ويژگيهاي ظروف فلزي غير قابل نفوذ براي نگهداري مواد غذائي (مقررات عمومي)

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تنها سازماني است در ايران كه بر طبق قانون ميتواند استاندارد رسمي فرآورده‏ها را تعيين و تدوين و اجراي آنها را با كسب موافقت شورايعالي استاندارد اجباري اعلام نمايد. وظايف و هدفهاي موسسه عبارتست از:

( تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي ملي – انجام تحقيقات بمنظور تدوين استاندارد بالا بردن كيفيت كالاهاي داخلي، كمك به بهبود روشهاي توليد و افزايش كارائي صنايع در جهت خودكفائي كشور- ترويج استانداردهاي ملي – نظارت بر اجراي استانداردهاي اجباري – كنترل كيفي كالاهاي صادراتي مشمول استانداردهاي اجباري و جلوگيري از صدور كالاهاي نامرغوب به منظور فراهم نمودن امكانات رقابت با كالاهاي مشابه خارجي و حفظ بازارهاي بين المللي كنترل كيفي كالاهاي وارداتي مشمول استاندارد اجباري به منظور حمايت از مصرف كنندگان و توليدكنندگان داخلي و جلوگيري از ورود كالاهاي نامرغوب خارجي راهنمائي علمي و فني توليدكنندگان، توزيع كنندگان و مصرف كنندگان – مطالعه و تحقيق درباره روشهاي توليد، نگهداري، بسته بندي و ترابري كالاهاي مختلف – ترويج سيستم متريك و كاليبراسيون وسايل سنجش – آزمايش و تطبيق نمونه كالاها با استانداردهاي مربوط، اعلام مشخصات و اظهارنظر مقايسه‏اي و صدور گواهينامه‏هاي لازم ) .

موسسه استاندارد از اعضاء سازمان بين المللي استاندارد مي باشد و لذا در اجراي وظايف خود هم از آخرين پيشرفتهاي علمي و فني و صنعتي جهان استفاده مي نمايد و هم شرايط كلي و نيازمنديهاي خاص كشور را مورد توجه قرار مي دهد.

اجراي استانداردهاي ملي ايران به نفع تمام مردم و اقتصاد كشور است و باعث افزايش صادرات و فروش داخلي و تأمين ايمني و بهداشت مصرف كنندگان و صرفه جوئي در وقت و هزينه ها و در نتيجه موجب افزايش درآمد ملي و رفاه عمومي و كاهش قيمتها مي شود.

پيشگفتار

 استاندارد ويژگيهاي ظروف فلزي غير قابل نفوذ براي نگهداري مواد غذائي مقررات عمومي كه نخستين بار در سال 1355 تهيه گرديد براساس پيشنهادهاي افراد و سازمانهاي ذيعلاقه و ذينفع و تحقيقات و مطالعات كارشناسان موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران در كميسيون فني صنايع بسته بندي تهيه و تدوين شده و دركميته نهائي مادر صنايع فوق براي اولين بار مورد مورد تجديد نظر قرار گرفت و در شانزدهمين جلسه كميته ملي صنايع چوب و كاغذ و بسته بندي مورخ 61/3/9 تصويب شد و اينك باستناد ماده يك قانون مواد الحاقي بقانون تأسيس موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب آذرماه سال 1349 بعنوان استاندارد رسمي ايران منتشر ميگردد .

 براي حفظ همگامي و هماهنگي با پيشرفتهاي ملي وجهاني صنايع و علوم استانداردهاي ايران در مواقع لزوم و يا در فواصل معين مورد تجديد نظر قرار خواهند گرفت و لذا هر گونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استاندارد برسد در تجديد نظر بعدي مورد توجه واقع خواهد شد . پس از تجديد نظر در هر استاندارد جزوه سايق لغو و بجاي آن جزوه تجديد نظر شده رسميت ميبايد .

 بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديد نظر آنها استفاده كرد . در تهيه و تجديد نظر اين استاندارد سعي برآن بوده است كه با توجه به نيازمنديهاي خاص ايران حتي المقدور ميان استاندارد و روشهاي معمول در اين كشور و استاندارد و روشهاي متداول در كشورهاي ديگر هماهنگي ايجاد شود . لذا براي تهيه و تجديد نظر اين استاندارد از منابع زير استفاده شده است :

 1 ـ تجربيات علمي و عملي كارخانجات توليد كننده

2- Nehring / Krause 1969

3- konserventechniches Handbuch der obst und Gemueseverwet – ungsindustrie .

4- DIN 1616 – 1981

5- Euronorm 77-63

 ويژگيهاي ظروف فلزي غيرقابل نفوذ براي نگهداري

 مواد غذائي ـ مقررات عمومي ( تجديد نظر )

  1 ـ هدف

 هدف از تدوين اين استاندارد تعيين ويژگيهاي ظروف فلزي غيرقابل نفوذ براي مواد غذائي است كه مناسب براي استريل كردن باشد .

  2 ـ دامنه كاربرد

 اين استاندارد شامل انواع ظروف فلزي است كه جهت بسته بندي مواد غذائي پاستوريزه يا استريل تجاري شده بمنظور مصرف داخلي و براي صدور بخارج از كشور از آن استفاده ميشود .

  3 ـ اصطلاحات و تعاريف

 اصطلاحات و تعاريفي كه در ساخت قوطيهاي فلزي بكار ميروند بقرار زير ميباشد .

 3 ـ 1 ـ حلب ورق ¹  ـ فولاد نرم كم كربن كه با قلع بيكي از روشهاي الكتروليز يا فرو بردن در قلع مذاب پوشانيده شده است . ضخامت اين ورقها كمتر از %50 ميليمتر ميباشد .

 3 ـ 1 ـ 1 ـ فرو بردن در قلع مذاب ـ ² قلع اندود كردن ورق فولاد بطريقه فرو بردن در قلع مذاب را گويند .

 3 ـ 1 ـ 2 ـ قلع اندود كردن بروش الكتروليز ³ ـ در اين روش قلع بطريقه الكتروليز روي سطح ورق فولاد قرار ميگيرد .

 3 ـ 2 ـ ورق فولادـ ⁴ ـ ( ورق آهن سياه ) فولاد نرم كم كربن كه فاقد اندود قلع و يا اندود ديگري باشد .

 3 ـ 3 ـ ورق قلع اندود ⁵ نشده ـ فولاد نرم كم كربن كه باروش سرد نورد شده است .

 امروزه در تهيه اين نوع ورق از پوشش كرم و اكسيدهاي آن كه بطريقه الكتروليز اندود شده است استفاده ميشود .

 3 ـ 4 ـ ورقهاي فولاد سرد دوبار نورد شده ⁶  ـ ورقهاي فولاد نرم كن كربن كه دوبار نورد شده است .

 3 ـ 5 ـ تمپر ـ ⁷ مجموعه‏اي از خواص مكانيكي مربوط بهم كه هيچ آزمون مكانيكي بتنهائي نميتواند كليه عوامل گوناگوني را كه منسوب به مشخصات ساخت جنس مورد نظر باشد اندازه‏گيري كند . در هر صورت استفاده از روش آزمن راكول با درجه T 30 بهترين آزموني است كه دردسترس بوده و بعنوان راهنما جهت تعيين خواص مكانيكي ورق مورد استفاده قرار ميگيرد و اين آزمون پايه و اساس سيستم درجه بندي تمپرورق ميباشد .

 3 ـ 6 ـ راكول ـ ⁸ روش آزموني است بمنظور تعيين خواص مكانيكي و سختي ورق .

 3 ـ 7 ـ حلب ورق درجه يك ـ ⁹ به ورقهائي اطلاق مي‏شود كه عاري از هر گونه نواقص قابل رويت با چشم غير مسلح بوده و كليه سطوح آن قابل استفاده باشد .

 3 ـ 8 ـ حلب ورق درجه دو ـ ¹⁰ به ورقهائي اطلاق مي‏شود كه يك درجه پائين‏تر از ورقهاي درجه يك باشد . ممكن است مختصرا و يا قسمتي از حلب ورق داراي نواقصي باشد كه در هر صورت كاملا و يا قسمتي از آن قابل استفاده ميباشد .

