آهنگري فني است كه براي تغيير شكل فلزات و آلياژها چه به صورت داغ و چه به صورت سرد كاربرد دارد. كورههاي آهنگري چكشي و ضربهاي فقط با فلزات داغ قابل اجرا هستند، در حاليكه آهنگري فشاري ميتواند به صورت سرد انجام شود. آهنگري هم به صورت دستي و هم مكانيكي قابل اجرا است.در آهنگريهاي كوچك دستي تمام اين عمليات در يك فضاي محدود و توسط تعداد معيني از آهنگر و چكشكار انجام ميشود كه در معرض مخاطرات زيانباري قرار ميگيرند. در كارگاههايي كه داراي كورههاي بزرگ هستند، مخاطرات نيز در مقايسه با وظايف كاري به همان نسبت تغيير ميكند.
شرايط كاري
شرايط كاري از يك كارگاه تا كارگاه آهنگري ديگر تفاوت دارد اما همه داراي خصوصيات مشتركي هستند. فعاليت بدني متعادل ـ هواي گرم وخشك، سروصدا و ارتعشات ـ آلودگي هوا با دود و بخار و گازها.
هزينه انرژي
اين برآورد هزينه بين 6و3 كيلوكالري در دقيقه (متناسب با 25.12-12.56 كيلوگرم در دقيقه) و نوع كوره كارگاه آهنگري و سطح مكانيكي متغيير است. در كورههاي مكانيزه معلوم شده است كه 70 درصد يك روز كاري صرف آهنگري با مصرف انرژي ناچيزي مانند 4.5 كيلوكالري در دقيقه ( و يا 18.84 كيلوگرم در دقيقه) شده است. 10 درصد صرف كارهاي اضافي با انرژي اندك 2 كيلوكالري در دقيقه (8.37 كيلوگرم در دقيقه) و 20 درصد فعاليتهاي سازماني و ساعتهاي استراحت با انرژي حدود 1 كيلوكالري در دقيقه (4.19 كيلوگرم در دقيقه) ميباشد.
كل هزينه انرژي مصرف شده در روز 1750 كيلوكالري (7324 كيلوگرم در روز) است. كه حرفه آهنگري را در سطح بالاي كارهاي تقريباً سخت قرار ميدهد.
تلاش نورفيزيك انجام شده نيز در حد بين كارهاي متعادل و كارهاي بسيار سخت قرار ميگيرد.
شرايط آب و هوايي كوچک
كيفيت ويژه، درجه حرارت بالايي است كه در نتيجه ديوارهاي داغ كوره (180-100 درجه سانتيگراد) و گرم شدن درها (260-220 درجه سانتيگراد) حرارت فلزات داغ گداخته (900-800 درجه سانتيگراد) و ابزار و حرارت متصاعد شده از ك اطاقها ـ كه درنتيجه قرار دادن فلزات گداخته در روي آنها به وجود آمده است (بالاتر از 35 درجه سانتيگراد) همگي باعث ميشوند كه در يك كارگاه آهنگري كه تهويه مناسب ندارد درجه حرارت در روزهاي گرم به 40 تا 43 درجه سانتيگراد برسد. در كارگاههاي بزرگ حرارت متصاعد شده با شدت بالا(0.8-5kcal/cm.min) يا (kcal/cm.min20.93-35و3) و بالاتر ميباشد و كارگر ممكن است كه بيش از 55 درصد از وقتش در يك روز كاري در معرض چنين حرارتي قرار داشته باشد. در كارگاههاي كوچك، شدت حرارت كمتر است (0.8-3kcal/cm.min) يا (12.56-3.25 كيلوگرم در سانتيمتر) اما در معرض حرارت بودن طولانيتر ميباشد (85 درصد يك روز كاري). رطوبت نسبي معمولاً بين 50-15 درصد است و سرعت جريان هوا بين 1-0.4 متر در ثانيه تغيير ميكند. در صورتي كه در زمستان نزديك درها ممكن است تا 6 متر در ثانيه هم برسد.
كارگران همزمان، در معرض درجه حرارت بالاي هوا و همچنين گرماي متصاعد شده از كف كارگاه ميباشند. اين دما باعث افزايش درجه حرارت بدن ميشود كه وقتي با حرارت متابوليك بدن جمع شود، ممكن است باعث اختلالات ناشي از حرارت و تغييرات آسيبآفرين است بين 1.5 و 51 يا حتي بالاتر، با توجه به وضعيت آبوهوايي و تعرق بدني و سازش و تطابق با گرما متغير باشد.
طبق ليست در آهنگريهاي كوچكتر يا در موقعيتهايي فاصلهدار از منبع حراتي فشار حرارتي معمولاً بين 55 تا95 است ولي در محلهايي نزديك به كورهها يا آهنگريهاي حديدهاي، در كارگاههاي بزرگ از 150 تا 190 نيز ميتواند بالا برود و باعث كمبود نمك و گرفتگي عضلاني در درماي زياد بشود. قرار گرفتن در معرض تغييرات هوا به خصوص در فصلهاي سرد تا حدي ميتواند رضايتبخش باشد ولي تغيير دما به سرعت و به طور مفرط براي سلامتي شخص ايجاد خطر ميكند.
آلودگي هوا
هواي محل كار ممكن است داراي دود، مونواكسيد كربن، دياكسيدكربن، دياكسيدسولفور و شايد آكرولين باشد كه غلظت آن به نوع سوخت كوره و ناخالصي آن و همچنين قدرت احتراق، هواكش و تهويه وابسته است.
