فشار خون

مقدمه

فشار خون(Hypertension)يكي از مشكلات عمده بهداشتي و درماني جامعه ها است.و از جمله عوامل خطر ساز و مهم بيماريهاي قلبي و عروقي ،كليوي،و سكته هاي مغزي است.كه معمولاَ پايه هاي آن در سنين كودكي و نوجواني گذاشته مي شود.ولي تشخيص آن آسان و درمان پذير است و با تشخيص زودرس و درمان به موقع مي توان از بسياري از اين عوارض كاست و در صورت عدم تشخيص و درمان به موقع عوارض متعددي را به بار خواهد آوردكه كشنده وهزينه هاي سرسام آور را ببار خواهد آورد.

هر چند اتيولوژي(سبب شناسي)فشار خون در اكثر موارد ناشناخته مانده است ولي طبق مطالعات عوامل متعددي از جمله تيپ تشخيصي A ،جنس،نژاد،چاقي،وضعيت اقتصادي و اجتماعي،شغل در ايجاد آن دخيل است.سنخ شخصيتي الف در سالهاي اخير مورد توجه محققان قرار گرفته است (ماتيوز 1982 ).

اين نسخ به طور كلي با ويژگيهاي :

بي قراري وزياد فعال بودن مشخص ميشوند،در افراد سنخ الف:حس رقابت طلبي شديد ،پرخاشگري،ناآرامي،سرعت در گفتار و حركت هاي عجول بودن ،بيش از حد مشاهده مي گردد بطوريكه آنها را بيماران ((عجله و شتاب)) مي نامند.

افراد اين تيپ سعي دارند همه جنبه هاي زندگي ،حتي آنهايي را كه قابل كنترل نيست به كنترل خود در آورند و در اين زمينه دچار هيجان و جوش و خروش زيادي هستند و چون احساس مي كنند كنترل محيط از دست آنها خارج است به شدت عصبي و ناراحت              مي شوند و اين امردرسلامت عمومي و فشارخون آنها تاثير دارد،چون از جمله ويژگيهاي مهم آن مستعد بودن آنها به ابتلاي به بيماران عروقي كروند حملب و لذا اين شخصيت را عملاَ شخصيت ((مستعد سكته قلبي))ناميده اند .بديهي است شهر نشيني و پيشرفت تكنولوژي،افزايش جمعيت و نياز به انجام به موقع و سريع امور،رقابت جوئيهاي بديهي را براي انسانهاي عصرحاضرتحميل نموده است.

هزينه هاي سرسام آورزندگي ،تورم اقتصادي،عدم برنامه هاي كيفي و كمي مناسب در آموزش و پرورش،كمبود هاي  انگيزه بالا بودن سن دبيران،عدم تحريك و.. در سلامت آنها بي تاثير نيست. در خصوص فشارخون مطالعات متعددي صورت گرفته است ،مطالعات فاميلي نشان داده است كه تقريباَ 20 تا 40 درصد فشارخون ناشي از عوامل ارثي است.لذا بر آن شديم يك گروه جمعيتي كه از نظر شغل،عوامل استرس زا،محيط كار،وضعيت اقتصادي و اجتماعي و مواد نسبتاَهمگن باشند انتخاب نموده و شيوع بيماري فشارخون و سنخيت تيپ A و تاثير فاكتورهاي مورد نظررا مورد مطالعه قرار دهيم.

لذا آموزگاران ابتدايي شاغل به تدريس در منطقه باشت از استان كهگيلويه و بوير احمد به عنوان جمعيت مورد پژوهش انتخاب شده ؛انشا الله گامي هر چند كوتاه در ادامه خدمات بهداشتي ،رواني،و… برداشته باشيم چون طبق معمول هميشه هزينه هاي پيشگيري كمتر از هزينه هاي دارويي است.

