مقدمه
دامهای شیری را می توان کار آمدترین تبدیل کنندهای علوفه و گیاهان به مواد غذایی مورد احتیاج انسان ها نامید که شیر تولیدی توسط آن ها جزو ارزانترین منابع پروتئین انسان ها می باشد. یکی از بیماریهای که باعث بروز مشکلات زیادی در سطح گله های گاو شیری شده و بر کمیت و کیفیت شیر تولیدی تاثیر می گذارد بیماری ورم پستان می باشد . این بیماری را می توان در بیشتر تلیسه ها و همچنین گاوهای شیری ردیابی نمود. بطوریکه در بعضی از گزارشات آمده حدود %70 تلیسه ها در اولین زایش به این بیماری مبتلا هستند . طبق آمار های ارائه شده حدود %50 تلیسه ها در زمان گوسالگی و حدود 6 ماهگی به بیماری ورم پستان مبتلا می شوند که این امر در نهایت باعث آسیب به بافت غدد ترشح کننده شیر و پستان می گردد.
با توجه به میزان شیوع وسیع این بیماری کنترل و پیشگیری از این بیماری اهمیت بسیار زیادی دارد . برای کنترل و پیشگیری از بیماری ورم پستان باید در مورد دام های جدیدی که به گله وارد می شوند، دقت لازم را مبذول نمود تا از ورود کانون های جدید آلودگی به گله جلوگیری شود همچنین باید سریعاً نسبت به شناسایی و درمان دام های در گیر اقدام نمود و با استفاده از روش های کنترلي میزان بروز بیماری را در گله کنترل نمود . در حال حاضر نسبت به جلوگیری از ابتلا به بیماری ورم پستان و درمان آن در تلیسه هایی که وارد گله می شوند توجه بسیار کمی می گردد . مطالعات اخیر بیان کننده این مطلب هستند که تلیسه ها به عنوان یکی از مهمترین منابع افزایش موارد ابتلاء به بیماری ورم پستان وبطور کلی افزایش سطح آلودگی به این بیماری مطرح هستند که این امر در نهایت می تواند باعث کاهش تولید شیر وافزایش SCC شیر تولیدي گردد.
ورم پستان پر هزینه ترین بیماری در صنعت گاو شیری می باشد و با وجود تلاش های بسیاری که برای کنترل و پیشگیری از این بیماری به عمل آمده ، این بیماری هنوز یکی از مهمترین معضلات و مشکلات درصنعت تولید شیر است . به عنوان مثال در آمریکا حدود 8 میلیون دام در سال علائم این بیماری را نشان می دهند که حدود 8000 راس دام در سال بدلیل شوک و مسائل ناشی از این بیماری می میرند . بطوریکه این بیماری در سال 7/1 میلیون دلار به صنعت دامداری آمریکا ضرر می رساند که حدود %70 این ضرر بدلیل فرم تحت بالینی بیماری می باشد که باعث می شود علیرغم ظاهر سالم شیر و پستان ها کاهش تولید و کیفیت بوجود آید . در کنار آن شیر دور ریخته شده هم مبلغ هنگفتی را بخود اختصاص می دهد . در صورتیکه هزینه دام های حذف شده و مرده ( بدلیل بیماری )و دامپزشک و درمان را هم به این هزینه اضافه شود این بیماری در سال حدود 12 میلیون دلار را به صنعت دامداری آمریکا ضرر می رساند و می توان گفت که این بیماری بطور متوسط باعث صرف هزینه 200 دلار به ازاء هر راس دام بیمار می گردد.
با توجه به این مطلب که در اکثر کشورهای دنیا زمان و هزینه ای که صرف تولید شیر با کیفیت بالا می گردد تقریباً برابر با هزینه و زمانی است که برای تولید شیر با کیفیت پایین صرف می شود ، اگر دامپروران ، دامپشکان و مدیران گله از راه ها و علل بروز بیماری ورم پستان در گله آگاهی کافی داشته باشند بهترین وضرورین راه های کنترل این بیماری را اعمال خواهند نمود.
هدف
هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر درمان آنتی بیوتیکی به دو روش تزریق داخل پستانی به تنهایی و یا همراه با درمان عمومی در کاهش شیوع ورم پستان در تلیسه ها می باشد .
ورم پستان با سایر بیماری های گاوشیری تفاوت دارد بطوریکه در موارد انفرادی چهره های مختلفی از بیماری را می توان مشاهده کرد ، از موارد خفیف که هیچگونه نشانه قابل مشاهده ای وجود ندارد تا موارد بسیار شدید که حتی ممکن است سبب مر گر حیوان گردد . دلیل آن این امر است که در بیماری ورم پستان فاکتورهای متعددی دخیل هستند و پاتوژن های مختلفی باعث بروز این بیماری می شوند که همین امر باعث ایجاد چهره های مختلف بیماری می شود. تاکنون بیش از 140 نوع ارگانیسم شناخته شده که در ایجاد این بیماری نقش دارند . با توجه به طيف وسیع پاتوژن های مولد بیماری و نیز آلودگی محیطی و دائمی که وجود دارد این بیماری قابل ریشه کن شدن نمی باشد . همچنین واکسنی هم نمی توان ساخت که بر علیه تمام پاتوژن های مولد بیماری موثر باشد .
بیماری ورم پستان محصول تداخل یکسری عوامل می باشد که این عوامل در مجموع می توانند باعث ایجاد ورم پستان شوند که می توان از میان آن ها به عوامل ذیل اشاره نمود.
1- میکرو ارگانیسم 5- مقاومت طبیعی
2- انسان 6- تمیز بودن محیط
8- روش های شیر دوشی 7- استرس
4- مدیریت 8- سایر عوامل
2-1-ورم پستان چیست ؟
هر گونه التهاب غدد پستانی – صرف نظر از عامل ایجاد کننده التهاب – را ورم پستان می گویند. منظور از ورم پستان التهاب پستان می باشد . در واقع اغلب دامپروران ورم پستان را همراه با التهاب پستان و تغییرات ظاهری شیر می دانند . این تغییرات به علت پاسخ التهابی بدن دام در برابر عفونت می باشد.
واژه ورم پستان از دو کلمه یونانی Mastos به معنای پستان و it is به معنای التهاب تشکیل شده است . التهاب پستان بر اثر یکی از موارد زیر رخ می دهد
1-ضربه با صدمه به پستان
2- تحریک های شیمیایی
8- عفونت ابجاد شده بوسیله میکروارگانیسم وعمدتاً باکتریها كه از متداولترین انواع اورام پستان به شمار می رود.
واکنش های التهابی غدد پستانی در حقیقت مکانیسمی در جهت دستیابی به مقاصد زیر است:
1- حذف میکروارگانیسم مولد عفونت
2- خنثی کردن توکسین آن ها
3- کمک به ترمیم بافت های آسیب دیده مولد شیر در پستان و در نتیجه برگشت به وضع طبیعی
درجه التهاب پستان بسته به اینکه شدت واکنش پستان به منبع تحریک چگونه باشد بسیار مختلف است و ممکن است بیماری از شکل تحت بالینی تا اشکال مختلف بالینی دیده شود.
2-1-1- عفونت داخل پستانی :
مراحل وقوع ورم پستان شامل 8 مرحله می باشد :
1- نفوذ میکروارگانیسم مولد ورم پستان از مجراي سرپستان به داخل
2- تکثیر میکروارگانیسم در بافت های تولید کننده شیر
3- آزادسازی توکسین توسط عامل بیماری
حضور باکتریها، توکسین ها و سایر ترکیبات ، شروع مجموعه ای از وقایع ایمنولوژیک از قبیل حرکت لكوسیت های خون (گلبول سفید) از جریان خون به شیر برای حمله به میکروارگانیسم مهاجم را موجب می شود . مایعاتی مثل سرم نیز از خون و سیستم لنفاوی به داخل پستان های آلوده تراوش می شوند تا توکسین های تولید شده بوسیله باکتریها را رقیق کنند این حرکت لكوسیتها و مایعات به داخل پستان های مبتلا اساس پاسخهای التهابی پستان است
2-1-2- نشانه های بالینی ورم پستان
بیماری ورم پستان طیفی از حالات بسیار شدید و همراه با واکنش عمومی و توکسمی تا حالات خفیف که تنها به وسیله آزمایشات دقیق مشخص می گردند را شامل می شود . نشانه های بالینی ورم پستان می تواند شامل بروز علائمی چون تغییر رنگ و تغییر قوام شیر، حضور چرک در شیر، حضور لخته یا خون در شیر، گرمی و قرمزی و تغییر قوام پستان و یا واکنش های عمومی در دام باشد اساساً عفونت ها را می توانی بسته به درجه التهاب به انواع بالینی و تحت باليني تقسیم بندی کرد اما در موارد خاص به اشکال دیگر تقسیم بندی می شوند که در ادامه خواهد آمد.
2-2- تقسیم بندی انواع ورم پستان
2-2-1- ورم پستان تحت بالینی
این شکل از ورم پستان متداولترین شکل عفونت پستان است که به شکل مخفی باقی مانده و معمولاً دامپر وران نیز مانند شیر دوشان از آن غافل هستند در این شکل از ورم پستان ، وضعیت پستان و ترشح شیر ظاهراً طبیعی می باشد اما میزان لكوسیت های شیر افزایش یافته و عوامل پاتوژن نیز در پستان حضور دارند . همچنین SCC موجود در شیر که بطور مستقیم توسط شمارش با دستگاه فوزوماتیک یا بطور غیر مستقیم توسط روش CMT یا بر اساس قابلیت هدایت الکتریکی مشخص می شود . افزایش معنی داری را نشان می دهد و نشاندهنده حضور واکنش های التهابی در شیر است . اصولاً در شیر مبتلا به ورم پستان میزان یون کاهش و افزایش پیدا می کند که این وضعیت بدلیل افزایش نفوذ پذیری خون مویرگی و تخریب اتصالات مسدود صورت می گیرد.(p7) میزان تولید شیر نیز در این نوع ورم پستان کاهش می یابد . این کاهش تولید برای هر کارتیه بین 9% تا حدود 50% برآورد گردیده است. این شکل ورم پستان میزان وقوع بیشتری داشته و تقریباً در مقابل هر مورد ورم پستان بالینی طبق آمارهای ارائه شده 40 مورد ورم پستان تحت بالینی بطور متوسط وجود دارد.
ورم پستان تحت بالینی مهمترین نوع ورم پستان به شمار می رود چون می تواند از راه های مختلف خسارات اقتصادی هنگفتی به بار آورد مانند:
1- کاهش تولید شیر
2- کاهش کیفیت شیر
8- کاهش جایزه کیفیت شیر
ورم پستان تحت بالینی بندرت به عنوان یک خطر فوری برای تخریب پستان یا مرگ دام محسوب می شود . ورم پستان تحت بالینی بطور طبیعی چهره ای مخفی دارد و بسیاری از دامپروران همان طور که متوجه کاهش تولید شیر نمی شوند ، امکان گسترش عفونت به سایر گاوهای گله را نیز تشخیص نمی دهند. باکتریهای که بیشتر در این شکل از عفونت پستان دیده می شوند عبارتند از :
استافیلوکوکها مانند استافیلوکوکوس اورئوس و سایر گونه های استافیلوکوکوس همچنین تعدادی از استرپتوکوکها مانند استرپتوکوکوس بوبرس و استرپتوکوکوس اگالاکتیه
دلایل اهمیت ورم پستان تحت بالینی به شرح زیر می باشد
- شیوع آن 15 تا 40 برابر بیشتر از شکل بالینی ورم پستان است
- معمولاً مقدمه ورم پستان بالینی است .
- معمولاً دوره ای طولانی دارد
- ممکن است درمان آن با آنتی بیوتیک ها مشکل باشد
- تشخیص آن مشکل است
- تولید شیر را به طور چشمگیری کاهش می دهد
- اثر منفی روی کیفیت شیر دارد
- ممکن است به عنوان منبع عفونت برای سایر دامهای گله عمل کند
2-2-2- ورم پستان بالینی
ورم پستان بالینی به 4 درجه به شرح زیر تقسیم می گردد:
درجه I ورم پستان تحت حاد:
در این شکل علاوه بر حضور عامل پاتوژن و افزایش میزان لكوسیت ها ، تغییرات قابل مشاهده ای نیز در شیر و پستان دام وجود دارد . ورم پستان تحت حاد ممکن است بصورت بسیار خفیف که با حضور لخته های بسیار کوچک در ابتدای دوشش تا موارد شدیدتری که علائم بالینی بسیار مشهود در شیر و پستانی دارد نمود پیدا کند.
درجه IIA ( ورم پستان حاد)
در این شکل از بیماری ورم پستان بالینی، پستان نیز حالات التهابی شدیدی را نشان می دهد اما واکنش عمومی در موارد پیشرفت زیاد بیماری دیده میشود کارتیه مبتلا متورم، دردناک و اغلب همراه با تغییر رنگ ، سرخ شدن ، می باشد. ترشح پستان اغلب کم می شود وشیر حالت آبکی ، آبکی خوني وچرکی پیدا می کندنشانه های عمومی که ممکن است دیده شود عبارتند از
1- افزایش درجه حرارت رکتوم 5- از دست رفتن آب بدن
2- از بین رفتن اشتها 6- ضعف
8- کاهش فعالیت شکمبه 7- بی حالی
4- افزایش ضربان قلب
درجه IIB ( ورم پستان مزمن)
در فرم مزمن کارتیه مبتلا سفت تر بوده اما گرم و دردناک نیست . اصولاً متعاقب مزمن شده ورم پستان فر م IIA بافتها سفت و سخت شده و ممکن است به تناوب به شکل تحت بالینی وبالینی ظاهر شود . ورم پستانی مزمن در نهایت به آتروفی کارتیه مبتلا منجر می شود . مرز خیلی مشخص بین ورم پستان حاد و مزمن وجود ندارد . در واقع اگر ورم پستان حاد بطور موفقیت آمیزی درمان نشود بعد از مدتی تبدیل به فرم مزمن می گردد. نشانه های بالینی آن عبارتند از :
1-گسترش پیشرونده بافت اسکار
2- تغییر در اندازه و شکل پستان های مبتلا
8- کاهش تولید شیر
درجه III ( ورم پستان فوق حاد)
این فرم از ورم پستان تمام مشخصات شکل حاد را داشته و علاوه بر آن واکنش عمومی نیز در دام دیده می شود ، علائم عمومی مانندتب، کاهش اشتها، کاهش فعالیت شكمبه افزایش ضربان قلب، بیحالی ، افزایش تنفس ، سختی در حرکت ، از دست دادن آب بدن ، عدم نشخوار، توکسمی و سپتی سمی دیده می شود در بعضی موارد ورم پستان فوق حاد ناشی از استافیلوکوک اورئوس ممکن است نکروز گانگرن پستانی نیز رخ دهد.
در هنگام دردناک بودن پستان چون دام در برابر معاینه پستان معمولاً با لگد زدن عکس العمل نشان می دهد لذا باید جهت ملامسه کارتیه هر طرف، در طرف دیگر حیوان قرار گرفت و یا پاهای حیوان را کاملاً مقید ساخت چنانکه در بخش مربوط به درمان اورام پستان خواهد آمد ، تشخیص شکل بالینی ورم پستان در اتخاذ شیوه درمانی موثر خواهد بود.
بطور کلی این نوع ورم پستان نادر تر از سایر انواع ورم پستان می باشد و شدت علائم و نشانه ها نیز بیشتر می باشد . علاوه بر علائم ذکر شده علائمی مانند شك ، فیبروز پستان ، از بین رفتن هماهنگی عضلات ، سردی اندامهای انتهایی و نیز کاهش رفلکس پلکی هم دیده می شود . علی رغم درمان عمومی تعدادی از گاوهای مبتلا به درمان پاسخ نداده و ممکن است تلف شوند . اگر دام زنده بماند ممکن است تا چندین ماه بهبودی کامل آن طول بکشد ودر تعدادی از مبتلایان بافت پستان از بین برود . همچنین دفع میکروارگانیسم مولد بیماری ممکن است تا مدتی ادامه یابد و اگر عامل ، واگیر دار باشد خطر گسترش بیماری به سایر دامهای سالم هم وجود دارد پس بهتر است دامهای مبتلا به این نوع ورم پستان از گله حذف شوند. مختصات کلی اشکال مختلف اورام پستان از نظر بالینی در جدول 1-2 صورت خلاصه ارائه شده است :
جدول 2-1: مشخصات کلی اشکال گوناگون ورم پستان از نظر بالینی
| کارتیه نرمال
|
ورم پستان تحت بالینی | ورم پستان بالینی | |||
| درجه I | درجه II حاد و مزمن | درجه III | |||
| گاو | – | – | – | – | + |
| پستان | – | – | – | + | + |
| شیر | – | – | + | + | + |
| سلول های دفاعی | – | + | + | + | + |
| مقدار شیر تولیدی | – | + | + | + | + |
| پاتوژن ها | – | + | + | + | + |
طبیعی :-
غیر طبیعی: +
2-2-3- ورم پستان غیر اختصاصی
ورم پستان غیر عفونی یا ورم پستان غیر باکتریایی است که با افزایش سلول های بدنی مشخص می گردد اما نمی توان میکروارگانیسمی را از شیر جدا کرد . ورم پستان غیر اختصاصی معمولاً بدلایل زیر بوجود می آید:
1-ضربه فیزیکی به پستان
2- تحریک شیمیایی بعد از تجویز پمادهای درمانی
8- نامناسب بودن عملکرد دستگاه شیردوشی، این شکل از بیماری ورم پستان ممکن است بالینی یا تحت بالینی باشد
2-2-4- ورم پستان نهفته
این نوع ورم پستان زمانی اتفاق می افتد که عامل اولیه ورم پستان مانند استافیلوکوک اورئوس یا استرپتوکوک آگالاکتیه از پستان جدا شود بدون اینکه SCC افزایش یافته باشد . این اصطلاح بیشتر واژه های تحقیقاتی می باشد و در صنعت دامپروری مصطلح نیست . به عقیده محققین باکتریهای جدا شده مربوط به منفذ مجرایا داخل مجرای پستان بوده و عفونت داخل پستانی واقع نیست .
