 سال ،20 تا 30 نفر و از هر 100 نفر بالاي سن 65 سال ، 50 تا 65 نفر مبتلا به افزايش فشار خون هستند . يكي از روشهاي كاهش فشار خون و نيز جلوگيري از عوارض فشار خون بالا ورزش و فعاليت بدني مي باشد.
نكات مهم تمرينات ورزشي در مورد بيماري افزايش فشار خون :
- فعاليت ورزشي منظم و مرتب روزانه و يا حداقل 3 بار در هفته و هر بار به مدت 30 تا 45 دقيقه در طي 10 هفته باعث كاهشي به ميزان 15 تا 25 ميلي متر جيوه ( mm Hg ) در فشار خون ميشود.
- افرادي كه مبتلا به افزايش فشار خون مي باشند بايستي از انجام فعاليت فيزيكي ايزومتريك ( انرژي بيشتر در حالت سكون به مصرف ميرسد ) خودداري كنند . مانند وزنه برداري ، هل دادن وسيله سنگين ، حمل بار سنگين و در شرايطي كه لازم است فرد بدن خود را بكشد و …
- فيزيولوژيست ورزشي به نام تي پتون ( Tipton ) با تحقيقات انجام شده در اين زمينه ابراز ميدارد كه : تمرينات ورزشي مداوم و منظم سبب كاهش فشار خون ميشود و پس از يك تمرين شش ماهه فشار خون چه هنگام استراحت و چه هنگام تمرين كاهش مي يابد .
اثرات ورزش بر بيماريهاي عصبي و رفتارهاي عصبي :
ورزش هاي مداوم و منظم و مرتب سبب مي شوند تا اعصاب بدن انسان تقويت شده و از سرعت عمل و دقت پذيري بيشتري برخوردار شوند . زيرا دستگاه عصبي تمام اندامهاي بدن را كنترل مي كند و كار آنها را تنظيم مي نمايد ،لذا اگر اختلالي يا بيماري در آن ايجاد شود ، ممكن است بر تمام اندامهاي بدن اثر گذاشته و كار آنها را دچار اختلال نمايد ، اعصاب بدن در كنار عضلات و استخوانها و اندامها و بافتهاي بدن قرار داشته و تمرينات ورزشي سبب حذف چربيها و آزاد شدن اعصاب شده و در نتيجه سرعت عمل و واكنش هاي عصبي و اختلالات روحي و رواني بهتر و قويتر مي شوند . امروزه اكثريت متخصصان روانپزشكي در دنيا به افرادي كه داراي بيماريهاي اعصاب و روح و روان هستند توصيه مي كنند كه در محيط پارك ها ورزش و نرمش كرده تا بر ضعف اعصابشان تسلط يابند.
در حدود 3% تا 10% افراد جامعه به درجات مختلفي دچار اختلالات عصبي مي باشند كه با انجام ورزش هاي مناسب و پي گير پس از 3 تا 4 ماه در اكثر موارد بوضوح كاهش يافته و يا كلا برطرف خواهد شد . ورزش مناسب باعث افزايش ظرفيت شخصيتي و شادابي فرد شده و در برابر مشكلات زندگي تحمل و سعه صدر افراد را بيشتر مي كند ،همچنين در رفتارهاي شخص اثر مطلوب دارد .
تذكر 1 : افرادي كه بيشتر در معرض فشارهاي رواني ( استرس ) و هيجانات روحي قرار مي گيرند و آنهائي كه تنش زيادي دارند و پرخاشگر هستند و در مورد زمان ملاقات خود با ديگران وسواس دارند ، اين افراد بهتر است در فعاليتهاي تمريني , تفريحي شركت كنند تا در رقابتهاي ورزشي .
تذكر 2 : بهترين ورزش ها براي رفع حالات عصبي ، شنا ، دوچرخه سواري آهسته ، پياده روي ، نرمش كردن ، طناب زدن آرام و آهسته مي باشند.
