عظمت و آرامش کویر انسان را به اعماق سکوتی می برد، که در هیاهوی زندگی شهری هرگز قابل دستیابی نیست. در کویر زمین و آسمان بی کران است، افق تا بی نهایت گسترده است و شب انتهایی ندارد. ستارگان انبوه وپر نور هستند، و راه شیری به روشنی دیده می شود. زمین خشک است و نعمت آب و آبادانی را یاد آوری می کند. ریشه های عمیق و طولانی گیاهان از اسقامت می گویند و سبزی گیاهان شوره زار از عشق به زندگی.
کویر داستانها دارد، برای شنیدن آوایش باید به زمزمه بادهایش گوش سپرد که از سخاوت زمین می گوید، و دید که چگونه داغترین و خشکترین گوشه های زمین نیز خاستگاه زندگیست.
ایران به دلیل گستردگی و وجود کوهستانهای بسیار و زمینهای بیابانی و همجواری با دو دریای بزرگ در شمال و جنوب و نیز به دلیل قرار داشتن در مجاورت نسبی اروپا و دریای مدیترانه و صحرای بزرگ آفریقا و اقیانوس هند و همچنین ارتفاعات سردسیر آسیا، دارای آنچنان تنوعی در اقلیم است که در کمتر کشوری دیده می شود.
آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی بخش وسیعی از سرزمینهای داخلی وکناره های جنوبی ایران را پوشش داده است. این نواحی بیابانی و صحراها حدود یک چهارم مساحت ایران را تشکیل می دهند. وسعت بیابانهای ایران بالغ بر 34 میلیون هکتار می باشد که 12 میلیون هکتار آن را شنزار ها و ماسه زارها تشکیل می دهند. 5 میلیون هکتار از این ماسه زارها فعال و روان هستند. در حالی که وسعت ماسه زارها و نواحی کویری کشور ما بیش از وسعت کشورهایی مانند قطر، بحرین، و کویت می باشد، و از سوی دیگر نواحی صحرایی ایران، دارای پوشش گیاهی غنی بوده، و نیز زیستگاه انواع جانوران نادر و کمیاب است، متاسفانه بسیاری از هموطنان ما از وجود چنین طبیعت بکر و منحصر بفردی بی اطلاع هستند و صحرا را در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تجربه می کنند. لازم است بدانیم، برای دیدن صحرا نمی بایست الزاما به کشورهای عربی مسافرت کرد، کویر نزدیک است.
یکی از زیباترین مناطق کویری ایران، حاشیه غربی دشت کویر می باشد که مشرف به دریاچه نمک آران و بیدگل است. این ناحیه دارای طبیعت متنوع کویری و بیابانی است. در این ناحیه دیدار از شوره زار، دریاچه نمک و شن زار و تپه های ماسه روان، سهل است و در صورت تمایل می توان طی سفرهای یک یا دوروزه از ناحیه بازدید کرد.
دریاچه نمک
در حد فاصل استانهای اصفهان، سمنان و قم فرشی سفید و بلورین بر زمین گسترانیده شده. وسعت و عظمت دریاچه نمک و طرح های هندسی بلوکهای نمک؛ بیننده را به حیرت فرو می برد. این دریاچه حاصل چندیدن هزار سال ورود آب شور رود ها و سیلابهایی است، که نمک خاک شور منطقه را در خود حل کرده و پس از تبخیر در این دریاچه برجا گذاشته اند.
مشاهده طبیعت کم نظیر و زیبای دریاچه نمک و همچنین نواحی کویری اطراف آن تجربه ای به یاد ماندنی و متفاوت است، که همواره در تمام فصول سال دوستداران طبیعت را به سوی خود فرا می خواند. در میان دریاچه کوهی بچشم می خورد. این کوه که به کوه سرگردان معروف است، کوهی آتشفشانی است که ارتفاع آن از سطح دریا 808 متر می باشد. این کوه دارای خاکی سرح رنگ و سطح مملو از سنگها و گدازه های آتشفشانی است.