2-3- شیوع ورم پستان
2-3-1- شیوع ورم پستان تحت بالینی
تعریف آن عبارتست از درصد گاوها یا پستان های آلوده ای که در هر مقطع زمانی تشخیص داده شوند و در اصطلاح اغلب شیوع نقطه ای یا سطح عفونت نامیده می شود . شیوع ورم پستان متفاوت از بروز آن است به طوریکه بروز ، تکرار یا میزان عفونت های جدید است که در گله اتفاق می افتد . تصویر واقعی از شیوع ورم پستان در دسترس نمی باشد. در آمریکا آمارهای مربوط به 80 تا40 سال قبل نشان می دهد که تقریباً 50 درصد گاوهای مبتلا دو کارتیه درگیر داشته اند و یا به عبارت دیگر 25 درصد پستان ها دیگر بوده اند ولی با انجام برنامه های کنترلی ، آمارها در سال 1996 میلادی نشاندهنده این موضوع بودند که تقریباً 88 درصد گاوهای مبتلا با 5/1 کارتیه با ورم پستان درگیر بودند که تقریباً سطح عفونت 12 درصد کل کارتیه ها می باشد وسعی شده است که با انجام شیوه های نوین مدیریتی برای کاهش عفونت های جدید و بهبود بیماران سطح عفونت به 80 درصد گاوها یا 1 درصد کارتیه ها نزدیک شود .
شیوع ورم پستان تحت بالینی خود را در SCC نشان می دهد . شیوع پایین با پایین بودن SCC و شیوع بالا همراه با افزایش SCC می باشد . تحقیقات اخیر در آمریکا نشان داده که SCC در بسیاری از گله ها کمتر از 200000 عد در هر میلی لیتر شیر بوده و این میزان می تواند به عنوان حاشیه بالایی برای شیرهای طبیعی گرفته شده از پستان های غیر آلوده در نظر گرفته گردد . SCC بیشتر از 200000 عدد در هر میلی لیتر شیر معیاری است که نشاندهنده درگیری پستان گاو با تعدادی از میکرو ارگانیسم های مولد ورم پستان می باشد . در آمریکا SCC شیر تولیدی توسط %85 تولید کنندگان کمتر از 400000 عدد در هر میلی لیتر است . متوسط SCC در اتحادیه اروپا ، نیوزیلند واسترالیا کمتر از 800000 عدد در هر میلی لیتر می باشد.
2-3-2- شیوع ورم پستان بالینی
برخلاف ورم پستان تحت بالینی که طی سالیان اخیر شیوع آن کاهش پیدا نموده ، بهمان اندازه شیوع ، ورم پستان بالینی کاهش پیدا نکرده است . در حالیکه ورم پستان های بالینی ایجاد شده به علت استرپتوکوکوس اورئوس و استرپتوکوکوس اگالاکتیه به طور معنی داری کاهش پیدا کرده است نسبت بیماری های ایجاد شده به علت استرپتوکوک های محیطی وکلی فرمها افزایش پیدا کرده است . در مجموع میزان بروز ورم پستان های بالینی نیز اندکی کاهش پیدا کرده است .
ورم پستان بالینی اغلب بصورت میزان بیماری بالینی به ازای هر 10 راس گاوشیری در یک ماه بیان می شود اغلب بررسیها در آمریکا نشان داده که شیوع ورم پستان بین 2 تا5 درصد گاوهای دوشا در ماه است . میزان ورم پستان بالینی ایجاد شده در ماههای گرم و مرطوب تابستان به علت پاتوژن های محیطی به بیشترین حد رسد . در گله های با SCC بالا ورم پستان بالینی بدلیل استافیلوکوکوس اورئوس و استافیلوکوکوس آگالاکتیه می باشد. گله هایی که SCC پایین دارند ورم پستان بالینی بیشتر ناشی از کلی فرمها و استرپتوکوک های محیطی می باشد از آنجا که بیشتر عفونت ها تحت بالینی است ، بروز بیماری بالینی شاخص ضعیفی برای شیوع ورم پستان در گله است .
2-4 عوامل ایجاد کننده ورم پستان
بیماری ورم پستان گاو بیماری است که عوامل بسیاری اعم از باکتریها، قارچها و ویروسها و حتی عوامل غیر عفونی را در سبب شناسی این بیماری ذکر کرده اند لیکن عوامل شایع واصلی این بیماری را باید در میان باکتریها جستجو کرد . اصولاً ورم پستان ، بیماری است که در اکثر موارد به دنبال ورود باکتریهای بیماریزا به داخل غده پستان ایجاد می گردد عوامل باکتریایی متداولترین در این بیماری در دو دسته به شرح زیر طبقه بند می شود:
2-4-1- پاتوژن هاي اجباری پستان
این عوامل معمولاً روی پوست وبافت های سرپستان و یا داخل پستان گاو زندگی کرد و تکثیر می یابند پاتولوژيهای اجباری پستان عبارتند از: استرپتوکوک آگالاکتیه ، استرپتوکوک دیس گالاکتیه ، استافیلوکوک اورئوس کواگولاز مثبت، استافیلوکوک های کواگولاز منفی ، مایکوپلاسما و کورینه باکتریوم بویس . لازم بذکر است که معمولاً در بعضی از منابع استرپتوکوک دیس گالاکتیه را حد واسط بین عوامل ایجاد کننده ورم پستان محیطی و واگیر دارمی دانند به این دلیل که بخوبی در محیط می تواند زنده بماند همچنین در مورد استافیلوکوک های کواگولاز منفی با توجه به محل قرار گرفتن آن ها که در نوک سرپستانک و مجرای پستان می باشد بسیار مشکل می توان آن ها را مسبب ورم پستان بالینی دانست اعتقاد بر این است که در شرایط خاصی ممکن است این باکتری هاسبب افزایش تعداد سلول ها و بروز عفونت تحت بالینی در پستان شوند. این عوامل واگیر دار بوده و عمدتاً در هنگام شیردوشی به وسیله دست های کارگران يا وسایل شیردوشی از گاوی به گاو دیگر انتقال می یابند به همین دلیل ورم پستان حاصل از این عوامل را ورم پستان واگیردارمی نامند. پاتوژنهاي اجباری پستان خود به دو دسته عوامل بیماریزای اصلی – استرپتوکوک آگالاکتیه ، استافیلوکوک های کواگولاز مثبت ،و مایکوپلاسماها بخصوص مایکو پلاسما بویس و کالیفرنیکم و عوامل بیماریزای فرعی مانند استافیلوکوک های گواگولاز منفی ، استرپتوکوک دیس گالاکتیه و کورینه باکتریوم بویس تقسیم می شوند .عوامل فرعی چندان قادر به به بیماریزای نیستند اما وجود آنها موجب تحریک لکوسیتها جهت هجوم به پستان شده و لذا میزان سلول های دفاعی پستان افزایش می یابد.
عوامل ایجاد کننده ورم پستان در 2 گروه واگیر دار و محیطی طبقه بندی می گردند که در جدول 1-4 به آن پرداخته شده است .
جدول 2-2: عوامل ایجاد کننده ورم پستان محیطی و واگیر دار
| عوامل محیطی | عوامل واگیر دار |
| استرپتوکوهای محیطی (مانند استرپتوکوک یوبریس و استرپتوکوک دیس گالاکتیه)
کلی فرمها (proteus ، seratia ، klebsille E.coli) پزودوموناس- آنتروباکترها مخمرها، قارچها، ویروسها، |
استافیلوکوک اورئوس استرپتوکوک آگالاکتیه استرپتوکوک دیس گالاکتیه کورینه باکتریوم بوویس مایکوپلاسماها |
2-4-2- عوامل فرصت طلب
این عوامل خارج از پستان گاو زندگی می کند. آنها درمحیط مانند مدفوع ، آب ، بستر وغیره وجود داشته و لذا آلودگي پستان به اين عوامل از طريق محيط صورت مي گيرد با توجه به اين اورام پستان حاصل از آن ها را ورم پستان محيطي مي نامند.
برخي از اين عوامل عوامل عبارتند از اشريشياكلي، كلبسيلاپنومونيه ، پزودوموناس آئروژينوزا ، آنتروباكتر آئروژنز، اكتينوميسس پيوژنزعوامل فرصت طلب هنگامي كه دفاع پستاتن ضعيف مي باشد ، هجوم آورده و معمولاً صدمات بسيار شديدي ايجاد كرده و حتي موجب مرگ دام مي شوند اما در ميزبان مقيم نگشته ومعمولاً براي گاوان ديگر منبع عفونت واقع نمي گردد . جهت كنترل و پيشگيري از ورم پستان حاصل از اين اجرام بايد روي مسائل بهداشت محيط تمركز داشت .
2-4-3- انواع عوامل و اورام پستان حاصل از آنها
2-4-3-1-استرپتوكوك آگالاكتيه
مهم ترين و اصيليترين استرپتوكوك ها در ايجاد ورم پستان مسري است و ميتواند پستان گاو را به صورت تحت باليني درگير كند(5-8-18) اساساً داخل پستان زندگي كرده و فقط8 هفته مي تواند در خارج از پستان زنده بماند . البته بعضي دامپزشكان عنوان كرده اند كه اين باكتري ا نگل اجباري پستان نبوده و مي تواند در محيط روي دست ها زنده بماند . ورم پستان حاصل از اين باكتري معمولاً تحت حاد و تدريجي بوده و ندرتاً فرم درجه 8 باليني ايجاد مي گردد . بيشتر درگاوهاي مسن تر ديده مي شود و ميزان واگيري آن حدود 25% بوده و همچنين تا 25% در توليد شير كاهش ايجاد مي كند .
انتشار باكتري از گاو به گاو در اغلب زمان شير دوشي رخ مي دهد . با بهداشت شيردوشي و انجام عمل فرو بردن سرپستان ها در مايع ضد عفوني و درمان گاو خشك مي توان ورم پستان ناشي از اين يباكتري ر ا كنترل و پيشگيري نمود . استرپتوكوك آگالاكتيه نسبت به پني سيلين ها و خانواده پني سيلين و اغلب آنتي بوتيك ها حساس بوده وي مي توان با اين دارو ها در درمان ورم پستان ناشي از آن موفق بود . همچنين اگر پستان گاو به فرم مزمن مبتلا نباشد توليد شير نيز به راحتي اصلاح مي گردد.
این میکروب در مجاري شير تکثیر شده و وارد لنف و غده لنفاوی فوق پستانی می گردد. بافت بینابینی دچار فیبروز شده و غدد مولد شیر حالت پیچ خورده پیدا می کند. در نتیجه عمق پستان حالت سفت و سخت یافته و سایر قسمت های آن طبیعی می باشد وبتدریج به میزان این قسمت سخت و فیبروزه افزوده می گردد
2-4-3-2- استرپتوکوک دیس گالاکتیه :
این باکتری روی پوست پستان و داخل پستان و لوزتین گاو وجود دارد و در محیط نیز زنده می ماند این باکتری از شیر سالم و شیر ورم پستانی جدا شده است این باکتری همراه با اکتینومایسس پیوژنز ورم پستان تابستانه را بوجود می آورد استرپتوکوک ایجاد کننده این نوع ورم پستان تغییر نکند بیماری مجدداً عمودی کند ورم پستان ناشی از این باکتری اغلب ملایم وگاه نیز حاد به فرم بالینی می باشد .
2-4-3-3-استرپتوکوک یوبریس:
این عامل از استرپتوکوکهای محیطی بوده و در دومین ارگانیسم متداول در ورم پستان محیطی است . روی پوست سر پستان ، داخل پستان ، لوزه ها ، مدفوع و واژن گاو زندگی می کند نیز در محیط هم وجود دارد البته باید توجه داشت که سطح باکتری در مدفوع بالا نبوده و از این نظر با کلی فرم ها تفاوت دارد درفصول سرد اغلب همراه با اشریشیاکلی می باشد حدود %15 موارد بالینی ناشی از عفونت های مخلوط بوده است معمولاً فرم درجه I,II ورم پستان بالینی را ایجاد می کند با روش های بهداشتی معمول نمی توان آن را کنترل کرد این باکتری به درمان پاسخ نسبتاً خوبی دارد . اپسويزاسيون در پستان پایین است و لذا فاگوسیتوز (هضم باکتری) و تخریب باکتری توسط گلبول های سفید خون پائین است. بنابراین درمان آنتی بیوتیکی بسیار مهم و در اکثر موارد پاسخ خوبی بهمراه دارد هر چند به پنی سیلین و تتراسایکلین خوب جذب می دهد اما اگر وضعیت ایجاد کننده ورم پستان تغییر نکند مجدداً بیماری عود خواهد کرد.
2-4-4-1- استافیلوکوک اورئوس
این باکتری از عوامل اصلی ایجاد کننده ورم پستان است و می توان گفت که مهمترین عامل ایجاد کننده ورم پستان باشد استافیلوکوک آرئوس اساساً داخل و روی پوست سرپستانکها ، لوزه ، واژن ، بینی گاو و روی پوست حیوان وجود دارد و نیز در محیط اطراف حیوان (غذا ، آب ، انسان ، حیوانات دیگر) هم وجود دارد این باکتری روی سوراخ نوک سرپستانک و اپتیلیوم مجروح- مانند خراشیدگی، بریدگی،زخم ، جراحات ناشی از آبله-کلنی تشکیل می دهد. . بیشترین زمان آلودگی با باکتری در هنگام اولین زایش می باشد. در هنگام آبستني حیوان مستعد به آلودگی با باکتری می گردد منبع آلودگی پستان گاوهای آلوده وشیر تولیدی آنها می باشد که می توان با مدیریت قوی بخوبی آلودگی با این باکتری را کنترل کرد .
از نظر اثر استافیلوکوک ارئوس بر روی SCC طی یک مطالعه بر روی 82 گله گاو شیری مشخص گردید در 16 گله ای که دارای SCC پایین بوده است میزان شیوع استافیلوکوک ارئوس %44 گزارش گردیده است و در 16 گله ای که دارای SCC بالا بوده اند میزان شیوع استافیلوکوک ارئوس معادل %10 بوده است (p 41) حتی در گاوهاییکه به استناد شمارش SCC ابتلا به ورم پستان بعید به نظر می رسد ، استافیلوکوک ارئوس را می توان مکرراً از گاوهای دارای SCC پایین جدا نمود
اصولاً جهت مطالعه پیشر فت گله آلوده به عفونت ناشی از استافیلوکوک ارئوس انجام آزمایش CMT بر روی کلیه کارتیه ها در هرگاو ضرورت دارد نمونه گاوهاییکه در این آزمایش دارای درجه CMT +2 و +8 هستند باید جهت بررسی میکروبی به آزمایشگاه منتقل گردند.
این باکتری دارای هموليزين آلفاو بتا و نیز آنزیم کواگولاز می باشد . قدرت بیماریزایی آن نیز با تولید همین توکسین ها در ارتباط است و لذا شدت بیماری مانند سایراورام پستانها رابطه چندانی با تکثیر و تزاید تعداد باکتری ندارد یکی از بیشترین راههای انتشار باکتری ، انتقال از گاو به گاو در هنگام شیردوشی- بدلیل برخورد بدنی گاوها و دستگاه و انسان- می باشد (15-18-20-41) استافیلوکوک ارئوس تمام اشکال بالینی ورم پستان گاو را ایجاد می کند و جز عوامل اصلی ایجاد کننده ورم پستان بصورت تحت بالینی می باشد .( 7-8-19) این باکتری در فرم بالینی از طرق توکسین های مترشحه خود موجب انقباض آتریولها و ایجاد نکروز گانگرن می گردد از جمله فاکتورهای مقاومت این پاتوژن می توان به موارد زیر اشاره نمود :
1- پروتئین A : تولید شده بوسیله استافیلوکوک ارئوس به پروتئین F ایمنوگلولبین G متصل شده و در نتیجه فعالیت اپسونیزه کردن وفاگوسیتوز نوتروفیل ضعیف می شود
2- کپسول های ایجاد شده بوسیله استافیلوکوک ارئوس که در اپسويزاسيون فاگوسیتوزو فعالیت کمپلمان ایجاد اختلال می کند
3-Alfatoxin که توسط استاف ارئوس تولید می شود و می تواند غشای تروفیل ها را تخریب نموده و خاصیت فاگوسیتو زی آن ها را از بین برد و مسئول بروز ورم پستان قانقاریایی است
4- انعقاد پروتئین ها پلاسما با ایجاد سد فیزیکی در برابر فاگوسیتوز باکتری را محصور نموده و شرایط رشد و ایجاد پري گنه را برای باکتری فراهم می کند
5- لكوسیدین حاصل از استافیلوکوک ارئوس به ویژه بر روی لكوسیت ها اثر می کند و باعث تخریب و غیر فعال کردن آنها می شود.
6-میکرو ابسه و کلونی تولید شده بوسیله استافیلوکوک ارئوس داخل پستانی عامل بیماری را از فعالیت محافظت می کند و همچنین استافیلوکوک ارئوس در داخل نوتروفیل باقی مانده و سبب بروز عفونت پستانی مجدد می گردد چنانچه عفونت در اوایل دوره شیرواری ایجاد شود ورم پستان فوق حاد همراه با گانگرن ایجاد می گردد- به اصطلاح ورم پستان گانگرونوز به وجود می آید- در مراحل بعد شیرواری با هنگام خشک شدن پستان ، عفونت جدید معمولاً واکنش عمومی ایجاد نکرده شکل مزمن یا حاد به وجود می آید در شکل گانگرونوز ، ادم یا خیز موضعی، خارج شدن سرم در قاعده و اطر اف سرپستانک ها و مرگ بافت بوجود می آید. این جراحات تنها بوسیله استافیلوکوک ارئوس درپستان گاو ایجاد می گردد. در این شکل تب شوک و توکسمی نیز تولید میشود.