اثرات ورزش بر بيماري افسردگي :
افسردگي معمولا بر اثر استرس ( فشار رواني ) و هيجانات روحي به وجود مي آيد و اكثر افراد بزرگسال آن را تجربه كرده اند . نتايج تحقيقات نشان ميدهد كه 33% از افراد كم تحرك جامعه حالت افسردگي دارند. افسردگي بيماري رواني حادي است كه فعاليت تمريني و ورزشي به تنهائي نمي تواند از آن پيشگيري كند و بايد با اشكال دارو – درماني همراه باشد . ورزش و فعاليتهاي بدني در موردي كه ميزان افسردگي پائين است ، ميتواند مفيد باشد . در مطالعات تحقيقي نشان داده شده است كه 34% از افراد شركت كننده در فعاليتهاي بدني و تمرينات ورزشي منظم ، احساس كرده اند كه از شدت استرس و هيجانات روحي شان كاسته شده است.
اثرات ورزش بر بي خوابي :
تمرينات ورزشي و فعاليتهاي بدني انسان را براي خوابي دلپذير آماده مي كند ،بي خوابي حالتي است كه بسياري از افراد جامعه از آن رنج مي برند و شدت آن به هيجانات روحي و استرس بستگي دارد . نتايج تحقيقات در اين مورد نشان داده شده است كه تمرينات ورزشي منظم و اصولي به 25% افراد جامعه كمك مي كند كه خواب بهتري و استراحت دلپذيري داشته باشند.
اثرات ورزش بر دردهاي مزمن :
تحقيقات مختلفي نشان ميدهد كه دردهاي مزمن و غير قابل برگشت به مدت طولاني ادامه خواهند يافت . بسياري از افراد بالغ و بزرگسال از اينگونه دردها رنج مي برند ،با اين حال امروزه تمرينات ورزشي منظم ميتواند در كاهش آنها نقش مهمي داشته باشد . امروزه براي بهبود و تسكين دردهاي مزمن تمرينهاي هوازي و استقامتي و شنا تجويز ميشود.
اثرات ورزش بر روي آرتروز :
بيماري آرتروز مفصلي ( التهاب و ورم مفصل ) بيشتر ناشي از كم تحركي مي باشد . در گذشته تصور ميشد كه تمرين و فعاليت ورزشي براي اين بيماران مضر است ولي امروزه بر اثر تحقيقات ، محققين علوم تربيت بدني و ورزشي ثابت كرده اند كه اگر فعاليت تمريني و ورزشي به دقت برنامه ريزي شده باشد ميتواند آمادگي عمومي بدن را بهبود بخشد و در بسياري از موارد از شدت اين عارضه ( آرتروز )بكاهد .
اثرات ورزش بر بيماريهاي استخواني – عضلاني :
استخوانهاي بدن نيز در افرادي كه فعاليت بدني و ورزشي دارند از استحكام بيشتري برخوردار است و كلسيم و فسفات بيشتري در درون استخوانها جاي مي گيرند و خون سازي و دفاع بدن را بالا مي برند . تقريبا اكثر افراد مسن دچار پوكي استخوان مي شوند . پس اصلاح رژيم غذائي افراد مسن ، فعاليت بدني و ورزش مناسب راه پيشگيري و درمان پوكي استخوان است . عضلات بدن نيز با ورزش حجيم تر و قويتر شده و مقاومت فرد را در برابر بروز انواع بيماريهاي عضلاني افزايش ميدهد . تمرينات ورزشي ميتواند از ضعف عضلاني كه باعث ( كم شدن توان عضلاني ،سفتي عضلات ،دردناك شدن عضلات ، شل شدن بافت عضلاني – پيوندي مي شود )جلوگيري كرده و سبب تقويت عضلات بدن شود.