 زمينه پژوهش

اگر بخواهيم از سرمايه خوب و مفيد اسم بريم در واقع در هر جامعه نيروي انساني فعال و سالم اولين سرمايه مفيد است. پيشرفت هر جامعه بستگي مستقيم به وجود افراد سالم و فعال دارد هر چند در اين زمينه تلاش كرده و هزينه گذاري كنيم بدون شك در توسعه و پيشرفت جامعه خود گام هاي موثر برداشته ايم معلمين اولين سنگربانان بي ادعا و حافظين علم و فرهنگ و شالوده اساسي و محكم هر جامعه اي هستند و قطعاَ محيط مدرسه آنهم مدارس ابتدائي با دانش آموزان مختلف و الگوهاي رفتاري گوناگون مي توانند نقش تعيين كننده در تربيت افراد داشته باشند.

آنچه حقير را مصمم به انتخاب اين مجموعه بزرگوار براي پژوهش نمود اول اينكه اگر خداوند قبول كند ابراز قدرداني ولو اندك از اين قشر معزز كرده باشيم و از طرفي من خود يك معلم هستم و افتخار 24 سال معلمي در پاهي هاي مختلف و در جوامع آماري مختلف داشته ام و مضافاَ ويژگيهاي خاص اين گروه (معلمان ابتدائي)با اهداف پژوهش تناسب لازم را داراست.

با عنايت به اينكه تشخيص به موقع ،اطلاع يافتن افراد از بيماري خود و ارائه روشهاي پيشگيري و درمان با حداقل هزينه ميتواند از بروز عواقب خطرناك فشارخون بكاهد و گامي موثر در سلامت عمومي است و انشاء الله بيان روش هاي مناسب اصلاحي باعث كاهش اثرات خطرناك وجود فشار خون و .. خواهد شد.

بيان مسئله:  

بررسي رابطه تيپ تشخيصي نسخ الف ،سن،سابقه تدريس،پايه تدريس،وزن با سلامت عمومي و فشار خون در آموزگاران مرد ابتدائي شهر باشت و حومه در سال تحصيلي 82-81 اهداف پژوهش:

هدف كلي:بررسي عوامل مختلف درافزايش بيماري فشارخون و بررسي عوامل تاٌثير گذار در سلامت عمومي آموزگاران مرد ابتدائي شهر باشت در سال تحصيلي 82-81 

اهداف جزئي:

1-مقايسه ميزان شيوع بيماري فشار خون آموزگاران مرد ابتدائي شهر باشت با ساير جوامع كه مورد مطالعه علمي قرار گرفته اند.

2-بررسي تاثير وزن بر افزايش فشار خون و تاثير آن بر سلامت عمومي .

3-بررسي تاثير پايه تدريس بر افزايش فشار خون و تاثير آن بر سلامت عمومي افراد مورد مطالعه.

4-بررسي نسخ شخصيتي الف،و تاثير آن برسلامت عمومي و فشارخون افراد مورد مطالعه.

5-بررسي سابقه تدريس و تاثير آن بر سلامت آن بر سلامت عمومي و فشار خون افراد مورد مطالعه.

فرضيات پژوهش:

1-رابطه معني دار بين تيپ شخصيتي A و سلامت عمومي وجود دارد.

2-رابطه معني داري بين تيپ شخصيتي A و فشار خون وجود دارد.

3-رابطه معني داري بين سن و سلامت عمومي وجود دارد.

4-رابطه معني داري بين سن و فشار خون وجود دارد.

5-رابطه معني داري بين سابقه تدريس و سلامت عمومي وجود دارد.

6-رابطه معني داري بين سابقه تدريس و فشار خون وجود دارد.

7-رابطه معني داري بين وزن و سابقه تدريس وجود دارد.

8-رابطه معني داري بين وزن و فشار خون وجود دارد.

9-رابطه معني داري بين پايه تدريس و سلامت عمو.مي وجود دارد.

10-رابطه معني داري بين پايه تدريس و فشار خون وجود دارد.

تعاريف واژه ها:

واژه ها و اسامي كه در اين پژوهش به كار رفته و بايستي تعريف شوند عبارتند از :

فشار خون ،پايه تدريس،اضافه كاري و سابقه كار،پايه تدريس وزن،تيپ شخصيتي A ،سلامت عمومي.

