روسازي خيابان
قشر زيراساس
قشري از مصالح سنگي يا مخلوطي از مصالح سنگي و مواد چسباننده با ويژگيهاي فني مشخص كه بر روي بستر خيابان ريخته ميشود، قشر زيراساس نام دارد. بسته به شرايط جوي، نوع زمين، امكان دسترسي به مصالح مناسب در منطقه اجراي پروژه و بررسيهاي اقتصادي، روش اجراي كار، تعيين و در مشخصات فني خصوصي درج ميشود. انواع روشهاي تهيه و اجراي قشر زيراساس، بايد با مندرجات ذيل اين بخش و در صورت نياز به مشخصات بيشتر با مندرجات نشريه شماره 101 دفتر تدوين ضوابط و معيارهاي فني سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور تحت عنوان ”مشخصات فني عمومي راه(تجديد نظر اول) “ مطابقت نمايد.
الف: زيراساس شني يا زيراساس سنگي
مصالح مصرفي براي قشر زيراساس شني، مصالح گردگوشه رودخانه‌اي، مصالح معدني يا سنگ كوهي شكسته است. انتخاب مصالح بايد با توجه به فواصل، امكان دستيابي به منابع فوق و رعايت مسائل اقتصادي در پروژه صورت گيرد.
دانه‌بندي مصالح
دانه‌بندي مصالح بايد بر اساس مندرجات مشخصات فني خصوصي باشد. در صورت عدم وجود اين اطلاعات، دانه‌بندي مصالح بايد بر اساس روش T27 در محدوده يكي از دانه‌بنديهاي مندرج در جدول 23-12-4-1- الف -1 باشد.
جدول 23-12-4-1- الف-1 دانه‌بندي مصالح قشر زيراساس
| درصد وزني رد شده از الك | نوع دانه‌بندي اندازه الك | |||||
| VI | V | IV | III | II | I | |
| – | – | – | – | 100 | 100 | 50 ميليمتر (2 اينچ) |
| 100 | 100 | 100 | 100 | 95 – 75 | – | 25 ميليمتر (1 اينچ) |
| – | – | 100 – 60 | 85 – 50 | 75 – 40 | 65 – 30 | 5/9 ميليمتر ( اينچ) |
| 100 – 70 | 100 – 55 | 85 – 50 | 65 – 35 | 60 – 30 | 55 – 25 | 75/4 ميليمتر (شماره 4) |
| 100 – 55 | 100 – 40 | 70 – 40 | 50 – 25 | 45 – 20 | 40 – 15 | 2 ميليمتر (شماره 10) |
| 70 – 30 | 50 – 20 | 45 – 25 | 30 – 15 | 30 – 15 | 20 – 8 | 425/0 ميليمتر (شماره 40) |
| 25 – 8 | 20 – 6 | 20 – 5 | 15 – 5 | 20 – 5 | 8 – 2 | 075/0 ميليمتر (شماره 200) |
علاوه بر رعايت دانه‌بنديهاي فوق مشخصات زير بايد در مورد مصالح مصرفي صدق نمايد.
درصد مصالح گذرنده از الك نمره 200، نبايد بيش از 2/3 مصالح گذرنده از الك نمره 4 باشد، در مواردي كه دانه‌هاي ريز از نظر يخبندان، مضر تشخيص داده شود، مي‌توان درصد گذرنده از الك نمره 200 را تقلیل داد .
حد رواني L.L و دامنه خميري PI بر اساس آزمايشهاي T91 و T90 و T89 بر روي مصالح گذرنده از الك نمره 40 (425/0 ميليمتر)، نبايد به ترتيب از (25%) و (6%) تجاوز نمايد.
ـ ارزش ماسه‌اي S.E بر اساس آزمايش T176 بر روي مصالح گذرنده از الك نمره 4، نبايد كمتر از 25 باشد.
ـ درصد سايش با روش لوس‌آنجلس بر اساس آزمايش T96 بر روي مصالح درشت‌دانه، نبايستي از (50%) تجاوز نمايد.
ـ ظرفيت باربري مصالح اشباع شده با روش T193 در آزمايشگاه كه روي نمونه‌هاي با تراكم (100%) و به روش T180 انجام شده، نبايد از (20%) كمتر باشد.
جنس مصالح
در هر پروژه بايد نوع مصالح رودخانه‌اي، كوهي يا مخلوطي از اين دو در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد، در مواردي كه حجم مصالح معدن كمتر از ميزان پيش‌بيني شده باشد، بايد از معادن جديد كه مشخصات مصالح آن منطبق با ضوابط و مشخصات موردنظر است، استفاده شود. در صورتي كه معدن داراي دانه‌هاي بزرگتر از اندازه موردنظر باشد، بايد مصالح از سنگ‌شكن يا سرند عبور داده شود تا مصالح موردنظر به دست آيد. قبل از باز كردن كامل معدن براي بهره‌برداي، بايد از انطباق مصالح از نظر كيفيت و كميت با مشخصات خواسته شده، اطمينان حاصل نمود تا حتي‌المقدور براي مصالح خواسته شده از يك معدن استفاده شود و احتياجي به تغيير معدن نباشد. قبل از حمل مصالح به پاي كار، بايد طبق روش T2 حداقل 25 كيلوگرم از مصالح معدن را براي آزمايشهاي مربوط، برداشت نمود. قبل از بهره‌برداري از معدن بايد لايه‌هاي خاك نباتي، مواد لجني و ساير مواد نامناسب از سطح معدن پاك شود و پس از بهره‌برداري و اتمام كار وضعيت محل به شرايط عادي برگشت داده شده و سطوح خاكبرداري شده به صورت مورد قبول شيب‌بندي گردد. مصالح مصرفي بايد با مشخصات و مندرجات فصل دوم اين نشريه مطابقت نمايد. از به كار بردن مصالحي كه بر اثر يخ زدن يا گرم كردنهاي متوالي يا مرطوب و خشك شدنهاي پي‌درپي خرد شوند، بايستي جداً خودداري شود، در هر حالت مشخصات مصالح مصرفي قبل از حمل، بايد به تأييد دستگاه نظارت برسد.
روش اجرا
قبل از اجرا و پخش مصالح زيراساس بايد بستر راه كاملاً مهيا، از هرگونه مواد زائد اضافي عاري و طبق پروفيلهاي طولي و عرضي خواسته شده، آماده باشد. ناهمواريها و رواداري سطح خاكريز، نبايد از 3 سانتيمتر با شمشمه 4 متري در جهات مختلف تجاوز نمايد. مصالح منطبق با مشخصات خواسته شده، بايد به پاي كار، حمل و بر روي بستر روسازي به فواصل مساوي يكنواخت، تخليه و سپس لايه لايه پخش شود. براي كنترل رقوم سطح لايه‌ها قبل از انجام هرگونه عمليات، بايد در طرفين راه و به فاصله كافي از محور ميخهاي چوبي يا فلزي به فواصل 15 تا 50 متر بسته به نظر دستگاه نظارت كوبيده شود. جاي ميخها بايد در محلهاي مناسب چنان انتخاب شود كه در طول اجراي كار همواره مورد استفاده دستگاه نظارت، واقع و تا پايان كار مورد حفاظت قرار گرفته و هيچ نوع تغييري در مختصات آنها به وجود نيايد.
مصالح بايد توسط گريدر يا وسيله مناسب ديگر پخش شود. نحوه عمل بايد چنان باشد كه پس از تنظيم و كوبيدن ابعاد لايه‌ها با رقوم و شيبهاي خواسته شده كاملاً مطابقت نمايد.
قبل از كوبيدن از هر 1500 مترمكعب مصالح پخش شده، بايد 25 كيلوگرم نمونه براي انجام آزمايشهاي موردنظر در اين بخش، برداشته شود. پس از اتمام عمل پخش آبپاشي به وسيله تانكر با حجم مناسب به صورت يكنواخت و با فشار ثابت انجام ميشود تا رطوبت موردنظر به صورت يكنواخت حاصل شود. توقف آبپاشي و تخليه آب در يك محل كه باعث صدمه زدن به جسم راه گردد، مجاز نمي‌باشد. ميزان تراكم و رطوبت بهينه، بايد بر اساس روش آشتو T180 در آزمايشگاه تعيين شود. رواداري مجاز آب مصرفي از ميزان تعيين شده در آزمايشگاه، 5/1%± خواهد بود.
پس از آبپاشي، غلتك‌زني با غلتكهاي 10 تا 20 تني استوانه‌اي فلزي يا غلتكهاي چرخ لاستيكي انجام خواهد شد. در صورت تصويب دستگاه نظارت مي‌توان از غلتكهاي ويبره (لرزشي) نيز استفاده نمود، ولي در هر حالت قبل از بكارگيري اين غلتكها، بايد از غلتكهاي استاتيكي استفاده شود. نوع و وزن غلتك بايد چنان انتخاب شود كه باعث خرد شدن مصالح نگردد. غلتك‌زني بايد از كنارهاي خيابان، شروع و به محور آن ختم شود. در نقاطي كه استفاده از غلتكهاي خودرو امكانپذير نباشد، مي‌توان از وسايل كوبنده موتوري كوچك استفاده و عمل كوبيدن را تا تراكم موردنظر ادامه داد، رعايت نكات زير هنگام كوبيدن مصالح الزامي است:
ـ ضخامت لايه كوبيده شده، نبايد از 15 سانتيمتر تجاوز نمايد. در مواردي و با تصويب دستگاه نظارت مي‌توان ضخامت هر لايه كوبيده شده را تا 20 سانتيمتر افزايش داد، مشروط بر اينكه تراكم موردنظر در تمام ضخامت لايه تأمين شود.
ـ ضخامت هر لايه نبايد از 2 برابر قطر بزرگترين دانه مصالح مصرفي كمتر باشد .
كنترل كيفيت
رعايت مندرجات بندهاي الف ـ 1 الي الف ـ 3 فوق‌الذكر و مندرجات فصل دوم اين نشريه در مورد مصالح مصرفي الزاميست. پيمانكار موظف است قبل از اجرا، كيفيت مصالح مصرفي را بر اساس مشخصات و داده‌هاي اين نشريه مورد ارزيابي قرار دهد تا پس از تأييد دستگاه نظارت و آزمايش توسط آزمايشگاه معتبر و مورد قبول كارفرما به مصرف برسد. دستگاه نظارت مخير است به هر تعداد و ميزان كه صلاح بداند، آزمايشهاي لازم را در مورد مصالح مصرفي معمول دارد. كنترلهاي زير پس از اجرا بايد صورت گيرد:
ـ در هر روز بايد لايه‌هاي كوبيده شده زيراساس به قسمتهاي مساوي در طول مسير از 150 تا 200 متر و در هر خط عبور، تقسيم و در هر قسمت حداقل يك آزمايش تراكم درجا طبق روش T191 آشتو انجام گردد. تراكم به دست آمده بايد حداقل برابر با (100%) دانسيته ماكزيممي باشد كه به روش T180 آشتو در آزمايشگاه حاصل ميشود.
ـ براي آزمايش تراكم به روش T180 آشتو بايد حداقل در هر هزار متر و در هر خط عبور، يك نمونه‌گيري صورت گرفته و در آزمايشگاه مورد آزمايش قرار گيرد. چنانچه تراكم نسبي به دست آمده كمتر از تراكم خواسته شده در مشخصات و نقشه‌هاي اجرايي باشد، پيمانكار موظف است بلافاصله و با ابلاغ دستگاه نظارت لايه كوبيده شده را شخم زده و سپس آبپاشي و غلتك‌زني نمايد و اين عمل آنقدر ادامه يابد تا تراكم خواسته شده تأمين شود.
ـ كنترل رقوم تمام شده در مقاطع عرضي و طولي قبل از اجراي هر لايه از قشر زيراساس صورت مي‌گيرد. اختلاف رقوم در تمام جهات، نبايد از 2± سانتيمتر تجاوز نمايد و علاوه بر آن رواداري ناهمواريهاي سطح در طول شمشه چهار متري، نبايد از 5/2 سانتيمتر تجاوز نمايد.
ـ براي حفاظت وضعيت قشر زيراساس پيمانكار موظف است پس از كنترل و تأييد دستگاه نظارت از تردد ماشين‌آلات بر روي آن جلوگيري نموده و با توجه به برنامه زمانبندي اجراي كار نسبت به اجراي قشرهاي اساس اقدام نمايد. چنانچه به هر دليل وقفه‌اي در اجراي لايه‌هاي اساس ايجاد شود و اين مدت طولاني باشد، قبل از ادامه كار، دستگاه نظارت اقدام به كنترل كارهاي انجام شده قبلي نموده و در صورت تأييد، اجازه اجراي قشر رويه را صادر مي‌نمايد.
ب:زيراساس مخلوط شن و ماسه و خاك
عموماً مخلوط شن و ماسه و بعضاً منابع رودخانه‌اي فاقد دانه‌بندي مناسب براي استفاده در قشر زيراساس مي‌باشند و نمي‌توان اين مصالح را بدون اصلاح به كار گرفت، معمولاً با اضافه نمودن درصدي از مصالح منتخب مي‌توان دانه‌بندي مناسب را براي اين مصالح تأمين نمود.
دانه‌بندي مصالح
به منظور دستيابي به مقاومت لازم براي قشر زيراساس مخلوط، رعايت دانه‌بندي مناسب الزاميست، از اين رو براي تأمين اين منظور، زيراساس مخلوط بايد حاوي دانه‌هاي درشت، ريز، سيليت و رس به نسبتهاي صحيح باشد. چنانچه مصالح محلي داراي ويژگيهاي موردنظر باشد، مي‌توان بدون اضافه نمودن مصالح منتخب آن را به عنوان قشر زيراساس مورد استفاده قرار داد.
نمونه‌برداري از مصالح قشر زيراساس مخلوط مطابق روش T87 آشتو و تعيين دانه‌بندي و حدود آتربرگ به ترتيب بر اساس روشهاي T27 ، T91 ، T90 وT89 صورت مي‌گيرد. با توجه به دانه‌بندي مصالح مورد اختلاط، بايد طرح اختلاط مصالح توسط آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما تهيه شود.
