زندگی نامه:
احمد شاملو در ساعت یک بامداد روز بیست ویکم آذر1304در خانه شماره 134 خیابان صفی علیشاه تهران متولد شد.دوره کودکی را به خاطر شغل پدر که افسر ارتش بود و هر چند وقت به ماموریت می رفت در شهرهایی چون رشت و سمیرم واصفهان وآباده وشیراز گذراند.
مادرش کوکب عراقی بود وپدرش حیدر نام داشت.دوره دبستان رادر شهرهای خاش و زاهدان ومشهد گذراند واقدام به گرداوری سواد عامه کرد.دوره دبیرستان را در بیرجند و مشهد و تهران گذراند و از سال سوم دبیرستان به شوق تحصیل دستور زبان آلمانی دبیرستان ایرانشهر تهران را ترک و به سال اول دبیرستان صنعتی تهران رفت.در سال 1321 پدر او به گرگان و ترکمن صحرا منتقل شد واحمد شاملو مجبور شد کلاس سوم دبیرستان را در گرگان ادامه دهد ودر آن مقطع از زندگی او بود (1321) که در فعالیت های سیاسیشمال کشور شرکت کرد و در تهران دستگیر و به زندان شوروی ها در رشت منتقل شد.در سال 1324 از زندان آزاد شد و با خانواده به ارومیه رفت و وارد کلاس چهارم دبیرستان شد.با آغاز حکومت دموکرات ها چریک ها به منزلشان ریختند و او و پدرش را نزدیک دو ساعت مقابل جوخه آتش نگهداشتند و مدتی دستگیر کردند.
در سال 1326 به تهران باز گشت و کاملا تحصیل مدرسی را ترک کرد و در همین سال بود کهازدواج اول او صورت گرفت.
در سال 1330 سردبیر” چپ”مجله خواندنی آن زمان شد وبه مدت دو سال نیز مشاور فرهنگی سفارت مجارستان شد.در سال 1332 مجموعه اشعار” آهن ها واحساس”را که پلیس همه نسخه های آن را سوزاند نوشت و تنها یک نسخه از آن نزد سیروس طاهباز ماند.
ترجمه کتاب هایی از زیگموندموریتس و موریوکایی موجب شد که در چاپ خانه روزنامه اطلاعات دستگیر شود وبه مدت 13 تا14 ماه در زندان سیاسی موقت شهربانی و زندان قصر زندانی باشد.
او چهار فرزند به نام های :سیاوش.سیروس.سامان و ساقی داشت که ازدواج دوم خود را انجام داد ودر همان سال پدرش فوت کرد.
در سال 1338 همکاری خود را با سینماگران آغاز کرد و به نوشتن دیالوگ پرداخت و فیلم مستند “سیستان و بلوچستان” را برای شرکت در” ایتال کونسولت ” ساخت.
از فعالیت های مهم او تاسیس و سرپرستی اداره سمعی وبصری وزارت کشور با همکاری هادی شفائیه و سهراب سپهری بود.در سال 1340 از همسر دوم خود جدا شد.
ودر سال بعد با آیدا آشنا شد و بعد از دو سال با او ازدواج کرد و به مازندران رفت.
در سال 1346 به عضویت کانون نویسندگان ایران درآمد و تحقیق های زیادی روی غزلیات حافظ انجام داد.او همچنین در طول زندگی خود کارگردان چند فیلم فولکلوریک برای تلویزیون بوده است که از آن جمله می توان “پاوه” “شهری از سنگ” و “آنا قلیچ داماد می شود ” را نام برد در 14 اسفند 1350 مرگ مادراو به وقوع پیوست که مدتی او را افسرده کرد
او در طول زندگی با بیماری آرتروز گردن دست وپنجه نرم می کرد تا این که به پاریس رفت و گردن خود را به تیغ جراهی سپرد. وی به مدت دو سال سرپرست پژوهشکده دانشگاه بوعلی همدان بود.ایشان سخنرانی های به یاد ماندنی در دانشگاه های ام.آی.تی بوستون و یو.سی.ال .ای برکلی داشتند در سال 1356 ایران را به نشانه اعتراض به سیاست های حاکم ترک و به امریکا رفت و بعد از یک سال به تهران باز گشت.ایشان در طول زندگی خود بار ها از کشور هایی مثل: امریکا و آلمان و سوئد دعوت شد ودر کنگره ها و انجمن های بسیار زیادی شرکت کرد.