 3 ـ 9 ـ قوطيهاي سه تكه ـ ¹¹ به قوطيهائي اطلاق ميشود كه از سه جزء بهم متصل شده درب , كف و بدنه ساخته شده‏اند .

 3 ـ 10 ـ قوطيهاي دو تكه ¹² ـ به قوطيهاي اطلاق ميشود كه از دو جزء بهم متصل شده ساخته شده‏اند . در اين قوطيها كف و بدنه بطريقه كششي بوده و بدون اتصال ميباشد . لذا اين قوطيها برخلاف قوطيهاي سه تكه فاقد درز بدنه ميباشد .

 3 ـ 11 ـ دربهاي راحت بازشو ـ ¹³  دربهائي هستند كه بوسيله زائده‏اي كه روي آن نصب شده است با دست براحتي قابل بازشدن هستند و احتياج بوسيله ديگري ندارد .

 3 ـ 12 ـ دربهاي كليددار ¹⁴ ـ بدربهائي اطلاق ميشود كه بوسيله كليد مخصوص قابل باز شدن ميباشد .

 3 ـ 13 ـ دربهاي اهرمي ¹⁵ ـ  بدربهائي اطلاق ميشود كه قابل بازو بسته شدن مجدد بوده و براي بازكردن آن از وسيله ائي با روش اهرمي استفاده ميگردد .

 3 ـ 14 ـ دربندي : اتصال درب يا كف قوطي ببدنه را در بندي گويند .

 3 ـ 15 ـ ارتفاع دوخت ـ ¹⁶ عبارتست از ارتفاع خارجي دوخت درب يا كف با بدنه قوطي .

 3 ـ 16 ـ عمق دوخت ـ ¹⁷ عبارتست از فاصله سطح فوقاني دوخت درب يا كف با بدنه قوطي تا سطح درب يا كف يا ارتفاع داخلي دوخت .

 3 ـ 17 ـ ضخامت دوخت ـ  ¹⁸ عبارتست از مجموعه ضخامت دو لايه بدنه و سه لايه درب يا كف و حجم مايع لاستيك قرار گرفته بين لايه‏ها و نيز فضاي آزاد بين لايه‏ها . 3 ـ 18 ـ قلاب درب يا كف ـ ¹⁹مقدار خم شده لبه درب يا كف قوطي كه بصورت قلاب درآمده و با لبه خم شده بدنه قوطي درگير ميشود .

 3 ـ 19 ـ قلاب بدنه  ـ ²⁰مقدار خم شده لبه بدنه قوطي كه بصورت قلاب درآمده و بالبه خم شده درب يا كف قوطي درگير ميشود .

 3 ـ 20 ـ درگيري ـ ²¹ ميزان اتصال قلاب بدنه با قلاب درب يا كف را در يكديگر درگيري نامند .

 3 ـ 21 ـ فضاي آزاد بين لايه‏هاي دوخت ـ ²² ـ عبارتست از مقدار فضاي موجود بين خمهاي جدار بدنه با درب يا كف قوطي كه با يكديگر درگير شده و دربندي را بوجود ميآورد .

 3 ـ 22 ـ درزبندي ²³ ـ محل بهم رسيدن دو سرورق فلز بريده شده جهت ساخت بدنه قوطي‏هاي سه تكه در قوطي ساخته شده رد جهت طولي وطي نمايان ميباشد را درزبندي گويند كه بطريق زيرانجام ميگيرد .

 3 ـ 22 ـ 1 ـ دوخت مضاعف ـ ²⁴ چنانچه دولبه بدنه بطريقه چفت و بست در يكديگر درگير شوند دوخت مضاعف را تشكيل ميدهند .

 3 ـ 22 ـ 2 ـ دوخت رويهم ـ ²⁵ چنانچه دولبه بدنه رويهم قرار گرفته و بوسيله لحيم يا جوش و يا چسبهاي مخصوص بهم متصل شوند دوخت رويهم را تشكيل ميدهند .