روش اجرا
خاكهاي موجود در محل و مصالح منتخب، بايد به شرح نسبتهاي تعيين شده در طرح اختلاط در سطح راه با وسايل مناسب نظير گريدر و ارابه ديسك‌دار مخلوط گردد. انتخاب دستگاه بستگي كامل به نوع مصالح مورد اختلاط داشته و اين انتخاب بايد با نظر و تأييد دستگاه نظارت صورت گيرد. مصالح مناسب بايد بر اساس نقشه‌هاي اجرايي، پخش، پروفيله و آماده كوبيدن گردد، ميزان پخش بايد به نحوي باشد كه پس از كوبيدن، رقومها، شيبها و ابعاد داده شده در نقشه‌هاي اجرايي به دست آيد. عمل آبپاشي با تانكر صورت مي‌گيرد، آبپاشي بايد با فشار يكنواخت انجام شود و پس از آبپاشي بلافاصله، عمل غلتك‌زني انجام شود، روش اجراي غلتك‌زني طبق بند الف (زيراساس شني) خواهد بود.
كنترل كيفيت
رعايت نكات زير در كنترل كيفيت مصالح و روش اجرا الزامي است:
ـ تراكم مناسب و رطوبت نظير با توجه به روش T180 آشتو به دست مي‌آيد. رواداري آب مصرفي (5/1%±) مي‌باشد.
ـ قبل از آبپاشي و كوبيدن از هر 1500 مترمكعب مخلوط، يك نمونه 25 كيلوگرمي براي آزمايشهاي دانه‌بندي، تعيين حدود آتربرگ و تعيين ميزان تراكم و رطوبت بهينه برداشته ميشود. حد رواني و دامنه خميري مصالح به ترتيب، نبايد از (25%) و (6%) تجاوز نمايد.
ـ لايه‌هاي كوبيده شده قشر زيراساس در هر روز به قسمتهاي 150 تا 200 متر، تقسيم و در هر قسمت يك آزمايش تراكم درجا طبق روش T191 انجام ميشود. تراكم به دست آمده بايد حداقل برابر با (100%) وزن مخصوص ماكزيمي باشد كه بر اساس روش T180 در آزمايشگاه حاصل ميشود.
ـ آزمايش T180 بايد در طول 1000 متر و در هر خط عبور يك بار در آزمايشگاه انجام شود. در صورتي كه تراكم به دست آمده كمتر از حد مجاز باشد، بايد لايه كوبيده شده را شخم زده و سپس با آبپاشي و غلتك‌زني مجدداً كوبيد تا تراكم موردنظر حاصل شود.
ـ رقوم سطح تمام شده هر لايه از قشر زيراساس، قبل از پوشش با لايه بعدي، بايد با توجه به نيمرخهاي طولي و عرضي اندازه‌گيري شود. در هر نقطه اختلاف بين رقومهاي موردنظر نبايد از 2± سانتيمتر تجاوز نمايد و ناهمواريهاي مجاز شيبهاي طولي و عرضي با شمشه 4 متري، نبايد از 5/2 سانتيمتر تجاوز كند.
پ: ساير روشها
در صورت تأييد دستگاه نظارت و بسته به موقعيت پروژه، مي‌توان از ساير روشها نظير زيراساس آهكي، زيراساس سيماني يا زيراساس قيري استفاده نمود، مشخصات مصالح و نحوه اجراي روشهاي فوق بايد بر اساس مندرجات نشريه 101 دفتر تدوين ضوابط و معيارهاي فني سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور تحت عنوان ”مشخصات فني عمومي راه (تجديد نظر اول)“ انجام پذيرد. در صورت استفاده از اين روشها بايد جزئيات اجرايي و مشخصات مصالح بكارگيري شده در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد.
قشر اساس
لايه‌اي از مصالح سنگي يا مخلوطي از مصالح سنگي و مواد چسباننده نظير قير يا سيمان با مشخصات فني معين كه روي بستر راه يا روي قشر زيراساس به منظور تحمل بارهاي وارده ريخته و اجرا ميشود، اساس نام دارد. بسته به نوع زمين، شرايط جوي، امكان دسترسي به مصالح مناسب و نقطه نظرهاي اقتصادي، نوع مصالح و روش اجرا، بايد در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد. در صورت نبودن اين مشخصات رعايت مندرجات ذيل اين بخش الزامي است.
الف: اساس شني يا سنگي
مصالح لازم براي اساس شني از منابع رودخانه‌اي يا كوهي تهيه ميشود. از اين مصالح بايد قبلاً و بر اساس مندرجات اين بخش نمونه‌برداري، انجام و مورد آزمايش قرار گرفته و استفاده از آن به تأييد دستگاه نظارت برسد. مصالح مصرفي بايد از نوع مصالح مرغوب و عاري از مواد زيان‌آور نظير مواد آلي و گياهي باشد.
دانه‌بندي و مشخصات مصالح
دانه‌بندي مصالح مصرفي براي قشر اساس بايد در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد، در صورت عدم وجود اين مشخصات دانه‌بندي مصالح مصرفي، بايد با يكي از دانه‌بنديهاي مندرج در جدول 23-12-4-2- الف-1 مطابقت نمايد.
علاوه بر رعايت دانه‌بندي، رعايت نكات زير در مورد مصالح به كار گرفته شده اجباري است:
ـ حد رواني و دامنه خميري مصالح بر اساس استانداردهاي آشتو T89 ، T90 وT91 ، نبايد به ترتيب از (25%) و (6%) تجاوز نمايد.
ـ ارزش ماسه‌اي بر اساس استاندارد آشتو T176 ، نبايد از (35%) كمتر باشد.
جدول 23-12-4-2 الف-1 دانه‌بندي مصالح اساس
| درصد وزني رد شده از الك | نوع دانه‌بندي اندازه الك آشتو M92 | |||||
| VI | V | IV | III | II | I | |
| – | – | – | – | 100 | 100 | 50 ميليمتر (2 اينچ) |
| 100 | 100 | 100 | 100 | 95 – 75 | – | 25 ميليمتر (1 اينچ) |
| – | – | 100 – 60 | 85 – 50 | 75 – 40 | 65 – 30 | 5/9 ميليمتر ( اينچ) |
| 100 – 70 | 100 – 55 | 85 – 50 | 65 – 35 | 60 – 30 | 55 – 25 | 75/4 ميليمتر (شماره 4) |
| 100 – 55 | 100 – 40 | 70 – 40 | 50 – 25 | 45 – 20 | 40 – 15 | 2 ميليمتر (شماره 10) |
| 70 – 30 | 50 – 20 | 45 – 25 | 30 – 15 | 30 – 15 | 20 – 8 | 425/0 ميليمتر (شماره 40) |
| 25 – 8 | 20 – 6 | 20 – 5 | 15 – 5 | 20 – 5 | 8 – 2 | 075/0 ميليمتر (شماره 200) |
ـ در مناطقي كه احتمال يخبندان وجود دارد، مي‌توان درصد مواد گذرنده از الك نمره 200 را براي هريك از دانه‌بنديهاي جدول تقليل داد.
ـ حداقل (50%) مصالح مانده روي الك نمره 4 (75/4 ميليمتر) بايد در يك جبهه شكسته شده باشد (بدون در نظر گرفتن شكستگي طبيعي).
ـ درصد سايش مصالح بر اساس آزمايش لوس‌آنجلس (آشتو T96 )، نبايد از (45%) تجاوز نمايد.
ـ تحمل باربري اشباع شده مصالح (C.B.R) با روش T193 در آزمايشگاه روي نمونه‌هايي كه با تراكم (100%) و به روش T180 انجام ميشود، نبايد از (80%) كمتر باشد.
ـ درجه افت مصالح بر اساس استاندارد آشتو T104 با سولفات سديم پس از 5 نوبت، نبايد از (12%) تجاوز كند.
جنس مصالح
در هر پروژه بايد نوع مصالح رودخانه‌اي، كوهي يا مخلوطي از اين دو در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد. قبل از برداشت مصالح از معدن، ابتدا بايد سطح معدن كاملاً پاكسازي شده و از هرگونه مواد اضافي و آلي عاري گردد. به هر حال حمل مصالح به كارگاه توسط پيمانكار پس از حصول اطمينان از انطباق مشخصات مصالح با مشخصات خواسته شده و تأييد دستگاه نظارت صورت خواهد گرفت.
قبل از حمل مصالح بايد به روش آشتو T2 حداقل 25 كيلوگرم از مصالح برداشته شده و آزمايشهاي مندرج در بند الف ـ1 فوق، انجام و دانه‌بندي، حدود آتربرگ و ساير مشخصه‌هاي خواسته شده تعيين گردد.
دانه‌بندي مصالح بايد با يكي از دانه‌بنديهاي خواسته شده مطابقت نمايد. مصالح مصرفي اصولاً بايد از نوع مصالح سخت بوده و از بكارگيري مصالحي كه بر اثر يخ زدن يا گرم كردنهاي متوالي يا مرطوب و خشك شدنهاي پي‌درپي خرد شود، بايد جداً خودداري شود. در اين خصوص رعايت ويژگيهاي مندرج در فصل دوم اين نشريه الزامي است.
روش اجرا
قشري كه اساس روي آن ريخته ميشود، بايد قبل از پخش كاملاً كوبيده و آماده شود و رقوم آن با نيمرخهاي طولي و عرضي و نقشه‌هاي اجرايي كاملاً مطابقت نمايد. مصالح اساس بايد به گونه‌اي همگن و يكنواخت به نحوي در بستر خيابان پخش گردد كه پس از كوبيدن و اتمام كار نيازي به كسر يا اضافه كردن مصالح نباشد. حداكثر ضخامت هر لايه پس از اتمام عمليات، نبايد از 15 سانتيمتر تجاوز نمايد. ضخامت كل لايه‌ها بايد به لايه‌هاي مساوي تقسيم شود، به طوري كه ضخامت هر لايه از 15 سانتيمتر تجاوز ننمايد. در محلهايي كه دسترسي براي ماشين‌آلات مشكل باشد، با نظر دستگاه نظارت مي‌توان پخش مصالح را با دست انجام داد. رطوبت مصالح بايد كاملاً يكنواخت باشد، بدين منظور آبپاشي، بايد به وسيله تانكر با فشار و آبدهي يكنواخت صورت گيرد، تا رطوبت بهينه براي تراكم حاصل شود. ميزان رواداري رطوبت بهينه، (5/1±%) مي‌باشد. عمل كوبيدن ابتدا بايد به وسيله غلتكهاي استاتيكي، آغاز و با غلتكهاي لرزشي ادامه يابد. وزن و نوع غلتكها در هر پروژه با نظر دستگاه نظارت تعيين خواهد شد. وزن غلتكها بايد به نحوي باشد كه سبب خرد شدن مصالح نگردد. عمليات كوبيدن از نوار كنار، شروع و به سمت محور ادامه مي‌يابد، در محل قوسها عمل كوبيدن از داخل قوس يا از پايين‌ترين نقطه، شروع و به بلندترين نقطه ختم ميشود. عمل غلتك‌زني بايد آنقدر ادامه يابد تا لايه‌اي كوبيده و منسجم به دست آيد. در صورتي كه پس از اتمام عمليات غلتك‌زني، تراكم نسبي كمتر از ميزان خواسته شده باشد، بايد لايه كوبيده شده، شخم‌زني و سپس با آبپاشي و غلتك‌زني مجدد، تراكم نسبي خواسته شده تأمين شود. ضخامت هر لايه نبايد كمتر از 2 برابر قطر بزرگترين دانه مصالح مصرفي باشد.
كنترل كيفيت
رعايت نكات زير در كنترل كيفيت مصالح و روش اجرا الزامي است:
ـ تراكم مناسب و رطوبت نظير آن به روش T180 استاندارد آشتو در آزمايشگاه تعيين ميشود. رواداري رطوبت بهينه، نبايد از (5/1±%) تجاوز نمايد.
ـ قبل از آبپاشي و كوبيدن از هر 1500 مترمكعب، يك نمونه 25 كيلوگرمي برداشته و براي آزمايشهاي دانه‌بندي، حدود آتربرگ و تعيين ميزان تراكم و رطوبت بهينه به شرح بند الف ـ1 فوق مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
ـ به هنگام اجرا، لايه‌هاي كوبيده شده هر قشر روزانه به قسمتهاي 150 تا 200 متري در هر خط عبور، تقسيم و در هر قسمت يك آزمايش دانسيته درجا طبق روش آشتو T191 انجام مي‌گردد. تراكم به دست آمده، نبايد كمتر از (100%) تراكم ماكزيممي باشد كه طبق روش آشتو T180 در آزمايشگاه به دست مي‌آيد.
ـ آزمايش T180 بايد در هر 1000 متر و در هر خط عبور يك بار در آزمايشگاه انجام شود. در صورتي كه تراكم به دست آمده كمتر از حد مجاز باشد، بايد لايه كوبيده شده را شخم زده، با آبپاشي و غلتك‌زني مجدداً كوبيد تا تراكم موردنظر حاصل شود.
ـ رقوم سطح تمام شده قشر اساس، نبايد بيش از 5/1 سانتيمتر با آنچه در نقشه‌ها ذكر شده تفاوت داشته باشد. شيبهاي طولي و عرضي قشر اساس كوبيده شده، بايد با نقشه‌هاي اجرايي مطابقت نمايد ناهمواريهاي سطح در جهات مختلف با شمشه 4 متري، نبايد از 5/1 سانتيمتر تجاوز نمايد.
ب: اساس ماكادامي
مصالح لازم براي اساس ماكادامي از سنگ كوهي يا سنگ رودخانه شكسته تأمين ميشود. پس از پخش مصالح روي قشر آماده شده سطح راه برابر ابعاد، اندازه‌ها و ضخامتهاي خواسته شده، مصالح ريزدانه روي آن، پخش و سپس عمل كوبيدن به روشهاي خشك يا مرطوب به شرح مندرجات اين بخش انجام خواهد شد.
دانه‌بندي مصالح درشت‌دانه
دانه‌بندي مصالح درشت‌دانه مطابق استاندارد آشتو T-27 ، بايد با يكي از دانه‌بنديهاي مندرج در جدول 23-12-4-2- ب-1 مطابقت نمايد.