اثرات ورزش بر دردهاي كمر و ستون فقرات :
افراد فعال در مقايسعه با افراد كم تحرك كمتر در معرض ناراحتي هاي كمر و ستون فقرات قرار ميگيرند . در حدود 80% از افراد بزرگسال در طول عمر خود از ناراحتي هاي كمر و ستون فقرات رنج ميبرند ، كه بدنبال آن قابليت حركتي فرد نيز دچار اختلال خواهد شد . بيشترين ناراحتي هاي پشت ناشي از ضعف قدرت ، استقامت و انعطاف پذيري عضلاني است . تحقيقاتي كه پزشكان متخصص در سالهاي اخير انجام داده اند نشان ميدهد كه ناراحتي هاي كمر و پشت و ستون فقرات معمولا بر اثر نداشتن آمادگي جسماني مناسب بوجود مي آيد . همچنين نتايج حاصل از آزمونهاي آمادگي جسماني نشان ميدهد كه بسياري از كودكان و نوجوانان در انجام اين آزمونها ضعيف و ناتوان هستند و پيش بيني شده است كه نسلهاي آينده نيز با اين مشكلات روبرو خواهند شد . برنامه تمريني منظم و داشتن آمادگي عضلاني مناسب نقش مهمي در اصلاح و درمان ناراحتي هاي پشت و ستون فقرات بازي مي كنند . در اين صورت بايد از تمرينات ورزشي منظم جهت آمادگي جسماني مطلوب استفاده نمود.
اثرات ورزش و فعاليتهاي جسماني در افراد ميانسال:
اثرات ورزش و فعاليتهاي جسماني در افراد ميانسال به شرح زير است :
- بهبود آمادگي جسماني و سلامتي حاصل از آن .
- كاهش بيماريهائي كه بر اثر كم تحركي بوجود مي آيد .
- حفظ توان انجام كار .
- كاهش خطر ابتلا به بعضي از بيماريهاي ارگانيكي و عضلاني .
- تعادل بيشتر در وضعيت قامت بدن .
- افزايش جنبش پذيري مفاصل .
- كاهش خطر ابتلا به بيماري پوكي استخوان.
- بهبود كارآيي قلبي – تنفسي .
- لرزش كمتر دستها و كاهش نامتعادلي بدن در برداشتن گامها.
- در شرايط خوب و مساعد بسر بردن .
- برخورداري از تنش عصبي كمتر .
- بهبود قابليت روحي و رواني و اجتماعي .
- داشتن اعتماد به نفس بهتر.
رابطه ورزش و سرطان :
البته هنوز رابطه بين آمادگي جسماني ، فعاليت تمريني و سرطان بخوبي روشن نشده است با اين حال بعضي از محققين اظهار ميدارند ، افرادي كه آمادگي جسماني خوبي دارند و در برنامه هاي تمريني منظم شركت مي كنند ، مصونيت بيشتري در برابر بعضي از انواع سرطانها همچون سرطان سينه ، دستگاه توليد مثل و قولون دارند . يكي از محاسن فعاليتهاي تمريني تسريع انتقال مواد در روده است كه خود سرطان دستگاه گوارش را كاهش ميدهد و خطر ابتلا به سرطان سينه در زنهاي غير ورزشكار بيشتر از زنهاي ورزشكار است . با اين حال تحقيق فوق احتياج به بررسي و آزمايشات بيشتري دارد . افرادي كه مبتلا به سرطان هستند و در تمرينات و فعاليتهاي ورزشي منظم شركت مي كنند ، زندگي راحت و آسوده تري خواهند داشت .
رابطه ورزش با زخم معده و زخم دوازدهه :
گاهي مواقع زخم معده و دوازدهه بر اثر كم تحركي بوجود مي آيد . ميزان مرگ و مير افراد كم تحرك بيشتر از افراد فعال است زخم معده و دوازدهه در افراد فعال شيوع كمتري دارد با حضور منظم در برنامه هاي تمريني و فعاليتهاي ورزشي ميتوان استرس و هيجانات روحي را كه اغلب با زخم معده همراه مي شوند كنترل نمود.