 3 ـ 23 ـ قطراسمي ²⁶ ـ فاصله داخلي دو نقطه مقابل يكديگر دوخت درب يا كف قوطي ميباشد كه به نزديكترين عدد صحيح رونده شده است . ( قطر داخلي سريا كف پس ازدربندي ) ²⁷

 3 ـ 24 مايع لاستيك ـ ²⁸ عبارتست از تركيب خاص شيميائي كه براي عمل دربندي مناسب درب و كف قوطي ببدنه مورد استفاده قرار ميگيرد .

 3 ـ 25 لاك ـ ²⁹ پوششي از تركيبات شيميائي است كه برروي حلب ورق قرار ميگيرد و منظور جلوگيري از فعل و انفعالات شيميائي ناخواسته بين قوطي و غذا ميباشد .

  4 ـ ويژگيهاي حلب ورق براي ساخت قوطي

 حلب ورق‏هاي مصرفي براي ساخت قوطيهاي مواد غذائي و نوشابه‏ها داراي ضخامت كمتر از %50 ميليمتر ميباشد .

 4 ـ 1 ـ تركيبات شيميائي ورقهاي فولادي

 مقدار درصد فلزات موجود در فولادي كه براي ساخت قوطي بكار ميرود نبايد از مقداري كه در جدول شماره 1 داده شده است تجاوز كند در صورتيكه بين خريدارو توليد كننده موافقت بعمل آيد از مقادير ديگري كه در اين جدول نيآمده است ميتوان استفاده نمود ولي خواص مكانيكي و كاربرد فلز نبايد كاهش يابد .

* نوع : MC , MR ,MS , L نام تجارتي ورق با آلياژهاي مخصوص ذكر شده مي باشد .

 4 ـ 1 ـ 1 ـ حلب ورق نوع N: اين نوع حلب ورق كه بنام حلب ورق نيتروژنه شده نيز معروف است تركيبات پايه شيميائي آن مشابه نوع L يا MR مشروح در جدول فوق ميباشد لاكن اين ورقها همچنين شامل 0/007 تا 0/02 درصد ازت اضافه شده ميباشد كه بمنظور افزايش استحكام  فولاد بد آن افزوده شده است .

 از اين نوع حلب ورق براي محصولاتي كه در بسته بندي آن استحكام و سختي زياد مورد نظر ميباشد نظير درب قوطي نوشابه‏هاي گازدار استفاده ميشود .

 4 ـ 2 ـ موارد استعمال حلب ورقهاي فوق براساس خاصيت خورندگي مواد غذائي مختلف حلب ورقهاي مشروح بشرح زير طبقه بندي ميگردد .

 4 ـ 2 ـ 1 ـ مواد غذائي با خاصيت خورندگي شديد

 مواد غذائي كه در اين گروه طبقه بندي ميشوند داراي اسيديته بالا يا متوسط ميباشند از اين جمله ميتوان محصولاتي از قبيل ميوه جات رنگي و ترشيها و شورها و نيز گريپ فروت با توجه به خورندگي زياد آن را نام برد . براي بسته بندي اين نوع محصولات ترجيحأ از حلب ورقهاي نوع L استفاده شود .

 4 ـ 2 ـ 2 ـ مواد غذائي با خاصيت خورندگي متوسط

 مواد غذائي كه در اين گروه طبقه بندي ميشوند داراي اسيد متوسط ميباشد .

 از اين جمله ميتوان محصولاتي نظير زردآلو , انجير , و هلورا نام برد .

 براي بسته بندي اين نوع محصولات ترجيحأ از حلب ورقهاي نوع MR استفاده ميشود .

 4 ـ 2 ـ 3 ـ مواد غذائي با خاصيت خورندگي كم .

 مواد غذائي كه در اين گروه طبقه بندي ميشوند داراي اسيديته كم ميباشد .

 از اين جمله ميتوان محصولاتي نظير نخودسبز , لوبيا سبز , ذرت , گوشت ماهي را نام برد . براي بسته بندي اين نوع محصولات معمولا از حلب ورقهاي نوع MR يا MC ميتوان استفاده كرد .