جدول 23-12-4-2- ب -1 دانه‌بندي مصالح اساس ماكادامي
| درصد وزني رد شده از الك | نوع دانه‌بندي اندازه الكها مطابق آشتو M92 | |
| دانه‌بندي نوع II | دانه‌بندي نوع I | |
| – | 100 | الك 75 ميليمتر (3 اينچ) |
| 100 | 100 – 90 | الك 63 ميليمتر ( اينچ) |
| 100 – 90 | 70 – 35 | الك 50 ميليمتر (2 اينچ) |
| 70 – 35 | 15 – 0 | الك 38 ميليمتر ( اينچ) |
| 15 – 0 | – | الك 25 ميليمتر (1 اينچ) |
| – | 5 – 0 | الك 19 ميليمتر ( اينچ) |
| 5 – 0 | – | الك 5/12 ميليمتر ( اينچ) |
علاوه بر رعايت دانه‌بندي، رعايت مشخصات زير نيز در مورد مصالح به كار گرفته شده الزامي است:
ـ دانه‌هاي سست، سبك‌وزن، شكننده، پولكي و سوزني موجود در مصالح درشت‌دانه، نبايستي از (8%) تجاوز نمايد. درصد دانه‌هاي پولكي و سوزني بر اساس BS63 تعيين ميشود.
ـ حداقل (75%) وزني مصالح رودخانه‌اي شكسته شده مانده روي الك نمره 4 (75/4 ميليمتر)، بايد در دو جبهه يا بيشتر شكسته شده باشند، اين شكستگي شامل شكستگيهاي طبيعي نيست.
ـ درصد افت وزني بعد از پنج نوبت با آزمايش سولفات سديم، نبايد از (12%) به روش آشتو T104 تجاوز نمايد.
ـ مصالح درشت‌دانه بايد با سنگ‌شكنهاي چكشي يا مخروطي تهيه شود. كاربرد سنگ‌شكنهاي فكي، به هيچوجه مجاز نيست.
مصالح ريزدانه
مصالح ريزدانه كه به منظور پر كردن فضاي خالي قشر اساس ماكادامي به كار مي‌رود، پس از ريختن مصالح درشت‌دانه مصرف ميشود. مصالح ريزدانه شامل ماسه طبيعي، ماسه شكسته يا مخلوطي از اين دو است، دانه‌بندي اين مصالح، بايد با مندرجات جدول 23-12-4-2- ب -2 مطابقت نمايد.
جدول 23-12-4-2- ب-2 دانه‌بندي مصالح ريزدانه
| درصد وزني رد شده از الك | اندازه الك (آشتو M92 ) |
| 100 | الك 5/9 ميليمتر ( اينچ) |
| 100 – 85 | الك 75/4 ميليمتر (شماره 4) |
| 30 – 10 | الك 15/0 ميليمتر (شماره 100) |
حدود آتربرگ شامل حد رواني ودامنه خميري به روش آشتو T91 ،T90 وT89 ، به ترتيب نبايد از (25%) و (6%) تجاوز نمايد
ـ ارزش ماسه‌اي مصالح ريزدانه كه مطابق آزمايش استاندارد T176 آشتو اندازه‌گيري ميشود، نبايد از (30%) كمتر باشد.
روش اجرا
پخش مصالح بايد توسط پخش‌كننده‌هاي مكانيكي يا ديگر وسايل مناسب مورد تأييد دستگاه نظارت انجام شود. عمل پخش مصالح بايد يكنواخت، منظم و بدون در هم پاشيدگي صورت گيرد. سطح قشر اساس بعد از سه يا چهار نوبت عبور غلتك استاتيك، بايد كاملاً يكنواخت و مسطح باشد.
در غير اين صورت، بايد پستي و بلنديها را با اضافه نمودن يا برداشتن مصالح به نحوي اصلاح نمود كه ناهمواري با شمشه 4 متري از 5/1 سانتيمتر تجاوز ننمايد. حداقل ضخامت قشر اساس ماكادامي پس از كوبيدن، 25/1 برابر قطر بزرگترين دانه‌ها و حداكثر ضخامت قشر اساس ماكادامي پس از كوبيدن، 2 برابر قطر بزرگترين دانه‌هاست. در صورت تأييد دستگاه نظارت ضخامت هر لايه كوبيده شده را مي‌توان تا 5/2 برابر قطر حداكثر دانه درشت افزايش داد.
ماسه‌پاشي و پخش مصالح ريزدانه، بايد حتي‌الامكان همزمان با پخش لايه اصلي ماكادام باشد و در هرصورت پخش مصالح سنگي، نبايد با عمليات ماسه‌پاشي و غلتك‌زني بيش از 2000 متر فاصله داشته باشد. كوبيدن قشر ماكادام با غلتكهاي استاتيك و غلتكهاي لرزشي و استاتيكي مي‌تواند صورت گيرد. در صورتي كه تنها از غلتك استاتيك استفاده شود، وزن غلتك بايد حداقل 10 تن اختيار شود. عمليات كوبيدن از كناره مسير به سمت محور و در قوسها از داخل به خارج قوس انجام ميشود.
هنگام غلتك‌زني در هر عبور، بايد نيمي از معبر قبلي غلتك‌زني شود و عمل غلتك‌زني تا تراكم موردنظر و قفل و بست شدن كامل دانه‌هاي سنگي و به حداقل رسيدن فضاي خالي آنها ادامه يابد. در هر صورت قشر ماكادام، نبايد زير عبور غلتك، خزش و حركت داشته باشد. در صورت استفاده از غلتكهاي لرزشي، پس از غلتك‌زني و تأمين قفل و بست كامل بين دانه‌ها، بايد با غلتك سه چرخ تا حصول تراكم خواسته شده، عمليات ادامه يابد. پس از اجراي كامل قشر ماكادام و به منظور پر كردن فضاهاي خالي با ماسه مطابق مشخصات و دانه‌بندي ذكر شده در اين بخش، بايد ماسه در طول شانه مسير پخش شود .
ماسه‌پاشي با پخش‌كننده‌هاي مكانيكي يا وسايل دستي مورد تأييد در لايه‌هاي نازك در سطح مسير، انجام و عمل غلتك‌زني با غلتكهاي استاتيك تا جايي ادامه مي‌يابد كه فضاي خالي بين دانه‌هاي ماكادام كاملاً با ماسه پر شود. اين عمل آنقدر ادامه مي‌يابد تا محلي براي نفوذ ماسه وجود نداشته و قشري از اساس محكم حاصل شود. در صورت به كار بردن غلتكهاي لرزشي براي كوبيدن ماسه، عمل پخش بايد در سه مرحله، مرحله اول (50%) ماسه و در مراحل دوم و سوم هر بار (25%) ماسه، پخش و كوبيده شود و خاتمه عمل با غلتك استاتيك صورت گيرد.
بسته به دستورات دستگاه نظارت و مندرجات مشخصات فني خصوصي، عمل كوبيدن به صورت خشك يا مرطوب صورت مي‌گيرد. در صورتي كه كوبيدن با روش آبپاشي موردنظر باشد، بلافاصله بعد از پر شدن فضاي خالي با ماسه، بايد همزمان آبپاشي و غلتك‌زني ادامه يابد.
كنترل كيفيت
رعايت نكات زير در كنترل كيفيت مصالح و اجراي كار الزامي است:
ـ رقوم، اندازه و ضخامت لايه‌ها، بايد بر اساس نقشه‌هاي اجرايي و مشخصات فني خصوصي و مندرجات اين بخش باشد.
ـ تعيين ميزان تراكم بر اساس آزمايش بارگذاري (روش T222 آشتو) به منظور تعيين مدول الاستيسيته با صفحه‌اي به قطر 12 اينچ براي حداقل يك آزمايش در هر 2000 مترمربع سطح كار انجام ميشود. ميزان مدول الاستيسيته بر اساس روش فوق، نبايد از 25000 كيلوگرم بر سانتيمترمربع كمتر باشد.
ـ نيمرخهاي عرضي و طولي خيابان، بايد مطابق با نقشه‌هاي اجرايي و دستورات دستگاه نظارت، تنظيم و اجرا شود، اختلاف اين رقومها در اجرا، نبايد از 5/1± سانتيمتر تجاوز نمايد. ميزان ناهمواري در جهات عمود و موازي محور با شمشه 4 متري، نبايد از 5/1 سانتيمتر بيشتر باشد.
پ: ساير روشها
بسته به موقعيت پروژه در صورت استفاده از ساير روشها براي اجراي قشر اساس، بايد مشخصات آنها در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد. در صورت استفاده از قشر اساس سيماني، بتني يا قيري، بايد از مندرجات مربوط در نشريه شماره 101 دفتر تدوين ضوابط و معيارهاي فني سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور تحت عنوان ”مشخصات فني عمومي راه (تجديد نظر اول)“ استفاده شود.
آسفالت
آسفالت به آن دسته از مخلوطهاي قير و مصالح سنگي انتخابي اطلاق ميشود كه براي روسازي سطح خيابانها و پياده‌روها به منظور پوشش و محافظت روسازي در مقابل عوامل جوي و جلوگيري از فرسايش سطح آنها مورد استفاده واقع مي‌شوند. بسته به نوع و دانه‌بندي مصالح مصرفي، نوع قير، روش حمل، ريختن، عمل آوردن و نهايتاً درجه مرغوبيت، آسفالت داراي انواع مختلفي به شرح زير است .
الف: آسفالت سرد
آسفالت سرد به مخلوطي از مصالح سنگي و قير مخلوط يا امولسيون قيري اطلاق ميشود كه اختلاط مصالح آن در حرارت محيط صورت مي‌گيرد. در بعضي موارد و بسته به تأييد دستگاه نظارت، قبل از عمل اختلاط قير مورد مصرف، گرم شده، ولي مصالح سنگي حرارت داده نمي‌شود. تهيه آسفالت سرد به دو صورت با دانه‌بندي پيوسته يا دانه‌بندي باز (غير پيوسته) صورت مي‌گيرد. اين نوع آسفالت براي راههاي با ترافيك سنگين مورد عمل نبوده و براي خيابانهاي كم تردد و پياده‌روها توصيه ميشود، بسته به نحوه اختلاط مصالح قير دو نوع آسفالت سرد ساخته ميشود:
ـ آسفالت سرد پيش‌ساخته
در اين روش مصالح سنگي و قير در حرارت محيط و در كارخانه آسفالت مخلوط مي‌شوند.
ـ آسفالت سرد رد ميكس
در اين روش مصالح سنگي در كنار خيابان، ريسه و قير مناسب روي آن پاشيده ميشود و عمل اختلاط در سطح خيابان صورت مي‌گيرد.
تهيه مصالح و دانه‌بندي آن، نحوه اختلاط، پخش و اجراي هريك از دو روش فوق، بايد بر اساس مندرجات مشخصات فني خصوصي و مطالب ذيل اين بخش باشد.
آسفالت سرد پيش‌ساخته
اين نوع آسفالت از اختلاط مصالح سنگي با قيرهاي مخلوط يا امولسيون قيري در كارخانه توليد ميشود.
مصالح سنگمصالح سنگي مصرفي بايد از نوع مصالح سنگي مرغوب بوده و از شن و ماسه شكسته يا سنگ كوهي تهيه شود. اين مصالح بايد كاملاً تميز و عاري از هرگونه آلودگي و مواد زائد آلي و گياهي بوده و از نوع مصالح سخت و مقاوم باشد و كيفيت آن بر اساس مندرجات اين بخش به تأييد دستگاه نظارت برسد. دانه‌بندي مصالح بايد با مشخصات جدول 23-12-4-3- الف-1-1 مطابقت نمايد.
جدول 23-12-4-3- الف- 1-1 دانه‌بندي مصالح آسفالت سرد پيش‌ساخته
| 0/19 ميليمتر | 5/12 ميليمتر | 5/9 ميليمتر | اندازه ماكزيمم اسمي مصالح |
| III | II | I | شماره دانه‌بندي |
| درصد رد شده وزني از الك | شرح اندازه الك مطابق آشتو M92 | ||
| 100 | – | – | 0/25 ميليمتر (1 اينچ) |
| 100 – 90 | 100 | – | 0/19 ميليمتر ( اينچ) |
| – | 100 – 90 | 100 | 5/12 ميليمتر ( اينچ) |
| 80 – 60 | – | 100 – 90 | 5/9 ميليمتر ( اينچ) |
| 65 – 35 | 70 – 45 | 80 – 60 | 75/4 ميليمتر (شماره 4) |
| 50 – 20 | 55 – 25 | 65 – 35 | 36/2 ميليمتر (شماره 8) |
| 20 – 3 | 20 – 5 | 25 – 6 | 30/0 ميليمتر (شماره 50) |
| 8 – 2 | 9 – 2 | 10 – 2 | 075/0 ميليمتر (شماره 200) |
مصالح مورد مصرف بايد داراي ويژگيهاي زير نيز باشد:
ـ دامنه خميري مصالح مانده روي الك نمره 40، نبايد از (6%) بيشتر باشد و حداقل (65%) مصالح سنگي مانده روي الك نمره 4، بايد در يك جبهه (به غير از شكستگي طبيعي) شكسته باشد.
ـ ارزش ماسه‌اي مصالح مصرفي بر اساس روش آشتو T176 نبايد كمتر از (30%) باشد و افت وزني مصالح با آزمايش آشتو T104-76 با سولفات سديم پس از 5 بار، نبايد از (9%) تجاوز نمايد.
ـ ضريب سايش به روش آزمايش لوس‌آنجلس در 500 دور آزمايش، نبايد از (40%) بر اساس آزمايش آشتو T96 بيشتر باشد.
قير
قير مورد مصرف بسته به برنامه اجرايي كار، شرايط جوي و امكانات تهيه قير در منطقه، بايد در مشخصات فني خصوصي ذكر شود. در صورت نبود اين اطلاعات مي‌توان از يكي از قيرهاي مندرج در جدول 23-12-4-3- الف – 1-2 استفاده نمود.