استافیلوکوک ارئوس به دلیل شکل خاص بیماریزایی یکی از مقاوم ترین اورام پستان را نسبت به درمان ایجاد می کند. کمتر از %50 بهبود باکتریولوژیکی رخ می دهد بسیاری از انواع این باکتری بدلیل دارا بودن آنزیم پنی سیلیناز به پنی سیلین مقاوم می باشد گزارش شده است که بسیاری از استافیلوکوکهای جدا شده از اورام پستان گاو در آزمایشگاه نسبت به پنی سیلین و تتراسایکلین حساس هستند اما احتمالاً بدلیل اینکه دارو بخوبی به میکروبهای موجود در پستان نمی رسد پاسخ به درمان ناچیز است . به هر حال این باکتری به کلوگزا سيلين و بخش دیگری از آنتی بیوتیک ها مانند آکساسیلین ونفسیلین حساس می باشد
2-4-4-2- استافیلوکوکهای کواگولاز منفی:
اغلب اولین باکتری است که درشیر گاوانی که در آغاز اولین دوره شیر واری می باشند . دیده می شود این باکتری روی پوست وجود داشته و راه انتقال آن بخوبی مشخص نشده است (7-22) CMT را مثبت نمی سازد . در واقع برای پستان بیماریزا نبوده و ورم پستان احتمالي ناشی از آن سبک میباشد بالا رفتن تعداد این باکتری در شیر نشانه عدم رعایت بهداشت می باشد.
2-4-4-2-1-استافیلوکوک اپیدرميس:
یک نوع استافیلوکوک کواگولاز منفی است که در محیط کشت بلاد آگار کنيهای سفید رنگی بوجود می آورد. محل زندگی آن روی پوست بدن گاو خصوصاً پوست پوستان گاو و اطراف کارتیه ها است البته این باکتری می تواند از دست کارگر شیردوش هم به پستان گاو منتقل شود . چرا که در مواقعیکه بهداشت زمان شیردوشی رعایت نگردد میزان این باکتری در سطح کارتیه گاو بالا می رود . از طریق مجرای سرپستانک وارد شده وایجاد جراحت می کند البته ضایعات ایجاد شده در پستان خفیف می باشد و این عوامل با فعال شدن سیستم دفاع پستان و رعایت بهداشت زمان شیردوشی خود بخود از بین می رود نیاز به درمان ندارد .
2-4-4-2-2-استافیلوکوک ساپروفیکوس
این باکتری هم استافیلوکوک کواگولاز منفی است محل زندگی مثل اپیدرميس روی پوست بدن گاو و پستان است این پاتوژن بیماریزا نیست و در شرایطی که بهداشت شیردوشی( ضد عفونی پستان بعد از شیردوشی، ضد عفونی دستگاه شیردوشی، شستشوی دست کارگر، استفاده از دستمال یکبار مصرف جهت خشک کردن پستان گاو) رعایت نگردد این عامل می تواند ضایعات خفیف در پستان گاو ایجاد کند که این ضایعات بدون درمان بصورت خود بخود بهبود پیدا می کند.
2-4-4-3- کورینه باکتریوم بوویس:
این باکتری یکی از ساکنین معمولی پستان گاو می باشد وبطور کلی غیر بیماریزا تلقی می شود اما گاه تنها میکروبی است که در شیر ورم پستانی یافت می شود که البته ممکن است ظهور آن بعد از ناپدید شدن عامل اصلی بوده یا اینکه واقعاً عامل اصلی باشد چون وجود آن تا حدی موجب افزایش تعداد سلول های سوماتیک شیر می گردد حضور آن در پستان مقاومت کارتیه ها نسبت به پاتوژن های اصلی یا فرصت طلب را افزایش می دهد گزارش شده در برخی گله ها توانسته ایجاد ورم پستان کندو نیز احتمال داده اند می تواند در تولید شیر به میزان کمی کاهش ایجاد کند و نیاز به کنترل و پیشگیری ندارد
2-4-4-4-مایکوپلاسما:
حداقل 7 نوع مایکوپلاسما از موارد کلینیکی ورم پستان جدا شده اند که تقریباً نیمی از عفونت های داخل پستانی مایکوپلاسما بوسیله مایکوپلاسما بوویس و یک چهارم آن بوسیله مایکوپلاسما کالیفرنیکم ایجاد میشود و مایکو پلاسما الکالسنس ، مایکوپلاسما یجنیتالیوم ، مایکوپلاسما کانادانس و بندرت مایکوپلاسما مولیکوتس مابقی انواع ورم پستان مایکوپلاسمایی را ایجاد می کنند گونه های مایکوپلاسما عوامل بیماریزایی دارند که سیستم ایمنی گاو را با روش های پیچیده مهار می کنند . اگر چه ترشحات موارد بالینی عفونت های داخل پستان مایکوپلاسمایی ، محتوی غلظت بالایی از نوتروفیل ها است ولی مایکوپلاسماها تحت تاثیر فاگوسیتوز قرار نگرفته و به تکثیر خود ادامه می دهند گونه های مایکوپلاسما فعال کننده لنفوسیت های B هستند و تولید سیتوکینها و سلول های T سیتوتوکسیک را تحریک می کنند.گزارش شده است که توانایی ویژه مایکوپلاسماها در تحریک یا مهار سیستم ایمنی که پاسخ شدید داخل پستانی به عفونت مایکوپلاسمایی نامیده شده است به جای محافظت سبب بروز تغییرات هیستو پاتولوژی و مشاهده واکنش التهابی می شود نشان داده شده است که مایکوپلاسمابوویس پلی ساکارید پیچیده ای تولید می کند و به عنوان یک توکسین التهابی قوی فعالیت نموده و نفوذ پذیری عروق را افزایش می دهد و لكوسیتها را به وسیله کموتاکسی( جاذبه شیمیایی) به محل التهاب جذب می کند
درمناطقی از پستان که فرایند التهاب به اندازه کافی شدید است . پس از کاهش مرحله حاد حبابچه ها و مجاری بطور پیشرفته و کامل توسط فیبروز جایگزین می شوند در مناطقي از پستان که با شدت کمتری درگیری شدند واکنش التهابی حاد ممکن است کاهش یافته و تولید شیر در سطح کمتر یا در شیر دهی بعدی از سرگرفته شود آبسه های متعدد در اندازه کوچک (میکروسکوپي) تا قطر cm 1 بطور معمول تشکیل می شوند . آبسه ها ممکن است برجستگی هایی قابل مشاهده و لمس ایجاد کنند . از آنجا که آبسه ها محتوی مایکوپلاسمای زنده هستند وجود آن ها ممکن است مسئول دفع متناوب مایکوپلاسما ازگاوهایی باشد که بطور مزمن عفونی شده اند. از اصلی ترین مشخصات ورم پستان مایکو پلاسمایی عدم پاسخ آن نسبت به درمانهای آنتی بیوتیکی معمولی ورم پستان است و چنانچه مواردی از ورم پستان در گله رخ داد که به درمان پاسخ نداده و در آزمایشات کشت باکتری نیز ارگانیسمی مشخص نشد باید به ورم پستان مایکوپلاسمایی مشکوک شد ورم پستان مایکوپلاسمایی به دو فرم تحت بالینی و بالینی (درجه II,I ) بوده و ممکن است درهر مرحله از شیر واری یا دوره خشکی رخ دهد در گاوان تازه زا یا خشک نشانه های آن شدید تر می باشد علائم بالینی این نوع ورم پستان عبارتند از :
1-کاهش ناگهانی شیر تا آنجا که ممکن است در فاصله بین شیردوشی میزان تولید شیر به صفر برسد
2- تورم مفاصل و حتی لنگش
3- پنومونی
4- تغییر حالت شیر به این نحو که اگر شیر را مدتی بی حرکت در جایی قرار دهند ذرات شن مانندی در آن رسوب کرده و مایع آبی کدری در روی آن باقی می ماند.
5- ترشحات پستان حالت دلمه ای و چرکی یافته ممکن است تغییر رنگ دهد( قرمز ، قهوه ای ، خاکستری) : این ترشحات ممکن است هفته ها و حتی ماهها ادامه یابند .
در کارتیه مبتلا تورم شدید و تقریباً بدون درد دیده می شود در بسیاری از مبتلایان میزان تولید شیر هرگز به مقدار قبلی نمی رسد و دامهاییکه بهبود یافته و مجدداً شیر تولید می کنند متناوباً میکروارگانیسم را دفع خواهند نمود این ورم پستان نسبت به درمان های معمول ورم پستان مقاومت بوده و حتی درمان با آنتی بیوتیک های پستانی معمولی بر شدت آن می افزاید.
2-4-4-5-کلی فرم ها
عوامل اصلی ورم پستان کلی فرمی عبارتند از : اشر یشیاکلی ، آنتروباکتر آئروژنز، کلبسیلا پنو مونیه این باکتریها در محیط زندگی گاو شایع بوده و E.Coli را می توان از دستگاه گوارش ، مدفوع ومواد آلوده به مدفوع مانند بستر و یا وسایل شیردوشی جدا کرد.
اغلب آن ها فرم حاد درجه III فرم بالینی ورم پستان را ایجاد کرده و ندرتاً فرم تحت بالینی را بوجود می آورند. گزارش شده است که در گله هایی که میزان آلودگی با استرپتوکوکها واستافیلوکوک ها پایین بوده و پیشگیری از آن ها با موفقیت انجام گرفته، حساسیت بیشتری نسبت به اورام پستان کلی فرمی ایجاد می شود. انگلستان طی مطالعه ای در سال 1991 بر روی 180 راس گاو مبتلا به ورم پستان بالینی مشخص گردید که %80 از اورام پستان بالینی ناشی از کلی فرم ها بوده و در آمریکا مطالعه ای دیگر در سال 1998 بر روی 1500 راس گاو معلوم شد که E.coli و کلبسیلا و آنتروباکتر %12 از اورام پستان حاد را بوجود آورده اند.
2-4-4-5-1- اشر شیاکلی :
این باکتری شایع ترین عامل ورم پستان در میان عوامل کلی فرمی می باشد. در مدفوع، محیط آب آلوده به مدفوع وجود دارد بنابراین انتشار آن از طریق محیط به گاو می باشد. در شرایط غیر بهداشتی و مرطوب بیشترین میزان وقوع را دارد و اصولاً یکی از عوامل شایع فرم درجه III بالینی می باشد گاو در دروان خشکی معمولاً نسبت به این باکتری مقاوم بوده اما در شروع و انتهای دوره خشکی حساس است. اشر یشياکلی ، اندوتوکسین تولید می کند. اندوتوکسین موجب افزایش قابل ملاحظه نوتروفیل ها در شیر شده و لذا حالت نوتروپنی مشخص بروز می کند مرگ ممکن است در عرض 1-6 ساعت رخ دهد و در مواردی که اقدام به درمان نمی شود ممکن است ورم مفصل خرگوشی نیز دیده شوداگر گاوها از این فرم نجات یابند تولید شیر آن ها تا حدی بازگشت نموده و در شیرواری بعد تولید آن ها کاملاً به حالت اولیه باز می گردد زیرا این باکتری به بافت پستان تهاجم نکرده و تغییرات غیر قابل برگشت ایجاد نمی کند . این باکتری به پنی سیلین و کلوکساسیلین مقاوم بوده و حساسیت متغییری نسبت به آنتی بیوتیک های دیگر دارد که تست آنتی بیوگرام را لازم می سازد.
2-4-4-6-کورینه باکتریوم پیوژنز( اکتینومایسس بیوژنز)
این باکتری پراکندگی گسترده ای داشته و در لوزه ها ، پرده های موکوسی، دستگاه تناسلی و زخم ها یافت می شود. این نوع ورم پستان در ماه های تابستان بسیار شایع بوده و به ورم پستان تابستانه مشهور است بیشترین وقوع بیماری در فصل فعالیت مگس های گزنده دیده می شود. گفته شده است که معمولاً مخلوطی از باکتری های دیگر مانند استرپتوکوک دیس گالاکتیه و میکروکوکوس های بی هوازی مانند پیتوکوکوس ایندولتيکوس همراه با کورینه باکتریوم بیوژنز در ایجاد ورم پستان تابستانه نقش دارند این باکتری همچنین ممکن است به دنبال سایر اورام پستان شدید بطور ثانویه مسئله ساز باشد . پنی سیلین در آزمایشگاه بر این باکتری موثر است اما نتایج درمانی آن ضعیف می باشد و ممکن است در صورتیکه تشخیص درمان سریع انجام شود بتواند مقید واقع شود . گفته شده سدیم سولفا دیمیدین یا تتراساکلین ها بهتر از پنی سیلین می باشد. . کارتیه مبتلا باید مکرراً تخلیه شود در هر حال باید توجه داشت پیش آگهی بیماری خوب نبود و علی رغم درمان ممتد و شدید حداقل %50 کارتیه ها از کار خواهند افتاد در تولید بسیاری از کارتیه هایی که درمان می شوند نیز کاهش می یابد
2-4-4-7- سایر عوامل ایجاد کننده ورم پستان (18)
از سایر کلی فرمها :
1-7: کلبسیلا پنومونیه
2-7: آنترو باکتر آئروژنز
از سایر کورینه باکترها:
8-7: کورینه باکتریوم اولسرانس
باکتری های گرم منفی دیگر:
4-7: پزودموناس آئروژینوزا
5-7 : پاستورلاها
6-7: سراتيا مارسه سنس
7-7: پروتئوس
8-7 سیتوباکتر ، سالمونلا ، مورکسلا
2-4-4-8-عوامل غیرشایع:
1-8: نوکاردیا استروئیدس 5-8 : کلستریدیوم پرفرنژنس
2-8 : باسیلوس سرئوس 6-8 : مخمرها، کپکها، قارچها
8-8: مایکوباکتريومها 7-8: پروتکا
4-8 : لپتوسپیراها 8-8 : ویروسها
9-8: ریکتزیاها
2-5- مکانیسم دفاعی
عفونت داخل پستانی زمانی حاصل می شود که عامل عفونت موفق به گذر از مجرای سرپستان شده به بافت تولید کننده شیر برسد . این امر حادث نمی شود مگر اینکه بر مکانیسم های متعددی که جهت ممانعت از نفوذ باکتری طراحی شده و رشد باکتری را متوقف می کند چیره شود ابتدا یک سیستم دفاعی غیر اختصاصی اولین مرحله دفاعی را در برابر تهاجم عوامل عفونت زا تشکیل می دهد. این سیستم شامل مجرای سر پستانک، سلول های دفاعی بیگانه خوار و عوامل ضد میکروبی محلول می باشند. در صورتیکه سیستم دفاعی غیر اختصاصی نتواند در برابر هجوم عوامل بیماریزا مقاومت ورزد بافت های غدد پستانی از سیستم اختصاصی دفاعی کمک می گیرند و این سیستم در ایجاد مقاومت در برابر عفونت های بعدی نیز موثر است .لنفوسیت های مختلف تشکیل دهنده دفاع اختصاصی هستند.
2-5-1- مکانیسم های دفاعی غیر اختصاصی پستان گاو:
2-5-1-1- مجرای سرپستان
این مجرا از راه های فيزيكي به همراه بامواد ضد میکروبی و شیمیایی موجود در آن اولین سد را در مواجهه با پاتوژن های مولد ورم پستان تشکیل می دهد این مجرا یک لایه اپیدرم کراتین دار شبیه پوست سرپستان داشته و وقتی نقش آنتی باکتریال موثر دارد که کانال مزبور بسته بوده و عضله اسفنگتر آن چین های اپتیلیوم سنگفرشی را که دندانه دار است در هم نموده یک انسداد ایجاد می کند پس از شیردوشی ماده کراتین به داخل کانال ترشح می شود حدود 20 تا 80 دقیقه پس از دوشش کانال کاملاً بسته می شود.
2-5-1-2- عوامل ضد میکروبی محلول در ترشحات پستان:
2-5-1-2-1-لاکتوفرین :
گلیکو پروتئینی است که خاصیت جذب آهن در حضور بیکربنات را دارا می باشد. میزان این ماده در شیر نرمال بسیار پایین و در غدد پستانی غیر عفونی به میزان1/0 تا 5/0 میلی گرم در میلی لیتر می رسد لاکتوفرین از سلول های اپتیلیوم و لكوسیت های چند هسته ای منشاء دارند خارج کرده بدین طریق رشد این باکتریها را محدود می سازد.
2-5-1-2-2-لاکتو پراکسیداز
شیر دارای آنزیم Lp می باشد در حضور تیوسیانات و این آنزیم مانع رشد باکتری های گرم مثبت و کشتن باکتری های گرم منفی می شوند. باکتریهای گرم مثبت مانند استرپتوکوکوس يوبریس بعلت اینکه مقدار کافی تولید می کنند این مکانیسم در کنترل آن ها مفید است .سطح تیوسیانات در شیر بستگی به رژیم غذایی دارد وبا مصرف گونه های براسیگا و لگومینه میزان آن بالا می رود باکتری های گرم منفی کمتری تولید می کند و این مکانیسم در کنترل آن ها چندان مهم نیست
2-5-1-2-3-کمپلمان:
این واژه مخصوص پروتئین هایی است که وقتی با هم کار می کنند روی باکتری هایی گرم منفی تاثیر کشندگی زیادی دارند.
2-5-1-2-4- ایمنوگلوبولینها :
نقش اولیه ندارند گو اینکه آغوز حاوی مقدار زیادی از آن است ولی گاو تازه را به ورم پستان شدید مبتلا می شود نقش آنتی بادیهای اختصاصي کاملاً مشخص نيست و احتمالاً نقش اپسونیزاسیون دارند یعنی به باکتری ها چسبیده و باعث تحریک PMN ها شده و فاگوسیتوز سریعتر انجام می گیرد.
اصولاً چهار دسته آنتی بادی در گاو توصیف شده است که در جدول 1-5 آمده است .
جدول 2-3: توزیع فراوانی انواع آنتی بادهای در ترشحات شیر،آغوز و سرم خون بر حسب mg در 10 میلی لیتر اقتباس از
| IgM | IgA | IgG2 | IgG1 | ترشحات |
| 880 | 89 | 2200 | 1400 | سرم خون |
| 540 | 470 | 250 | 9000-4000 | آغوز |
| 9 | 18 | 6 | 40 | شیر |
در مورد منشاء هر یک از Ig های شیر نظرات متفاوتی عنوان شده است IgG1 که دارای بیشترین غلظت است طی روند انتقال انتخابی از خون به شیر منتقل می شود در طول التهاب پستان IgG2 و سایر پروتئین ها از خون منتقل می شوند و ایمنو گلیولینهایی مانند IgM,IgA در پستان ساخته می شوند.