او در سال 1368 در شهرک دهکده کرج اقامت پیدا کرد.او بعد از مدتی دوباره به بوستون رفت و هم مهره های گردن را برای بار دوم جراحی کرد و هم شب شعری به نفع زلزه زدگان ایران برپا کردایشان جوایزی را نیز از سازمان حقوق بشر دریافت کرد.و سرانجام در روز دوم مرداد 1379 در بیمارستان ایرانمهر تهران در گذشت و پیکر این شاعر جاودانه در گورستان امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.
شیوه کار استاد شاملو
اودانه مرد ادبیات امروز ایران به گونه ای اسطوره ای جلوه گر می شود او بزرگیست چند وجهی در شعر و ادب وعاصر ایران.
وی نه تنها شاعری بلند پایه و بزرگ مرتبه بود بلکه او را به عنوان پژوهشگر.محقق.مترجم.قصه نویس.روزنامه نگار و… می شناسیم.
در سال 1326 اولین اثر خود را به نام “آهنگ های فراموش شده” به چاپ رساند این کتاب مجموعه قطعات نظم ونثر بود که شاملو بعد ها این کتاب را عامل شرمساری خود می دانست.در سال 1330 دو کتاب بعدی خود را با نام های “23” و “قطع نامه” به چاپ رساند.در سال 1332 چهارمین کتاب خود را با نام “آهن ها و احساس” به چاپ رساند.سرنجام در سال 1336 مهمترین مرحله رشد کیفی ذهن و زبان خود را ارائه می دهد او با کتاب مهم خود به نام “هوای تازه” دیدکاه های نو ورشد یافته تر خود را نشان می دهد.
راز ماندگاری شیوه شعری و روش فکری شاملو در کیفیت نو جویی ذهنی و ساختار شکنی و نو گرایی او می باشد.شیوه شاملو در سرایش شعر سپید یعنی شعر های بی وزن به گونه ایست که ریتم و موسیقی درونی شعر آن را از نثر جدا می سازد.نقش شاملو در غنای شعر نو و بنیان نهادن شعر بی وزن “سپید” جایگزینی واژه ها و معنا بخشی عمیق کلام.واژه یابی های گسترده و پر محتوا و زیبا سازی کلام در فرم و شکل و تاکید بر غنا بخشی شعر حماسی و مقاومت و سرانجام تاثیر در بالندگی و رشد مثبت در شعر نو ایران غیر قابل انکار می باشد.امروزه اکثر شاعران جوان وامدار شیوه ی شاملو هستند در حالی که مخالفان او تهمت های زیادی به او زدند.
شاملو هرچند که استادی بی نظیر در سرودن شعر های عاشقانه بود ولی شاهکار او در عرصه شعر مقاومت یا شعر اجتماعی ایران نیز نمودی قابل توجه داشت.
شاملو ذهن نقاد و کنجکاوی داشت که تا آخر عمر دست از تلاش بر نداشت.ذهن و زبان شاملو همیشه پویا و جویا وجاری بود و همیشه با ایستایی و سکون وتوقف به ستیز می پرداخت.
کتاب شناسی آثار شاملو
1_آهنگ های فراموش شده این کتاب در سال 1326 در تهران به چاپ رسیده است.اشعار این کتاب بین سال های 26_1322 سروده شده است.مرتضی کیواندر سال 1326 نقدی بر این کتاب نوشته است.شاملو هنگام انتشار این کتاب بیست و دو ساله بوده است.ناشر این کتاب آقای ابراهیم دیلمقانیان بوده است همچنین این کتاب 176 صفحه دارد.
2_این کتاب در واقع یک شعر بلند است که به سال 1330 سروده است این شعر بعد ها در کتاب لحظه ها و مرثیه های خاک به چاپ رسید.
3_قطعنامه این کتاب دارای چهار شعر می با شد که شعر ها بین سال های 30 _1329 سروده شده اند
شعر سرود مردی که خودش را کشته است بعد ها بارها به چاپ رسید.