جدول 23-12-4-3- الف -1-2 قيرهاي مورد مصرف در آسفالت سرد پيش‌ساخته
| حرارت اختلاط بر حسب درجه سلسيوس | نوع مواد قيری |
| قير مخلوط: | |
| 80 – 55 | MC-250 |
| 100 – 75 | MC-800 |
| 80 – 55 | MC-250 |
| 100 – 75 | SC-800 |
| امولسيون کاتيونيک: | |
| 70 – 10 | CMS-2 |
| 70 – 10 | CMS-2h |
توضيحات جدول:
ـ درجه حرارت مندرج در جدول مربوط به درجه حرارت مخلوط آسفالتي است كه بلافاصله از مخلوط‌كن خارج ميشود و ارتباطي به درجه حرارت قير هنگام پاشيدن در مخلوط‌كن ندارد.
ـ از مصرف قيرهاي RCكه كاربرد آن داراي خطرات زيادي است، بايد خودداري شود.
ـ درجه حرارت مندرج در جدول در پاره‌اي موارد از درجه اشتعال قيرهاي مخلوط بالاتر است. در اين حالت بايد نهايت دقت به عمل آيد و از نزديك كردن شعله آتش به قير خودداري شود.
1-3 ساخت آسفالت
قبل از ساخت آسفالت پيمانكار بايد مصالح موردنظر را بر اساس دانه‌بنديهاي خواسته شده در مشخصات فني خصوصي تهيه نموده و طرح اختلاط را زير نظر آزمايشگاه مورد قبول دستگاه نظارت آماده سازد. طرح اختلاط تهيه شده براي اجرا به پيمانكار ابلاغ خواهد شد.
در صورت عدم دسترسي به آزمايشگاه و عدم تعيين طرح اختلاط، مي‌توان از روشهاي تجربي زير استفاده نمود:
آسفالت سرد با قير مخلوط MC يا SC . در صورت استفاده از اين قيرها ميزان درصد قير با توجه به دانه‌بندي مصالح از رابطه زير به دست مي‌آيد:
P = 0.02a + 0.07b +0.15c + 0.2
كه در رابطه فوق:
-p درصد قير مخلوط آسفالتي نسبت به وزن مصالح خشك
-a درصد مصالح مانده روي الك نمره 50 (3/0 ميليمتر)
-b درصد مصالح رد شده از الك نمره 50 و مانده روي الك نمره 100 (15/0 ميليمتر)
-c درصد مصالح رد شده از الك نمره 100 و مانده روي الك نمره 200 (075/0 ميليمتر)
-d درصد مصالح رد شده از الك نمره 200، است.
1-3-2- آسفالت سرد با امولسيون قير
در صورت استفاده از امولسيون قير، مقدار درصد قير مصرفي از رابطه زير به دست مي‌آيد:
P = 0.05A + 0.1B + 0.5C
كه در رابطه فوق:
-p درصد وزني امولسيون قير نسبت به وزن مصالح خشك
-A درصد مصالح مانده روي الك نمره 8 (36/2 ميليمتر)
-B درصد مصالح رد شده از الك نمره 8 و مانده روي الك نمره 200
-C درصد مصالح رد شده از الك نمره 200، است.
براي ساخت آسفالت سرد مي‌توان از كارخانه‌هاي آسفالت متناوب يا مداوم كه در تهيه آسفالت گرم به كار مي‌رود، استفاده نمود. به طور كلي مي‌توان از كارخانه آسفالتي كه مجهز به فلاسك قير براي گرم كردن مخلوط قير يا امولسيون و مخلوط‌كن باشد، استفاده نمود.
چنانچه آسفالت سرد پيش‌ساخته در فصل زمستان و هواي سرد تهيه شود، لازم است كه مصالح گرم شوند تا عمل آغشته شدن قير و مصالح به سهولت ممكن گردد و سپس مخلوط آسفالتي در كارگاه، انبار و در هواي مناسب پخش گردد.
نحوه اجرا
حمل آسفالت سرد با كاميون كمپرسي انجام ميشود. قبل از پخش آسفالت پيش‌ساخته سرد، بايد سطح جاده از گردوخاك و مواد خارجي كاملاً پاك و تمامي چاله‌ها و ناهمواريها، ترميم و مرمت شوند. سطح جاده كاملاً با نيمرخ موردنظر تطبيق يابد. پخش آسفالت با گريدر يا فينيشر انجام ميشود. ضخامت لايه‌هاي آسفالت سرد با توجه به اندازه ماكزيمم مصالح و نوع ماشين پخش‌كننده متفاوت مي‌باشد. اين ضخامت، بايد با مندرجات جدول 23-12-4-3- الف-1-4 مطابقت نمايد.
جدول 23-12-4-3- الف-1-4 ضخامت لايه‌هاي آسفالت سرد پيش‌ساخته
| ضخامت لايه بر حسب سانتيمتر | اندازه ماکزيمم اسمی مصالح | |||
| پخش با فينيشر | پخش با گريدر | |||
| حداقل | حداکثر | حداقل | حداکثر | |
| 4 | 5/7 | 6 | 5/7 | 5/19 ميليمتر (دانه‌بندی شماره III ) |
| 4 | 6 | مجاز نيست | مجاز نيست | 5/12 ميليمتر (دانه‌بندی شماره II ) |
| 4 | 6 | مجاز نيست | مجاز نيست | 5/9 ميليمتر (دانه‌بندی شمارهI ) |
تراكم لايه‌ها پس از پخش آسفالت صورت مي‌گيرد. عمل تراكم به ترتيب با غلتك چرخ آهني دوچرخ، غلتك چرخ آهني سه‌چرخ و در پايان با غلتك چرخ لاستيكي يا غلتك ويبره انجام ميشود. لايه‌ها بايد به صورت يكنواخت و بدون ناهمواري باشند، ميزان رواداري ناهمواريها در طول شمشه 3 متري، نبايد در امتداد محور مسير از 5 ميليمتر و در امتداد عمود بر محور از 8 ميليمتر تجاوز نمايد.
پخش آسفالت سرد پيش‌ساخته در درجه حرارت محيط كمتر از 10 درجه سانتيگراد مجاز نيست. نظر به اينكه درجه حرارت مصالح برابر درجه حرارت محيط است، بايد اين نوع آسفالت در هواي گرم يا معتدل انجام شود و از اجراي آن در هواي سرد خودداري گردد.
آسفالت ردميكس
اين نوع آسفالت سرد از طريق اختلاط مصالح و قير مخلوط با امولسيون قير به كمك وسايل مخلوط‌كننده نظير گريدر، لودر يا وسيله مناسب ديگر ساخته ميشود. از جمله مزاياي اين نوع آسفالت استفاده از مصالح مشخصي است كه در كنار راه، ريسه و يا در نزديكي آن انبار ميشود.
آسفالت سرد ردميكس به عنوان قشر رويه پياده‌روها و خيابانهاي با ترافيك كم و به عنوان قشر اساس يا زيراساس آسفالت مورد استفاده قرار مي‌گيرد. مشخصات مصالح، نحوه تهيه، پخش و اجرا، بايد بر اساس مندرجات مشخصات فني خصوصي باشد.
در صورت عدم دسترسي به اين مشخصات رعايت مندرجات فصل هفدهم نشريه 101 دفتر تدوين ضوابط و معيارهاي فني سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور تحت عنوان ”مشخصات فني عمومي راه (تجديد نظر اول)“ الزامي است.
ب: آسفالت گرم (بتن آسفالتي)
آسفالت گرم يا بتن آسفالتي تركيبي از مصالح سنگي مرغوب دانه‌بندي شده و قير خالص است كه بر حسب نوع قير مصرفي و دانه‌بندي مصالح در درجه حرارت 80 الي 170 درجه سانتيگراد در كارخانه، تهيه و در همين درجه حرارت در سطح خيابان، پخش و كوبيده ميشود. در بتن‌هاي آسفالتي گرم مرغوب، حجم فضاي خالي با توجه به دانه‌بندي مصالح سنگي بين (3%) تا (8%) است. كاربرد بتن‌هاي آسفالتي گرم به قرار زير است:
ـ قشر اساس آسفالتي
ـ قشر آستر آسفالتي
ـ قشر رويه آسفالتي
براي تأمين مشخصات فني قشر اساس آسفالتي از بتن آسفالتي يا انواع آسفالتهاي گرم و براي قشر آستر و رويه، تنها از بتن آسفالتي استفاده ميشود. جزئيات امر بايد در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد. در صورت عدم وجود اين مشخصات، رعايت مندرجات اين بخش الزامي است.
مصالح سنگي
مخلوط سنگي شامل مصالح ريزدانه و درشت‌دانه، بايد با رعايت دقيق مندرجات اين بخش تهيه و انبار شود. تمام منابع مصالح رودخانه‌اي يا معادن سنگي تعيين شده در مشخصات فني خصوصي يا منابعي كه بعداً توسط پيمانكار پيشنهاد گردد، بايد با ويژگيهاي مندرج در مشخصات فني خصوصي و در غياب آن، مندرجات اين بخش مطابقت كامل داشته باشد. از معادن بايد با روش آشتو T2 نمونه‌برداري به عمل آيد. استفاده از اين منابع هنگامي مجاز است كه موافقت قبلي دستگاه نظارت كسب شده باشد. حتي‌الامكان بايد از مصالح يك معدن استفاده شود، مگر اينكه به تأييد دستگاه نظارت براي رسيدن به دانه‌بندي موردنظر، استفاده از معادن ديگر اجتناب‌ناپذير باشد. مصالح سنگي ريزدانه و درشت‌دانه بايد در كارخانه به صورت جداگانه، تهيه و انبار شوند. محل انبار بايد كمي بالاتر از اطراف آن باشد تا زهكشي در بستر زيرين انبار به راحتي انجام شود. كاربرد لودر براي انبار كردن و جابه‌جايي مصالح مناسب نيست. مصالح فيلر بايستي در انبارهاي مسقف نگهداري شود تا به هنگام مصرف كاملاً خشك باشد. دانه‌بندي مصالح سنگي براي مخلوطهاي آسفالتي، بسته به محل مصرف و ضخامت لايه متفاوت است. اين دانه‌بندي بسته به مشخصات، بايد با يكي از دانه‌بنديهاي مندرج در جدول 23-12-4-3- ب-1 مطابقت نمايد.
رعايت محدوديتهاي زير در مورد استفاده از جدول فوق الزامي است:
ـ دانه‌بندي طبقه I داراي بافت درشت و نيمه‌پيوسته بوده و در شمار بتن‌هاي آسفالتي قرار نمي‌گيرد.
ـ دانه‌بنديهاي طبقه II تا V پيوسته و منظم بوده و براي تهيه بتن آسفالتي مصرف ميشود.
ـ دانه‌بنديهاي طبقه VI و VII كاملاً باز و گسسته است و مصرف آن محدود به قشر رويه بوده و براي ترافيك سبك مناسب است.
ـ دانه‌بندي طبقه VIII براي اساس و رويه آسفالتي با ترافيك سبك و متوسط است.
ـ دانه‌بندي طبقه IX به عنوان قشر رويه براي ترافيك سبك است و فاقد خصوصيات فني بتن آسفالتي است.
جدول 23-12-4-3- ب-1 دانه‌بندي مخلوطهاي آسفالتي
| 18/1 | 75/4 | 75/4 | 5/9 | 5/9 | 5/12 | 19 | 25 | 5/37 | حداكثر اندازه اسمي (ميليمتر) |
| IX | VIII | VII | VI | V | IV | III | II | I | شماره دانه‌بندي |
| رويه | اساس آسفالتي و رويه | رويه | رويه | رويه | آستر و رويه | اساس آسفالتي آستر و رويه | اساس آسفالتي آستر و رويه | اساس آسفالتي | نوع مخلوط آسفالتي |
| 20 – 5/12 | 40 – 20 | 40 – 20 | 40 – 25 | 40 – 25 | 60 – 40 | 75 – 50 | 100 – 75 | 150 – 100 | حداقل و حداكثر ضخامت لايه كوبيده شده (ميليمتر) |
| درصد وزني رد شده از الك استاندارد (آشتو M92 ) | اندازه الك | ||||||||
| 100 | الك 50 ميليمتر (2 اينچ) | ||||||||
| 100 | 100 – 90 | الك 5/37 ميليمتر ( اينچ) | |||||||
| 100 | 100 – 90 | – | الك 25 ميليمتر (1 اينچ) | ||||||
| 100 | 100 – 90 | – | 80 – 56 | الك 19 ميليمتر ( اينچ) | |||||
| 100 | 100 | 100-90 | – | 80 – 56 | – | الك 5/12 ميليمتر ( اينچ) | |||
| 100 | 100 | 100 – 90 | 100 – 90 | – | 80 – 56 | – | – | الك 5/9 ميليمتر ( اينچ) | |
| 100 | 100 – 80 | 100 – 75 | 50 – 30 | 85 – 55 | 74 – 44 | 65 – 35 | 59 – 29 | 53 – 23 | الك 75/4 ميليمتر (شماره 4) |
| 100 – 95 | 100 – 65 | 32 – 15 | 15 – 5 | 67 – 32 | 58 – 28 | 49 – 23 | 45 – 19 | 41 – 15 | الك 36/2 ميليمتر (شماره 8) |
| 100 – 85 | 80 – 40 | 15 – 0 | – | – | – | – | – | – | الك 18/1 ميليمتر (شماره 16) |
| 95 – 70 | 65 – 20 | – | – | – | – | – | – | – |
الك 6/0 ميليمتر (شماره 30) |
| 75 – 45 | 40 – 7 | – | – | 23 – 7 | 21 – 7 | 29 – 5 | 17 – 5 | 16 – 4 | الك 3/0 ميليمتر (شماره 50) |
| 40 – 20 | 20 – 3 | – | – | – | – | – | – | – | الك 15/0 ميليمتر (شماره 100) |
| 20 – 9 | 10 – 2 | 3 – 0 | 5 – 2 | 10 – 2 | 10 – 2 | 8 – 2 | 7 – 1 | 6/0 | الك 075/0 ميليمتر (شماره 200) |
دانه‌بندي اساس آسفالتي و كنترل كيفيت
اساس آسفالتي را مي‌توان به صورت بتن آسفالتي يا آسفالت گرم تهيه نمود. در صورت انتخاب نوع بتن آسفالتي، كنترل كيفيت و مشخصات مصالح بايد با مندرجات اين بخش مطابقت نمايد. در صورت استفاده از آسفالت گرم، رعايت مشخصات مشروح زير الزامي است.