1-فشار خون(Hypertension):فشار خون طبيعي عبارت است از فشار خوني كه اندازه سيستول آن كمتر از 130 و اندازه دياستول آن كمتر از 85 ميليمتر جيوه باشد(1و5)

2-فشار خون طبيعي بالا:عبارت است از فشارخوني كه اندازه سيستول آن بين 130تا139 ميليمتر جيوه و اندازه دياستول آن بين 85تا89 ميليمتر جيوه باشد(1و2)

بيماري فشار خون:عبارت است از فشار خوني كه اندازه سيستول آن بيشتر يا مساوي 140ميليمتر جيوه و دياستول آن بيشتر يا مساوي 90 ميليمتر جيوه باشد(5و1)

تقسيم بندي فشار خون به شرح زير است:

الف:بيماري فشا رخون ضعيف:

عبارت است از فشارخوني كه اندازه سيستول آن بين 140تا159ميليمتر جيوه و فشار خون دياستول آن بين 90تا99 ميليمتر جيوه باشد.

ب:بيماري فشار خون متوسط:

عبارت است از فشار خوني كه اندازه سيستول آن بين 160تا179و اندازه دياستول آن بين 100تا109ميليمتر جيوه باشد.

ج:بيماري فشا رخون شديد:

عبارت است از فشار خوني كه اندازه سيستول آن بين 180تا209 و اندازه دياستول آن بين 110تا119 ميليمتر جيوه باشد.

د:بيماري فشار خون خيلي شديد:

عبارت است از فشار خوني كه اندازه سيستول آن بيشتر يا مساوي 210و اندازه دياستول آن بيشتر يا مساوي 120 ميليمتر جيوه باشد.

متغير هاي مستقل

پايه تدريس:منظور از پايه تدريس در اين مطالعه مقاطع تحصيلي ابتدائي بوده كه بصورت كلاس اول ندوم،سوم،چهارم،پنجم ابتدائي بيان شده است و آموزگاران مورد مطالعه در يكي از مقاطع فوق مشغول تدريس مي باشند كه يك متغير مستقل و فاصله اي است.

سابقه كار:به مدت زمانيكه (بر حسب سا ل)آموزگاران بتدريس اشتغال داشته اند سابقه مار گفته مي شود كه يك متغير مستقل و اسمي است.

وزن:متغير مستقلي است كه ابزار اندازه گيري آن ترازوي دقيق مي باشد كه بايستي مرتباَ دقت آن اندازه گيري شده و در صورت لزوم تنظيم گردد.

سن: متغير مستقل فاصله اي بوده كه ابزار آن شناسنامه آموزگاران ميباشد و بر حسب سال بيان ميگردد.

تيپ شخصيتي A :متغير مستقلي است كه برحسب مقياس24 ماده اي تيپA  (TAO) (1)بعمل أمده است.

متغير هاي وابسته:  

الف:فشار خون: متغير وابسته ايست كه ابزار اندازه گيري أن دستگاه فشار سنج جيوه اي و گوشي پزشكي ميباشد كه اندازه أن برحسب ميليمتر جيوه بيان مي شود.(6)

ب:سلامت رواني(general health )

متغير وابسته اي است كه با پرسشنامه سلامتي عمومي (GHQ)بدست أمده است ودر پنج حيطه كه يك(شاخه هاي جسماني)دو (اضطراب)سه(اختلال در عملكرد اجتماعي)چهار(افسردگي)و نمره كل بيان شده است.

تيپ شخصيتي نسخ الف:(type A  Personality)

مروري بر نظريه هاي نسخ شناسي شخصيت:

صاحب نظران حوزه شخصيت ،قديمي ترين طبقه بندي نسخ شناسي شخصيت را به بقراط1 و جالينوس2 حكماي قديم يونان نسبت مي دهند.

بقراط انسان را داراي چهار نوع خلط تصور مي كرد:خون ،بلغم،صفرا و سودا. وي معتقد بود كه ميان جسم آدمي و جهان خارج ارتباطي بر قرار است و عناصر چهار گانه آب،باد،خاك،آتش كه پيش از او به وسيله اَمپدوكلس3فيلسوف ديگر يوناني عناصر تشكيل دهنده جهان فرض شده بودند ،در بدن خواص و آثاري دارند.

