كلزا يكي از دانه هاي روغني است كه از اعضاء خانواده كروسيفرا ( cruciferae ) و جنس براسيكا ( brassica ) مي باشد . اين دانه مخصوص مناطق معتدل و سردسير بوده كه امروزه در اكثر نقاط دنيا در سطح وسيع كشت مي شود .
گياه كلزا داراي گل هاي زرد رنگ و غلاف و ساقه مي باشد كه در داخل هر غلاف 15 – 40 عدد دانه كوچك و گرد به قطر 1 – 2 ميلي متر وجود دارد .
كنجاله حاصل از روغن كشي دانه روغني كلزا به طور متوسط 35% پروتئين دارد كه به ميزان وسيعي مي تواند به عنوان مكمل پروتئيني در تغذيه دام و طيور مورد استفاده قرار گيرد . همچنين از نظر اسيدهاي آمينه گوگرددار ( سيستئين ، سيستين ، متيونين ) و ويتامين ها غني مي باشد .
امروزه در دنيا از كنجاله كلزا به عنوان مكمل پروتئيني در جيره غذايي مرغان تخمگذار استفاده مي شود .
مطالعات متعددي در مورد اثر كنجاله كلزا در توليد تخم مرغ و پارامترهاي مربوط به سيكل تخمگذاري انجام شده است كه نشان داده است استفاده زياد از كنجاله كلزا بر تعداد تخم مرغ اثري ندارد .هنگامي كه كنجاله كلزا به جيره مرغان تخمگذار افزوده مي شود اندكي كاهش در ميزان خوراك مصرفي و اندازه تخم مرغ ديده مي شود . همچنين اثر افزودن كنجاله كلزا بر ميزان خوراك مصرفي و اندازه تخم مرغ در يك دوره كوتاه مدت در مرغان تخمگذار جوان مطاله شده است ( 1998 ) . نتايج حاصل نشان مي دهد كه اندازه تخم مرغ در اثر كاهش انرژي مصرفي كاهش يافته است . علت كاهش خوراك مصرفي مشخص نشده است اما وجود اسيد فيتيك در كنجاله كلزا مي تواند قابليت دسترسي كلسيم و غذاي مصرفي را كاهش دهد.
مطالعات جديد ( 2003 ) نشان مي دهد كه حداكثر 10% كنجاله كلزا اصلاح شده ( كانولا ) كه مقادير گلوكوزينات آن پايين است مي تواند به عنوان مكمل پروتئيني در جيره مرغان تخمگذار با تخم مرغ پوسته سفيد بدون اثرات سوء مورد استفاده قرار گيرد . كنجاله كلزا حاوي 8/1 ـ 6/0 % سيناپين است كه در بدن مرغان تخمگذار تبديل به تري متيل آمين مي شود . مرغان تخمگذار پوسته قهوه اي آنزيم تري متيل آمين اكسيداز كمتري نسبت به مرغان تخمگذار پوسته سفيد توليد مي كنند و در بدن آنها مقادير زيادي تري متيل آمين متابوليسم نمي شود و در درون زرده قرار مي گيرد و موجب طعم ماهي در تخم مرغ مي شود .
بنابراين متخصصين تغذيه حداكثر 5% كنجاله كلزا اصلاح شده ( كانولا) را به عنوان مكمل پروتئيني در جيره مرغان تخمگذار پوسته قهوه اي توصيه مي كنند . بررسی سطوح مختلف کنجاله کلزا و مکمل کلسیم در جیره ، بر عملکرد جوجه های گوشتی این آزمایش به منظور بررسی سطوح مختلف کنجاله کلزا و مکمل کلسیم بر عملکرد جوجه های گوشتی طرح ریزی شد.
برای انجام آزمایش ، درسن ۷ روزگی تعداد ۱۵۲ قطعه جوجه از سویه آرین با میانگین وزنی ۷ ± ۹۰ گرم انتخاب و جوجه های گوشتی با ۴ سطح کنجاله کلزا ( ۰ ، ۱۰ ، ۱۵ ، ۲۰ ) و ۳ سطح کلسیم ( ۱۰۰ ، ۱۲۰ ، ۱۳۵درصد توصیه انجمن تحقیقات ملی در سال ۱۹۹۴ ) از سن ۸ تا ۴۹ روزگی در دو دوره آغازین (۸ تا ۳۵ روزگی ) و پایانی (۳۶ تا ۴۹ روزگی ) مورد تغذیه قرار گرفتند. نتایج این آزمایش نشان داد که مصرف کنجاله کلزا باعث تغییر معنی داری در افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک نگردید، ولی باعث افزایش معنی دار در مقدار خوراک مصرفی گردید. مکمل کلسیم باعث کاهش معنی دار در مقدار خورا ک مصرفی ، افزایش وزن بدن و افزایش ضریب تبدیل خوراک گردید. کنجاله کلزا باعث افزایش اندازه غده تیروئید در مرحله آغازین و افزایش وزن دستگاه گوارش درمرحله پایانی گردید، ولی تأثیر نامطلوبی بر کبد و توان تولیدی جوجه ها نداشت. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که بهترین عملکرد استفاده از کنجاله کلزا ، سطح ۱۵ درصد کنجاله کلزا و ۱۰۰ درصد کلسیم می باشد.