سروصدا و ارتعاشات
چكشهاي بزرگ آهنگري صداهايي با تناوب اندك و ارتعاشاتي نيز توليد ميكنند، اگر چه ممكن است سك جريان مشخص با فركانس بالا نيز وجود داشته باشد. سطح فشارصوتي بين 95 و 115 دسيبل جريان دارد. قرار گرفتن در معرض ارتعاشات آهنگري ممكن است باعث اختلالات ارگانيك در شنوايي شوند كه احتمالاً روي ظرفيت كاري و ايمني شخصي اثر بگذارد.
مخاطرات
حوادث
ممكن است وجود كارگرهاي ناشي و يا محيط كاري، انجام كارهاي نامناسب، فقدان و يا ناكافي بودن تدابير ايمني و وسايل حفاظتي شخصي باعث بروز حوادث شوند. جراحتهاي سختي ممكن استدر كارگاههاي آهنگري حديدهاي (چكشي) با افتادن چكش يا سندان چه در طول مراحل توليد يا در طول تغيير در مراحل كار به وجود آيد. از بسياري از اين حوادث ميتوان با ايجاد حايلهاي مناسب و دستگيرههايي براي نگهداري چكش جلوگيري كرد. پدالهاي روكشدار (باحفاظ) ميتواند از روشن شدن ماشينها به طور اتفاقي جلوگيري كند.
فلز سرد كه استفاده ميشود براي انتقال آهنگري داغ ممكن است به شدت از ميان ابزار به بيرون پرتاب شود و با كارگران برخورد نمايد.
ذرات داغ كه پرتاب ميشوند در صورتي كه از محافظ چشم استفاده نشده باشد، ممكن است باعث آسيب چشمها شوند.
بازوبندهاي محافظ و ضدحرارت، گتر(پوشش روي كفش) و پيشبندها ميتوانند از بسياري سوختگيهاي بازوان و پاها جلوگيري نمايند و كفشهاي ايمني، پاها را در مقابل جراحات ناشي از كوفتگي و ضربات كه باعث لهشدگي ميشوند، حفظ كنند.
بيماريها
اگرچه عوامل آسيبپذير در محيط كاري ممكن است شرايطي آسيبآفرين به وجود آورند كه بنابر ماهيتشان به عنوان يك بيماري شغلي معرفي شوند ولي به طور كلي تأثير معمولي آن بر روي بيماريهاي با علايم ظاهري مشخصي يا با كم شدن مقاومت كلي بدن معلوم ميشوند. مهمترين گروه بيماريهاي شناخته شده كارگران آهنگريف رماتيسم مزمن، سوختگيها، سوء هاضمه(ورم روده كوچك) اختلالات دستگاه تنفسي و التهاب پوست است. اختلالاتي كه منبع آن زمينههاي شغلي است شامل: از دست دادن شنوايي به خاطر قرار گرفتن در محيطي با سروصداي زياد و ارتعاشات و ناراحتيهاي ناشي از لرزشهاي محيط.
تدابير ايمني و بهداشتي
طراحي خوب كارخانه ميتواند به بهبود شرايط كاري كمك زيادي كند. كورهها و ماشينهاي آهنگري بايد در جاهاي مناسب استقرار يابند و از تراكم آنها جلوگيري شود. كارها به ترتيب و به راحتي انجام گيرد. كارهاي تمام شده و انجام شده از داخل كارگاه خارج شود. در هر جا كه امكان دارد از روشهاي پيشرفته مكانيزه استفاده و كارگاه به خوبي تميز و نگهداري شود. كورهها بايد داراي دودكش خوب و مناسب باشد و گازهاي كوره و بخارها و هواي داغ بايد به بيرون از كارگاه رانده شود. منابع حرارتي تشعشعي و هواي داغ بايد با عايقسازي به وسيله قشر نازكي از آب و يا صفحات كورهها و جريان هواي سرد محيطهاي كاري داغ همراه با پوشش هواي سرد در اطراف درها باشد. اطاقهاي استراحت بايد در مقابل حرارتهاي توليد شده و منعكس شده محافظت شوند و اين اطاقها نيز بايد با جريان آبي و هواي سرد و غيره مجهز شوند.
مطالعات مقدماتي نشان داده است كه در شرايط كاري درجه حرارت مطلوب در آهنگريها بين 19 تا 24 درجه سانتيگراد، رطوبت تقريبي 30 تا 50 درصد و سرعت هوا در حدود 0.5 متر در ثانيه است.
براي جلوگيري از فشار فزاينده، درجه حرارت موثر 27 درجه سانتيگراد است و دما نبايد بيش از آن بالا برود.
منابع صداهاي خطرناك بايد محصور و يا با مواد ضد صدا پوشيده شوند. كارگاهها بايد در فاصله معيني از محل زندگي كارگران قرار داشته باشند.
به منظور جلوگيري از ارتعاشات و لرزه، دستگاهها بايد در روي پايههاي خيلي بزرگ و عميق نصب شوند و از تمام اجزاي بنيادي ساختمان مجزا شوند. كارگران بايد قبل از استخدام و در طول استخدام تحت معاينات پزشكي قرار گيرند. آنها بايد به وسايل و ابزار ايمني مشخصي (مخصوصاً حفاظهاي گوش) مجهز شوند. زمان كاري بايد متناسب باشد و آشاميدني كافي بايد در زمان كار بين كارگران توزيع شود تا آب ـ نمك و ويتامينهايي را كه از طريق تعريق از دست ميرود جبران كند.
كارگاهها بيد به تأسيسات بهداشتي كافي مجهز شوند و كارگران آموزشهاي لازم را در زمينه مسائل ايمني ببينند.