چاليتوس بر اساس نظرات بقراط بر اين عقيده بود كه مردم بر مبناي غلبه بر هر يك از اين اخلاط در بدن از نظر صفات و ويژگيهاي جسمي و رواني از يكديگر متمايز خواهند شد.اين چهار مزاج عبارتند از :

الف-سوداوي مزاج(melancholic)

كه معمولاً سياه چرده و بلند بالاست اعمال تنفسي و جريان خون  كند و ضعيف است،افراد خيالاتي ،غير اجتماعي و منظربند .

ب:صفراوي مزاج(choleric):

باريك اندام،رنگ پوست گرم ،خشك،زيتوني،تنفس در آنها تند و شديد است.از نظر خلق و خو تند و زود خشم،برتري جو،جاه طلب،حسود،كم خوابند.

بلغمي مزاج(phlegmatic):

چاق،پر چربي و سرخ رواست،جريان خون و تنفس كند است و عضلات شٌل و سستند.خواب اين افراد عميق و سنگين است،زود آشنا و اجتماعي،لاقيد و كم فعاليت و بي درد وكندذهن اند.

د:دمدمي مزاج:(scinguine)

در اين مزاج غلبه با خون است جريان خونش تند است ،ظاهري خوش آب ورنگ دارد،اشتهايش خوب و خوابش سنگين است،خوش گذران ،خوشبين،جدي و فعال است امااز نظر فعاليت ها ي ذهني سطحي و كم عمق است.

هرچنداين طبقه بندي از لحاظ ارزش علمي فاقد اعتبار است،اما با وجود اين مقبوليت فراواني يافته است و مردمان عامي در زبان روزمره به كرات از اين طبقه بندي براي ناميدن افراد استفاده ميكنند.

طبقه بندي نسخ شخصيت از نظر كرچمر(1) : 

در قرن بيستم كه گرايش روان شناسي به سوي علمي شدن بيشتر شد،كوششهايي به عمل آمد تا طبقه بنديهاي شخصيتي نيز حتي المكان صورت علمي به خود بگيرند.

يكي از افراديكه چنين كوششهايي را به عمل آورده است ارنست كرچمر روان پزشك آلماني بود .او در سال 1921 با انتشار كتاب ساخت بدن و منش(2)و با استفاده از روش هاي انسان سنجي(3)انسانها را به د تيپ فربه تنان(4)و لاغر تنان(5)تقسيم كرد و بعداً يك نسخ سوم بنام نسخ پهلواني (6)نيز به آنان افزود.

به هر يك از اين سه نسخ جسمي يك نسخ رواني مربوط مي شود.

مثلاًفربه تنان از نظر رواني ادواري خوي(cyclothymic)

و لاغر تنان از نظر رواني اسكزوئيد خوي (schizoid )

و نسخ پهلواني از نظر رواني صرع …… خوي اند(epileptoid)

ادواري خويان از نظر خلق و خوي بي ثبات و متلون و ازنظر رواني عاطفي و احساساتي اند.

اسكزوئيدها خويان شخصيت گسيخته دارند و درون گرايند و صرع داده خويان محتاط و محافظه كار و كنُدند.

طبقه بندي شخصيت از نظر شلدون1:

ويليام شلدون دانشمند آمريكايي نيز مانند كرچمر به وجود رابطه بين ويژگيهاي جسمي و خصوصيات شخصيتي در انسان اعتقاد داشت .شلدون با استفاده از روش هاي آماري و مطالعه هزاران عكس از صدها جوان برهنه در حالت هاي مختلف با توجه به رشد هر يك از سه لايه جنيني اكتودرم،مزودرم و آندودرم به طبقه بندي جنبه هاي شخصيت پرداخت و بعدا هر يك از اين سه جنيه را بر حسب ميزان رشد آنها از 1تا7 نمره داد.

نمره 7 به حد اعلاي رشد و قوت و نمره 1 به حد اعلاي ضعف و كم بودن رشد تعلق داشت.

-جنبه اكتودرم: با غلبه قدرت سلسله اعصاب و پوست همراه است.