2-5-1-3- مکانیسم های دفاعی سلولی در ترشحات پستانی:
لكوسیت های شیر و سلول های اپيتلیال که با هم تحت عنوان سلول های سوماتیک نامگذاری می شوند دومین سد دفاعی در برابر عفونت قلمداد می شوند. تعداد سلول های ماکروفاژند. متعاقب وقوع عفونت مهاجرت لكوسیتها از خون به شیر افزایش می یابد. میانگین تعداد این سلول ها در موارد التهاب تحت بالینی پستان 700000 در میلی لیتر ودر کارتیه های درگیر موارد بالینی به یک میلیون در میلی لیتر شیر خواهدرسید. در این وضعیت غالب سلولها نوتروفیل چند هسته ای اند که با تحریک کیموتاکسی به موضع رسیده اند جدول 2-4 گویای این مطلب است .
جدول 2-4: پراکندگی سلول های دفاعی مختلف در ترشحات پستان
| سلول های اپتیلیال (%) | لنفوسیت (%) | ماکروناژ (%) | PMN | نوع سلول
نوع ترشح |
| %2 | %15 | %80 | %8 | شیر |
| %0 | %8 | %85 | %62 | آغوز |
| %1 | %7 | %89 | %8 | ترشحات دوره خشکی |
2-5-1-3-1- ماکروفاژها
غالب لكوسیت های شیر در پستان های غیر عفونی در زمان شیردهی ماکروفاژها هستند . این سلول ها تحت تاثیر تحریک عواملی مانند میکروارگانیسم ، سموم باکتریها عوامل آماسی ، کمپلكس آنتی ژن- ولنفوکین ها تولید اینترکولین و واسطه های شیمیایی لیپیدی (پروستوگلندین و لوکوترین) می نمایند . که درفراخوانی نوتروفیلها نقش اساسی دارد . این ماکروفاژها قاد ر به فاگوسیت کردن استافیلو کوکوس ارئوس هستند.
2-5-1-3-2-نوتروفیل های چند هسته ای :
موثرترین سیستم دفاعی پستان درمواجهه با عوامل بیماریزا عمل بیگانه نوتروفیلها است . تعداد این سلول در شیر طبیعی کم است اما بر تعداد این سلول ها در مراحل ابتدای عفونت افزوده می شود. پس از رویارویی نوتروفیل یا پاتوژن اپسونیزه شده ، نوتروفیل بدان متصل می شود و پس از شناسایی آن را بلعیده و در اختیار سیستم میکروب کش قرار می دهند . بدلایل زیر نوتروفيلهاي شیر کارایی کمتری نسبت به نوتروفیل های حاضر در خون دارند.
1- عدم حضور گلوکز در شیر
2- کم بودن میزان گلیکوژن نوتروفیل های شیر
8-نقص عملکرد اپسونین و عوامل مکمل شیر
4-پوشیده شدن سطح نوتروفیلها توسط کازئین
5- فقدان پای کاذب کافی در نوتروفیل ها بدلیل بلع چربی
6- کاهش در عرضه آنزیم های هیدرولیتیک در PMN که بدنبال بلع کازئین و چربی رخ می دهد.
2-5-2- مکانیسم های دفاع اختصاصی :
از نظر نیکرسون چهار روند مهم دفاعی پستان تحت عنوان بیگانه خواری، خنثی سازی سموم عوامل مهاجم ،خاصیت ممانعت از اتصال عوامل مهاجم به اپیتلیوم پستانی و هضم یا انهدام مستقیم باکتریها همگی بواسطه آنتی بادیهای اختصاصی در گروه های مختلف ایمنوگلوبینی شکل می گیرد که بیانگر اهمیت مکانیسم های دفاعی اختصاصی است .
2-5-2-1- لنفوسیت ها
لنفوسیت ها در تمام دوره های شیردهی در شیر گاو حضور دارند .محققین مختلف درصدهای متفاوتی از این سلول ها را نسبت به شیر طبیعی بدست آورده اند:
Nickerson 1985:1-18%
Archbald 1992:23/4%
Hudson 1993:23%
آخرین گزارش ها رقم %16 را برای درصد لنفوسیتی نسبت به کل سلول های شیر در نظر می گیرد . عمل دودمان لنفوسیتی B ، تولید ایمنوگلوبین ها ، در مقابل آنتی ژن های پروتئینی و کربو هیدرات موجود بر روی میکروارگانیسم هاو فراورده های آن ها است (18) لنفوسیت های T که از نظر مرفولوژی مشابه نوع B می باشند بواسطه حضور گیرنده های سطحی و عملکرد خاص از نوع B مجزا می شوند. این لنفوسیت ها در تیموس تکامل می یابند و با توجه به نقش آن ها به گروههایی نظیر TH (سلول های کمک کننده ) ، T.Supperssor (سلول های سرکوب کننده ) و TC (سلول های مفهوم کننده سلولی ) دسته بندی می شوند و از طریق لنفوکین ها ، بعنوان یکی از عامل جذب شیمیایی PMN و ماکروفاژها جهت تحریک فعالیت میکروب کشی لكوسیت ها ، مسئول ایمنی وابسته به سلول CMT می باشد.
2-6- روش های تشخیص ورم پستان تحت بالینی
به منظور تعیین ورم پستان تحت بالینی یکسری آزمایشات میکروبی ، بیو شیمیایی، تست های غربالگری بر روی شیر از قبیل تعیین PH ، آزمایش کیفی کلراید ، آزمایش کاتالاز، تعیین هدایت الکتریکی ، آزمایش CMT ، شمارش سلول های سوماتیک SCC و کشت انجام می شود . در گزارش دیگر ذکر شده که ازمیان تست های فوق تست SCC به همراه آزمایشات هدایت الکتریکی جز دقیق ترین تست ها در تشخیص ورم پستان تحت بالینی می باشد .
2-6-1- تعیین PH در شش اولیه شیر با معرفهای رنگی
معرف بروموکرزول (BCP) در سال 1919 برای نخستین بار برای تشخیص ورم پستان مورد استفاده قرار گرفت . ابتدا این رنگ به عنوان معرف به کار رفته در روش CMT (یا آلکیل آریل سولفانات) افزوده می شود. .PH شیر معمولی دامنه ای بین 5/6 تا 8/6 دارد . دوشش اولیه شیر دارای اسیدیتیه بیشتری است (4/6 یا کمتر) و شیری که تقریباً در انتهای دوره شیر واری بدست می آید قلیایی تر (8/6 یا بیشتر ) از شیری است که در اواسط مرحله شیر دهی گرفته می شود . دوشش اولیه شیر معمولی همراه BCP خاکستری رنگ است و هر گونه تغییر بسوی ارغوان شدن نشانه افزایش قلیائیت است که معمولاً در شیری که از اواخر مرحله شيرواری گرفته می شود مشاهده می گردد . در ورم پستان از آنجائیکه تولید لاکتوز کاهش می یابد و نمک های قلیایی خون وارد شیر می شوند درجه قلیایی شیر افزایش می یابد از این رو افزایش میزان قلیائیت شیر مشخصه ای از شرایط ورم پستان پیشرفته است . آزمایش PH برای تشخیص تمام مراحل و اشکال ورم پستان دارای حساسیت کافی نیست.
2-6-2-آزمایش برای کلریدهای شیر :
رابطه معکوس بین غلظت لاکتوز و کلرید سدیم در شیر وجود دارد . مراحل مختلف شیر دهی ورم پستان هر دو نسبت لاکتوز به کلرید را تحت تاثیر قرار می دهند . در ابتدای شیر دهی کلرید شیر بالاست با تغییر ماک و تبدیل آن به شیر سریعاً مقدار کلریدها کاهش می یابد. بطوریکه تا پایان هفته اول شیر دهی عمدتاً کلریدها تا زیر 14/0 گرم درصد افت پیدا می کند.
بطوریکه غلظت کلریدها در شیر معمولی در طی اواسط دوره شیر دهی به آهستگی افزوده شده و در اواخر دوره شیر دهی به سرعت بالا می رود
زمانیکه ترشح شیر بدلیل ورم پستان کاهش می یابد غلظت کلرید شیر در مقایسه با لاکتوز افزایش می یابد. شیر گرفته شده در اواخر دوره شیر دهی و شیر گرفته شده از پستان بیمار ممکن است آن قدر دارای کلرید باشد که به شیر طعمی شور بخشند. آزمایش کلرید شیر بر مبنای عیار گیری با محلول 1/0 نرمال نیترات نقره بعد از افزودن کرومات پتاسیم به عنوان نشانگر است
کرومات پتاسیم در حضور کلرید نقره رنگی زرد را نشان می دهد البته مرحله نهایی واکنش زیاد واضح نبوده و بنابراین تشخیص زمان رسیدن به مراحل پایانی تجربه زیادی لازم است . این قسمت خیلی حساس و مطمئن نیست.
2-6-3- آزمایش کاتالاز
کاتالاز آنزیمی است که در سلول های حیوانات و گیاهان بافت می شود میزان کاتالاز شیر معمولی به جزء در آغاز و انتهای دوره شیرواری پایین است (22) میزان کاتالاز شیر در هنگام بیماری ورم پستان افزایش می یابد . کاتالاز از پر اکسید هیدروژن . اکسیژن معمولی آزاد می کند.
کاتالاز +
این مبنای آزمایشی است که در مورد شیر بکار می رود. گاز اکسیژن رها شده در طی یک فرایند کنترل شده در ته یک لوله تخمیر با وسیله دیگری جمع می شود در واقع اکسیِژن جایگزین یک حجم مساوی شیر شده و مقدار گاز با گاز سنج اندازه گیری می شود. مسلماً اگر در چندین روز پس از زایش دو يا در اواخر دوره شیرواری آزمایش کاتالاز انجام می شود نتیجه مثبت کاذب بدست می آید. آزمایش کاتالاز بر روی شیر مخزن نسبت به تست انفرادی کاوها بهتر جذاب می دهد و بر همین اساس روابط پیشنهادی زیر بین درصد گاز آزاد شده و تعداد سلول های سوماتیک در mL شیر ارائه گردیده است:
جدول 2-5-: ارتباط بین درصد اکسیژن در قسمت کاتالز و میزان سلول های سوماتیک شیر
| SCC/mL | درصد اکسیژن آزاد شده در شیر ورم پستان |
| کمتر از 500000 | کمتر از %20 |
| 100000-500000 | %80-%20 |
| 2000000-100000 | %40-%80 |
| 2000000 | بیش از %40 |
2-6-4- آزمایش ورم پستان کالیفرنیا (CMT) :
این آزمایش از جهت عملی و نحوه استفاده سهل و آسان بوده و به عنوان یک آزمایش غربال گر برای مشخص کردن اورام پستان تحت بالینی در گله بکار می رود . آزمایش فوق در صورتیکه توسط فردی ماهر انجام شود از دقت لازم برخوردار است و حتی برخی از دامپروران نیز می توانند ان را انجام می دهند . دراین آزمایش از آلکیل آریل سولفانات که با هسته سلول های سوماتیک شیر واکنش داده وایجاد ژل می کند استفاده می شود
جهت انجام آزمایش فوق مقدار کمی شیر از هر کارتیه – حدود 2 میلی لیتر –بر روی صفحه مخصوص ریخته و مقداری مساوی با آن از مایع CMT اضافه نموده و بلافاصله با حرکت دادن صفحه مخلوط را بهم می زنند و ونتيجه واکنش را سریعاً مشاهده می کنند که بر اساس شدت و شکل واکنش ایجاد شده پاسخ به این آزمایش در جدول 2-6 در 5 درجه ذکر گردیده است:
جدول 2-6: درجه بندی و تفسیر آزمایش ورم پستان کالیفرنیا (CMT)
| تفسیر | توصیف واکنش های مرئی | مفهوم | علامت |
| 200000-0 سلول در mL 25%-0% PMN | مخلوط مایع باقی می ماند | منفی | – |
| PMN:40%80% 150000-500000Cell mL | لعاب مختصری شکل می گیرد | ناچیز | Tracc |
| PMN:40%80% 40000-1500000Cell mL | لعاب مشخص اما بدون هیچ تمایل به تشکیل ژل | ضعیف | +1 |
| Cell/mL 5000000-800000
%70-%60:PMN |
با تشکیل ژل مخلوط فوراً غلیظ می شود وقتی مخلوط به گردش در آید تمایل دارد همچون توده ای دور فنجان به گردش در آید وقتی حرکت متوقف می شود ملخوط دوباره یکدست می شود و ته فنجان را می پوشاند | مثبت مشخص | +2 |
| تعداد سلول معمولاً بیش از 5000000 در هر میلی لیتر شیر است
%80-%70:PMN |
تشکیل ژل موجب می شود که سطح مخلوط بالا بیاید معمولاً یک قسمت برآمده وجود دارد که بعد از توقف حرکت راکت بر روی توده اصلی همچنان باقی می ماند ، چسبناکی مخلوط بطور مداوم افزایش می یابد بطوریکه مخلوط مایل است به ته فنجان بچسبد | مثبت قوی | +8 |
البته این آزمایش را در مورد شیر کل گله هم می توان به کار برد که در این صورت واکنش درجه +1 را می توان علامت مثبتی از وجود ورم پستان دانست . واکنش درجه یک شیر گله می تواند دلالت بر ابتلاء %1 از گاوان به ورم پستان باشد . اگر دو یا سه مثبت گردد وضعیت گله از نظر ورم پستان وخیم است CMT در هفته اول شیر دهی و اواخر دوره شیر دهی بطور طبیعی مثبت کاذب را نشان می دهد. (8
جدول 2-7: رابطه واکنش نسبت به CMT و میزان کاهش تولید
| میزان کاهش تولید | CMT |
| – | منفی |
| %6 | جزئی (Trace) |
| %1 | +1 |
| %16 | +2 |
| %25 | +8 |
ترکیب CMT و کشت میکروبی از کارتیه هایی که واکنش مثبت دارند ارزیابی وضعیت ورم پستان را کاملتر می سازد ، در واقع یک استراتژی مناسب،آن است که از تمام کارتیه ها CMT به عمل آورده و از کارتیه هایی که واکنش مثبت – درجه یک بالاتر- دارند ، نمونه گیری جهت کشت و شمارش باکتریایی و نیز تعیین قدرت بیماریزایی و حساسیت آنتی بیوتیک عامل به عمل آورد .البته درصدی از نمونه های مثبت (حدود %1 تا %20)از نظر باکتریایی استریل می باشند و باید دوباره از آن ها کشت بعمل آورد . این موارد درهر حال به عنوان نمونه عفونی تعبیر می شوند و یکی از دلایل کشت منفی بودن آن ها این است که باکتری به شکل داخلی سلولي داخل لكوسیت ها قرار دارد وموارد مثبت کاذب هم تحت شرایطی که کارتیه عفونی درحال بهبودی است اتفاق می افتد که در این شرایط میزان SCC بالا است ولی عامل بیماریزا جدا نمی شود که عوامل بیماریزایی محیطی اغلب عفونت های کوتاه مدت ایجاد می کنند که باعث ایجاد حالت مثبت کاذب می شودآزمایشات دیگر که مانند CMT براساس مشخص ساختن میزان سلول های موجود در شیر پی ریزی شده اند نیز وجود دارند مانند تست ویسکانسین که شکل آزمایشگاهی CMT می باشد و به هر ترتیب CMT با توجه به سهولت استعمال و عدم وابستگی به آزمایشگاه بیش از بقیه آزمایشات فوق توصیه شده است .