لازم به ذکر است که مسافران می بایست حتما توسط راهنما وارد دریاچه شوند. زیرا بافت نمکی دریاچه دربخشهایی شکننده است و وجود حفره های آب در اعماق آن ممکن است منجر به فرررفتن بازدید کننده گان گردد.
کاروانسرای مرنجاب
در حاشیه جنوبی دریاچه، کاروانسرای مرنجاب قرار دارد. این بنای آجری در مسیر یکی از شاخه های معروف جاده ابریشم قرار گرفته است. این کاروانسرا توسط سازمان میراث فرهنگی در دست باز سازی است. سردر زیبای آن مشرف به قناتی پر آب و زیبا است. اصلاحاتی که بر بنا انجام گرفته است، کاملا مشهود است. در سال گذشته گنبد و سردر ورودی تعمیر شده است. متاسفانه درب ورودی همچون سال گذشته، دربی فلزی و مدرن است که با بنا هماهنگی ندارد.
پرسنلی از اداره منابع طبیعی و میراث فرهنگی همواره به مراقبت از بنا و مسافران و گردشگرانی که شبی یا ساعاتی را مهمان کاروانسرای مرنجاب هستند، تا زندگی کویری را تجربه کنند، به انجام وظائف خود می پردازند. گروه ما که برای چندمین بار از آن گوشه از زمین دیدن می کرد بار دیگر از میهمان نوازی پرسنل کاروانسرای مرنجاب بهره مند گردید.
در ایران معمولا مسافت بین دو کاروانسرا حدود 6 فرسنگ (36 کیلومتر) بوده تا مسافران پس طی طریق یک روزه ، شب را در کاروانسرای بعدی پناه گیرند. کاروانسرای مرنجاب در عصر طلائی ایجاد کاروانسراهای ایران، یعنی دوره صفوی بنا شده است. این کاروانسرا بشکل قلعه ای مربع شکل ساخته شده است و 6 برج در دیوارهای آن تعبیه شده است. ابعاد حیاط 30×20 متر است و چندین اتاق و شاه نشین به دور آن قرار دارند. در نزدیکی کاروانسرا رشته قناتی وجود دارد که استخری به ابعاد 10× 4 متر را پر می کند.وجود چنین قنات پر آبی به همراه استخر و درختان اطراف آن در میان کویر نعمتی بزرگ محسوب می شود. محوطه اطراف استخر توسط آجرهای مربع شکلی به زیبایی فرش شده است. برای سپری کردن شب، بهترین محل کنار استخر فوق است، زیرا از حمایت ساکنین کاروانسرا و همچنین امکانات رفاهی و بهداشتی آن برخوردار خواهید بود
تپه های شن روان
در فاصله 12 کیلومتری شرق کاروانسرا، حاشیه غربی تپه های شن روان که تا دور دست به سمت شرق گسترده شده اند، آغاز می شود. در بازدیدی که در زمستان از این منطقه داشتیم، تپه ها عاری از پوشش گیاهی بود ولی در بازدید آغاز اردیبهشت، پوشش گیاهی زیبایی که گاه گلهای معطر زیبایی بر آنها روئیده بود بر جای جای تپه های شنها روان به چشم می خورد.
دانه های شن با وزش باد به حرکت در می آیند. درصورت وزش باد از رفتن به سمت تپه ها خود داری کنید.
ذرات شن قابلیت نفوذ به دوربینهای عکاسی و دیگر تجهیزات دقیق را داشته، به آنها صدمه می زنند. هنگام نزدیک شدن به تپه های شن روان به هیچ عنوان نمی بایست با خودرو وارد حاشیه تپه های شنی شوید. زیرا قطعا خودرو شما حتی با دارا بودن امکانات دودیفرانسیل، در ماسه ها متوقف می شود و بیرون آوردن آن از ماسه های نرم و لغزنده کاری بس دشوار است.