-مزودرم:با رشد و استحكام عضلات و استخوانها  مشخص مي گردد.

-جنبه آندودرم:با رشد برجستگيهاي اعضاي دروني مانند امعا و احشا همراه است.

نسخ هاي شخصيتي شلدون شباهت زيادي به نسخهاي معرفي شده كچمر دارد:

يعني،اندومورف-لذت گرايي معادل       فربه تنان-ادواري خوي.

آكتومورف –انديشه ورز معادل        لاغرتنان-اسكزوئيدخوي.

مزوموف-فعاليت گراي معادل       پهلوان ها –صرع واره.

 شخصيت نوع(1) الف:

در دوره هاي اخير گروهي از روان شناسان به اين نتيجه رسيده اند كه نظريه فرويد،يونگ و.. كه كوشيده اند به همه سئوالهاي مربوط به آدمي پاسخ بگويند .دراين پاسخ گويي ناتوان و عاجز مانده اند چون پيچيدگي انسان و علل و عوامل متعد رفتارهاي او بيش از آن است كه يك نظريه هر قد رهم جامع باشد بتواند پاسخگوي همه مسائل انساني باشد.اينان معتقد هستند كه به جاي توجه به ساختن نمظريه هاي جامع ،بهتر است نظريه هاي وضع گردد كه تنها يكي دو جنبه از شخصيت انسان را ،اما به طور كاملتر مورد مطالعه و بررسي قرار دهند و تحت عنوان نظريه هاي كوچك يا نظريه هاي نوار باريك معروفند از جمله:  

مكان كنترل(locus  of  control)،شخصيت ماكيايي و (machiarellion)،شخصيت نوع A

(type A personality)،شخصيت نوع F يا اقتدار طلب (authoritarian   personality).

شخصيت نوعA  (type A  personality):

اين نسخ شخصيتي درسالهاي اخيرمورد توجه محققان قرارگرفته است (1ماتيوز 1928 )

افراد اين نسخ به طوركلي با ويژگي:بي قراري،زياده فعال بودن مشخص مي شونددرافراد نسخ A حس رقابت شديد ،پرخاشجوئي،ناآرامي،سرعت درگفتاروحركتها وعجول بودن بيش ازحدمشاهده مي شود بطوريكه آنهارا بيماران عجله و شتاب دانسته اند.(كريمي1374)

افراد داراي شخصيت A سعي دارند كه همه جنبه هاي زندگي ،حتي آنهايي را كه قابل كنترل نيستند به كنترل درآورندودراين زمينه دچار هيجان و جوش و خروش زيادي هستند و چون احساس مي كنند كه كنترل محيط از دست آنان خارج شده است شديدا  عصبي و ناراحت مي شوند(كريمي 1374 )

از جمله ويژگيهاي مهم نسخ تشخيصي نوع A ،مستعد بودن آنان به ابتلاي به بيماري هاي عروق كرونر قلب است. اين شخصيت عموماً شخصيت مستعد سكته قلبي ناميده اند (كريمي 1374 ).اين الگوي شخصيت -رفتاري از سال 1959 تا كنون درمتون روانشناسي و روانپزشكي مطرح شده است و مورد توجه فراوان قرار گرفته است.

در سال 1959 دو متخصص قلب به نام هاي فريدمن(Friedman )و روزنمن(Rosenman)مشاهده كردند كه مردان و زناني مه داراي ويژگيهاي از قبيل تكلم سريع،رقابت جويي،بي حوصلگي،سخنگوئي،پرخاشگريو خشونت هستند حدوداً هفت برابر بيشتر از افراد فاقد چنين ويژگيهايي مستعد ابتلاء به بيماريهاي كرونر قلبي (coronary heart diseases )مي باشند (فريدمن والمر 1984 Fredman *Valmer).

فريدمن و روزنمن ابن تيپ اشخاص را الگوي شخصيتي تيپA2 ناميدند.