2-6-5- قابلیت هدایت الکتریکی (EC)
امروزه قابلیت هدایت الکتریکی به عنوان یک ابزار تشخیص ورم پستان مطرح است که البته بیشتر گزارشات مربوط به ورم پستان تحت بالینی می باشد از این روش می توان در دامپروری بهره برد . قابلیت هدایت الکتریکی میزان مقاومت یک ماده مخصوص مثل شیر به یک جریان الکتریکی می باشد بنا به تعریف مقاومت الکتریکی یک محلول الکترولیت عبارت از مقاومت یک سانتی متر مکعب از این محلول می باشد البته بایستی دانست که رسانایی (قابلیت هدایت ) اثر معکوس با مقاومت دارد (31) شیر ورم پستان قابلیت هدایت الکتریکی بیشتری از شیر طبیعی دارد . علت این امر وجود مقادیر زیادی الکترولیت بویژه یون های کلر ، سدیم در شیر ورم پستانی است . چنین امری از 2 نظر قابل توجه است نخست آن که با نصب یک گیرنده حساس در خط شیر دستگاه شیر دوشی می توان قابلیت هدایت الکتریکی هر گاو و یا حتی هر کارتیه را در حین شیر دهی مشخص کرد و دوم آنکه تغییر مقادیر الکترولیت ها ابتدایی ترین تغییر در شیر ورم پستانی است لذا می توان از آن به عنوان اولین وسیله اعلام خطر استفاده کرد از طرفی حساسیت وویژگی این آزمایش در بین گله ها گوناگونی هایی را در بردارد و تعیین یک آستانه برای قابلیت هدایت الکتریکی موجب اشتباه در بعضی گله ها خواهد شد اصلاً در ورم پستان غلظت لاکتوز و کاهش می یابد و غلظت افزایش می یابد غلظت های یونی در شیر ورم پستانی تغییر پیدا می کند به دلیل اینکه نفوذ پذیری خون مویرگی افزایش یافته و تخریب اتصالات مسدود کننده وتخریب سیستم های فعالیت پمپ کننده یون افزایش می یابد در آزمایشگاه قابلیت هدایت الکتریکی نمونه با افزایش حرارت نمونه زیاد می شود . رابطه بین حرارت و E.C بین دمای 15و40 درجه سانتی گراد يك رابطه خطی است که با افزایش m/s 188/ به ازای افزایش یک درجه سانتی گراد می باشد . بعضی از گزارش ها که مربوط به ترکیبات شیر و زمان دوشش می باشد نشان می دهد که با افزایش درصد چربی بیشتر E.C کاهش می یابد افزایش فواصل شیر دوشی سبب افزایش EC می شود این امر می تواند حاصل افزایش و کاهش بعد از دوشش ناکامل و یا بعلت یک فاصله زمانی طولانی بین دو دوشش باشد. یک اختلافی که بین دوشش صبح و عصر وجود دارد بدین گونه است که EC عصر کمتر می باشد . بیشترین اختلاف بین صبح و عصر در کارتیه های آلوده مشاهده می شود که ممکن است حاصل از افزایش فشار بین پستانی در اثر افزایش فاصله دوشش باشد که سبب ورود الکترولیت های خون به داخل واکوئل شده و نیز باعث افزایش ذخیره شدن شیر در غده پستانی وموازنه کامل الکترولیت های بین شیر و اکوئول و شیر دوشش اول می شود
2-6-6- آزمایش NAGASE
این آزمایش بر اساس اندازه گیری این آنزیم سلولی LN-actyl-B-D-glucosaminidas موجود در شیر می باشد که نشان دهنده میزان حضور سلول های سوماتیک است . با این تست می توان تعداد زیادی نمونه را آزمایش کرد و به آسانی بصورت اتوماتیک در می آید و روی شیر قابل اجرا بوده و همان روز نتیجه قابل خواندن است اعتقاد بر این است که این قسمت در میان تست های غیر مستقیم دقیقترین آزمایش است و با شمارش سلولی در نشان دادن وضعیت عفونی کارتیه ها برابری می کند و به دستگاه ساده تری نیاز دارد. اگر امکان انجام همه تست ها وجود داشته باشد بهترین کار این است که تست NAGASE و شمارش سلولی را توامان انجام دهیم
2-6-7- تست وایت ساید (white side)
روش آزمایشگاهی است که اکنون جای خود را به CMT داده است . در این روش سلول های سوماتیک نسبت به NaOH واکنش داده و انعقاد وقتی صورت می گیرد که تعداد سلول های سوماتیک بیش از 500 هزار در هر میلی متر باشد
2-6-8- رنگ آمیزی سلول های سوماتیک وشمارش آن
این روش بندرت انجام می شود زیرا روشی کند ودشوار است مقداری شیر را روی یک لام که قبلاً جدول بندی شده است گسترش داده و پس از رنگ آمیزی زیر میکروسکوپ تعداد سلول ها را در هر خانه می شمارند .
2-6-9- Linear Score
اصطلاحی است که اخیراً کاربرد پیدا کرده و رابطه بین میزان SCC و ورم پستان وشیراز دسته رفته را نشان می دهد . طبق این امر لانر اسکور بین 0 تا 1 تقسیم بندی شده است که همراه با افزایش میزان SCC شیر بطورموازی افزایش می یابد زمانیکه سطح SCC شیر دوبرابر می شود میزان لانیر اسکور یکی افزایش می یابد . جدول زیر رابطه بین لانیر اسکور و SCC و شیر از دست رفته را نشان می دهد .
جدول 2-8: رابطه بین میزان SCC و شیراز دسته رفته در سیستم Linear Score )
| شیر از دست رفته | (بر حسب هزار) میزان SCC | Linear Score | |
| پوند در هر دوره شیر واری | پوند در روز | ||
| 0 | 0 | 7-0 | 2-0 |
| 400 | 5/1 | 14-7 | 8 |
| 800 | 0/8 | 28-14 | 4 |
| 1200 | 5/4 | 56-28 | 5 |
| 1600 | 6 | 182-56 | 6 |
| 2000 | 5/7 | 224-182 | 7 |
| 2400 | 9 | 448-224 | 8 |
| 2800 | 5/1 | 896-448 | 9 |
Linear Score ابزار مهمی در جهت مانیتور کردن سطح آلود گله و مشخص ساختن امکان بروز آلودگی و نیز کمک به برنامه کنترل سطح بیماری ورم پستان در گله محسوب می شود.حدود چند ماه (کمتر از یکسال) طول می کشد تا بتوان با استفاده از این طرح میزان SCC گله در نتیجه میزان عفونت گله راکاهش داد چون عفونت های موجود به آهستگی به این برنامه پاسخ می دهند . میزان سرعت بستگی به این امر دارد که عفونت های موجود توسط چه نوع باکتری هایی ایجاد شده اند.
2-7- کنترل و پیشگیری
کنترل و پیشگیری از اورام پستان طیف گسترده ای از روش های تشخیصی ، اقدامات درمانی ، اصول بهداشتی ،مدیریت ، تجزیه و تحلیل اقتصادی و برخی مباحث دیگر را شامل می گردد بنابراین کنترل و پیشگیری ورم پستان را باید در قالب یک برنامه کلی و همه جانبه انجام داد
2-7-1-اصول کلی برنامه کلی و پیشگیری ورم پستان
ورم پستان عملاً قابل ریشه کنی نیست و جز در مواردی که ورم پستان در جریان یک بیماری مطرح بوده (مانند سل) ریشه کنی آن هرگز بطور جدی مطرح نبوده است یک برنامه مفید کنترل وپیشگیری باید جهت قابل اجرا بودن درگله دارای مشخصات زیر باشد:
1- از نظر اقتصادی منجر به نتیجه سود بخشی شود.
2- در حد درک و مهارت علمی دامدار قرار داشته باشد .
8- بتواند در یک سیستم معمولی مدیریت گله جای بگیرد
4- موجب بروز یک موفقیت مشخص در کاهش دادن سریع موارد اورام پستان بالینی گردد تا دامداران را به اجرای برنامه تشویق سازد.
کنترل ورم پستان حتی درمیزان بروز سایر بیماریها هم می تواند تاثیر گذار باشد بطورمثال میزان وقوع ورم پستان بر بروزبیماری لنگش هم تاثیر گذار می باشد . دام هایی که دچار ورم پستان شدید می شوند و همین التهاب و تورم پستان باعث تغییر شکل راه رفتن (اندام خلفی) حیوان می شوند که درنتیجه بدنبال آن آسیب به سم و لنگش ایجاد می گردد.
اصول اساسی یک برنامه کنترل و پیشگیری ورم پستان از جهت اپیدمولوژیکی بر دو اصل استوار است :
1- کاهش دادن طول دوره عفونت های جدید
2- کاهش دادن میزان عفونت های جدید
بطور کلی برای کنترل و پیشگیری از بیماری ورم پستان نکاتی را باید رعایت کرد که بطورخلاصه در زیر می آید :
1- کشت شیر از گاوهای تازه خریداری شده قبل از ورود به گله اصلی (این مساله خصوصاً در جلوگیری از شیوع ورم پستان استافیلو کوک ارئوس اهمیت دارد )
2- داشتن برنامه کنترل ومراقبت مداوم اورام پستان گله با استفاده از روش های CMT یا SCC (معمولاً هر سه ماه یکبار)، BMCC در شمارش سلول های موجود در یک میلی لیتر از تانک ذخیره شیر و کشت شیر جهت ردیابی ورم پستان تحت بالینی در سطح گله ( زمانیکه ورم پستان مایکوپلاسمایی در گله شایع شده است باید شیر تمامی گاوهای گله اعم از بظاهر سالم و چرکی جهت جستجوی این پاتوژن کشت داده شوند)
3- کاهش مخزن عفونت یعنی تا آنجایی که ممکن است باید محیط تمیز نگه داشته شود و با استفاده از راه های ممکن تعداد گاوهایی که حامل ارگانیسم واگیر دار هستند کا هش داده شود.
4-پاستوریزه کردن شیر جهت مصرف گوساله ( این نکته در موارد شیوع ورم پستان های ناشی از استافیلو کوک ارئوس و مایکوپلاسماها از اهمیت زیادی برخوردار است)
5- کنترل گسترش از طریق ناقلین که خصوصاً در مورد ورم پستان های واگیر دار بسیار مهم است .
6- درمان سریع دامهای بیمار با توجه به دستورات دامپزشک واستفاده از آنتی بیوتیک های مناسب با توجه به مقاومت دارویی و باقیمانده دارو در بدن
7- از بین بردن فاکتورهای محیطی با تمیز نگه داشتن دام ، بستر مناسب رسیدگی صحیح به زخم های پستانی ، به آب سالم
8- دستگاه شیر دوشی هم در کاهش میزان آلودگی نقش دارد . باید درسال دو مرتبه كل دستگاه از لحاظ سالم بودن و مشکل نداشتن بررسی نموده ، وکیوم های معیوب را سریع تعويض نموده وجایگزین کرد .
9- پس از شستن پستان ها حتماً باید آن ها را با دستمال یکبار مصرف خشک کرد . حتماً بیش از دوشش اصطلاحاً عمل رگ زدن پستان ها انجام شود ، حتماً پس از دوشش سرپستانک ها را ضد عفونی نمود ماده ضد عفونی کننده به هیچ وجه نباید باعث تحریک یا آسیب زدن به بافت پستان شود.
1- بررسی مداوم SCC که باعث می شود میزان عفونت گله مشخص شده و دام هایی که دچار آلودگی شدید یا مزمن هستند را بتوان از گله جدا کرد و در صورت لزوم درمان های لازم را انجام داد
18- نگهداری انفرادی گوساله ها جهت جلوگیری از مکیدن پستان یکدیگر
2-7-2-اصول کلی برنامه کنترل و پیشگیری اورام پستان محیطی
1-بهداشت محیط و خصوصاً خشک و سرد بودن بستر و تعویض بستر آلوده
2- فرو بردن سرپستان در محلول ضد عفونی طی دوران خشکی و همچنین در گاوهایی که به هر علت دچار زمینگیری شده اند که این وضعیت در ورم پستان ناشی از اشريشیاکلی رخ می دهد.
3- بهداشت وسایل شیر دوشی ،شستن پستان های آلوده به موضوع و خشک کردن آن قبل از شیردوشی
4- تکرار درمان دوره خشکی به فاصله دو هفته در ورم پستان ناشی از اکتینومایسس پیوژنز و مبارزه با مگس و حشرات
5- شناسایی منشاء آلودگی و برطرف ساختن آن
6- استفاده از آب استریل جهت شستشو ،استفاده از پماد پستانی در شرایط استریل و همچنین بایستی ظروف محتوی محلول ضد عفونی سر پستان را هر روز شسته و ضد عفونی نمود و محلول ضد عفونی اضافه را دور ریخت.
7- تمیز کردن راهروها از کود ومواد آلوده
8- کاهش استرس زمان زایمان و کاهش تماس پستان با محیط در زایشگاه
9- استفاده از مهار بندهایی که جهت اطمینان از آسایش گاوها و تهویه کافی بخوبی طراحی شده اند.
10- نگهداری گاوهای خشک و تلیسه ها در تمیزترین محیط های ممکن بخصوص در دو هفته قبل از زایش
11- تغذیه گاوها با میزان کافی ویتامین A وE وسلینوم
2-7-3-ماشین شیر دوشی
ورم پستان از جهاتی با ماشین شیر دوشی در ارتباط است و توجه به سرویس منظم ماشین وبهداشت آن همواره در برنامه های کنترل و پیشگیری ورم پستان مورد توجه و توصیه بوده است اصلاً چون شیر هر چهار کارتیه در قسمت خرچنگی دستگاه شیر دوشی با هم مخلوط می گردند و به علت نوسان مکش دستگاه ممکن است مقداری شیر به طرف سرپستانک های گاو برگشت نماید از این طریق انتقال عفونت از سرپستانک های عفونی یک گاو به سر پستانک های دیگر همان گاو نیز وجود دارد
در رابطه با دستگاه شیر دوشی توجه به بعضی نکات ضروری است که بعضی از آن ها عبارتند از:
1- فشار مکش دستگاه نباید بالاتر از میزان توصیه شده توسط سازندگان ماشین شیردوشی باشد .فشار مکش استاندارد 5/87 سانتی متر جیوه است
2- همیشه باید ابتدا مکش دستگاه را از قسمت خرچنگی قطع کرد . سپس فجانکها را از سر پستانک جدا کرد .
3- به محض قطع شدن جریان شیر یا فنجانک ها را از سر پستانکها جدا کرد. دوشیدن بیش از حد پستان در حالیکه دیگری شیری از آن خارج نمی شود موجب صدمه سرپستانک ها و افزایش احتمال عفونی شدن پستان می گردد.
4- دوشیدن هر گاو باید در مدت زمان مناسب انجام گیرد چون افزایش مدت زمان شیر دوشی می تواند موجب کاهش شیر تولیدی دام می گردد معمولاً زمان متوسط دوشیدن هر گاو اگر 4 دقیقه باشد مناسب است. مدت بیش از 6 دقیقه دلالت بر ناکافی بودن میزان تجهیزات یا نیروی کارگری شیر دوشی دارد.
5-تعداد کارگران واحدهای شیر دوشی باید متناسب باشد به نحوی که کارگران بتوانند نظارت موثر وکافی به جریان شیردوشی دامها داشته باشند.
6- نوسان مکش بسیار مهم است ، میزان مکش 60-40 پالس در دقیقه است و برای بیشتر ماشین های شیر دوشی 40 بار در دقیقه مناسب است.
7- دستگاه شیر دوشی را باید مرتب بوسیله گردش آب گرم 85-82 درجه یا آب جوش اسید دار 98-96 درجه تمیز کرد . مدت گردش آب گرم از 1 دقیقه و مدت گردش آب جوش اسید دار از 5 دقیقه نباید بیشتر گردد.
2-7-4-اقدامات قبل از شیر دوشی
2-7-4-1-ضد عفونی فنجانک های دستگاه شیر دوشی
قبل از وصل دستگاه شیردوشی به هر گاو باید فنجانک ها را شسته و در آب دارای محلول ضد عفونی کننده مناسب فرو برد همچنین باید مواردی مثل تعویض لاینرهای پاره و فرسوده ، تعویض لاینر ها هرسه ماه یکبار هر چند سالم باشد چون خاصیت الاستیسیته آنها کم می شود اما می توان مجدداً پس از مدت از این لاینرهای سالم استفاده کرد
2-7-4-2- آماده سازی سرپستانک ها و پستان
روش معمول این امر شستن سرپستانکها وقسمت پایینی پستان با جریان آب و ترجیحاً آب ولرم می باشد.( آب ولرم باعث تحریک شدن پستان و آزاد شدن راحت تر و سریعتر شير تولیدي می گردد)این روش جانشین روش ضد عفونی شیمیایی سرپستانکها شده و اساس آن بر رقیق کردن فیزیکی آلودگی موجود روی پوست پستان و سرپستانک تکیه دارد.
2-7-4-3-دوشیدن مقداری شیر
با خارج کردن کمی شیر قبل از دوشیدن گاو می توان مسائل غیر طبیعی از جمله لخته یا چرک را در شیر مشاهده کرد . این عمل خروج شیر را نیز تحریک می کند روش صحیح این کار چنین است که باید قاعده پستان با فشار قسمتی از دست (بین انگشت شست و نشانه) مسدود شده و در همان حال شیر را خارج کرد . البته باید ضد عفونی دستها بویژه بعد از خارج کردن شیر حاوی لخته و چرک دقت شود.
2-7-5-فرو بردن سرپستان در محلول ضد عفونی
فرو بردن سرپستان تمام گاوها در محلول ضد عفونی به دو شکل قابل اجرا است :
1)premilking teat dipping
2)postmilking teat dipping
1- برای کنترل عفونت های محیطی استفاده می شود هر چند که در اکثر مطالعات تاثیر مثبتی از این روش ندیده اند چون بعلت بالا بودن میزان پاتوژن سر پستان غلظت های محلول ضد عفونی برای از بین بردن پاتوژن کافی نیست و بعلت حضور ماده ضد عفونی در شیر دوشیده شده این روش امروز کاربردی ندارد.
2- روش رایج و مطلوبی است که جهت کنترل ورم پستان مسری بهمراه DCT استفاده شایانی می توان برد بهرحال روش فرو بردن سرپستان ها در محلول ضد عفونی بعد از شیر دوشی نتایج بسیار عالی در برداشته و مورد تاکید وتوصیه می باشد.
2-7-5-1- روش ضد عفونی سرپستانها
معمولترین روش ضد عفونی سرپستان ها همان شیوه فرو بردن سرپستان ها در ظرف کوچکی که حاوی مواد ضد عفونی کننده مخصوص سرپستان است ، می باشد. در این روش سرپستانک ها را تا قاعده در محلول ضد عفونی کننده فرو می برند. روش دیگر ضد عفونی کردن سرپستانها اسپری کردن مواد ضد عفونی کننده بر روی سرپستان ها می باشد هر چند این روش از سهولت بیشتری برخوردار است اما سرپستانک ها بطور کامل از محلول ضد عفونی پوشیده نمی شوند و میزان زیادی از محلول ضد عفونی در فضا پخش شده و بلا استفاده اتلاف می شود. همچنین احتمالاً مواد ضد عفونی برای عبور از اسپری بیش از حد رقیق می شوند در هر حال اختلاف زیادی بین دو روش فوق از جهت تاثیر مشاهده نشده است زیرا اسفنگتر سر پستانک در هر دو روش از ماده عفونی پوشیده می شود
2- 7-5-2-مواد ضد عفونی کننده سرپستانک
محلول های ضد عفونی که برای ضد عفونی سرپستانک ها یکبار می روند باید ارزان بوده وحداکثر تاثیر ممکن را در از بین بردن باکتری های روی پستان را دارا باشند . اثر آن ها باید برای مدت کافی (تا نوبت بعدی شیر دوشی) باقی بماند. این محلول ها باید برای پوست سرپستانک ها و نیز پوست دست انسان غیر محرک باشد . علاوه بر این رنگی بودن محلول ضد عفونی به نحوی که بعد از مصرف پوست پستان را رنگی کند نیز امتیازی برای این مواد محسوب می گردد زیرا موجب حصول اطمینان از انجام عم ضد عفونی سرپستانک ها شده و اشتباهات را به حداقل می رساند
مواد ضد عفونی کننده سرپستانک ها که معمول می باشند عبارتند از :
1- محلول های یدوفور شامل یک درصد ید قابل دسترس
2- محلول های هیپوکلریت شامل 4 درصد کلر آزاد با خاصیت قلیایی پایین
8- کلر هگزیدین 5% تا 1 درصد در محلول پلی وینیل پیرولیدن
4- کلرهگزیدین دی گلوکونات %5/0
5- ترکیبات آمونیوم چهار تایی %5/0
همچنین محلول هایی که یک لایه پوشاننده از اکریل لاتکس روی سرپستانک ها ایجاد می کنند از مدتی پیش رواج یافته است با توجه به اثر خوب محلول های يد وفور و کلر دار در غلظت های توصیه شده یعنی یک درصد ید قابل دسترس و 4 درصد کلر ازاد می توان با توجه به قیمت آن ها و حساسیت گله از نظر خشک شدن سرپستانکها بعد از مصرف محلول های ضد عفونی یکی از محصولات ید وفور یا کلر دار را انتخاب نمود. (3-5) باید توجه داشت که محلول های ضد عفونی کننده سرپستانک ها روی پاتوژن های واگیر دار مانند استافیلوکوک ها واسترپتوکوکها موثر می باشند و تاثیری بر روی کلی فرم ها ندارد هر چند برخی مواد تا حدی بر کلی فرم ها نیز موثر هستند مانند دو دسيل بنزن سولفوریک اسید اما نباید انتظار کنترل و پیشگیری اورام پستان کلی فرمی را از عمل ضد عفونی سرپستانک ها داشت .
