از جمع آوري زباله هاي غذايي تا پسماندهاي شهري

ايران صدا : کلان شهرهاي دنيا با گسترش جغرافيايي و افزايش جمعيت، معضلات فراواني را پيش رو دارند که از اهم آنها ميتوان به رشد روز افزون توليد زباله اشاره نمود، مشکلي که گاه به شکل يک تهديد جدي، سلامت جامعه را به خطر انداخته و در صورت عدم توجه دست اندرکاران امور شهري ، فجايع زيست محيطي جبران ناپذيري در پي خواهد داشت …/ گروه دانش و فناوري 

براي اولين بار در سال 1346 ، اولين واحد توليد کمپوست از زباله توسط بخش خصوصي و به صورت نيمه صنعتي در شهر اصفهان احداث گرديد و در پي آن در سال 1348 شهرداري تهران طي قراردادي با يک شرکت انگليسي کارخانه کمپوست تهران را در صالح آباد ، محلي در جنوب شهر تهران ، احداث نمود تا بخش عمده زباله شهر تهران به کود گياهي تبديل گرديده تا علاو ه بر جلوگيري از انتشار آلودگي ناشي از زباله در محيط زيست، کود توليد شده نيز در کشاورزي مورد استفاده قرار گيرد.
در اين راستا اداره کل کود گياهي شهرداري تهران تشکيل و مسئوليت راهبري کارخانه کمپوست به اين اداره محول گرديد.
پس از انقلاب شکوهمند اسلامي و با توجه به گسترش شهر تهران و افزايش جمعيت به منظور نظارت عاليه بر کليه امور و فعاليت هاي مرتبط با دفع زباله، اداره کل کود گياهي به سازمان بازيافت و تبديل مواد تغيير نام يافته و در سال 1370 با تصويب وزارت کشور به عنوان متولي مديريت مواد زايد جامد شهر تهران شناخته شد.
اين سازمان در مسير رشد و توسعه در سال هاي گذشته همگام با انجام مطالعات گسترده و بهره برداري از منابع علمي و تجارب کشـورهاي ديگر در زمينه دفع و پردازش زباله، طرح ها و شيــوه هاي نوين دفع بهينه و بازيافــت مواد را به اجــرا در آورده که اهم آنها عبارتند از احداث کارخانه هاي کمپوست، کارخانه هاي بازيافت کاغذ و پلاستيک، اجراي شيوه هاي بهداشتي دفن زباله، استحصال گاز متان از مرکز دفن زباله و ساير طرح ها و پروژه هايي که به آنها اشاره خواهد شد.
و اکـنون پس از سال ها تلاش کارشناسـان اين سازمان و کسب تجارب بسيار ارزنده که مــي توانـــد در زمينـه هاي حفـظ محيــط زيســت، ارتقــاء سطـح بهـداشت جامعــه و بهره برداري مناسب از منابع و کسب در آمد، مورد استفاده کليه شهرهاي کشور قرار گيرد تا با به کارگيري روش هاي بهينه مديريت مواد زائد جامد، در سراسر کشور شاهد شکوفايي و بالندگي باشيم.
پسماند يا زباله چيست؟
پسماند يا زباله به مواد جامد، مايع و گاز( غير از فاضلاب) گفته مي شود که بطور مستقيم يا غير مستقيم حاصل فعاليت انسان بوده و از نظر توليد کنــنده زايد تلقي مي گردد.