ويژگيهاي شخصيتي –رفتاري تيپ A  :

الگوي شخصيتي –رفتاري تيپ A آميزه اي كشي-هيجاني است كه با تلاشي افراطي جهت كسب امتيازات زياد و چه بسا نامحدود در زندگي در كوتاه ترين زمان ممكن و در مخالفت و رقابت با افراد ديگر مشخص مي شود.(روزنمن،1978 )بديهي است جامعه كنوني با تقويت مثبت افرادي كه در روابط اجتماعي-اقتصادي با شتاب،تعجيل و سرعت بيشتري عمل مي كنند ميزان شيوع الگوي شخصيتي –رفتاري تيپA را افزايش داده است.(رُز ،جنگينز و هرست (1978.Rose.Jenkins Shutst)و از سوي ديگر شهر نشيني و پيشرفتهاي تكنولوژي جوامع همراه با افزايش جمعيت و نياز به انجام به موقع و سريع امور رقابت جوييها بديهي را بر انسانهاي عصر حاضر تحميل نموده اند(روزنمن 1978)(23).

يافته هاي پژوهشي رويهم رفته ويژگيهاي شخصيتي-رفتاري زير را در افراد تيپ A تاييد مي كنند،تمايل به تنهائي كاركردن(مك دوكال-دمپروكسي macdovgall*Dembroski 1978)،بلند پروازي و كمال گراي افراطي(روزنمن 1978).

گوش به زنگي و هوشياري فراوان ،(بورتنر Bortner،1969)تعجيل و شتاب در زندگي و رقابت جويي ،(فريدمن وهال (1985 Friedman*hall)(22) پرخاشگري ،تنيدگي و ناآرامي،كم تحملي و تحريك پذيري،وقت شناسي افراطي (گلاس،كارور1978.Carrver &Glass)

شديدا غرق در مار شدن و ناتواني در مناره گيري از اشتغال به كار وعلاقه افراطي به كار و حرفه(روزنمن ،1978)(23).

تحقيقات نشان داده است افراد تيپ A نسبت به ساير افراد نمره بالايي در ويژگيهاي شخصيتي پرخاشگري،خشونت و سلطه گري كسب مي كنند ،از روابط بين فردي و شرايط كاري خود كمتر راضي اند،مضطربتر و افسردگي هستند ،فشاررواني بيشتري را تجربه مي كنند.(والش ،آيزنيگ،والنتاين(Walsh  eysenck  valentine،1994-روزنبرگ و استروب،          Rosenbery*strube 1986).

پرايس (1982)معتقد است كه افراد تيپ A ،به خاطر عزت نفس پائيني كه دارند حتي در شرايط عادي نيز احساس خطر و فشار رواني كرده و در نتيجه تلاش افراطي براي بهبود وضعيت خود مي كنند(24)

همينطور مشخص شده است كه افراد تيپA بهداشت جسماني ضعيفتري داشته و آسيب پذيري بيشتري براي ابتلا به بيماريهاي جسماني دارند.

(بام وهينگر  Bavm *singor ،1987)و (نجاريان و همكاران،1373)

نتايج مطالعه روي مديران و متصديان پست هاي رده بالاي مديريت نشان مي دهد كه افراد تيپ A به رهبري گرايش دارند و اغلب فشار خون بالاي دارند (بام،سينگر،1987).

مطالعات ديگري كه بر نقش دستگاه عصبي سمپاتيگ تاكيد داشته اندنشان مي دهند مه در موقعيت هاي فشار زا ،برانگيختگي افراد تيپ A بيش از حد افزايش مي يابد.(روزنمن و چسني(1980  Rosenman* chesney).

توضيح اينكه در شرايط فشار زا ،سطوح كاتكولامينها(catecho lamines)به ويژه آدرنالين و نور آدرنالين در پلاسماي خون افزايش قابل ملاحظه اي نشان مي دهد كه ممكن است در ايجاد بيماري كروند قلبي نقش مهمي داشته باشد.(نجاريان وهمكاران،1373)

منابع:

Type A questionnaire (TAQ)

(قرن پنجم فبل از ميلاد 400-377 ق.مHippocrate(-1

(قرن سوم قبل از ميلاد) Ga llien-2

(قرن پنجم قبل از ميلادEmpedocles( -3

 Ernst  Kretschmer)

Physique  and  Character)

anthropometry

Pyknic