2-7-6- مواد نرم کننده پوست
از آنجا که بزرگترین مشکل در استفاده از محلول های ضد عفونی کننده ، خشک شدگی پوست سرپستانک ها می باشد از مواد نرم کننده پوست در محلول های ضد عفونی سرپستانک ها استفاده می شود پارافین ، لانولین ، گلیسیرین از جمله این مواد هستند که به محلول های ضد عفونی سرپستان اضافه می شوند گلیسیرین نرم کننده بسیار خوبی است اما در صورتیکه بیش از حد لازم در محلول استفاده شود 15 تا 88 درصد اثر باکتریسیدی را کاهش می دهد بر خلاف آن لانولین موجب کاهش اثر باکتریسیدی نشده و بسیار توصیه می شود که از این مواد نرم کننده در محلول ضد عفونی به میزان %6-4 و در فصول سرد سال حداکثر تا %8 قابل استفاده شود.
2-7-7- اقدامات دیگر کنترل و پیشگیری ورم پستان
2-7-7-1- انتخاب ژنتیکی بر علیه ورم پستان
در بین نژادهای مختلف نسبت به برخی از عوامل ورم پستان اختلاف حساسیت مشاهده شده که احتمال وجود عوامل ژنتیکی در این امر مطرح گشته است همچنین تاثیر نوع اسیدهای چرب موجود در کراتین داخل مجرای سرپستانک نیز که به ارث می رسد در میزان حساسیت به ورم پستان نقش دارد و یا شکل و اندازه سرپستانک که می تواند تا حدی در حساسیت نسبت به ورم پستان نقش داشته باشد نیز ممکن است قابل توارث باشد
2-7-7-2- ترتیب شیر دوشی
ترتیب شیر دوشی گاوها می تواند بصورت زیر باشد :
1-گاوهای تازه زا 2- گاوهای پر تولید 3- گاوهای با تولید متوسط 4- گاوهای کم تولید 5- گاوهای مبتلا به ورم پستان در حال شیر دوشی جداگانه دوشیده شوند یا آخرین دسته گاوها باشند که وارد سالن می شوند
2-7-7-3- تهیه بستر مناسب
هدف از ایجاد بستر فراهم ساختن محیطی تمیز و آرام برای استراحت و نوشخوار کردن گاو است بستر باید از موادی تشکیل شده باشد که ارگانیک نباشد یا کمتر مواد ارگانیک را داشته باشند تا حداقل مواد مغذی لازم برای رشد پاتوژن ها در آن موجود باشد . بطور کل بستر به دو نوع تقسیم می شود.
1- آلی
2- غیر آلی
بستر آلی
مانند خاک اره ، کلش، ساقه ذرت و ساقه برنج می باشند آشکارا مشخص شده که بسترهای خاک وبسترهایی که از کود حیوان جهت بستر آن استفاده می کنند باعث افزایش میزان رشد کلی فرم ها بخصوص کلبسیلا می شود همچنین بسترهایی که از کلش ونی تشکیل شده اند می توانند باعث افزایش رشد استرپتوکوک های محیطی بویژه استرپتوکوکوس بویریس شوند (1-20)
بستر غیر آلی
بهترین بستر غیر آلی ماسه شسته یا اصطلاحاً ماسه مادی می باشد . چرا که مواد آلی آن بسیار کم می باشد و می توان از آن به عنوا ن بهترین بستر نام برد . استفاده از این نوع بستر موارد زیر را بدنبال دارد:
1-حفظ تمیزی دام
2- کمک به راحت بودن و در نتیجه استراحت بیشتر دام
3- کاهش بروز ورم پستان
4- کاهش مشکلات جانبی دام مانند مشکلات سم و لنگش چون دام برای مدت کوتاهتری در کودهای مرطوب می ایستد.
5- کاهش رطوبت پاهای دام
6- افزایش کیفیت شیر چون مشکلات ورم پستان دام کاهش پیدا می کند
ماسه بادی تازه کمترین مواد آلی مورد احتیاج پاتوژن ها را برای رشد دارد . بهمین دلیل می تواند در مقایسه با بسترهای آلی رشد پاتوژن ها را محدود می سازد. میزان مواد آلی بستر ماسه بادی را به راحتی می توان آزمایش ومشخص نمود.
1- در صورتیکه ماسه بستر را در دست گرفته به زمین بریزیم و میزان زیادی گرد و خاک بلند شود نشاندهنده آلودگی بیش از حد بستر به مواد آلی است که باعث حمایت از رشد عوامل ورم پستان می گردد.
2- مقداری از ماسه بستر را در دست گرفته وفشار داده به هوا پر تاب می کنیم و هوا پخش شود احتمالاً مواد آلی زیادی در ان موجود نیست در حالیکه اگر به شکل کلوخ به هم چسبیده باشند احتمال موارد ذیل وجود دارد :
1- احتمال ریز بدون بیش از حد آن ها
2- دانستن مواد آلی بیش از حد
3- رطوبت بیش از حد
اگر چه بسترهایی که دارای موارد ارگانیک هستند تعداد کمی از پاتوژن های بیماریزا را در بدو امر دارا می باشند ولی این پاتوژن ها می توانند در عرض چند ساعت زمانیکه این بسترها برای دام بکار می روند تعداد خط را 1000 برابر کنند . بستر تازه تمایل به جذب رطوبت از محیط اطراف دام دارد که این رطوبت می تواند توسط تعداد زیادی باکتری که در کود حیوان و محیط بستر وجود دارند مورد استفاده قرار گیرد . صرف نظر از نوع بستری که مورد استفاده قرار می گیرد. خارج کردن مواد مرطوب و آلوده از انتهایی محل نگهداری دام یا دامها تاثیر شگرفی در کاهش میزان پاتوژن ها دارد . محل نگهداری دامها حداقل دو بار در روز زمانیکه دام ها به سالن شیر دوشی رفته اند باید زیر و رو شود. اسپری کردن مواد ضد عفونی و اضافه کردن آهک به بستر تاثیر کمی در کاهش میزان پاتوژن ها دارد چون اگر چه در بدو امر شمار پاتوژن ها بطور موقت کاهش می یابد ولی بسرعت به تعداد نخستین باز می گردد. در نواحی خشک و نیمه خشک بیشتر از کود خود حیوان جهت بستر استفاده می کنند چون در این نواحی در فصول خشک سال رطوبت کمی جهت استفاده پاتوژن ها موجود می باشد که همین امر از رشد پاتوژن ها جلوگیری می نماید ولی باید به این نکته توجه داشت که در گوشه های سازه محل نگهداری گاوها و محل غذا خوردن و آب خوردن آن ها رطوبت بیشتری جهت رشد پاتوژن ها وجود دارد که این نکته توجه ویژه ای را برای این نقاط جهت جلوگیری از رشد پاتوژن ها طلب می نماید.
2-7-4-4- کور کردن کارتیه های مبتلا به ورم مزمن
در مواردی از ورم پستان مزمن که تمایل به نگهداری گاو وجود دارد مثلاً در گاوهای ارزشمند کور کردن کارتیه توصیه شده است .
2-7-7-5-درمان در طی شیرواری
احتمالاً شناسایی و درمان سریع موارد بالینی در طی شیرواری اقدام مهمی در برنامه کنترل ورم پستان می باشد.
2-7-7-6- واکسیناسیون
ایمنی در مقابل ورم پستان دیدگاه جدیدی است و تاکنون برخی از عوامل موثر در مقاومت بر علیه عفونت های داخل پستانی بخوبی شناخته شده اند. عفونت با باکتری های همزیست- عوامل بیماریزای غیر اصلی – که باعث افزایش سلول های سوماتیک و در نتیجه باعث افزایش مقاومت بر علیه عفونت های استافیلوکوک ارئوس شده اند گزارش شده است ولی چنین محافظتی بر علیه عوامل بیماریزای ورم پستان محیطی مشاهده نشده است به منظور سودمند بودن برنامه واکسیناسیون در مقابل ورم پستان در صنعت تولید شیر باید اهدافی را مورد توجه قرار داد که عبارتند از :
- حذف عفونت های داخل پستانی مزمن
- جلوگیری از عفونت داخل پستانی جدید
- کاهش درصد وقوع یا شدت عفونت داخل پستانی جدید
واکسن های موجود عفونت های داخل پستانی مزمن را حذف نمی کنند همچنین واکسن های رایج یا واکسن های تحت بررسی حفاظت پایداری بر علیه عفونت های داخل پستانی ایجاد نمی کنند با این وجود واکسن های جدید میزان وقوع موارد بالینی را به طور معنی داری کا هش داده اند که از نظر اقتصادی با ارزش است.
2-7-7-6-1-واکسن بر علیه ورم پستان ناشی از باکتری های گرم منفی
موارد متعددی از موفقیت واکسن های ورم پستان کلی فرمی گزارش شده است . در بسیاری از موارد فقدان گروه کنترل مناسب مانع تفسیر معنی دار نتایج می شود . از آنجا که ورم پستان کلی فرمی بوسیله عوامل بیماریزای کاملاً متفاوتی ایجاد می شود. واکسن باید حاوی آنتی ژن مشترک تمام کلی فرمهای بیماریزا باشد . در تحقیقات ابتدایی جهت ایمنی زایی متقاطع از یک نوع اشریشیایی مولد فر استفاده شده است . فریک اندامک سطح سلولی است که به فیبرو نکتین متصل می شود گرچه ژن های مربوط به ساختار فر در موارد زیادی از اشریشیاکلی جدا شده است ولی تنهایی نیمی از باکتری های اشریشیاکلی جدا شده از عفونت های داخل پستانی گاواین اندامک سطحی را داشته اند و به همین دلیل موفقیت واکسن هایی که بر اساس فر تهیه شده اند محدود شده است.
ایمنی سازی گاوهای شیری با سویه های مولد فر در مقایسه با باکتری های فاقد آن مزیتی نداشته است
روش دیگر استفاده از باکتری های فاقد آنزیم با سویه های جهش یافته خشن است در بررسی دقیق دیواره سلولی باکتری کلی فرمی مشخص شده است لایه داخلی باکتری هایی که با هم قرابت کمی دارند مشابه است ساختمان (لیپید A-2 –کتد-8- داکسی اکتونیک ، اسید ، ان- استیل گلوکز آمین ، هیپتوز و گلوکز) و ترکیب لیپوپلی ساکارید دیواره سلولی در باکتری های گرم منفی بسیار مشابه است .
سویه های جهش یافته خشن فاقد آنزیم های لازم برای تولید دیواره سلولی طبیعی هستند .سویه های جهش یافته خشن که ویژگی های جدید بیشتری کسب کرده اند آرایش لیپوپلی ساکارید دیواره سلولی ناقص تری دار ند . سویه های جهش یافته خشن در لایه داخلی بر دیواره سلولی ساختارهایی دارند که حتی در میان باکتری های گرم منفی مختلف و کم قرابت یکسان و بسیار مشابه است . در حد تئوری واکسن های حاوی سویه های جهش یافته خشن یا آنتی ژن های دیواره سلولی موثر در واکنش های متقاطع باید بر علیه انواع باکتری های مختلف گرم منفی ایمنی با طیف وسیع ایجاد کند
اولین مدرکی حمایت کننده از لزوم استفاده از واکسن در ورم پستان کلی فرمی گزارشي است که نشان می دهد گاوهایی که عيار سرمی ضد پادگن مرکزی باکتری های گرم منفی معمول در آن ها کمتر است نسبت به گاوهایی که عيار سرمی بالایی داشته اند 5 برابر بیشتر به ورم پستان بالینی کلی فرمی مبتلا می شوند نتایج حاصله از دو بررسی بالینی گاوهایی که با واکسن حاوی سویه جهش یافته خشن اشریشیاکلی : 0181 در جدول 2-9- نشان داده شده است :
جدول 2-9-: تعداد گاوهای مبتلا و غیر مبتلا به ورم پستان بالینی کلی فرمی به دنبال ایمنی سازی با واکسن حاوی سویه جهش یافته خشن اشریشیاکلی : 0181 در بررسی بالینی
| ایمنی شده | ایمنی نشده | معیارp | |||
| مبتلا به ورم پستان کلی فرمی | غیر مبتلا | مبتلا به ورم پستان کلی فرمی | غیر مبتلا | ||
| بررسی 1 | 6 | 240 | 29 | 218 | 5%< |
| بررسی2 | 7 | 205 | 29 | 240 | 5%< |
ایمنی فعال بر علیه پادگن های درونی باکتریهای گرم منفی بر شیوع عفونت های داخل پستانی تاثیر کمی دارد . اولین مزیت واکسیناسیون کاهش میزان وقوع موارد بالینی می باشد از آنجا که عفونت بیشتر باکتریهای گرم منفی خود بخود محدود می شود و هزینه اصلی ورم پستان کلی فرمی به بروز علائم بالینی مربوط می شود در گله هایی که تحت تاثیر این نوع ورم پستان هستند استفاده از واکسن های حاصل از سویه های جهش یافته خشن بخوبی موثر خواهد بود
2-7-7-6-2- واکسن های موثر بر علیه ورم پستان ناشی از استافیلوکوک ارئوس:
انواعی از واکسن های آزمایشی برای ایجاد بهبودی یا پیشگیری از ورم پستان ناشی از استافیلوکوکوس ارئوس مورد بررسی قرار گرفته اند محققین اهمیت آنتی ژن های کپسولی در افزایش پاسخ ایمنی را مسلم و اساسی می دانند . تحقیقات انجام شده در گوسفند افزایش نقش حفاظتی و ایمنی سازی بااستفاده از استافیلوکوک ارئوس رشد یافته در بدن موجود در زنده رادر عفونت داخل پستانی تجربی نشان داده اند . این مشاهدات بیان می کند که مدت وعوامل توانا درا یجاد ایمنی احتمالاً تنها در بدن موجودات زنده نمایان می شود شواهد تجربی در حیوانات نشان می دهد که پاسخ ایمنی بر علیه توکسین آلفایی استافیلوکوک ارئوس شدت ورم پستان حاد گانگرنی را کاهش می دهد ولی در ورم پستان مزمن تحت بالینی تاثیر کمی دارد . البته این نکته را هم باید در نظر داشت که واکسن ساخته شده بر علیه استافیلو کوک ارئوس بیشتر بر علیه این نوع باکتری تا حدودی موثر باشد و این واکسن به وضوح در مقابل عفونت ایجاد شده با گونه های دیگر استافیلوکوک ( غیر ارئوس ) مصونیت ایجاد نمی کند. در جهت رد یا اثبات آزمون فوق بررسی بالینی وسیعی از سوی محققین صورت نگرفته است.
2-7-7-6-3-واکسن های موثر بر علیه ورم پستان استوپتوکوکی
تلاش کمی در استفاده از واکسن های عوامل بیماریزای ورم پستان استرپتوکوکی صورت گرفته است و آینده مبهمی برای توسعه واکسن های استرپتوکوکی بخصوص استرپتوکوک اگالاکتیه مطرح است . ایمنی سازی بر علیه استرپتوک آگالاکتیه پاسخ ایمنی همورال را به راحتی ایجاد می کند ولی بررسی سرمی نقش حفاظتی واکسن بر علیه استرپتوکوک آگالاکتیه را تایید نمی کند.
در مورد ایمنی سازی بر علیه عوامل بیماریزای استرپتوکوکی مولد ورم پستان گزارشی موجود نیست . توسعه واکسن های ضد استرپتوکوک دیس گالاکتیه واسترپتوکوک یوبریس می تواند مفید تر باشد وجود مخازن محیطی و خارج پستانی این باکتریها را برای اجرای برنامه ریشه کنی نامناسب می نماید استرپتوکوک های دیگر ( بجز استرپتوکوک آگالاکتیه) در گله های شیری با مدیریت مطلوب که عوامل مسری مولد ورم پستان در آن ها ریشه کن شده است مطرح می شوند به همین دلیل استفاده از واکسن ها در چنین مواردی رو به گسترش است.
2-7-7-6-4-واکسن ورم پستان ناشی از مایکوپلاسما
کارایی واکسن های آزمایشی در پیشگیری از ورم پستان مایکوپلاسمایی گوساله امکان استفاده از آن ها را در ورم پستان مایکوپلاسمایی گاو مطرح نموده است وبه علاوه گاوهایی که از عفونت مایکوپلاسمایی داخل پستانی پاک می شوند در مقایسه با دام هایی که آلوده نشده اند حساسیت کمتری در ابتلای مجدد به عفونت مایکو پلاسمایی نشان می دهند .