مصالح درشت‌دانه
مصالح درشت‌دانه مانده روي الك نمره 4 (75/4 ميليمتر)، بايد از شكستن و خرد كردن سنگ كوهي يا شن و ماسه رودخانه‌اي توسط سنگ‌شكنهاي چكشي يا مخروطي به دست آمده باشد و با مشخصات زير مطابقت نمايد:
ـ دانه‌بندي مصالح بايد با يكي از دانه‌بنديهاي مندرج در جدول 23-12-4-3-ب-2-1 مطابقت نمايد.
ـ درصد سايش مصالح درشت‌دانه به روش لوس‌آنجلس بر اساس آزمايش T96 آشتو، نبايد از (45%) تجاوز نمايد.
ـ درصد افت وزني مصالح به روش T104 با سولفات سديم پس از پنج نوبت، نبايد از (12%) تجاوز نمايد.
ـ ضريب تورق دانه‌ها به روش BS65 ، نبايد از (35%) تجاوز نمايد.
ـ در صورت مصرف مصالح شكسته، بايد حداقل (50%) وزني مصالح مانده روي الك نمره 4، در يك جبهه يا بيشتر (به غير از شكستگي طبيعي آنها) شكسته شده باشد.
مصالح ريزدانه
مصالح ريزدانه رد شده از الك نمره 4 (75/4 ميليمتر)، مي‌تواند از ماسه شكسته يا ماسه طبيعي يا مخلوطي از هر دو باشد. اين مصالح بايد تميز، بادوام، حتي‌الامكان تيزگوشه و عاري از مواد اضافي رس، لاي و مواد آلي و سست و سبك باشد. رعايت نكات زير در مورد اين مصالح الزامي است:
جدول 23-12-4-3- ب-2-1 دانه‌بندي مصالح درشت‌دانه
| 5/9 | 5/9 | 5/12 | 19 | 19 | 19 | 19 | 25 | 25 | 5/37 | حداكثر اندازه اسمي (ميليمتر) |
| X | IX | VIII | VII | VI | V | IV | III | II | I | شماره دانه‌بندي |
| درصد وزني رد شده از الك استاندارد (آشتو M – 92 ) | اندازه الك | |||||||||
| 100 | الك 50 ميليمتر (2 اينچ) | |||||||||
| 100 | 100 | 100 – 90 | الك 5/37 ميليمتر ( اينچ) | |||||||
| 100 | 100 | 100 | 100 – 90 | 100 – 95 | 55 – 20 | الك 25 ميليمتر (1 اينچ) | ||||
| 100 | 100 | 100 – 90 | 100 – 90 | 100 – 90 | – | 55 – 20 | 15 – 0 | الك 19 ميليمتر ( اينچ) | ||
| 100 | 100 | 100 – 90 | 100 – 90 | – | – | 55 – 20 | 60 – 25 | 10 – 0 | – | الك 5/12 ميليمتر ( اينچ) |
| 100 – 90 | 100 – 85 | 75 – 40 | 70 – 40 | 65 – 30 | 55 – 20 | 15 – 0 | – | 5 – 0 | 5 – 0 | الك 5/9 ميليمتر ( اينچ) |
| 55 – 20 | 30 – 10 | 25 – 5 | 15 – 0 | 25 – 5 | 10 – 0 | 5 – 0 | 10 – 0 | – | – | الك 75/4 ميليمتر ( شماره 4) |
| 30 – 5 | 10 – 0 | 10 – 0 | 5 – 0 | 10 – 0 | 5 – 0 | – | 5 – 0 | – | – | الك 36/2 ميليمتر (شماره 8) |
| 10 – 0 | 5 – 0 | 5 – 0 | – | 5 – 0 | – | – | – | – | – | الك 18/1 ميليمتر (شماره 16) |
| 5 – 0 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | الك 3/0 ميليمتر (شماره 50) |
دانه‌بندي مصالح ريزدانه
دانه‌بندي مصالح ريزدانه بايد با مشخصات جدول 23-12-4-3-ب-2-2 مطابقت نمايد. ماسه طبيعي و ماسه شكسته در حين توليد بي آنكه با يكديگر مخلوط شوند، بايد جداگانه انبار شده و دانه‌بندي هريك از آنها با مشخصات جدول 23-12-4-3-ب-2-2 مطابقت نمايد.
جدول 23-12-4-3- ب-2-2 دانه‌بندي مصالح ريزدانه
| II | I | شماره دانه‌بندی |
| درصد وزنی رد شده از الکها | اندازه الک (آشتو M92 ) | |
| 100 | – | الک 5/9 ميليمتر ( اينج) |
| 100 – 80 | 100 | الک 75/4 ميليمتر (شماره 4) |
| 100 – 65 | 100 – 95 | الک 36/2 ميليمتر (شماره 8) |
| 80 – 40 | 100 – 85 | الک 18/1 ميليمتر (شماره 16) |
| 65 – 20 | 90 – 65 | الک 6/0 ميليمتر (شماره 30) |
| 40 – 7 | 60 – 30 | الک 3/0 ميليمتر (شماره 50) |
| 20 – 2 | 25 – 5 | الک 15/0 ميليمتر (شماره 100) |
| 10 – 0 | 5 – 0 | الک 075/0ميليمتر (شماره 200) |
ـ افت وزني مصالح ضمن شستشو با سولفات سديم پس از 5 نوبت به روش آزمايش آشتوT104 ، نبايد از (15%) تجاوز نمايد.
ـ دامنه خميري P.I ماسه طبيعي يا ماسه شكسته طبق روش آشتو T90 ، نبايد از (6%) تجاوز نمايد.
مصالح فيلر
ممكن است دستيابي به دانه‌بندي مخلوط مصالح با مشخصات موردنظر، مستلزم استفاده از فيلر اضافي باشد. در اين صورت مي‌توان از پودر سنگ يا فيلر طبيعي معدني، سيمان، آهك شكفته (به استثناي فيلر حاصل از سنگهاي سيليسي كه با مشخصات آشتو M17 مطابقت نمايد) استفاده كرد. دانه‌بندي مصالح فيلر بايد با مشخصات جدول 23-12-4-3- ب-2-3 مطابقت نمايد.
جدول 23-12-4-3- ب-2-3 دانه‌بندي فيلر براي اساس آسفالتي
| درصد وزني رد شده از الک (آشتوM92 ) | اندازه الک |
| 100 | الک 6/0 ميليمتر (شماره 30) |
| 100-95 | الک 3/0 ميليمتر (شماره 50) |
| 100-70 | الک 075/0 ميليمتر (شماره 200) |
فيلر مورد مصرف بايد عاري از مواد آلي و دانه‌هاي رسي (دانه‌هاي كوچكتر از 002/0 ميليمتر) بوده و دامنه خميري آن، نبايد از (4%) تجاوز نمايد.
مخلوط مصالح سنگي
مخلوط مصالح سنگي قشر اساس آسفالتي شامل اجزاي درشت‌دانه، ريزدانه و فيلر بايد با مشخصات زير مطابقت نمايد.
2-4-1- دانه‌بندي مخلوط مصالح سنگي اساس آسفالتي با توجه به نوع مصالح، ضخامت لايه و ساير ملاحظات فني بايد با دانه‌بنديهاي شماره I و II و III و VIII جدول 23-12-4-3- ب-1 مطابقت نمايد. دانه‌بندي شماره VIII براي ماسه آسفالت به كار مي‌رود. بسته به نوع آسفالت (آسفالت گرم يا بتن آسفالتي) و نوع دانه‌بندي مخلوط آسفالتي (موضوع جدول 23-12-4-3- ب-1)، دانه‌بندي مصالح درشت‌دانه (موضوع جدول 23-12-4-3- ب-2-1)، بايد با مندرجات جدول 23-12-4-3- ب-2-4-1 مطابقت نمايد.
ارزش ماسه‌اي
ارزش ماسه‌اي مخلوط مصالح سنگي (بعد از خروج از واحد خشك‌كن كارخانه آسفالت و قبل از اختلاط با فيلر) بر اساس آزمايش آشتو T176 براي ترافيك سبك و متوسط، حداقل (35%) و براي ترافيك سنگين، حداقل (40%) مي‌باشد. حداقل ارزش ماسه‌اي براي ماسه آسفالت، (30%) مي‌باشد.
جدول 23-12-4-3- ب-2-4-1 راهنماي انتخاب مصالح درشت‌دانه
| شماره دانه‌بندي از جدول
23-12-4-3 ب-2-1 براي مصالح درشت‌دانه |
شماره دانه‌بندي از جدول 23-12-4-3 ب-1 (مخلوط مصالح) | |
| بتن آسفالتي | آسفالت گرم | |
| – | V , I | I |
| VII , II | III | II |
| IX , IV | VI , V | III |
| VIII , VII | VIII , VII | IV |
| IX | IX | V |
| – | X | VI |
دانه‌بندي بتن آسفالتي (آستر و رويه) و كنترل كيفيت
قشرهاي بتن آسفالتي به عنوان قشر نهايي خيابان در دو لايه زيرين (آستر) و رويه به كار برده مي‌شوند. قشرها طبق ابعاد و ضخامتهاي خواسته شده در نقشه و مشخصات اجرا مي‌شوند، رعايت مشخصات ذيل براي قشرهاي آستر و رويه بتن آسفالتي الزامي است.
مصالح درشت‌دانه
دانه‌بندي مصالح درشت بايد با يكي از دانه‌بنديهاي مندرج در جدول 23-12-4-3- ب-2-1 مطابقت نمايد.
ـ افت وزني مصالح به روش آشتو T104 پس از 5 نوبت شستشو با سولفات سديم، نبايستي از (8%) بيشتر باشد.
ـ حداقل (80%) وزني مصالح مانده روي الك نمره 4، بايد در يك جبهه يا بيشتر (به‌غير از شكستگي طبيعي) شكسته شده باشد.
ـ درصد سايش به روش لوس‌آنجلس طبق آزمايش آشتو T96 ، نبايد در مورد قشر آستر از (40%) و براي قشر رويه از (30%) تجاوز نمايد.
ـ ضريب تورق دانه‌هاي درشت با روش BS63 ، بايد براي قشر آستر، حداكثر (30%) و براي قشر رويه، حداكثر (25%) باشد.
ـ مصالح درشت‌دانه براي قشرهاي آستر و رويه، در صورتي كه با آزمايش چسبندگي قير به مصالح طبق روش آشتو T182 آزمايش شوند، نبايد ماده قيري‌شان كمتر از (95%) باشد.
مصالح ريزدانه
مصالح رد شده از الك نمره 4، مي‌تواند از ماسه شكسته يا مخلوطي از ماسه شكسته و ماسه طبيعي باشد.
اين مصالح بايد تميز، با كيفيت عالي، دانه‌بندي پيوسته و عاري از مواد اضافي آلي، كلوخه‌هاي رسي و لاي، مواد سست و شكننده و كانيهاي تجزيه شونده باشند، رعايت مندرجات ذيل در مورد اين مصالح الزامي است.
ـ ماسه طبيعي يا ماسه شكسته بدون اينكه با يكديگر مخلوط شوند، بايد با يكي از دانه‌بنديهاي مندرج در جدول 23-12-4-3- ب-2-2 مطابقت نمايند.
ـ دامنه خميري PI ماسه طبيعي و ماسه شكسته به طور مجزا، نبايد از (6%) تجاوز نمايد.
ـ افت وزني به روش آشتو T104 پس از 5 بار تحليل در سولفات سديم، نبايد از (12%) بيشتر باشد.
ـ حداقل ارزش ماسه‌اي ماسه شكسته يا ماسه طبيعي به روش آشتو T176 براي ترافيك سبك و متوسط، (40%) و براي ترافيك با بار سنگين، (45%) است.
ـ ضريب نرمي ماسه طبيعي و يا ماسه شكسته نبايد از آنچه كه در آغاز عمليات آسفالتي براي يك نمونه معرف، طبق روش آشتو M6 اندازه‌گيري شده، بيش از 25/0± تغيير نمايد.
ـ حداكثر درصد وزني ماسه طبيعي مصرفي در مخلوط مصالح سنگي براي قشر آستر، نبايد از (30%) و در قشر رويه از (25%) تجاوز نمايد.
فيلر
مشخصات فيلر مصرفي براي قشر آستر و رويه آسفالتي، بايد با مندرجات جدول 23-12-4-3- ب3-3 مطابقت نمايد.
جدول 23-12-4-3- ب-3-3 دانه‌بندي فيلر براي قشرهاي آستر و رويه
| درصد وزني رد شده از الک (آشتو M92 ) | اندازه الک |
| 100 | الک 6/0 ميليمتر (شماره 30) |
| 100 – 95 | الک 3/0 ميليمتر (شماره 50) |
| 100 – 70 | الک 075/0 ميليمتر (شماره 200) |
| 65 – 35 | الک 02/0 ميليمتر |
| 22 – 10 | الک 002/0 ميليمتر |
توضيح 1: دانه‌بندي فيلر براي قشر اساس آسفالتي همان است كه در جدول 23-12-4-3- ب-2-3 داده شده است.
توضيح 2: براي تعيين درصد رد شده از الك 02/0 ميليمتر و 005/0 ميليمتر از آزمايش T88 استفاده ميشود.
مخلوط مصالح سنگي
مخلوط مصالح سنگي براي قشرهاي آستر و رويه شامل مصالح درشت‌دانه، مصالح ريزدانه و فيلر بايد با مندرجات زير مطابقت نمايد.
3-4-1- با توجه به مخلوط مصالح قشر آستر و رويه، ضخامت لايه و نوع مصالح، دانه‌بندي مخلوط مصالح سنگي، بايد با يكي از دانه‌بنديهاي II و III و IV و V جدول 23-12-4-3- ب-1 مطابقت نمايد. عموماً دانه‌بنديهايII وIII وIV براي قشر آستر و دانه‌بنديهاي III و IV و V براي قشر رويه مصرف مي‌شوند.
3-4-2- ارزش ماسه‌اي مخلوط مصالح سنگي، بعد از خروج از واحد خشك‌كننده كارخانه آسفالت و قبل از اختلاط با فيلر، بر اساس آزمايش آشتو T176 براي ترافيك سبك و متوسط، حداقل (45%) و براي ترافيك سنگين (50%) است.