4 ـ 2 ـ 4 ـ مواد غذائي كه داراي خاصيت خورندگي نيستند .

 مواد غذائي كه در اين گروه طبقه بندي ميشوند اغلب از مواد غذائي خشك و مواد غذائي بعمل نيامده ميباشند . از اين جمله ميتوان سوپهاي خشك ( پودر ) مواد غذائي يخ زده , روغنهاي نباتي و خشكبار را نام برد . براي بسته بندي اين نوع محصولات معمولا از نوع حلب ورقهاي MR يا MC ميتوان استفاده نمود .

 4 ـ 3 ـ خواص مكانيكي فلز

 4 ـ 3 ـ 1 ـ سختي ³⁰ ـ سختي فولادهائيكه براي تهيه ظروف بكار ميرود در جدول شماره 2 و 3 داده شده است .

1- Rock well مقياس اندازه گيري جهت تعيين ميزان سختي فلز

جدول شماره 3 – علائم اختصاري سختي و مشخصات مربوط به آن كه در اروپا به كار برده مي شود

2- Hardness Rockwell

 4 ـ 4 ـ كاربرد حلب ورق

 حلب ورق مورد استفاده در ساخت قوطيهاي مواد غذائي بايد بنحوي انتخاب شود كه براي سوراخ كردن , كشيدن و خم كردن در درزبندي براي دوخت رويهم , دوخت مضاعف جوش دادن و لحيم كاري مناسب باشد .

 4 ـ 5 ـ پوشش قلع

 سطح ورقهاي فولادي جهت ساخت قوطي فلزي براي نگهداري مواد غذائي بايد با پوششي از قلع پوشانيده شود . قلعي كه براي اندود كردن ورقهاي فولادي در ظروف فلزي مواد غذائي بكار ميرود نبايد بيش از 0/5 در هزار سرب و بيش از 0/2 درهزار آرسنيك داشته باشد براي اينكه فلز نسبت به خورندگي مقاومت زيادتري داشته باشد بايد مقدار گوگرد آن كم و حداكثر حدود 0/05 در هزار و مقدار مس آن دو برابر مقدار گوگرد باشد . عمل قلع اندود كردن بدوصورت زير انجام‏پذير است .

 4 ـ 5 ـ 1 ـ فروبردن ورق در قلع مذاب

 براي اينكه سطوح ورق را با قلع بپوشاند اين وزقها را دوباره گرم كرده و در مسير حركت كه دور محور خود ميچرخند از حمام قلع مذاب عبور ميدهند . ضخامت قلع روي فلز بستگي بمقدار فشاري دارد كه اين استوانه‏ها روي فلز وارد ميكنند . در اين حالت سطح نازكي از آلياژ آهن و قلع (FeSn₂) بين دو سطح ورق فولادي و قلع بوجود

ميايد كه اهميت بسياري براي نگهداري قلع روي فلز , براي لحيم كاري و همچنين براي جلوگيري از خورندگي فلز دارد .

1- Hot dipped

2 – با توجه به بند 2-5-4 اين اعداد دوبرابر شده وزن پوشش واقعي مي باشند .

 4 ـ 5 ـ 2 ـ قلع اندود كردن ورق فولاد باروش الكترويز

 در اين حالت قلع اندود كردن ورقهاي فولادي بطريقه الكتروليز انجام ميگرد .

 در اين روش ميتوان مقدار مشخص مورد نظر از قلع را برروي ورقهاي فولادي اندود نمود . از ديگر خواص اين روش پوشاندن دو سطح فلز با دو اندود مختلف قلع ميباشد . ذكر مقدار اندود قلع در كشورهاي اروپائي با دوبرابر كردن وزن اندود قلع به گرم در متر مربع هر سطح فلز و در كشورهاي آمريكائي به (bb/IB)

 pound per Basebox مطابق جدول زير بيان ميشود .

 جدول شماره 5 ـ پوشش قلع بطريقه الكتروليز براي ورقهاي فولاد كه دو سطح آن داراي  پوشش قلعي مساوي ميباشد .