پسماندها به پنج گروه تقسيم مي شوند:
1- پسماندهاي عادي : به پسماندهايي گفته مي شود که به صورت معمول از فعاليت هاي روزمره انسان ها در شهرها، روستاها و خارج از آْنها توليد مي شود. از قبيل زباله هاي خانگي و نخاله هاي ساختماني.
2- پسماندهاي پزشکي : به کليه پسماندهاي عفوني و زيان آور ناشي از بيمارستانها، مراکز بهداشتي، درماني ، آزمايشگاههاي تخصصي طبي و ساير مراکز مشابه گفته مي شود.
3- پسماندهاي ويژه : به کليه پسماندهايي گفته مي شود که به دليل بالا بودن حداقل يکي از خواص خطرناک از قبيل سمي بودن، بيماري زايي، قابليت انفجار يا اشتعال، خورندگي و مشابه آن به مراقبت ويژه نياز داشته باشد.
4- پسماندهاي کشاورزي: به پسماندهاي ناشي از فعاليت هاي توليدي در بخش کشاورزي گفته مي شود از قبيل فضولات، لاشه حيوانات، محصولات کشاورزي فاسد يا غير قابل مصرف.
5- پسماندهاي صنعتي : به کليه پسماندهاي ناشي از فعاليت هاي صنعتي و معدني، پسماندهاي پالايشگاهي، صنايع گاز، نفت و پتروشيمي و نيروگاهي و امثال آن گفته مي شود از قبيل براده ها، سرريزها و لجن هاي صنعتي.

با مروري بر انواع پسماندها متوجه مي شويم که پسماندهاي عادي و در راس آنها زباله خانگي مهم ترين بخش مورد نظر و مرتبط با شهرونـــــدان است و مي کوشيم تا نقش شهروندان در توليد و دفع بهينه زباله را تبيين و اهداف ذيل را تعقيب نماييم.
1- کاهش توليد زبالــــــه
2- بازيافت و استفاده مجدد از پسمانـــــــدها
3- دفع اصولي و همگن با محيط زيست
اثرات بهداشتي و زيست محيطي زباله:
عدم کنترل زباله هاي شهري و روستايي، اعم از مواد زايد انساني، حيواني و گياهي در محيط، به علت وجود انواع مختلف پسماندهاي غذايي با رطوبت و حرارت مناسب و پناهگاه هايي که همواره در توده هاي زباله وجود دارد ، از عوامل اصلي و مولد بسياري از بيماري هاي انسان و حيوانات است .
انتشار زباله هاي بيمارستاني در محيط و پراکندگي مواد زايد خانگي و صنعتي از يک سو و تداوم فصول گرم سال با توجه به کثرت بيماري هاي عفوني و طولاني شدن زمان برداشت زباله از معابر و اماکن عمومي از سوي ديگر ، از جمله عواملي هستند که محيط مناسبي را براي تکثير و رشد سريع بسياري از باکتريها، انگل ها و … فراهم مي آورند.
به عنوان مثال مگس با انتقال فيزيکي بسياري از باکتري ها و انگل ها موجب ابتـلاي انسـان به تراخـم، اسهـال و بيماريهاي قارچي و مسموميت غذايي و … مي شود. همچنين گربه ها و سگ هاي ولگرد که همچون موش و مگس از سفره رنگين غذايي و پسماندهاي زباله هاي شهري تغذيه مي کنند، نيز عوامل بسياري از بيماريهاي عفوني و انگلي هستند که البته با برنامه ريزي صحيح و قابل کنترل مي باشند. طبق گزارش محافل بهداشتي، بيش از 118 نوع از عوامل بيماريهاي ويروسي، انگلي و ميکروبي که در انسان شناخته شده است که به حيوانات از جمله سگ نسبت داده مي شود. علاوه بر بيماريهاي مذکور، عدم کنترل زباله هاي شهري در حد بسيار وسيعي موجب آلودگي آب، خاک و هوا مي شود.
مشکلات ناشي از عدم رعايت مسائل بهداشتي و زيست محيطي زباله:
مضرات بهداشتي حاصل از عدم کنترل زباله هاي شهري و عکس العمل هاي سوء آن در جوامع بشري ، بخش مهمي از بيماريها را به خود اختصاص داده است. وجود مواد غذايي، پناهگاه هاي مناسب، رطوبت و شرايط زيست مساعد در زباله هاي شهري، امکان تکثير و رشد سريع حشرات و موجودات موذي را به وجود مي آورد که مقابله با آنها بسيار مشکل است. همچنين انتشار آلودگي يا انتقال بسياري از بيماري هاي مهلک در جامعه ما موجب گرديده است که کشور ما در زمره مصرف کننده اصلي داروها قلمداد شده و آلودگي شيميايي بر آلودگي هاي محيط ما اضافه گردد.
زباله، مخصوصا پسماندهاي غذايي و بخش فساد پذير آن، هنگامي مي تواند مفيد واقع شود که با روش هاي مناسب توسط انسان کنترل شده و يا به وسيله بازيافت بهداشتي قسمت هايي از مواد آن مورد استفاده مجدد قرار گيرد . اين مواد هنگـامي براي آدمـي مضرنــد که خـارج از اصـول بهداشتي، ذخيـره سازي، جمع آوري ، بازيافت و يا دفع شوند. در اين صورت با انتشار زباله ها در محيط و يا تلنبار آن در حواشي شهرها، محيط مناسب براي توليد ، رشد و نمو حشرات، جوندگان و ديگر موجودات موذي به وجود آيد که به علل مختلف موجب آلودگي محيط و انتشار بيماريهاي مختلف در آن مي گردند. علي الاصول در راستاي پيشگيري از حوادث، ناشي از دفع غير بهداشتي اين مواد، لزوم شناخت متدهاي جمع آوري و دفع زباله و از همه مهمتر آشنايي با خطرات و بيماري هاي ناشي از آنها اهميت خاصي دارد …