3-4-3- انتخاب مصالح درشت‌دانه با توجه به نوع مخلوط مصالح جدول 23-12-4-3- ب-1 بايد بر اساس جدول 23-12-4-3- ب2-4-1 انجام شود.
قير
قيرهاي مصرفي در بتن آسفالتي و آسفالت گرم بايد از نوع قيرهاي خالصي باشد كه از تقطير مستقيم مواد نفتي تهيه مي‌شوند. اين قيرها بايد فاقد آب و همگن بوده و در درجه حرارت 175 درجه سانتيگراد به هيچوجه كف نكنند، قيرهاي مورد مصرف در آسفالت به دو گروه قابل تقسيم هستند.
گروه قيرهاي نفوذي
اين گروه شامل قيرهاي 40-50 ، 60-70 ، 85-100 ، 120-150 و150-300 است.
گروه قيرهاي ويسكوزيته
شامل قيرهاي AC-2.5 ، AC-5 ، AC-10 ، AC-20 وAC-40 مي‌باشد.
تمامي خصوصيات گروههاي فوق‌الذكر از نظر خصوصيات فيزيكي، شيميايي و مكانيكي، بايد با مشخصات آشتو M20 و M226 مطابقت نمايد.
انتخاب صحيح نوع قير در ساخت آسفالت مرغوب از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. از عوامل مهم در انتخاب نوع قير، كيفيت و دانه‌بندي مصالح مصرفي، شرايط آب و هوايي محل اجراي پروژه و بالاخره نوع بار ترافيك روي محور موردنظر است. به طور كلي قير با ويسكوزيته بيشتر (درجه نفوذ كمتر)، براي محورهاي با ترافيك سنگين و آب و هواي گرم و خشك و قير با ويسكوزيته كمتر (درجه نفوذ بيشتر)، براي بار ترافيك سبك و آب و هواي سرد توصيه ميشود.
با توجه به نكات فوق‌الذكر، نوع و مشخصات قير مصرفي، بايد در مشخصات فني خصوصي ذكر شود. در جدول 23-12-4-3- ب-4-2 راهنمايي براي انتخاب قيرهاي نفوذي با توجه به شرايط آب و هوايي محل پروژه و نوع ترافيك داده شده است.
قير 70-60 كه تقريباً معادل قير AC-10 است، براي شرايط اقليمي گرم و معتدل ايران مناسب است. در مواردي كه دماي محيط از 60 درجه سلسيوس بيشتر باشد، بايد قير با ويسكوزيته بيشتر يعني قير 40-50 معادل AC-20 انتخاب شود.
جدول 23-12-4-3- ب-4-2 راهنماي انتخاب قيرهاي نفوذي
| شرايط آب و هوايي محل اجراي پروژه | وضعيت ترافيک | |||
| سرد | معتدل | گرم و مرطوب | گرم و خشک | |
| 100 – 85 | 70 – 60 | 70 – 60 | 70 – 60 | خيلي سنگين و سنگين |
| 100 – 85 | 100 – 85 | 100 – 85 | 100 – 85 | متوسط و سبک |
مشخصات قيرهاي مصرفي كلآً بايد با استانداردهاي M20 وM226 آشتو مطابقت نمايد. درجه حرارت قيري كه به مخلوط‌كن كارخانه آسفالت وارد ميشود، بايد چنان تنظيم گردد كه غلظت قير در آن درجه حرارت با روش آشتو T72 ، بين 75 تا 100 و با آزمايش آشتو T201 بين 150 تا 300 سانتي‌استوكس باشد. چنانچه نمودار تغييرات ويسكوزيته قير مصرفي بر حسب درجه حرارت در دسترس نباشد، درجه حرارت قير وارد شده به مخلوط‌كن در هيچ حالت، نبايد از 150 درجه سانتيگراد تجاوز نمايد.
طرح اختلاط
به منظور دستيابي به آسفالتي با كيفيت و مرغوبيت موردنظر، بايد طرح اختلاط توسط آزمايشگاه معتبر و مورد تأييد كارفرما تهيه شود. پيمانكار بايد تمامي شرايط لازم براي نمونه‌برداري، ارسال آن به آزمايشگاه و تأمين شرايط براي انجام طرح اختلاط را فراهم نمايد. تمامي مصالح سنگي و قير، بايد با مطالعه و بررسي كامل و رعايت تمامي دستورالعملهاي مندرج در اين نشريه و مشخصات فني خصوصي انتخاب شوند. رعايت نكات زير براي تهيه طرح اختلاط و ساخت آسفالتي مرغوب الزامي است.
ـ كيفيت مصالح، دانه‌بندي جزء‌جزء مصالح و مخلوط آنها بايد با دانه‌بنديهاي خواسته شده در مشخصات فني خصوصي و مطالب اين نشريه مطابقت نمايد. مصالح بايد داراي حداقل فضاي خالي باشد تا با افزايش درجه حرارت محيط و تراكم اضافي در اثر عبور و مرور و تردد، روزدگي قير و در نتيجه افت مقاومت پيدا نشود و در عين حال اين فضاي خالي در حدي باشد كه موجب نفوذ آب به جسم آسفالت نگردد. به علاوه بايد:
ـ قير كافي براي تأمين اتصال بين ذرات و بالا بردن دوام آسفالت وجود داشته باشد.
ـ مقاومت جسم آسفالت به نحوي باشد كه بارهاي ناشي از ترافيك را بدون هيچگونه تغيير شكل تأمين نمايد.
ـ از كارايي لازم براي پخش و كوبيدن سهل و يكنواخت برخوردار باشد.
روش تهيه طرح اختلاط بايد در مشخصات فني خصوصي ذكر شود، روشهاي تهيه طرح اختلاط روش مارشال (استانداردD1559ASTM ) و يا روش Hveem (آشتو T190 ) مي‌باشد.
در هر دو روش قطر حداكثر دانه‌ها 25 ميليمتر است.
مشخصات كارخانه آسفالت
بتن آسفالتي و آسفالتهاي گرم بايد در كارخانه آسفالت تهيه شوند. كارخانه بايد چنان باشد كه بتواند آسفالت موردنظر را بر اساس فرمول كارگاهي تأييد شده و به صورت يكنواخت تهيه نمايد. مشخصات كارخانه بايد با مندرجات استاندارد آشتو M156 مطابقت نمايد. عوامل مؤثر در تعيين شرايط و مشخصات كارخانه به طور خلاصه به شرح زير است:
كارخانه بايد به نحوي طراحي شده و عمل نمايد كه بتواند آسفالتي با وزن مخصوص ثابت و يكنواخت توليد نمايد.
مخازن قير كارخانه بايد مجهز به ادوات و لوازمي براي گرم كردن قير و پمپهاي گردش قیر در تمام دوران كار باشد. حجم مخزن بايد چنان باشد كه حداقل مصرف يك روز را به طور مداوم تأمين نمايد.
كارخانه آسفالت بايد حداقل مجهز به سه سيلوي سرد مكانيكي دقيق براي تغذيه مصالح به واحد خشك‌كن باشد. سيلوها بايد مجهز به ادوات كنترل و تخليه مصالح سنگي باشند.
سيستم خشك‌كننده بايد قادر باشد مصالح را خشك و گرم نموده، بدون اينكه پوشش و اندود اضافي روي مصالح ايجاد نمايد.
سرندها براي تفكيك مصالح بايد حداقل سه واحد بوده و ظرفيت آنها از ظرفيت واحدهاي مخلوط کن و خشك‌كننده بيشتر باشد. ابعاد سرندها بايد حتي‌الامكان با ابعاد بزرگترين قطر مصالح سنگي تفكيك شده در كارگاه مطابقت نمايد.
سيلوهاي گرم بايد شامل محوطه‌هاي مختلف باشند. اين سيلوها بايد داراي ادوات و وسايل مطمئن براي نشان دادن سطح مصالح سنگي خصوصاً در قسمت تحتاني بوده و علاوه بر آن مجهز به علائم اخباري خالي شدن مصالح و حرارت‌سنجهاي دقيق و مطمئن باشند. حداقل سه سيلوي گرم بايد براي كارخانه آسفالت در نظر گرفته شود.
كارخانه آسفالت بايد مجهز به دستگاه اندازه‌گير قير با دقتي معادل (1/0±) وزني قير بوده و بتواند قير مورد نياز را بر روي مصالح پخش نمايد. روي لوله تخليه قير بايد دماسنجي كه تا 200 درجه سلسيوس را نشان مي‌دهد، نصب شود.
كارخانه آسفالت بايد مجهز به وسايل و ادوات كنترل زمان اختلاط با قير و يا بدون قير باشد. مدت زمان اختلاط مصالح سنگي با قير، با شروع قيرپاشي در واحد مخلوط‌كنها آغاز ميشود. مدت زمان اختلاط مصالح سنگي و قير به روش مندرج در استاندارد آشتو T195 خواهد بود. زمان اختلاط نبايد از 30 ثانيه كمتر و از 70 ثانيه بيشتر باشد.
كارخانه آسفالت بايد مجهز به دستگاه غبارگيري باشد. دستگاه بايد چنان عمل نمايد كه گردوغبار را جذب و تمام يا قسمتي از آن را مجدداً با وسايل مكانيكي و به طور منظم وارد سيلوي فيلر نمايد.
كارخانه‌هاي آسفالت به صورت مرحله‌اي[19] يا مداوم[20] عمل مي‌نمايد، هر دو نوع كارخانه بايد مجهز به ادوات و وسايلي كه بدان اشاره شده باشند.
تهيه بتن آسفالتي
براي تهيه بتن آسفالتي منطبق با فرمول كارگاهي و مشخصات مندرج در اين فصل، پيمانكار موظف است تمامي ادوات و ماشين‌آلات لازم را، تهيه و قبل از ساخت آسفالت نسبت به كاركرد قسمتهاي مختلف اطمينان كامل حاصل نمايد. به علاوه در طول اجراي عمليات ساخت آسفالت، بايد همواره سرپرستي آزموده و مورد تأييد دستگاه نظارت در كارگاه حضور داشته باشد. براي شروع عمليات توليد ممتد آسفالت، يك مرحله آزمايشي تهيه آسفالت زير نظر دستگاه نظارت ضروري است، تا پس از حصول اطمينان از صحت عملكرد قسمتهاي مختلف، نسبت به ساخت ممتد اقدام شود. اجراي تمامي مراحل زير براي تهيه آسفالت آزمايشي الزامي است:
براي كنترل دانه‌بندي و كيفيت مصالح، هريك از مصالح درشت‌دانه و ريزدانه بايد جداگانه به سيلوهاي مربوط (سيلوهاي سرد) هدايت شود، اين مصالح بايد به صورت خودكار وارد دستگاه خشك‌كننده گردند. قبل از تغذيه مصالح به سيلوهاي مربوط، مخلوط كردن مصالح مجاز نيست. حد باز شدن دريچه‌ها براي مصالح درشت‌دانه نبايد از 5/2 الي 3 برابر درشت‌ترين دانه، كمتر و براي مصالح ريزدانه كمتر از 25 ميليمتر باشد.
بر اساس طرح اختلاط آسفالت و ميزان توليد كارخانه در هر مرحله پخت، وزن مصالح مصرفي هريك از سيلوهاي گرم، فيلر و قير مشخص و از روي ترازوهاي مربوط ثبت ميشود.
رطوبت مصالح سنگي كه به واحد خشك‌كن فرستاده ميشود، بايد محدود و حداكثر تا 6% باشد. چنانچه ميزان رطوبت بيش از اين حد باشد، بايد زمان توقف مصالح در واحد خشك‌كن افزايش يابد، يا آن كه در نحوه استقرار اين واحد تغييراتي داده شود. حداكثر رطوبت مجاز مصالح سيلوي گرم چنانچه ميزان جذب آب مخلوط سنگي كمتر از (5/2%) باشد، 15/0 و براي مصالح با ميزان جذب آب بيش از (5/2%) برابر25/0 مي‌باشد. ميزان جذب آب براي مصالح درشت‌دانه و ريزدانه به ترتيب با روشهاي T84 وT85 آشتو اندازه‌گيري ميشود.
درجه حرارت مخلوط آسفالتي بستگي به درجه حرارت مصالح سنگي و قير، دانه‌بندي اين مصالح و نوع قير خواهد داشت. حداكثر درجه حرارت مخلوط مصالح سنگي و قيري كه به مخلوط‌كن وارد ميشود، به ترتيب 170 و 150 درجه سلسيوس است.
بسته به نوع قير مصرفي و دانه‌بندي مصالح به كار گرفته شده، درجه حرارت مخلوط آسفالتي بايد با اعداد مندرج در جدول 23-12-4-3- ب-7-4 مطابقت نمايد.
مدت زمان اختلاط يا فاصله زماني بين تخليه كامل مصالح سنگي به مخلوط‌كن و خروج مخلوط آسفالتي كاملاً اندود شده، بستگي كامل به نوع كارخانه مخلوط‌كنهاي آسفالتي خواهد داشت. ارقام جدول 23-12-4-3- ب-7-5 راهنمائيست براي تعيين مدت اختلاط. كنترل اندازه‌گيري درصد دانه‌هاي درشت با توجه به مدت زمان اختلاط بهينه به روش آشتو صورت مي‌گيرد.