2 – با توجه به بند 2-5-4 اين اعداد دوبرابر شده وزن پوشش واقعي مي باشند .

3- Electrolitic

جدول شماره 6 – پوشش قلع بطريقه الكتروليز براي ورقهاي فولادي كه دو سطح آن داراي اندود قلع متفاوت مي باشد .

1 – با توجه به بند 2-5-4 اين اعداد دوبرابر شده وزن پوشش واقعي مي باشند .

2- Differential

  5 ـ ويژگيهاي قوطي فلزي

 قوطيهاي فلزي غير قابل نفوذ براي نگهداري مواد غذائي معمولا از ورق فولاد قلع اندود شده تهيه ميگردد ولي اخيرا فلز آلمومنيم در ساخت قوي از رونق زيادي برخورد داراست و اين بعلت سبك وزن بودن ان كه باعث صرفه جوئي در هزينه حمل نقل ميشود و همچنين داراي قابليت دوباره سازي ³¹ ميباشد ديگر اينكه احتياج به اندودي نداشته فقط بالاك پوشانيده ميشود و مقاوم به زنگ در برابر عوامل جوي ميباشد اين ظروف معمولا دو تكه ( كششي ) ساخته ميشوند . از ديگر ورقهاي فلزي كه در ساخت قوطي مورد مصرف قرار ميگيرد فولاد قلع اندود نشده ميباشد . سطح اين ورقها بجاي قلع از پوشش كرم و اكسيد كرم پوشانيده شده‏اند .

 در صورت استفاده از اين ورقها براي ساخت قوطي بايد حتمأ لاك دار باشند .

 5 ـ 1 ـ شكل ظاهري قوطي

 در استاندارد ملي شماره 2234 ظروف فلزي غيرقابل نفوذ براي مواد غذائي ويژگيها اشكال مختلف قوطي بطور كامل شرح داده شده است .

 5 ـ 2 ـ دوخت درزبدنه

 دو سربريده شده ورق جهت دوخت درزبدنه در قوطيهاي سه تكه ميتواند بطريق زيربهم متصل گردد .

 5 ـ 2 ـ 1 ـ دوخت مضاعف

 5 ـ 2 ـ 2 ـ بطريقه قرارد گرفتن دولبه روي يكديگر

 الف ـ اتصال بوسيله چسبهاي مخصوص

 ب ـ اتصال بوسيله لحيم

 پ ـ اتصال بوسيله جوش الكتريكي

 5 ـ 3 ـ دوخت سروكف ( دربندي )

 اتصال درب يا كف قوطي را به بدنه دربندي ميگويند .

 دو انتهاي قوطي بايد بطريقه دربندي مضاعف به درب و كف متصل گردد فاكتورهاي اصلي براي كنترل دربندي ميزان درگيري دوخت و فضاي آزاد بين لايه‏هاي دوخت ميباشد كه روش محاسبه آن  در استاندارد ملي شماره 2327 روش آزمون قوطيهاي فلزي غيرقابل نفوذ براي مواد غذائي و نوشابه‏ها آمده است .

 5 ـ 4 ـ لاك قوطي

براي بسته بندي بعضي از محصولات تنها پوشش قلعي حلب ورق براي جلوگيري از واكنشهاي بين محصول وقوطي كافي نيست و بايد سطح داخلي قوطي با پوشش ثانوي ديگر پوشانيده شود براي اين

منظور از لاك بارزينهاي مختلف استفاده ميگردد كه بعد از پخته شدن مقاومت و چسبندگي كافي را بدست ميآورند . بايد توجه داشت كه سطح لاك خورده قابل لحيم كاري نيست باين جهت سطوحي كه لحيم كاري ميشوند بايد عاري از لاك باشد . لاكهاي مصرفي بايد رد مقابل حرارت تا 130 درجه سانتيگراد در شرايط استريل كردن محصول ثابت بوده و هيچگونه تغييرات فيزيكي و شيميائي در آن رخ ندهد . بطور كلي لاكها ميبايست با توجه به نوع محصول مورد نظر انتخاب گردند تا واكنشهاي شيميائي و فيزيكي مؤثري بين محصول و لاك ـ داشته باشد . لاك بايد درموقع ساخت قوطي در مقابل عوامل مكانيكي مقاوم بوده و هيچگونه تأثيري از لحاظ بو , طعم , مزه و رنگ روي محصول نداشته باشد . بطور كلي لاكها براساس رزين تشكيل ددهنده آن به چهار گروه اصلي تقسيم ميگردند :