همچنین هنگام ورود به تپه های ماسه ای آب و لوازم پزشکی اولیه از جمله پادزهر برای سم مار و عقرب به همراه داشته باشید. صرف نظر از دشواری حرکت بر سطح ماسه ها این منطقه، مناظر بدیعی برای عکاسان و دوستداران طبیعت می آفریند.
از حاشیه تپه های شنی به سمت شمال شرقی جاده ای خاکی و پر دست انداز جدا می شود که تا کاروانسرای قصر بهرام ادامه می یابد. در تمامی طول راه اثری از تمدن به چشم نمی خورد. گذر این راه دشوار تنها توسط خودروهای شاسی بلند و دو دیفرانسیل میسر است. گاهی شن ها توسط باد جاده را می پوشانند که باید از نواحی عاری از شن روان عبور کرد.
سیاه کوه
در شمال کاروانسرای مرنجاب سیاه کوه دیده می شود. این کوه سیاه رنگ به ارتفاع 1860 متر دارای طبیعتی منحصر بفرد بوده و بدلیل دور از دسترس بودن از دست یغماگر بشر، هنوز طبیعتی بکر دارد. اطراف کوه باتلاقهایی است که تا کنون بارها مسافران بی تجربه را به کام خود کشیده و هرگز اثری از آنها یافت نشده است، لذا تنها با راهنمای محلی مجرب از این کوه دیدن کنید. سال گذشته گروهی در حوالی سیاه کوه گم شده و با وجود جستجوی وسیع زمینی و هوایی هیچ اثر از آنها یافت نشد.
از آنجا که این کوه در پارک ملی کویر قرار دارد وجود مجوز از اداره منابع طبیعی برای بازدید از محل الزامی است. آران و بیدگل در شمالی ترین نقطه استان اصفهان قرار دارد. برای دستیابی به آران می بایست از کاشان عبور کنید. قبل از حرکت با اداره میراث فرهنگی آران و بیدگل سفر خود را هماهنگ کنید تا پس از اخذ مجور با راهنمای محلی وارد کویر شوید.
توصیه های ایمنی
-توسط راهنما و با هماهنگی مسئولین ذیربط وارد کویر شوید.
– تنها وارد کویر نشوید.
– از به همراه داشتن آب به میزان کافی اطمینان حاصل کنید.
– قبل از سفر مسیر خود را به دوستان اعلام کنید تا در صورت تاخیر شما به جستجو بپردازند.
– دارو و کمک های اولیه و پادزهر به همراه داشته باشید.
– چادر و لباس گرم برای گذر از شبهای سرد کویر به همراه داشته باشید.
– وسایل گرمایشی و روشنایی به همراه داشته باشید.
– از پوتین برای راه رفتن بر صحرا استفاده کنید و هرگز دست یا پای خود را در بوته ها فرو نبرید.
– از خودروهای شاسی بلند و دو دیفرانسیل استفاده کنید.
– از سلامت خودرو و همراه داشتن بنزین به میزان کافی اطمینان حاصل کنید.
– به هیچ عنوان از گروه دور نشوید.
– از ماجراجویی بپرهیزید.
دوستدار طبیعت باشیم
بدون شک زیباترین پدیده در طبیعت، خود طبیعت است. از آسیب زدن به طبیعت بکر کویر، جدا پرهیز کنید. رشد گیاهان و نمو جانوران در کویر بدشواری صورت می گیرد، به هیچ عنوان به گیاهان و جانوران کویری آسیب نرسانید. بجای نابود کردن حيوانات موذی مانند عقرب، از آنها دوری کنید.
از آتش زدن بوته ها خودداری کنید. مطلقا زباله های خود را هر چند کوچک و مختصر در صحرا رها نکنید. خلاصه در آن هنگام که میهمان طبیعت هستید آنگونه باشید که از میهمانان انتظار می رود. به میزبان آسیب نرسانید.