متاسفانه در برنامه های ایمن سازی برای کاهش حساسیت گاو به ورم پستان مایکو پلاسمایی موفقیتی بدست نیامده است . اگر چه این واکسن ها پاسخ ایمنی همورال را به دنبال دارند ولی در واکسیناسیون و بررسی سرمی مایکوپلاسما مقاومت بر علیه عفونت های تجر بی ایجاد نشده شده است . طبیعت مسری ورم پستان مایکوپلاسمایی برنامه های شدید کنترلی شامل ضد عفونی پس از دوشش سرپستانک ها ، شناسایی گاوهای عفونی و حذف یا جداسازی گاوهای عفونی را ایجاب می کند
2-7-7-6-5-واکسن ورم پستان ناشی از کلسترویدیوم پرفرینجز
کلستریدیوم پر فرینجز نسبتاً نادر است و موارد ابتلا بطور مشخص تک گیر است ولی شیوع آن نیز ممکن است دیده شود . بیشتر واکسن های کلسترید یایی حاوی کلستریدیوم پرفرینجز تیپهای D,B,A هستند از آنجا که این بیماری بیشتر در اوایل دوره قبل از زایش به حداکثر برسد . واکسن را می توان حدود 1-8 هفته قبل از زایمان تجویز نمود و یک ماه بعد آن را تکرار کرد . متاسفانه هیچ بررسی تجربی یا گزارش بالینی برای ارزیابی کارایی این روش در دسترس نیست همچنین درصد و نوع ورم پستان کلستریدیایی بیشتر از آن تک گیر است که استفاده گسترده از این نوع واکسن را بتوان توصیه کرد.
2-7-8-ارتباط با ورم پستان بالینی و تحت بالینی در گاوهای شیری
توانایی مشخص ساختن گاوهایی که کم و بیش حساس به بیماری ورم پستان هستند التهابی در طی بیماری ورم پستان یکشنبه ارتباط داشته باشد می تواند در انتخاب این نوع گاوهای شیری کمک کننده باشد . در سالیان اخیر از نشانگر به عنوان یک عامل بالقوه در این امر یاد می شود برای مهاجرت نوتروفیل ها به منطقه عفونت یک رسپتور شیمیایی مورد احتیاج می باشد که توسط یک نوکلئوتید چند شکلی یا SNPدر داخل ژن کد می شود (1) هدف مطالعات در این زمینه مشخص ساختن رابطه SNP رانوتیپ با ورم پستان بالینی و تحت بالینی بوده است . برای انجام این امر از 87 راس گاو شیری نژاد هدشتاین و 42 راس گاو شیری نژاد جرزی استفاده شد که این دام ها حداقل دو دوره شیر واری را طی کرده بودند از این دامها هر روز سه نمونه شیر بصورت fore milk جهت انجام آزمایشات باکتریولوژیکی حتی زمانیکه بعضی دچار بیماری ورم پستان بالینی بودند گرفته شد . در نمونه های متوالی گرفته شده ورم پستان تحت بالینی با عوامل مشابه کشف شد در نتیجه یک ارتباط معنی دار بین SNP+777 ژئوتیپ و ورم پستان تحت بالینی در نژاد هلشتین مشخص گردید . بدین معنی که گاوهای هلشتيني که ژئوتیپ GG داشتند دچار کاهش درصد بیماری ورم پستان تحت بالینی شده بودند در صورتیکه گاوهای هلشتینی که ژئوتیپ CC داشتند از لحاظ درصد بیماری ورم پستان تحت بالینی افزایش داشتند ولی در نژادجرزی این رابطه مشاهده نشد.
از لحاظ ورم پستان بالینی تفاوت معنی داری در دو نژاد وجود داشت که نتوانستند علت آن را مشخص نمایند . این روش مشخص نمودن ژنتیکی دام هایی که در برابر بیماری ورم پستان تحت بالینی مقاومت هستند می تواند در انتخاب دامهای مقاوم به بیماری ور م پستان و همچنین سایر بیماری های التهابی که در آن نوتروفيلها دخیل هستند کمک کننده باشد
2-8-درمان ورم پستان
درمان ورم پستان بر حسب اینکه در دوره شیرواری یا خشکی پستان اعمال گردد به 2 گروهی درمان در دوره شیرواری و درمان در دوره خشکی تقسیم می شود.
2-8-1-درمان گاو در دوره خشکی (DCT)
درمان گاو در دوره خشکی یکی از اساسی ترین اقدامات کنترل و پیشگیری اورام پستان می باشد که نقش مهمی را در کاهش میزان عفونت های پستان ایفا می کند دوره خشکی از نظر حساسیت پستان نسبت به عفونت ها اهمیت بسیاری دارد . میزان عفونت جدید در دوره خشکی افزایش می یابد گزارشات میزان عفونت جدید در دوره خشکی را از %8/8 تا %1/85 ذکر کرده اند و به نظر می رسد میانگین میزان وقوع بین %8 و % 2 باشد با توجه به این مسائل بایستی سیاستی را اتخاذ کرد که میزانی عفونی شدن کارتیه ها را در دوره خشکی تا حد امکان کاهش داد عفونت هایی که در زمان خشک کردن گاو وجود دارند را برطرف ساخت
جهت درمان ورم پستان تحت بالینی باید به فاکتورهای خاصی توجه داشت چرا که درمان گاوهای شيری بوسیله آنتی بیوتیک ها بر مبنای بالا بودن تعداد سلول های سوماتیک یا نتایج کشت شیر مقرون به صرفه نیست . در مطالعه ای با کنترل مناسب در 5 گله گاو شیری در نیویورک در سال 1998 دو بار درمان با سفاپرين سدیم در گاو هایی که تعداد سلول های سوماتیک شیرشان بیشتر از 400000 بود حدودی 20 دلار خسارت برای هر گاو بدنبال داشت . مقداری از این هزینه ناشی از درمان گاوهایی بود که عفونی نشده بودند به هر حال اگر گاوهای عفونی شده است.
%10 دقیق تشخیص داده شوند هنوز اودلار هزینه برای هر گاو مصرف میشود. روش هایی که برای کمک به تشخیص دقیق مورد استفاده قرار می گیرند( از قبیل کشت شیر)باعث صرف هزینه اضافی می شود و وجود گاوهای مبتلا به ورم پستان که بدون درمان بهبود می یابند ( مانند بسیاری از ورم پستان های محیطی) از جمله دلایل کاهش کارایی درمان ورم پستان تحت بالینی است البته یک مورد استثناء هم وجود دارد و آن موقعی است که پاتوژن غالب استرپتوکوک آگالاکتیه باشد و شیوع بالایی در گله داشته باشد که باید در دوره شیرواری با روش Blitztherapy یا MiniBlitzthreay درمان شود هر چند که عفونت ناشی از استرپتوکوک آگالاکتیه در دوره خشکی درمان می شود اما نمی توان تا آن زمان صبر کرد چون موجب کاهش تولید شیر ، بالینی شدن ورم پستان و شیوع بیشتر ورم پستان می شود ولی اگر استافیلو کوک ارئوس پاتوژن غالب باشد بدنبال پاسخ ضعیف نسبت به درمان آنتی بیوتیکی ، دور ریختن شیر و عدم افزایش قابل توجه تولید شیر بهتر است به روش DCT با آن برخورد شود درمان آنتی بیوتیکی در ابتدای دوره خشکی موثرترین و شایعترین وسیله جهت اجرای این سیاست می باشد چنین درمانی با تزریق پمادهای آنتی بیوتیکی مخصوص دوره خشکی به داخل پستان پس از آخرین یکشنبه شیر دوشی – هنگام خشک کردن گاو- انجام می گیرد .
2-8-2-درمان همگاني يا درمان انتخابی
در مورد درمان دوره خشکی دو روش کلی وجود دارد درمان کلیه کارتیه های گاوهای خشک اعم از عفونی و غیر عفونی – یا صرفاً درمان کارتیه های عفونی – انتخابی
در روش همگانی هزینه آنتی بیوتیک های مصرفی بیشتر است و نیز گفته می شود با انجام درمان همگانی کلیه عفونت های ناشی از عوامل اصلی و شایع ورم پستان برطرف شده و احتمالاًپستان حساسیت بیشتری به عوامل غیر شایع پیدا می کند در روش انتخابی باید ابتدا کارتیه های عفونی را جهت انجام درمان مشخص کرد و این امر مستلزم بکارگیری تنشهاي تشخیصي مانند CMT یا EC می باشد که انجام این آزمایشات هزینه درمان را بالا خواهد برد و زحماتی مانند نمونه گیری از تمام کارها را نیز تحمیل خواهد کرد بنابراین نمی توان روش انتخابی را از نظر اقتصادی بر روش همگانی ارجح دانست و همچنین آزمایشات غربال کننده ورم پستان بطور کامل کلیه گاوهای عفونی و غیر عفونی را از هم متمایز نمی سازد.
درمان انتخابی این نقص را دارد که عفونت های جدید در ماه اول دوره خشکی در این روش پیگیری نمی شود گزارش شده که درمان همگانی میزان عفونت جدید را در گاوها اعم از عفونی یا غیر عفونی در زمان خشکی بطور معنی داری کا هش می دهد . لذا با توجه به اطلاعاتی که فعلاً در مورد روش های همگانی و انتخابی وجود دارد انجام درمان همگانی دوره خشکی را می توان بطور کلی توصیه کرد .
درمان انتخابی گاو خشک را می توان به یکی از این روش ها انجام داد:
1-صرفاً درمان کارتیه هایی که در آزمایشات تشخیصی مثبت بوده اند در این روش به ناچار کارتیه هایی که بعد از آزمایش عفونی شده اند بدون درمان رها خواهند شد .
2- حتی اگر فقط یکی از کارتیه های گاو عفونی بود هر چهار کارتیه را درمان می کنند چون احتمال سرایت عفونتی بین کارتیه های یک گاو وجود دارد.
3- درمان کارتیه های مثبت با یک آنتی بیوتیک قوی و درمان بقیه کارتیه ها با یک آنتی بیوتیک خفیف تر
4- درمان همه کارتیه های گاوهایی که نمونه مخلوط از چهار کارتیه آن ها مثبت بوده است
2-8-3-نحوه انجام درمان دوره خشکی
درمان دوره خشکی باید بلافاصله پس از آخرین شیر دوشی دوره شیر واری انجام گیرد جهت اینکار باید ابتدا سرپستانک ها را با متیل یا پروپیل الکل تمیز کرد سپس پماد یا داروی آنتی بیوتیکی مخصوص دوره خشکی را داخل کارتیه تزریق نمود و باید به هر کارتیه یک پماد تزریق نمود. بعد از این کار توصیه شده است تا سرپستانک ها را در یک محلول ضد عفونی مانند هیپو کلریت سدیم یا تنتورید فرو برد .
فرو بردن سرپستانک ها در محلول ضد عفونی را می توان در طی هفته اول دوره خشکی چندین بار انجام داد چون این کار بطور موثری میزان عفونت با استافیلوکوک ارئوس را کاهش می دهد اصولاً می توان جهت کنترل ورم پستان تابستانه با کنترل موارد بالینی در زمان زایمان حدود8 هفته قبل از زایمان درمان را تکرار کرد در مورد تزریق پماد پستانی جهت درمان دوره خشکی گفته شده از آنجا که وارد کردن تمام نوک لوله پماد تزریقی Cannula می تواند موجب افزایش قطر کانال سر پستان، انتقال باکتریها از کانال سرپستان به داخل چشمه شیر پستان و همچنین شکسته شدن سد کراتینی کانال پستان که نوعی سد دفاعی است گردد بدین جهت باید تنها قسمتی از نوک لوله پماد پستانی (روش paratialinsertion ) را وارد پستانک کرد چون که در روش میزان عفونت اثر جدید اصلی بطور معنی داری کمتر از روش وارد کردن تمام لوله پماد بوده است.
2-8-4-ویژگی های یکی آنتی بیوتیک مناسب برای درمان گاو در دوره خشکی
1- برای پستان کاملاً غیر محر ک باشد
2- حداقل غلظت ممانعت کننده از رشد پاتوژن آن پایین بوده و دارای ویژگی به حداقل رساندن احتمال گسترش مقاومت نسبت به وارد هنگامیکه مقادیر کم آنتی بیوتیک در آخر دوره خشکی وجود دارد باشد
3- میزان اتصال آن به پروتئین های ترشحات و بافت پستان زیاد باشد
4- از جهت شیمیایی یک اسید یا باز با ساختمان محکم باشد
5- وزن ملکولی آن زیاد باشد
6-فعالیت ضد میکروبی خود را برای حداقل 8 هفته حفظ کند
7- دارای خاصیت هیدرفولیک بالا باشد
ترکیبات دارویی درمان دوره خشکی معمولاً شامل یک آنتی بیوتیک فعال در مقابل آنزیم پنی سیلیناز استافیلوکوک ارئوس مانند کلوکساسیلین ، نفسیلین یا یکی از سفالسپورنیها نیز می باشند.طیف داروهای مناسب برای درمان دوره خشکی چندان گسترده نیست باید توجه داشت آنتی بیوتیک های درمان دوره خشکی را به میزان توصیه شده مورد مصرف قرار داد زیرا مقادیر کمتر از آن موجب بروز نقص در امر درمان می شود
2-8-4-1-ارزیابی درمان دوره خشکی
درمان زمان خشکی در برطرف ساختن عفونت های تحت بالینی بیشترین تاثیر را دارد و به طور کلی درمان گاو در دوره خشکی به عنوان یکی از اساسی ترین اصول که برای درمان دوره خشکی ساخته می شوند هر چند برای مراحل ابتدایی دوره خشکی اثری پایدار دارند اما تاثیر آن ها در پیشگیری از عفونت هایی که در اواخر دوره خشکی و نزدیک زایمان رخ می دهند به میزان کم یا هیچ می باشد و از طرفی بسیاری از عفونت های جدید دوره خشکی که در اواخر این دوره رخ می دهد لذا شیوه های نوینی جهت کاستن عفونت های جدیدی که در نزدیکی زایمان رخ می دهند باید ابداع شوند اغلب داروهای دوره خشکی بیشتر جهت تاثیر بر باکتری های گرم مثبت ساخته شده و شامل آنتی بیوتیک های با اثر محدود بر علیه گرم منفی ها می باشد زیرا به دلیل بهم خوردن بیکربنات و PH عفونت های گرم منفی دوره خشکی معمولاً کنترل می شوند و از طرفی میزان SCC در طی دوره خشکی بالاست و در نتیجه باکتری های گرم منفی خصوصاً کلی فرم ها در این درجه نمی توانند فعالیت کنند لذا آنتی بیوتیک های موجود بیشتر حاوی آنتی بیوتیک های موثر بر گرم مثبت ها هستند . تزریق یک پماد DC در ابتدای دوره خشکی توصیه شده است . و آنتی بیوتیک موجود در پماد DC برای حدود 4 و حداکثر 6 هفته کفایت می کند اما تزریق مجدد به فاصله 4 هفته توصیه نمی شود ( بدلیل شکستن سد دفاعی پستان و ورود عفونت)مگر آنکه با ورم پستان تابستانه (اکتینو مایسس پیوژنز استرپتوکوک یوبریس )مواجه شویم که برای کنترل آن 2 پماد پستانی به فاصله 4 هفته توصیه می شود.
2-8-4-2- درمان دوره خشکی از راه عمومی
در سالیان اخیر درمان دوره خشکی به طریق عمومی در زیر جوی یا داخل عضلانی) مورد توجه واقع شده است از آنجا که ورم پستان در واقع آماس بافت پستان است و برخی از پاتوژنها مانند استافیلوکوک ارئوس عمق بافت پستان را مورد تهاجم قرار می دهند باید آنتی بیوتیک ها را از طریقی تجویز کرد که در بافت پستان به غلظت کافی برسند.
اما روش تزریق داخل پستانی از این جهت نقایصی را در بردارد زیرا اصولاً جذب دارو در بافت پستان بویژه هنگامیکه ترکیبات آهسته آزاد شونده موارد استفاده قرار می گیرند بسیار پایین خواهد بود که از جمله موارد نقص در درمان می توان به خنثی شدن بخشی از آنتی بیوتیک ها در ترشحات پستان و چرک ونرسیدن مقدار کافی دارو به پاتوژن به دلیل انسداد مجاری پستان اشاره کرد بنابراین جهت حصول غلظت کافی آنتی بیوتیک در بافت پستان تجویز ترکیبات ضد میکروبی از راه عمومی در هنگام خشک کردن دام توصیه شده است .
2-8-4-3-اقدامات دیگر دوره خشکی
1-فرو بردن سرپستانک ها در محلول ضد عفونی در زمان خشکی
از آنجا که انواع و میزان باکتری های موجود روی پوست سرپستانک ها می تواند با وقوع ورم پستان در رابطه باشد لذا فرو بردن سرپستانک ها در محلول ضد عفونی در طی زمان خشکی مطرح شده است رایج ترین اقدام در این زمینه فرو بردن سرپستانک ها در محلول ضد عفونی پس از تزریق آنتی بیوتیک های مخصوص درمان دوره خشکی است گزارش شده چنین کاری با استفاده از تنتورید %5 برای 2یا چند با هر بار به مدت 20 ثانیه سرپستانک ها ر ا باید در آن فرو برد ) میزان عفونت جدید با استافیلوکوک ارئوس را کاهش می دهد
2-سرعت بخشیدن به جمع شدن پستان
تسریع در روند جمع شدن پستان در طی دوره خشکی می تواند طول زمان اوج حساسیت پستان در اوائل دوره خشکی را کوهتاهتر سازد به وسیله تزریق مواد محرک بافتی مانند کلشیسین یا اندوتوکسین اشر شیاکلی به پستان در پایان دوره شیرواری می توان جمع شدن پستان را تسریع کرد (24) تزریق این مواد موجب کاهش میزان ترشحات وغلظت سیترات و همچنین افزایش سلول های سوماتیک ، ایمنوگلوبین ها و لاکتوفرین ها می گردد جمع شدن پستان بوسیله روش شیر دوشی متناوب و محدود ساختن غذا تنها به یونجه در طول هفته آخر شیرواری نیز تسریع می گردد.