 5 ـ 4 ـ 1 ـ فتوليكها :³² كه بيشتر براي غذاهاي دريائي و بعضي از غذاهاي گوشتي استفاده ميشود . غير قابل نفوذتر از گروه دوم بودن و از نظر شيميائي مقاوم‏تر ميباشند .

 لاكها اين گروه داراي قابليت انعطاف كم بوده و به بعضي از غذاها طعم خارجي ميدهند .

 5 ـ 4 ـ 2 ـ اولئورزينها ـ ³³ لاكهاي اين گروه بيشتر از ساير گروه‏ها مورد استفاده قرار ميگيرد و در حفاظت رنگ طبيعي ميوه جات بسيار مؤثر ميباشد .

 5 ـ 4 ـ 3 ـ اپوكسيها ـ ³⁴ اين نوع لاكها داراي قابليت انعطاف بالا و مقاومت حرارتي زيادي ميباشند , بعد از تغييراتي و با استفاده از رزيتهاي فتوليك براي بعضي از ميوه جات و غذاهاي پرچربي قابل استفاده ميباشند .

 5 ـ 4 ـ 4 ـ وينيلها ـ ³⁵ معمولا براي غذاهائي با خورندگي زياد و با استفاده از اولئورزينها و يا لاكهاي فئوليك مورد استفاده قرار مي گيرند ( پوشش دوبل .) لاكهاي وينيل خيلي سخت بوده ولي در مقابلبخار زياد چند ان مقاوم نميباشند و معمولا براي محصولتي كه زير

 بطور كلي قوطيها را از نظر لاك ميتوان به چهار گروه تقسيم نمود .

 الف ـ قوطيهائي كه تمامي آن بدون لاك ميباشند .

 ب ـ قوطيهائي كه بدنه آنها بدون لاك و سرو كف لاك زده شده است .

 پ ـ قوطيهائي كه تمامي آن لاك زده شده است .

 ت ـ قوطيهائي كه بعد از ساخته شدن تمامي آن و يا فقط درز بدنه لاك زده ميشود .

يادآوري ـ در مورد قوطيهائي كه درزبندي آنها با جوش الكتريكي انجام گرفته است ميبايست سطح داخلي درزبدنه پس از درزبندي لاك زده شود .

  6 ـ معايب قوطي

 در اين بخش معايب قوطيها بدو قسمت , معايب درجه يك و درجه دو تقسيم شده است . كه عيوب در نظر گرفته شده بعنوان درجه يك مشخصه مردود بودن اين قوطيها از نظر مصرف ميباشد . دسته دوم كه كم اهميت ترتلقي ميشود مبين قابل مصرف بودن قوطيها براساس نكات مندجه ميباشد وليكن بطور كلي اين قوطيها معيوب تلقي ميشوند .

 6 ـ 1 ـ معايب درجه يك

 وجود منفذ ترك , ساير عيوب مكانيكي حاصل از دربندي و درزبندي قوطي كه منجر به نشت كردن قوطي شود , زنگ زدگي , عدم يكنواختي لحيم كاري درز بدنه قوطي , نفوذ لحيم از جدار درزبدنه بداخل درب با لايه لاستيكي معيوب و سطح داخلي لاك نخورده قوطي با توجه بميزان حد گذشت آن براي قوطيهاي مختلف بشرح زير :

 براي قوطيهاي نمره 2/5 (119*113) و كمتر سطح لاك نخورده نبايد در مجموع بيش از 25 ميليمتر مربع و براي قوطيهاي تا 5 كيلوگرم (244*157) اين رقم نبايد بيش از 35 ميليمتر مربع باشد . در يك سطح لاك نخورده اين اندازه نبايد از 17 ميليمتر مربع براي قوطيهاي تا نمره 2/5 و 15 ميليمتر مربع براي قوطيهاي نمره 1(102*68) و 10 ميليمتر مربع براي قوطيهاي كوچكتر تجاوز نمايد .