بيماري صرع و تمرينات ورزشي ( Epilepsy ) :
صرع نوعي بيماري است كه هر گروه سني را ممكن است شامل شود البته در بعضي موارد علت ارثي به دليل بيماريهاي عفوني والدين دارد . شيوع اين بيماري در حدي است كه هر 2000 نفر جامعه يك نفر به آن مبتلا مي باشد . فردي كه مبتلا به صرع است بدون اراده دچار حمله ناگهاني شده و گاهي با فرياد كوتاه بزمين مي افتد . غالبا در حالت حمله صرع سياهي چشم در زير پلك پنهان شده و بيمار صرعي رنگش پريده و ممكن است بدون اراده حركاتي انجام دهد كه او را زخمي نمايد . تنفس بيمار با اشكال مواجه شده و دندانها به يكديگر فشرده شده و گاهي اوقات زبان در بين دندانها قرار گرفته و زخمي ميشود . معمولا كف سفيدي نيز از كناره هاي دهان به بيرون مي ريزد . پس از پايان حملات و بهوش آمدن ، بيمار جريان حادثه اي كه بر او گذشته است را بخاطر نمي آورد.
وظايف دبيران تربيت بدني و مربيان ورزش در مورد بيماران صرعي :
دبير تربيت بدني يا مربي نبايد از ظاهر ناخوشايند شخص مبتلا به صرع وحشت كند . او بايد به هنگام بروز حمله سعي كند كه بيمار را در جاي امني محفوظ نگهدارد و با مداد يا قلمي را كه دور آن را با پارچه بسته شده در بين دندانهاي بيمار قرار دهد تا زبان زخمي و جلوي راه تنفس گرفته نشود . لباسهايي كه به بدن شخص فشار مي آورد خارج كند و لباسهاي شخص را در نواحي تنگ شل نمايد بعد از رفع حمله و بيهوشي بايد سعي شود كه بيمار استراحت كرده و به او آشاميدنهاي شيرين خورانده شود.
نكات مهم در مورد بيماران صرعي :
- دبير تربيت بدني و مربي ورزش بايد به دانش آموزان كمك كنند تا آنها با اين بيماران برخورد مناسبي داشته باشند.
- مربي حتما بايد از دانش آموزي كه مبتلا به صرع و حملات آن ميباشد اطلاع حاصل كند.
- بيماران صرعي حتما بايد تحت نظر پزشك باشند و دارو را طبق نظر پزشك استفاده نمايند.
- ورزشهايي مانند شنا ، دوچرخه سواري و كوه پيمائي و رانندگي ، كار كردن با وسائل برقي و خطرناك خالي از اشكال نيست و حتما بيماران بايد از آنها بپرهيزند.
- مربي بايد زيركانه و به آرامي راجع به اين بيماري براي دانش آموزان صحبت نمايد تا انها با اين بيماري و با روش برخورد آن آشنا شوند.
- داروهاي ضد تشنج مي توانند حملات صرع را تا 50% كنترل كنند ، كه طبق نظر پزشك استفاده مي شود.
بيماري هموفيلي و تمرينات ورزشي ( Hemophilia ):
يك نوع بيماري ارثي است كه خون به طور معمول لخته نمي شود . بايد دانست كه لخته شدن خون يك پديده جالب و حياتي است كه مانع از ادامه خونريزي عروق آسيب ديده مي شود . اما در خون فرد مبتلا به بيماري هموفيلي رشته هاي قيبرين به تعداد كافي موجود نيست ، بنابراين متجمع پلاكتي و انقباض عروق قبل از استحكام لخته از بين مي رود . بطور كلي بيماري هموفيلي خاص مردان است نه خاص زنان .
علائم بيماري هموفيلي : به طور كلي عفونت لثه ، التهاب معده ، زخم معده و خشكي بيني كه هريك زيمنه اي موضعي براي خونريزي دارند و خونريزي آنها در بيماران هموفيلي تشديد ميشود نشانه هاي خوبي جهت شناخت اوليه بيماران هموفيلي مي باشند . خونريزي داخل مفصل و تغييرات مزمن ناشي از آن ، از نشانه هاي هموفيلي است . معمولا مفاصل زانو ، آرنج و قوزك پا مبتلا ميشود و خونريزي هاي مكرر در اين مفاصل زودتر از يك خونريزي جلدي موجب ضايعه مفصلي مي شوند . از ديگر نشانه ها علاوه بر ضايعات مفصلي خونريزهاي شديدي است كه در نتيجه يك زخم و يك جراحت كوچك ايجاد ميشود.
وظايف دبيران تربيت بدني و مربيان ورزش در مورد بيماران هموفيلي :
- والدين بايد در آغاز سالتحصيلي ، مدرسه را از بيماري فرزند خود مطلع كنند .