جدول 23-12-4-3-ب-7-4 راهنماي انتخاب درجه حرارت مخلوطهاي آسفالتي (درجه سلسيوس)
| درجه حرارت مخلوط آسفالتی داخل واحد مخلوط کننده | نوع قيرهای خالص | ||
| دانه‌بندی گسسته | دانه‌بندی پيوسته | ||
| 120- 80 | 140- 115 | 5/2- AC | قيرهاي گروه ويسکوزيته |
| 120- 80 | 145- 120 | 5- AC | |
| 120- 80 | 155- 130 | 10- AC | |
| 120- 80 | 165- 130 | 20- AC | |
| 120- 80 | 170- 130 | 40- AC | |
| 120- 80 | 135- 105 | 10- AR | |
| 120- 80 | 165- 135 | 20- AR | |
| 120- 80 | 165- 135 | 20- AR | |
| 120- 80 | 165- 135 | 40- AR | |
| 120- 80 | 165- 135 | 80- AR | |
| 120- 80 | 175- 150 | 160- AR | |
| 120- 80 | 150- 115 | 300/200 | قيرهاي نفوذي |
| 120- 80 | 155- 120 | 150/120 | |
| 120- 80 | 165- 120 | 100/85 | |
| 120- 80 | 170- 130 | 70/60 | |
| 120- 80 | 175- 130 | 50/40 | |
جدول 23-12-4-3- ب-7-5 راهنماي كفايت مدت اختلاط
| حداقل درصد مصالح درشت‌دانه که بايد صد درصد اندود قيری داشته باشد | نوع مصالح سنگی | |
| آسفالت آستر و اساس | آسفالت رويه | |
| 90% | 95% | مصالح سنگی با بافت پيوسته مانند سنگهای آهکی و رودخانه‌ای و Traprock |
| 85% | 90% | مصالح سنگی متخلخل مانند سرباره‌ها، سنگهای مرجانی و Limerock |
براي مثال در مورد سنگهاي آهكي و رودخانه‌اي طبق مندرجات جدول، مدت زمان اختلاط بايد چنان تنظيم شود كه حداقل (95%) دانه‌هاي درشت (مانده روي الك شماره 8) بلافاصله پس از تخليه در داخل كاميوني كه از آن نمونه‌برداري ميشود، كاملاً در غشايي از قير (بدون هيچ گونه منفذي) آغشته شده باشد. اندازه‌گيري درصد دانه درشت مطابق استاندارد T195 خواهد بود.
حمل آسفالت
حمل آسفالت بايد متناسب با ظرفيت توليد كارخانه آسفالت، ظرفيت پخش‌كننده (فينيشر) و نيازهاي پروژه باشد، از اين رو بايد تعداد كاميونهاي حمل با توجه به فواصل حمل مشخص گردد تا وقفه‌اي در هيچ يك از واحدهاي توليد و پخش حاصل نشود. جدار داخلي كاميونهاي حمل، بايد كاملاً تميز و عاري از هرگونه مواد اضافي و گل و لاي باشد. در صورت لزوم و طبق دستور دستگاه نظارت، بايد همه روزه سطوحي از كاميونها كه در تماس با آسفالت است، با آب و صابون، آب‌آهك يا مواد مشابه پاك كننده كاملاً شستشو شود. چنانچه درجه حرارت محيط كمتر از 10 درجه سلسيوس بوده يا فواصل حمل به نحوي باشد كه 10 درجه سانتيگراد افت حرارت به هنگام حمل محتمل باشد، بايد سطح آسفالت داخل كاميونها را با برزنت پوشانيد، به هر صورت كل زمان حمل، نبايد از 2 ساعت بيشتر باشد.
روش اجرا
آماده كردن سطح خيابان
قبل از حمل و پخش آسفالت، مسير عمليات بايد با توجه به ميزان توليد و برنامه زمانبندي كار از هر جهت آماده و مهيا شود. اگر آسفالت روي قشرهاي شني، زيراساس و اساس شكسته اجرا شود، بايد قبلاً هرگونه پستي و بلندي و ناهمواريها به نحو مطلوب مرمت شده، اندود نفوذي قيري (پريم‌كت) به شرح مندرج در اين بخش و بر اساس نقشه‌هاي اجرايي انجام شده باشد. چنانچه عمليات آسفالتي روي پوششهاي آسفالتي يا بتني اجرا ميشود، بايد ابتدا بر اساس پيش‌بينيهاي مندرج در مشخصات فني خصوصي نسبت به تعمير، اصلاح و مرمت آسفالتهاي موجدار يا فتيله‌دار و يا سطوح بتني معيوب اقدام شود. در اين حالت بايد بستر كار از هرگونه مواد خارجي، گردوغبار و گل و لاي پاك شود، اين كار با جاروهاي مكانيكي يا هواي فشرده صورت مي‌گيرد و سپس به شرح مندرجات اين بخش قيرپاشي يا اندود سطحي (تك‌كت) انجام ميشود. براي دستيابي به عرض آسفالت طبق مشخصات، بايد محور خيابان و كناره طرفين آسفالت به دقت، خط‌كشي و علامت‌گذاري شود، فاصله علامتها در خطوط مستقيم، 40 متر و در قوسها 5 تا 10 متر مي‌باشد.
اندود نفوذي (پريم‌كت)
پخش يك لايه قير محلول با ويسكوزيته كم در سطح بستر شني خيابان نظير زيراساس و اساس را اندود نفوذي يا پريم‌كت گويند. اين اندود براي آماده نمودن سطوح زيرسازي به منظور پخش آسفالت روي آن صورت خواهد گرفت. قير پخش شده در داخل خلل و فرج مصالح سنگي، نفوذ كرده و علاوه بر يكپارچه كردن و تحكيم مصالح، سبب تسهيل چسبندگي قشر آسفالت به مصالح زيرين خواهد شد.
ـ ميزان قير و نحوه اجراي اندود نفوذي
نفوذ قير در سطح راه شني بستگي به ويسكوزيته قير مصرفي و درجه حرارت محيط دارد. از اين رو انتخاب مناسب‌ترين نوع قير بستگي به ويسكوزيته قير مصرفي، نوع دانه‌بندي بستر سنگي و فرايند عمل آمدن قير خواهد داشت.
چنانچه پريم‌كت در هواي سرد انجام شود، بهتر است از قير RC-70 و در صورت عدم دسترسي به اين نوع قير از قير R-250 وMC-30 استفاده شود.
در هواي معتدل مي‌توان علاوه بر قيرهاي فوق‌الذكر از قير MC-70 ياMC-250 استفاده نمود. در شرايطي كه هواي محيط گرم باشد (بالاي 35 درجه سلسيوس)، علاوه بر تمامي قيرهاي فوق مي‌توان از قيرهاي SC-70 وSC-250 نيز استفاده نمود.
اندود نفوذي بايد هنگامي اجرا شود كه هوا، باراني و مه‌آلود نباشد و سطح كار، خشك يا داراي رطوبت نسبتاً كمي باشد. در موقع پخش قير درجه حرارت هوا در سايه، چنانچه هوا رو به گرمي مي‌رود، بايد بيش از 10 درجه و وقتي هوا رو به سردي مي‌رود، بيش از 15 درجه سلسيوس باشد.
مقدار قير كه پس از 24 ساعت كاملاً جذب راه ميشود، براي سطح شني با بافت ريزدانه 5/0 كيلوگرم در مترمربع و براي بافت درشت‌دانه تا حدود 2 كيلوگرم در مترمربع مي‌باشد. ميزان مناسب قير مصرفي در هر مورد توسط دستگاه نظارت، تعيين و به پيمانكار ابلاغ ميشود.
درجه حرارت پخش قير، بايد بر اساس مندرجات مشخصات فني خصوصي باشد. چون اغلب درجه حرارت پخش، بالاتر از درجه اشتعال قير است، بايد نهايت دقت به عمل آيد كه شعله آتش به قير نزديك نشود. پخش قير با قيرپاش مجهز به وسايل گرم‌كننده قير صورت خواهد گرفت.
برنامه كار بايد چنان باشد كه پس از اجراي اندود نفوذي و عمل‌آوري آن، قشر آسفالت اجرا شود. اندود نفوذي نبايد زير بار ترافيك قرار گيرد، هرگاه عبور وسائط نقليه اجتناب‌ناپذير باشد، بايد روي سطح قيرپاشي طبق دستور دستگاه نظارت با ماسه پوشانيده شود.
اندود سطحي (تك كت)
لايه‌اي نازك از امولسيون قيري را كه روي سطوح آسفالتي يا بتني، پخش شده و موجب چسبندگي آسفالت به سطح زيرين آن ميشود، اندود سطحي يا تك‌كت گويند.
ـ ميزان قير و روش اجرا
نوع امولسيونهاي قير در اندود سطحي قير آنيونيك SS-1 وSS-1h يا كاتيونيك CSS-1 و CSS-1h مي‌باشد. درجه حرارت پخش اين قيرها بين 25 تا 55 درجه سلسيوس مي‌باشد. قبل از پخش امولسيون قير، بايد با وسايل مناسب نظير جاروي مكانيكي و ساير روشهاي مورد تأييد، تمامي سطوح كار از گردوخاك و ساير آلودگيها كاملاً تميز شود، به طور كلي سطح كار، بايد از هرگونه مواد اضافي عاري باشد. ميزان قير پخش شده در سطح كار، بستگي به شرايط سطح كار، دارد، به هر حال رعايت نكات زير الزامي است:
ـ در صورتي كه قرار است دو يا چند قشر آسفالت در فاصله زماني يك الي دو هفته به طور متوالي پخش شود، مشروط بر آنكه باران روي آن نباريده و هوا سرد نباشد، با نظر دستگاه نظارت مي‌توان از پخش اندود تك‌كت خودداري نمود.
ـ در صورتي كه روي سطح آسفالت پخش شده تازه، باران ببارد و يا سطح آلوده به گردوغبار شده باشد، ميزان قير 33/0-23/0 كيلوگرم در مترمربع مي‌باشد. قبل از پخش امولسيون قيري، بايد آن را با آب شيرين و زلال هم حجم خود رقيق نمود.
چنانچه اندود تك‌كت روي آسفالت كهنه يا سطوح آسفالت سطحي باشد، ميزان آن 68/0-35/0 كيلوگرم در مترمربع مي‌باشد، در هر صورت ميزان دقيق قير با نظر دستگاه نظارت مشخص ميشود. پخش اندود به وسيله دستگاه پخش امولسيون قير صورت مي‌گيرد.
دستگاه پخش قير بايد مجهز به ادوات لازم، بدون عيب و تنظيم شده باشد. به طوري كه امولسيون قير را به طور يكنواخت و به مقدار خواسته شده در سطح كار پخش نمايد. دستگاه پخش قير بايد مجهز به سرعت‌سنج بوده و بتواند مقدار امولسيون پخش شده را كنترل نمايد. در صورت لزوم و با توجه به درجه حرارت هوا، دستگاه قير پخش‌كن بايد مجهز به گرم‌كن باشد تا بتواند مواد قيري را به درجه حرارت پخش برساند.
مخازن امولسيون قير، بايد در مقابل سرما محافظت شود. سطح قير بايد پوشيده باشد و در معرض هوا قرار نگيرد. پخش آسفالت بر روي اندود سطحي بايد در همان روز صورت گيرد. در موقع پخش اندود سطحي، درجه حرارت محيط نبايد از 10 درجه سلسيوس كمتر باشد. در صورتي كه درجه حرارت كمتر از 10 درجه سلسيوس باشد، بايد پخش قير با نظر دستگاه نظارت انجام گيرد.
در هر صورت درجه حرارت پخش، نبايد از 5 درجه سلسيوس كمتر باشد.
پخش آسفالت
كليات
پس از آماده شدن سطح كار بايد مصالح آسفالتي به شرح مندرجات اين بخش، پخش و آماده كوبيدن گردد. پخش آسفالت از نظر درجه حرارت محيط، درجه حرارت مخلوط آسفالتي و آمادگي سطح كار، بايد به تأييد دستگاه نظارت رسيده باشد و پيمانكار قبل از تأييد دستگاه نظارت مجاز به پخش آسفالت نخواهد بود.
در مواقع باراني، روي سطوح آلوده، سطوح يخ زده و دماي محيط كمتر از 7 درجه سلسيوس، پخش آسفالت به هيچوجه مجاز نمي‌باشد. اصولاً برنامه زمانبندي اجراي عمليات، بايد چنان باشد كه پخش آسفالت در فصول مناسب سال صورت گيرد. اساساً درجه حرارت سطح كار، نبايد از 25 درجه سلسيوس كمتر باشد. پخش آسفالت با وسايل زير صورت مي‌گيرد:
پخش با فينيشر
پخش آسفالت بايد با دستگاه فينيشر انجام شود. فينيشر بايد بتواند مخلوط آسفالتي را به صورت يكنواخت در عرض، ضخامت و شيب موردنظر پخش نمايد. محفظه و پره‌هاي دستگاه پخش‌كننده، بايد به نحوي باشد كه آسفالت را به طور يكنواخت در جلوي صفحه‌هاي اطوي فينيشر پخش نمايد. اطوي فينيشر بايد مجهز به وسايل تسطيح باشد كه در درجه حرارتهاي معين بتواند سطحي همگن و يكنواخت ايجاد نموده و از شياردار شدن و فتيله شدن آسفالت جلوگيري به عمل آيد. اين اطو بايد به گرم‌كن مجهز باشد كه در صورت لزوم از آن استفاده شود. در موارد خاص و براي تنظيم دقيق سطح آسفالت، پيمانكار بايد از فينيشرهاي تمام اتوماتيك استفاده نمايد. دستگاه فينيشر بايد مجهز به كوبنده‌هاي ارتعاشي باشد و بتواند آسفالت را در لايه‌هايي با ضخامتهاي مختلف و عرضهاي خواسته شده، پخش نمايد. در صورتي كه آسفالت بيشتر از يك قشر پخش شود، بايد اتصالهاي طولي و عرضي هر قشر حداقل 15 سانتيمتر از اتصالهاي نظير قشر زيرين فاصله داشته باشد.
در صورتي كه عرض پخش آسفالت زياد باشد و اجباراً پخش در چند خط عبور انجام شود، بايد حتي‌الامكان پخش خطوط مجاور همزمان صورت گيرد تا ترك طولي ايجاد نشود. بايد دقت شود كه محل اتصال عرضي سطح آسفالت كاملاً يكسان و يكنواخت بوده و بعد از كوبيده شدن، ناهمواري ايجاد نشود.
بدين منظور پيمانكار بايد به تعداد كافي كارگر مجرب همراه با دستگاه فينيشر آماده به كار داشته باشد تا شيارها و ناهمواريها و نقايص احتمالي را با تخته ماله و وسايل مناسب و مورد تأييد ديگر برطرف سازند. اندازه‌گيري آسفالت پخش شده و كوبيده شده با ميله انجام ميشود تا در صورت لزوم ضخامت متوسط آسفالت پخش شده، كنترل شود. پخش آسفالت با وسايل دستي و تخته ماله فقط در سطوح محدود و با تأييد قبلي دستگاه نظارت مجاز خواهد بود.