 6 ـ 2 ـ معايب درجه دو

 خراش , سوراخهاي ريز در پوشش قلع , دربندي فشرده , تغيير شكل قوطي بهر صورت , خراش در سطح داخل قوطي , حباب در سطح لاك كه احتمال پاره شدن آن ميرود , لاك سوخته شده در خط درز قوطي كه بسادگي برداشته شود و ذرات لحيم پاشيده شده در سطح داخل قوطي كه بسادگي با دست و بدون استفاده از هرگونه وسيله‏اي قابل برداشت باشد .

7 ـ نشانه گذاري

 7 ـ 1 ـ علائمي كه بايد از طرف كارخانه سازنده قوطي در نظر گرفته شود .

 7 ـ 1 ـ 1 ـ علامت مشخص كننده كاررخانه سازنده قوطي بايد روي قوطي نمايان باشد .

 7 ـ 1 ـ 2 ـ نوع لاك

 7 ـ 1 ـ 3 ـ نوع پوشش لاك قوطي بايد روي كارتن با هر واحد بسته بندي قوطي نمايان باشد .

 7 ـ 1 ـ 4 علامت مشخص كننده نوع فولاد بكار رفته قوطي بايد بروي هر واحد بسته بندي قوطي ذكر شود و فقط براي فولادهاي نوع MR ذكر اين علامت اجباري نيست .

 7 ـ 2 علامات زير بايد بصورت واضح و خوانا و بطور دائمي از طرف كارخانه پر كننده برروي ظروف منعكس ( چاپ , برچسب يا حك ) شود .

 7 ـ 2 ـ 1 ساخت ايران

 7 ـ 2 ـ 2 نام كارخانه و نشان آن

 7 ـ 2 ـ 3 علامت محتوي داخل ظرف يا نام محتوي يا هر دو

 7 ـ 2 ـ 4 وزن خالص بر حسب گرم

 7 ـ 2 ـ 5 وزن آبكش شده براي محصولاتي كه از دو فاز تشكيل شده‏اند .

 7 ـ 2 ـ 6 تاريخ توليد ( كه روي قوطي ميبايستي مشخص كننده تاريخ توليد براي دستگاههاي كنترل كننده باشد )

 7 ـ 2 ـ 7 اجزاء متشكله محتوي قوطي

 7 ـ 2 ـ 8 شماره سري هر نوبت توليد حداكثر روزانه بايد مشخص گردد .

 7 ـ 2 ـ 9 شماره پروانه ساخت وزارت بهداري و شماره ثبت .

 يادآوري ـ حك علامات برروي قوطي در صورتيكه باعث زنگ زدگي در جدار دخلي و يا خارجي قوطي شود ممنوع باشد .

 يادآوري ـ بطور كلي براي نشانه گذاري محصولات محتوي قوطي بايد مشخصات داده شده در استاندارد ملي شماره 2135 ويژگيهاي عمومي برچسب بسته اوليه مواد غذائي كاملا رعايت گردد .

پی نوشتها:

 1-Tinplate

2-Hotdipped tin plate

3-Electrolitic tin plate

4-Steel plate

5-Tin Free steel

6-Double reduced

7-Temper

8-Rock well

9-prime

10-Second

11-Three piececans

12-Two piececans

13-Easy open end

14-Key cans

15-Lever lid

16-Seam Iength

17-Countersink depth

18-Seam thickness

19-Cover hook

20-Body hook

21-Overlap

22-Free space

23-Side seam

24-Double seam

25-Lap seam

26-Nominal Dimension

27-punch plug

28-Rubber com pound

29-lacquer

30-Hardnes

31-Recycling

32-phenolic

33-oleo Resinous

34-Epoxy

35-Vinyl