- دبيران تربيت بدني و مربيان ورزش بايد بدانند كه شركت دادن اين دانش اموز در ورزش هاي گروهي و دسته جمعي خطرناك است و چنانچه خود بيمار نيز مايل به اين نوع فعاليت ورزشي است با راهنمائيهاي صحيح بايد او را از انجام فعاليت منصرف كنند. ضمناً خونريزيهاي خفيف را ميتوان در مدرسه بدون مراجعه به پزشك درمان كرد اما در مواردي كه خونريزي بند نمي آيد پس از بند آمدن مجدداً شروع ميشود سريعا بيمار را به پزشك معالج رسانيد .
جداول
فصل دوم
جدول هدف – روش
| انجام بازي | ارائه فيلم | آزمايشگاه | بحث گروهي | مطالعه | سخنراني | هدف روش | ||
| a | a | ب –1 | ||||||
| a | a | a | ب –2 | |||||
| a | a | ب–3 | ||||||
| a | a | a | ب-4 | |||||
| a | a | a | ب-5 | |||||
| a | a | ب-6 | ||||||
| a | a | a | ب-7 | |||||
| a | a | a | ب-8 | |||||
| a | a | ب-9 | ||||||
| a | a | a | ب-10 | |||||
| a | a | ب-11 | ||||||
| a | a | a | ب-12 | |||||
| a | a | a | ب-13 | |||||
| a | a | ب-14 | ||||||
| a | a | ب-15 | ||||||
| a | ب-16 | |||||||
a |
a | ب-17 | ||||||
| a | a | ب-18 | ||||||
| a | a | ب-19 | ||||||
| a | a | a | ب-20 | |||||
| a | ب-21 | |||||||
| a | a | ب-22 |
جدول هدف – مكان
| باشگاه | سالن ورزش | مدرسه | منزل | هدف مكان | ||
| a | ب –1 | |||||
| a | ب –2 | |||||
| a | a | ب–3 | ||||
| a | a | ب-4 | ||||
| a | a | ب-5 | ||||
| a | ب-6 | |||||
| a | ب-7 | |||||
| a | a | ب-8 | ||||
| a | ب-9 | |||||
| a | ب-10 | |||||
| a | a | ب-11 | ||||
| a | ب-12 | |||||
| a | ب-13 | |||||
| a | ب-14 | |||||
| a | ب-15 | |||||
| a | a | ب-16 | ||||
| a | ب-17 | |||||
| a | ب-18 | |||||
a |
a | ب-19 | ||||
| a | ب-20 | |||||
| a | a | ب-21 | ||||
| a | a | ب-22 |
جدول هدف – وسيله
| Cd آموزشي | پوستر | عكس | اسلايد | فيلم | جزوه | كتاب | هدف وسيله | ||
| a | a | ب –1 | |||||||
| a | a | ب –2 | |||||||
| a | a | a | ب–3 | ||||||
| a | a | a | ب-4 | ||||||
| a | a | ب-5 | |||||||
| a | a | ب-6 | |||||||
| a | a | a | ب-7 | ||||||
| a | a | a | ب-8 | ||||||
| a | a | ب-9 | |||||||
| a | a | ب-10 | |||||||
| a | a | ب-11 | |||||||
| a | a | ب-12 | |||||||
| a | a | ب-13 | |||||||
| a | a | ب-14 | |||||||
| a | a | ب-15 | |||||||
| a | a | ب-16 | |||||||
| a | a | a | ب-17 | ||||||
|
a | a | ب-18 | ||||||
| a | a | a | ب-19 | ||||||
| a | ب-20 | ||||||||
| a | ب-21 | ||||||||
| a | ب-22 |
جدول هدف – زمان
| يك هفته | سه جلسه | دو جلسه | يك جلسه | هدف زمان | ||
| a | ب –1 | |||||
| a | ب –2 | |||||
| a | ب–3 | |||||
| a | ب-4 | |||||
| a | ب-5 | |||||
| a | ب-6 | |||||
| a | ب-7 | |||||
| a | ب-8 | |||||
| a | ب-9 | |||||
| a | ب-10 | |||||
| a | ب-11 | |||||
| a | ب-12 | |||||
| a | ب-13 | |||||
| a | ب-14 | |||||
| a | ب-15 | |||||
| a | ب-16 | |||||
| a | ب-17 | |||||
| a | ب-18 | |||||
|
a | ب-19 | ||||
| a | ب-20 | |||||
| a | ب-21 | |||||
| a | ب-22 |
ارزشيابي از محتوي و برنامه
1- براي كودكان داراي سنين 9-13 سالگي چه فعاليتهاي ورزشي مفيد است .