پخش با گريدر
پخش آسفالت به منظور تسطيح، رگلاژ و اصلاح پروفيلهاي سطح خيابان موجود يا ترميم و بازسازي شيب عرض در قوسها را مي‌توان با گريدر و پس از دريافت موافقت دستگاه نظارت انجام داد. به منظور پخش يكنواخت آسفالت با گريدر، ابتدا بايد سطح كار در طول موردنظر، ميخكوبي و ريسمان‌كشي شود. اين ميخكوبي بايد در امتداد محور و در كناره‌هاي مسير صورت گيرد، سپس با توجه به ارتفاعات به دست آمده از ميخكوبي، آسفالت موردنظر در سطح خيابان ريسه شود.
پس از آن گريدر مبادرت به پخش آسفالت بدون مانور اضافي و جابه‌جايي آسفالت مي‌نمايد، بدين منظور بايد از رانندگان مجرب و آشنا به اين نوع كار براي گريدر استفاده نمود. به نحوي كه حتي‌الامكان از رفت و برگشتهاي اضافي خودداري به عمل آيد. پس از پخش آسفالت با گريدر و صاف كردن آن با غلتك چرخ‌آهني، براي تراكم از غلتكهاي لاستيكي استفاده ميشود. عموماً پخش آسفالت با گريدر باعث ايجاد سطحي با بافت درشت و زبري زياد ميشود كه مي‌تواند باعث پيوستگي بين اين قشر و قشر رويه آسفالتي باشد.
ضخامت آسفالت پخش شده در قشر رگلاژ در فرورفتگيها، نبايستي از 5/7 سانتيمتر بيشتر باشد. براي اصلاح شيب عرضي قوسها چنانچه بيش از يك قشر آسفالت نياز باشد، بايد پخش آسفالت چنان صورت گيرد كه ضخامت آسفالت كوبيده شده در خارج قوس، حداكثر 5 سانتيمتر و در داخل قوس، حداقل 5/2 سانتيمتر باشد.
درجه حرارت پخش
درجه حرارت پخش مخلوط آسفالتي تابع دماي محيط اجراي كار، نوع و دانه‌بندي مصالح سنگي و نوع قير مصرفي است.
در هر مورد بايد درجه حرارت پخش در مشخصات فني خصوصي ذكر گردد. بدين منظور جدول 23-12-4-3- ب-9-4-4 به عنوان راهنما مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد. به طور كلي حداقل درجه حرارت مخلوطهاي آسفالتي پيوسته، هنگام پخش 120 درجه سانتيگراد بوده و در مورد آسفالتهاي با دانه‌بندي گسسته و باز، اين رقم به 80 درجه سانتيگراد تقليل مي‌يابد.
جدول 23-12-4-3- ب-9-4-4 حداقل درجه حرارت مخلوط آسفالتي هنگام پخش
| ضخامت مخلوط آسفالتي (سانتيمتر) | درجه حرارت سطح راه (سلسيوس) | |||||||
| 10 | 9 | 5/7 | 5 | 4 | 5/2 | 2 | 1 | |
| درجه حرارت مخلوط آسفالتي بر حسب درجه سلسيوس | ||||||||
| 125 | 130 | 135 | 140 | 145 | – | – | – | 10- 5 |
| 125 | 130 | 135 | 140 | 145 | 150 | – | – | 15- 10 |
| 120 | 125 | 130 | 135 | 140 | 145 | 150 | – | 20- 15 |
| 120 | 125 | 130 | 130 | 140 | 140 | 145 | 150 | 27- 20 |
| 120 | 120 | 125 | 130 | 130 | 135 | 140 | 145 | 32- 27 |
| 120 | 120 | 125 | 125 | 130 | 130 | 135 | 140 | 32 و بيشتر |
| 15 | 15 | 15 | 15 | 12 | 8 | 6 | 4 | زمان تقريبي لازم براي تکميل کوبيدگي (بر حسب دقيقه) |
تراكم آسفالت
كوبيدن آسفالت با غلتكهاي فولادي سه‌چرخ، غلتكهاي لرزشي، غلتكهاي لاستيكي و غلتكهاي دوچرخ يا سه‌چرخ و غلتكهاي مختلط انجام ميشود. نوع و تعداد غلتكهاي موردنظر در هر مورد با توجه به ميزان آسفالت پخش شده، بايد به تأييد دستگاه نظارت برسد. به طور كلي تعداد غلتكها بايد براي حصول تراكم مورد لزوم كافي بوده و نبايد كمتر از دو دستگاه باشد. انواع غلتكها به شرح زير بايد مورد استفاده قرار گيرند:
يك ـ غلتكهاي فولادي
اين غلتكها شامل غلتكهاي صاف (استاتيك) يا غلتكهاي لرزشي مي‌باشند. وزن غلتكهاي دوچرخ يا سه‌چرخ، بايد حداقل 8 تن و فشار روي هر واحد از عرض چرخ غلتك، حداقل 45 كيلوگرم بر سانتيمتر باشد. روي سطح غلتكها بايد گلگير و آبپاش نصب شود. حركت غلتكهاي صاف بايد حتي‌الامكان يكنواخت بوده و سرعت آن، نبايد از 5 كيلومتر در ساعت تجاوز نمايد. غلتكهاي لرزشي براي كوبيدن آسفالت بايد خودرو بوده و از نوع كششي آنها نبايد استفاده شود. وزن غلتك لرزشي نبايد كمتر از 7 تن باشد، بار خطي استاتيك اين غلتكها، بايد بين 25 تا 45 كيلوگرم بر سانتيمتر عرض و ميزان ارتعاش آنها 2000-3000 در دقيقه باشد. ميزان نوسان غلتكهاي ارتعاشي 8/0-4/0 ميليمتر و سرعت حركت آنها، حداكثر 5 كيلومتر در ساعت مي‌باشد.
دو ـ غلتكهاي لاستيكي
اين غلتكها بايد خودرو بوده و وزن آنها بين 15 تا 30 تن باشد. در اين غلتكها بايد فضاي كافي براي افزايش وزن تعبيه گردد. فشار باد چرخ اين غلتكها بين 5 تا 5/8 كيلوگرم بر سانتيمترمربع است. براي اينكه آسفالت به چرخها نچسبد، حتي‌الامكان بايد چرخها در تمام مدت كار گرم بماند، در غير اين صورت بايد از لوله آبپاش و گلگيرهاي پارچه‌اي ضخيم براي تميز نگه داشتن چرخها استفاده نمود. لاستيك چرخ غلتكها بايد سالم و بدون نخزدگي باشد. سرعت غلتك لاستيكي، نبايد از 8 كيلومتر در ساعت تجاوز نمايد.
سه ـ نحوه كوبيدن آسفالت
تراكم آسفالت بايد بلافاصله و همزمان با پخش انجام شود. در اين مرحله بايد توجه داشت كه درجه حرارت پخش چنان باشد كه آسفالت، تاب تحمل وزن غلتك يا اثرات ارتعاشي غلتكهاي لرزشي را داشته و زير بار چرخ، فتيله و جابه‌جا نشود و در سطح آن پس از اتمام غلتك‌زني، شيارهاي طولي و عرضي به وجود نيايد. غلتك‌زني بايد چنان صورت گيرد كه هر گذر غلتك در هر مرحله از تراكم، قسمتي از گذر قبلي را بپوشاند تا تراكم يكنواخت و همگن در تمام سطح كار تأمين شود. تغيير مسير غلتكها يا جلو عقب رفتن آنها با دقت و آهستگي صورت گيرد. مراحل مختلف كوبيدن به شرح زير است:
مرحله اول ـ اين مرحله پس از پخش مخلوط آسفالتي، شروع و توسط غلتكهاي سه‌چرخ، دوچرخ و يا لرزشي انجام ميشود. چنانچه غلتكهاي فوق‌الذكر با يكديگر كار كنند، درست در پشت سر فينيشر، بايد غلتك سه‌چرخ عمل نمايد. سرعت غلتك در اين مرحله 3 كيلومتر در ساعت و وزن آن 8 الي 12 تن است. سرعت غلتك لرزشي 4-5 كيلومتر در ساعت و وزن آنها 7 تا 12 تن مي‌باشد. فاصله غلتكها با فينيشر، نبايد از 50 متر تجاوز نمايد. درجه حرارت مخلوط آسفالت بايد چنان باشد كه مخلوط آسفالت به چرخ نچسبد و در سطح آن تركهاي طولي و عرضي ايجاد نشود. حداقل درجه حرارت براي مخلوطهاي آسفالتي با دانه‌بندي پيوسته، 120 و براي مخلوطهاي با دانه‌بندي گسسته 80 درجه سلسيوس، مي‌باشد.
مرحله دوم ـ در اين مرحله مخلوط آسفالتي هنوز حالت خميري داشته و عمل تراكم بلافاصله بعد از مرحله اول صورت خواهد گرفت و غلتك‌زني تا حصول تراكم موردنظر ادامه خواهد يافت. درجه حرارت مخلوط آسفالتي با دانه‌بندي پيوسته در اين مرحله، 90 درجه سلسيوس است. غلتكهاي به كار گرفته شده در اين مرحله، بايد از نوع چرخ لاستيكي يا لرزشي انتخاب شوند تا بتوان به تراكم يكنواخت‌تر و همگن‌تر در فاصله زماني كوتاهتر دست يافت. سرعت غلتكهاي لاستيكي در اين مرحله، 5 تا 8 و سرعت غلتكهاي لرزشي، 4 تا 5 كيلومتر در ساعت است. بكارگيري غلتكهاي استاتيك در اين مرحله به جاي غلتكهاي لاستيكي يا لرزشي با تأييد دستگاه نظارت مجاز مي‌باشد. غلتك‌زني تا حصول تراكم موردنظر بايد قبل از سرد شدن آسفالت خاتمه يافته باشد، اين درجه حرارت براي غلتكهاي لرزشي، 70 و براي غلتكهاي لاستيكي، 85 درجه سلسيوس است.
مرحله نهايي ـ غلتك‌زني در اين مرحله به عنوان عمل كمكي و براي محو آثار ناشي از چرخ غلتكهاي مراحل پيشين صورت خواهد گرفت. غلتكهاي مورد استفاده در اين مرحله از نوع غلتكهاي استاتيكي با سرعت 5 كيلومتر در ساعت و وزن حداقل 8 تن مي‌باشد. عمل غلتك‌زني تكميلي، بايد بلافاصله بعد از مرحله دوم صورت گيرد تا مخلوط آسفالتي هنوز كارايي لازم براي محو آثار غلتك‌زني قبلي را داشته باشد.
كنترل تراكم
قشرهاي آسفالتي شامل اساس آسفالتي، آستر و رويه، بايد حداقل تا تراكم (97%) نمونه آزمايشگاهي مارشال كوبيده شوند. وزن مخصوص نمونه مارشال به طريقه آشتو T166 و تراكم نسبي قشرهاي آسفالتي به روش آشتو T230 اندازه‌گيري ميشود.
كنترل كيفيت
نحوه كنترل كيفيت مصالح و ساخت آسفالت، بايد در مشخصات فني خصوصي ذكر شود، در صورت عدم وجود اين مشخصات رعايت مشخصات ذيل الزامي است:
ـ نمونه‌برداري از مصالح سنگي مطابق آشتو T2
ـ دانه‌بندي مصالح سنگي مطابق آشتو T11 و T27
ـ آزمايش هيدرومتري مطابق آشتو T88
ـ مشخصات فيلر مطابق آشتو M17
ـ دانه‌بندي فيلر مطابق آشتو M37
ـ مشخصات مصالح ريزدانه در مخلوط آسفالتي مطابق آشتو M39
ـ آزمايش ضريب نرمي مصالح ريزدانه مطابق آشتو M6
ـ آزمايش ارزش ماسه‌اي مصالح ريزدانه مطابق آشتو T176
ـ سايش مصالح با روش لوس‌آنجلس مطابق آشتو T96
ـ مقاومت مصالح سنگي در مقابل عوامل جوي مطابق آشتو T104
ـ تعيين وزن مخصوص و جذب آب مصالح سنگي
درشت و ريز مطابق آشتو T85 و T84
ـ وزن مخصوص فيلر مطابق آشتو T100 و T133
ـ تعيين ضريب تورق و تطويل مصالح سنگي مطابق BS63
ـ نمونه‌برداري از قير مطابق آشتو T47
ـ مشخصات قيرهاي نفوذي و آزمايشهاي مربوط مطابق آشتو M20
ـ مشخصات قيرهاي ويسكوزيته و آزمايشهاي مربوط مطابق آشتو M226
ـ نمونه‌برداري از مخلوط آسفالتي مطابق آشتو T168
ـ طرح مخلوطهاي آسفالتي به روش مارشال مطابق ASTM D1559
ـ تعيين درصد قير و دانه‌بندي آسفالت مطابق آشتو T164
ـ آزمايش چسبندگي قير به مصالح سنگي مطابق آشتو T182
ـ آزمايش تعيين درصد پوشش قيري دانه‌هاي درشت مطابق آشتو T195
ـ وزن مخصوص مخلوط آسفالتي كوبيده شده مطابق آشتو T166
ـ وزن مخصوص ماكزيمم مخلوط آسفالتي
(بدون فضاي خالي) مطابق آشتو T209 ـ
دانستيه مخلوط آسفالتي كوبيده شده سطح راه مطابق آشتو T230
ـ مشخصات كارخانه آسفالت مطابق آشتو M156
ـ بازرسي و نظارت كارخانه آسفالت مطابق آشتو T176
كنترل عبور و مرور
پيمانكار بايد در حين اجراي كار و قبل از اتمام پخش و مراحل سه‌گانه كوبيدن، از عبور و مرور روي سطح آسفالت جلوگيري نمايد. عبور و مرور وقتي مجاز خواهد بود كه پس از ختم مرحله سوم آثار چرخ ماشين‌آلات بر روي آسفالت نمانده و به اندازه كافي سرد و سخت شده باشد، درجه حرارت آسفالت از 40 درجه سانتيگراد كمتر باشد و يا حداقل 3 ساعت از خاتمه زمان پخش آسفالت گذشته باشد.