محققان پژوهشكده علوم زيست دانشگاه تربيت مدرس از پسماندهاي غذايي، گاز طبيعي توليد كردند.

دكتر “محسن نصرتي” مجري اين طرح روز سه‌شنبه به ايرنا گفت، اگر چه استفاده از پسماندهاي غذايي براي توليد گاز طبيعي در ساير كشورها بسيار رايج است اما در ايران به خاطر وجود منابع گاز، علاقه چنداني به استفاده از اين شيوه نشان داده نشده است.

اين استاد دانشكده مهندسي شيمي افزود، هر فرد در بيشتر شهرها و روستاها روزانه حدود دو كيلوگرم زباله جامد توليد مي‌كند كه نيم كيلوگرم آن در طبيعت تجزيه نمي‌شود.

وي گفت “با ساخت يك راكتور كوچك هشت ليتري توانستيم از ضايعات مواد غذايي و خوراكي دانشگاه تربيت مدرس ، گاز طبيعي توليد كنيم.”
نصرتي خاطر نشان كرد از اين طرح مي‌توان براي مجتمع‌هاي بزرگ، بيمارستانها و رستورانها استفاده كرد كه نه تنها ضايعات زيست محيطي را كاهش مي‌دهد بلكه سوخت مورد نياز اين مجتمع‌ها را نيز تامين مي‌كند.

به گفته اين محقق با استفاده از اين طرح، مشكل حمل و نقل، آلودگي، بوي نامطبوع و اسيدي بودن زباله‌ها كه دفن آنها را مشكل مي‌كند، برطرف مي‌شود.

مجري اين طرح گفت زباله‌هاي مواد غذايي، مواد مناسبي هستند كه مي‌توان آنها را طي يك فرايند بي‌هوازي به مواد پايدار تبديل كرد. پسماندهاي اين نيز به كود كه در كشاورزي كاربرد دارد و حجم قابل توجهي گاز تبديل مي‌شود.

وي تاكيد كرد مي‌توان گاز توليد شده از اين روش را بطور مستقيم و بدون هيچ وسيله خاصي براي مصارف پخت و پز و گرمايش بكار گرفت.

نصرتي گفت، از اين طرح نه تنها در شهرها بلكه در روستاهايي كه گاز رساني به آنها دشوار است مي‌توان استفاده كرد.

به اعتقاد وي در اين روستاها مي‌توان با استفاده از پسماندهاي غذايي و فضولات دامي فراوان موجود در اين مناطق، نه تنها با تامين انرژي، مانع از جنگل زدايي شد، بلكه مساله آلودگي محيط زيست را نيز از بين برد.