الف – فوتبال
ب – وزنه برداري
ج – شنا
د – دوي ماراتن
2- بعد از تمرينات ورزشي براي شادابي پوست …
الف – ميوه جات تازه مصرف نمود
ب – استراحت كرد
ج – استحمام نمود
د- زير نور آفتاب قرار نگرفت
3-كدام گزينه براي جلوگيري از يبوست مناسب تر است .
الف – تمرينات متناوب ورزشي انجام داد
ب – داروهاي تجويزي پزشك را مصرف نمود
ج – در مسابقات دو همگاني شركت كرد.
د- تمرينات بدني مرتب و مداوم همراه با تغذيه صحيح
4-طريقه تنفس در ورزش عبارت است از …
الف – عمل دوم توسط دهان و دفع آن توسط بيني
ب – عمل دم و بازدم توسط دهان
ج – عمل دم و بازدم توسط بيني
د – عمل دم توسط بيني و دفع آن توسط دهان
5-افزايش اكسيداسيون سلولي مربوط به تاثير ورزش بر …
الف – دستگاه تنفس
ب – دستگاه گوارش
ج – دستگاه حركتي
د – دستگاه گردش خون و قلب
6-عدم تحرك بدني باعث …
الف – ايجاد سكته قلبي
ب – آرامش اعصاب
ج – كاهش وزن عضلات
د – چاقي عضلات
7-براي دفع سنگ كليه كدام فعاليت ورزشي مناسب است .
الف – دوي سرعت
ب – شنا
ج – پياده روي
د – كشتي
8-افزايش چربي HDL باعث ….
الف – بسته شدن عروق ميشود
ب – ايجاد رسوب در عروق ميشود
ج – باز شدن عروق ميشود.
د – سكته قلبي ميشود.
- افزايش تمرينات ورزشي باعث ….
الف – افزايش كربوهيدراتها ميشود
ب – كاهش كربوهيدراتها ميشود
ج – سوختن هيدروكربوهيدراتها ميشود.
د – تاثيري در افزايش يا كاهش كربوهيدراتها ندارد.
10 – كدام گزينه نادرست است .
الف – سلولهاي نارس عضلاني و عصبي بر اثر تمرينات ورزشي رشد و تكامل مي يابند.
ب – هواي تازه و آفتاب موجب تحريم مغز ميشود .
ج – تبخير عرق موجود در پوست بدن باعث ميشود بدن ديرتر خنك شود
د – تغذيه صحيح و مصرف سبزيجات و ميوه جات باعث جلوگيري از يبوست ميشود.
11-در شرايطي كه بدن به مقابله با يك بيماري عفوني ميپردازد …
الف – بايد فعاليت شديد ورزشي نمود
ب – ميوه جات تازه مصرف كرد
ج – استراحت كافي نمود.
د – استحمام نمود.
12-در مورد بيماري كم تحركي كدام گزينه غلط ميباشد .
الف – مشكلاتي براي دستگاه تنفس بوجود نمي آورد .
ب – يبوست و ساير امراض مشابه افزايش مي يابد .
ج – عضلات بدن به تدريح لاغر مي شوند.
د – مفاصل انعطاف پذيري خود را از دست مي دهند.
13-اثرات ورزش بر بيماري قند چيست ؟
الف – بطور غير مستقيم باعث افزايش ورود گلوكز به داخل سلولها ميشود.
ب – فشارهاي روحي و رواني را افزايش ميدهد .
ج – باعث كاهش پاسخ سلولها به انسولين و در نتيجه ورود گلوكز به سلولها ميشود.