4_آهن ها و احساس
اشعار این کتاببین سال های 29 _1323 سروده شد که در سال 1332 به چاپ رسیده است اما کتاب توسط فرمانداری نظامی تهران ظبط و سوزانده شد.در این کتاب سه شعر به چاپ رسیده که شعر برای خون و ماتیک بار دیگر در کتاب مرثیه های خاک به چاپ رسید.
5_هوای تازه
شعر های این کتاب بین سال های 1335_1326 سروده شده ودر سال 1336 به چاپ رسیده است این کتاب شامل هشت قسمت است با شصت و نه شعر.
6_باغ آیینه
شعرهای این کتاب بین سال های 1338_1336 سروده شده است و در سال 1339 به چاپ رسیده است این کتاب شامل پنج قسمت است با سی وهشت شعر.
7_لحظه ها و همیشه
شعر های این کتاب بین سال های 1341_1339 سروده شده است و در سال 1343 به چاپ رسیده است این کتاب شامل شانزده شعر است.
(چاپ اول همراه با آیدا در آینه)
8_آیدا در آینه
شعر سال های 1343_1341 بوده که در سال 1343 به چاپ رسیده است
(چاپ اول همراه با لحظه ها و همیشه)
9_آیدا:درخت و خنجر و خاطره
شعر سال های 1344_1343 بوده که در سال 1344 به چاپ رسیده است .در این کتاب ده شعر به چاپ رسیده است.
10_ققنوس در باران
شعر سال های 1345_1344 بوده که در سال 1345 به چاپ رسیده است.این کتاب شامل 12 شعر می باشد
11_مرثیه های خاک
شعر سال های 1348_1345 بوده که در سال 1348 به چاپ رسیده و شامل ده شعر می باشد.
12_شکفتن در مه
شعر سال های 1349_1348 سروده شده است و در سال 1349 به چاپ رسیده است و شامل هشت شعر می باشد.
13_ابراهیم در آتش
در سال 1352 به چاپ رسیده استو دارای بیست و یک شعر می باشد.
14_دشنه در دیس
شعر این کتاب در سال 1356 به چاپ رسیده و امل هجده شعر می باشد.
15_ترانه های کوچک غربت
شعر در سال 1359 به چاپ رسیده و شامل بیست شعر می با شد.
16_مدایح بی صله
اشعار در سال 1371 در استکهلم سوئد به چاپ رسیده و در سال 1379 در تهران به چاپ رسیده است.
17_در آستانه
اشعار این کتاب در سال 1376 به چاپ رسیده و شامل بیست و هفت شعر می باشد.
18_حدیث بی قراری ماهان
اشعار این کتاب در سال 1379 به چاپ رسیده و شامل بیست شعر می باشد
در مورد تعداد اشعار به چاپ رسیده از شاملو (به جز شعر های کتاب “آهنگ های فراموش شده”)
می توان اعلام داشت که در هفده جلد از کتاب های چاپ شده جمعا سیصدو چهل و یک شعر ثبت شده است.
اشعار نمونه :
شبانه
یه شب مهتاب
ماه میاد تو خواب
منو می بره
کوچه به کوچه
باغ انگوری
باغ آ لوچه
دره به دره
صحرا به صحرا
اونجا که شبا
پشت بیشه ها
یه پری میاد
ترسون و لرزون
پاشو می ذاره
تو آب چشمه
شونه می کنه
موی پریشون…
————————-
یه شب مهتاب
ماه میاد تو خواب
منو می بره
ته اون دره
اونجا که شبا
یکه و تنها
تک درخت بید
شاد وپر امید
می کنه به ناز
دستشو دراز
که یه ستاره
بچکه مثه
یه چیکه بارون
به جای میوه ش
نوک یه شاخش
به شه آویزون…
——————————-
سرگذشت یک عمر
می خورم خونی و باری می برم
تا کنم کاری کنامش زندگی است
می کشم از خشم گاهی نعره ای
کای خدا زین ظلم منظور تو چیست؟
—————————-
لیک با سیلی زدن_رخساره را
غازه کردم تا نریزد_آبروم
مرمرا در راه سر بالایی عمر
تا بیاسایم سراشیبی نبود
هان!که بود آنک او زمن افسون نداشت
با خدا و آنگاه اهریمن نشد.
منابع :
“روزگار غریبی ست نازنین” نوشته :بهروزصاحب اختیاری