د – بطور مستقيم باعث افزايش ورود گلوكز به داخل سلولها ميشود.
14-نسبت سكته قلبي ميان ورزشكاران به غير ورزشكاران چند در صدر است ؟
الف – 40 درصد ج – 25 درصد
ب – 60 درصد د – 15 درصد
15-محروميت از فعاليت بدني و تمرينات ورزشي در مورد بيماران ريوي …
الف – باعث كاهش بيماري ميشود. ج – تاثير چنداني ندارد.
ب – باعث افزايش بيماري ميشود د – براي بهبودي لازم است.
16 – كدام گزينه در مورد بيماران عصبي و رفتارهاي عصبي صحيح نيست .
الف – دوي استقامت مفيد است . ج – پياده روي مفيد است.
ب – ورزش شنا مفيد است. د – طناب زدن آرام مناسب ميباشد.
پاسخنامه ارزشيابي از محتوي
| د | ج | ب | الف | |
| ü | 1. | |||
| ü | 2. | |||
| ü | 3. | |||
| ü | 4. | |||
| ü | 5. | |||
| ü | 6. | |||
| ü | 7. | |||
| ü | 8. | |||
| ü | 9. | |||
| ü | 10. | |||
| ü | 11. | |||
| ü | 12. | |||
| ü | 13. | |||
| ü | 14. | |||
| ü | 15. | |||
| ü | 16. |
ارزشيابي از برنامه
| ضعيف | متوسط | خوب | عالي | امتياز
هدف |
| ü | تاثير ورزش بر دستگاه گردش خون و قلب ، تنفس ، گوارش و پوست | |||
| ü | اثر ورزش و حركات بدني در سنين مختلف | |||
| ü | اثر ورزش بر يبوست ، چربي هاي خون و چاقي | |||
| ü | اثر ورزش و تمرينات بدني بر دستگاه عصبي ، عصبي – عضلاني | |||
| ü | تاثير ورزش بر رشد و نمو و طول عمر | |||
| ü | تاثير ورزش و تمرينات ورزشي بر كليه ها ،استخوانها ، غدد جنسي | |||
| ü | اثر ورزش و تمرينات بدني بر كيفيت زندگي ، تغذيه ، افسردگي | |||
| ü | اثرات ورزش بر بيماريهاي عصبي و رفتاريهاي عصبي و بيماريهاي قلبي | |||
| ü | تاثير ورزش و تمرين جسماني بر مقاومت در برابر بيماريها و عفونتها | |||
| ü | تاثير ورزش بر كم تحركي | |||
| ü | تاثير ورزش بر بيماري ريوي ،قند يا ديابت | |||
| ü | تاثير ورزش بر افزايش فشار خون ، آرتروز ،بي خوابي ، دردهاي موضعي | |||
| ü | تاثير ورزش بر دردهاي استخواني – عضلاني ، سرطان ،زخم معده | |||
| ü | تاثير ورزش بر بيماري ستون فقرات ،صرع ،هموفيلي و آسم |
منابع و مآخذ :
1- مجله پژوهشي در ورزش شماره 130 انتشارات اداره كل تربيت بدني
2- بيوشيمي پزشكي جلد 1 و 2 تاليف دكتر ناصر ملك نيا – دكتر پرويز شهبازي
3- مجله ورزش و ارزش شماره 131 انتشارات اداره كل تربيت بدني وزارت آموزش و پرورش
4- ورزش – تغذيه ، فيزيولوژي ، بهداشت تاليف علي حسيني
5- سيگار و تندرستي وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي
6- مجلات ورزشي جهان پزشكي
7- مجله ورزش و ارزش شماره 123 انتشارات اداره كل تربيت بدني وزارت آموزش و پرورش
8- بهداشت مدارس مهين دوخت كسمائي
9- بهداشت ورزشي محمد عسكري
10- فيزيولوژي پزشكي تاليف آرتورگايتون
11 – بهداشت عمومي و ورزش محمد نوروزي
12- فيزيولوژي ورزش جلد 1 و 2 تاليف فاكس و ماتيوز