مواد پوشش دهنده سرپستانک
یکی دیگر از اقدامات پیشگیری کننده ورم پستان ایجاد یک سد فیزیکی داخل کانال یا روی سرپستانک می باشد . مواد یکه یک لایه حفاظتی خارجی روی سرپستانک ایجاد می کنند و در گاوهای شیر وار بکار می روند برای گاوهای خشک مناسب نیستند .( 24) برای دوره خشکی باید پوشش هایی را بکار برد که برای روزها یا هفته ها بطورکامل باقی بمانند جنس این مواد محافظتی از ترکیبات پلاستیکی یا آکریل لاتکس است با استفاده از پوشش هایی که سه هفته در پستان خشک باقی می مانند کاهش مشخص در میزان عفونت های جدید ایجاد می شود مثلاً لاتکس بیشتر برای گله های در معرض ورم پستان تابستانه و شیوع فصلی در گله استفاده میشود. (28)
تغذیه
نقش بعضی عوامل ویژه غذایی در مقاومت به ورم پستان خصوصاً در طی دوره خشکی بوسیله برخی از محققین مطرح شده است تاثیر وضعیت ویتامین A میزان 170000 واحد به ازاء هر راس یا بتاکاروتن بر سلامت پستان در ابتدای دوره خشکی و نزدیک زایمان مشخص گشته و احتمال وجود ارتباط بین کمبود ویتامین A وعفونت های پستانی ابراز شده است همچنین مشاهده شده است که استفاده از مکمل های غذایی ویتامین E بمیزان 100 واحد به ازاء هر راس روزانه در طول دوره خشکی وقوع ورم پستان بالینی را در شیر واری بعدی کاهش داده و تزریق سلنيوم به میزان PPM 8% ، 21 روز قبل از زایمان طول مدت حضور علائم بیماری را کاهش داده است . طی مطالعه ای مشخص گردید گاوهاییکه هم سلنيوم و هم ویتامین E دریافت کرده بودند %62 کاهش در طول مدت بیماری را نشان می دادند با توجه به اینکه تاثیر این مکمل ها در زمان زایمان و اوائل شیرواری آشکار می گردد احتمالاً اکثر آن ها از طریق افزودن مقاومت دام در زمان زایمان می باشد.
2-8-5-درمان موارد بالینی و تحت بالینی ورم پستان در دوره شیرواری
در دوره شیرواری تمام موارد ورم پستان بالینی درمان می شوند ولی در مورد ورم پستان تحت بالینی درمان بسته به سیاست اتخاذ شده دارد بعضی از دامپزشکان اقدام به درمان اینگونه موارد دوم پستان می کنند و بعضی دیگر موارد ورم پستان تحت بالینی (بجز ورم پستان ناشی از استرپتوکوک آگالاکتیه ) را بدون درمان رها می کنند تا در دوره خشکی بوسیله درمان DCT برطرف گردند . علت این امر آن است که اصولاً میزان بهبود ورم پستان تحت بالینی – خصوصاً مواقعی که استاف ارئوس بافت پستان رادر گیر کرده باشد – زیاد موفقیت آمیز و مقرون به صرفه نیست و درمان آن ها در دوره خشکی از نظر تاثیر باکتریولوژیکی بهتر خواهد بود .( اصولاً جهت درمان موارد تحت بالینی نیاز به استفاده از تست های تشخیصی خاصی است که باید در مورد تمام گاوها انجام گردد، همچنین باید در پی درمان اورام پستان تحت بالینی مدتی از مصرف شیر کارتیه های درمان شده خودداری کرد و لذا تشخیص و درمان عفونت های تحت بالینی در دوره شیرواری انجام چنین درمانی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نمی باشد .
2-8-6-اصول درمان موارد بالینی اورام پستان
اصولاً جهت درمان ورم پستان چند هدف عمده را مد نظر قرار می دهیم:
1- حفظ حیات دام 2- باز گرداندن عمل غده پستان و اصلاح کیفیت و میزان تولید شیر 3- برطرف ساختن علائم بالینی
4- به حداقل رساندن صدمات بافت پستان 5- جلوگیری از انتشار بیشتر عفونت وکمک به قوای دفاعی دام برای غلبه بر عفونت (p )
سیاست کلی درمان در طی شیرواری حصول بهبودی از نظر علائم بالینی بوده وتاکیدی بر ادامه درمان تانیل به بهبودی کامل از لحاظ باکتریولوژیکی و رفع کلیه باکتری های ایجاد کننده ورم پستان از داخل پستان وجود ندارد . این سیاست با توجه به هزینه ادامه درمان و افزایش مقدار شیری که بواسطه ادامه درمان کامل ورم پستان از جهت باکتریولوژیکی به درمان در دوره خشکی محصول می شود کارایی روش های مختلف درمان اورام پستان تحت تاثیر عوامل گوناگونی قرار دارد که مهمترین آنها عبارتند از :
نوع پاتوژن- خصوصیات فردی دام- محلول موضعی شدن عامل – میزان سفت شدن پستان – عوامل مدیریت – مرحله شیرواری – میزان تولید شیر- میزان سلول های دفاعی موجود در شیر- نوع دارو و روش درمان وفاصله زمانی بین شروع بیماری تا شروع درمان
2-8-7-درمان به روش Blitz :
شامل دو روش است
1-Total Blitz therapy
2-Mini Blitz therapy
این روش تنها در مورد گله هاییکه درگیر استرپتوکوک آگالاکتیه هستند می توان اجرا کرد بسته به میزان شیوع این عامل پاتوژن میکروبی در سطح گله می توان یکی از این دو روش فوق را انتخاب و در سطح گله اجرا کرد آنتی بیوتیک مناسب جهت اعمال این روش پنی سیلین – استرپتومایسین می باشد بنابراین پماد پستانی باید حاوی این 2 ماده باشد برای این منظور می توان از پماد پستانی streptopen MC استفاده کرد که محصول یاد شده حاوی یک گرم pencillin G و 5/0 گرم Dihydrostreptomycin است .
کنترل بعد از درمان شیر تانک BMSCC دو بار در هفته بمدت 4تا6 هفته امکان شناسایی علل ناکامیها در درمان فراهم می کند انتخاب بین روش Mini Blitz therapy بستگی به نظر شخصی دارد و شیوع در بین اعضاء گله دارای اهمیت ثانونی است . اصولاً فوائد ظاهری حاصل از کاهش هزینه های Mini Blitz بواسطه ضرورت تکرار فرایند گزینش گله و درمان گاوهایی عفونت زده بموازات گسترش عفونت در حد فاصل میان دو نوبت نمونه برداری خنثی می شود .
پروتکل درمانی روش Blitz در گاوهای عفونت زده استفاده از 8 پماد پستانی درهر کارتیه است پس از این مرحله وارد مرحله سوم می شویم .
3- نمونه برداری هفتگی از شیر مخزن برای استرپتوکوک آگالاکتیه توصیه می شود هر هفته باید دو نوبت نمونه برداری را برای گله هاییکه به روش Mini Blitz درمان شده اند تکرار کنیم تا تمام گاوهای مبتلا بسرعت شناسایی شوند چنانچه هر یک از نمونه ها برای این باکتری مثبت باشد به مرحله اول یعنی گزینش باز می گردیم .
حالا این سوال مطرح می شود که چرا متعاقب حصول ایزوله مثبت درصدد انجام درمان Total Blitz بر نمی آییم؟
هدف از گزینش گله عبارتست از شناسایی تعداد گاوهای آلوده به سایر عوامل مهم بیماریزا مانند استافیلوکوک ارئوس و استرپتوکوک یوبریس در پایان متذکور می شود که انتخاب نوع Blitz therapy کار دشواری است و باید احتساب عوامل عدیده ای مانند درصد شيوع و وضعیت مالی دامدار بعمل آید روش Total Blitz غالباً روش بهتری برای درمان گله های آلوده به استرپتوکوک آگالاکتیه است با این وجود در صورت پایین بودن میزان شیوع یا SCC در طول یک مدت کوتاه تنهای استفاده از Mini Blitz کافی خواهد بود
از طرف دیگر روش Total Blitz سریعتر از Mini Blitz نتیجه بخش می باشد و متغیرهای مالی در این روش بمراتب قابل پیش بینی تر است حتی اگر به درمان پیگیر نیازمند باشیم.
2-8-8-درمان با استفاده از امواج کوتاه الکترومغناطیسی
این شیوه درمانی ، شیوه وروش جدیدی است که بتازگی توسط تعداد محدودی از محققین ارائه می شود اساس این شیوه بر استفاده از امواج کوتاه الکترو مغناطیسی می باشد که این موج با تاثیر متقابل بر پاتوژن ها باعث جلوگیری از رشد هر گونه پاتوژنی می گردد . استفاده از این شیوه یعنی امواج کم قدرت و با طول موج کوتاه الکترومغناطیسی کاملاً با روش های درمانی مبتنی بر استفاده از دارو وفیزیوتراپی تفاوت دارد . برای بعضی از دام های بیمار این روش می تواند روش انتخابی جایگزین درمان با دارو ودر مواردی حتی جراحی باشد . ذکر این مطلب ضروری است که داروها از ترکیباتی تشکیل شده اند که این ترکیبات در بافت ها و اندام های حيوان تجمع می یابند ولی با استفاده از این روش می توان محصولاتی بدست آورد که از لحاظ اکولوژیکی پاک و تمیز هستند یعنی شیر وگوشت پاک
استفاده از امواج الکترومغناطیسی این مزیت را هم دارد که می توان گروههای بزرگی از دامها را بسرعت درمان نمود:
1- روش اول درمان با استفاده از امواج کم قدرت ماوراء بنفش با طول موج کوتاه (لیزر تراپی ) می باشد که این کار در فاصله حدود cm 1-5 از پوست پستان انجام می دهند . در صورتیکه پستان را توسط خط فرضی cranial-caudal به دو قسمت تقسیم کنیم برای هر قسمت باید حداکثر 80 ثانیه از امواج استفاده کنیم و کل زمان تابش حدود 1دقیقه می باشد.
2- در روش دوم از مناطق عکس العمل بین spinous process مهره های 4و5 کمری استفاده می شود که باید حداکثر 4 انگشت از هر طرف به طرف پایین رفته و سپس در حدود 5دقیقه درهر طرف حیوان اقدام به تابیدن امواج کنیم که کل زمان تابش حداکثر 1 دقیقه می باشد
در پایان لازم بذکر است که در صورت استفاده از این روش برای درمان حیوان بیمار فقط یک بار در روز می توان از این روش استفاده کرد وحداکثر می توان درمان با این روش را به مدت 1 روز ادامه داد و در صورت عدم پاسخ به این شیوه درمانی باید شیوه درمانی را عوض کرد
2-8-9-درمان با استفاده از آنتی بیوتیک ها (MCT)
در استفاده از آنتی بیوتیک ها استراتژی کلی آن است که میزانی از آنتی بیوتیک که به محل عفونت رسید بیشتر از غلظتی باشد که در شرایط آزمایشگاه به عنوان حداقل غلظت ممانعت کنندگی از رشد میکروب (MCT) مطرح شده است و این میزان آنتی بیوتیک باید برای مدت مناسب و کافی در موضع حفظ گردد .
خواص فارماکولوژیک دارو از قبیل میزان حلالیت در چربی، بسته شدن واتصال به پروتئین ، یونیزاسیون که در آزمایشگاه اهمیت چندانی ندارد ، در پی تزریق عمدی انتقال از خون به شیر، تزریق داخل پستانی و انتقال از شیر به خون تاثیر بسزایی دارد چرا که ممکن است داروهایی که در شرایط آزمایشگاه بر عوامل ورم پستان موثر هستند در داخل پستان بطور ناچیز و غیر یکنواخت پخش شده و به میزان کافی به موضع عفونت نرسند . علاوه بر این گزارش شده است فعالیت آنتی بیوتیک ها در کارتیه های طبیعی و عفونی نیز اختلافاتی را نشان می دهند. همچنین مقاومت عامل ورم پستان به برخی آنتی بیوتیک ها – مانند مقاومت بسیاری از گونه های استافیلوکوک به پنی سیلین – ماکروفاژها ، سلول های اپتیلیال زنده بمانند و خارج از محدوده دسترسی آنتی بیوتیک ها قرار گرفته و پس از مدتی مجدداً فعال می گردند.
آنتی بیوتیک ها ممکن است دفاع میزبان را نیز تحت تاثیر قرار دهند برخی از آن ها روی عملکرد لكوسیت های پلی مرفئونوکلئاز (PMN) در فاكوسیتوز کردن باکتریها اثر می گذار ند مثلاً کلوکساسیلین ، ندوبیوسین و ترکیبات پنی سیلین مخلوط را با استرپتومایسین قابلیت لكوسیت ها در هضم و نابود ساختن استافیلوکوک ارئوس را کاهش می دهند . مقادیر کمتر از MIC نیز میتواند در باکتری تغییرات مرفولوژیک ایجاد کرده ومیزان رشد میکروب را کاهش دهد وآن را بیشتر مستعد فاگوسیتوز شدن یا تاثیر عوامل همورال سازند . بنابراین تاثیر درمانی آنتی بیوتیک ها با تاثیر آن ها بر عوامل ایمنی نیز ارتباط دارد . از مجموع مطالب فوق می توان ویژگی های یک آنتی بیوتیک مناسب برای درمان اورام پستان وچه از طریق تزریق عمومی مانند آنچه در جدول ارائه شده در نظر گرفت:
جدول 2-10- ویژگی یک آنتی بیوتیک مناسب برای درمان ورم پستان
| شیوه تزریق | ویژگی آنتی بیوتیک |
| تزریق داخل پستانی | حداقل تحریک به بافت پستان ، MIC پایینی ، میزان کم اتصال به پروتئین ها شیرو بافت پستان ، از جهت شیمیایی یک بار ضعیف یا ماده دیگری که در شیر بسیار فیویونیزه باشد ، میزان کافی حلالیت در چربی ، مستلزم زمان کوتاه خودداری از مصرف شیر در پی درمان |
| تزریق داخل عضلانی | MIC پایین- بر علیه بسیاری از پاتوژن های بسیاری موثر باشد- قابلیت انتشار از محل تزریق عضلانی – میزان کم اتصال به پروتئین های سرم- از جهت شیمیایی یک باز ضعیف یا ماده دیگری که در سرم غیر یونیزه باشد – میزان کافی حلالیت در چربی – دارای نیمه عمر طولانی در بدن |
کیفیت توزیع آنتی بیوتیک ها در جدول 2-11 ذکر شده است :
جدول 2-11: توزیع آنتی بیوتیکهای مختلف در پستان بعد از تزریق داخل پستانی یا عمومی
| راه تجویز | توزیع جذب | توزیع متوسط | توزیع ناچیز |
| تزریق داخل پستانی | آمپی سیلین، آموکسی سیلین پتامیت ، اریتررومایسین ، ندوبیوسین، نیتروفورافها | بنزیل پنی سیلین کلوکساسیلین، تتراسایکلین ، سفالوینوم، سفوکسازول | آمینوگلیکوزیدها
باسیتراسین پلی میکسین |
| تزریق عمومی | تایلوزین ، لینکومایسین پنتامیت | سولفانامیدها
پنی سیلین ها ، تتراسایکلین ها |
آمینوگلیکدزيدها |
2-8-9-1-بقایای آنتی بیوتیک ها در شیر:
از آنجا که در پی مصرف آنتی بیوتیک ها به طریق عموم یا داخل پستانی تا مدتی بقایای این داروها از راه شیر دفع می گردند و چنین امری می تواند مخاطراتی را برای انسان های مصرف کننده شیر در برداشته باشد لازم است در طی مدت زمانیکه احتمال حضور بقایای آنتی بیوتیکها در شیر وجود دارد از مصرف شیر خودداری گردد. این مدت زمان خودداری از مصرف شیر برای اکثر آنتی بیوتیک ها 72 ساعت است در برخی از کشورها قوانین خاصی د ر مورد میزان مجاز آنتی بیوتیک های شیر وضع شده است بدلیل عدم وجود چنین مراقبت هایی در کشور ما این بر عهده دامپزشکان است که همراه با تجویز آنتی بیوتیکها ، توضیحات و اقدامات مربوط به رعایت زمان خود داری از مصرف شیر را نیز مد نظر داشته باشند.
کارهای عملی
مطالعات مربوط به این پایان نامه در تابستان و پاییز سال 2284 در شهرستان ورامین انجام پذیرفت .شهرستان ورامین در جنوب شرقی تهران قرار داشته و آب وهوایی گرم و خشک دارد .
در دامداری که کارهای عملی این مطالعه در آن انجام پذیرفت از جیره ای که شامل کاه ، جو، کنانتزه ،سنگ های کمکی معدنی ، کنجاله سویا، کنجاله تخم پنبه سیلوی ذرت ، سبوس ، ملاس و آرد ذرت بود استفاده مي شود . در اين دامداري، دامها در بهار بند نگهداری شده و 2 بار در یکبار صبح و یکبار بعدازظهر دوشیده می شدند جهت کنترل وجلوگیری از بیماری ورم پستان در هنگام شیر دهی قبل از اتصال خرچنگیها به پستان ، پستان بخوبی شده و بوسیله آب و گرم با کمک دست ها از آلودگیها پاک شده و به کمک کاغذ یکبار مصرف پستان و کارتید ها خشک می گردید همچنین پس از پایان شیر دوشی کارتیه ها در محلول تیت گارد غوطه ور می گردید ولاینرها نیز در سطل آبی که محتوی ماده ضد عفونی کننده بود فرو برده می شد.
هدف از انجام این مطالعه بررسی تاثیر داروهای انتخابی بر کاهش موارد وقوع اورام پستان بالینی و تحت بالینی در تلیسه های آبستن پس از زایش بوده است.
وسایل لازم جهت انجام این مطالعه به شرح زیر می باشد:
1- محلول شیر ازما
2- لوله آزمایش استریل درب دار
8- داروهای نفسلین DC- کلوگز الموDC و تایلوزین
4-الکل %70
5- یخ جهت ایجاد محیط سرد بر ای حمل نمونه ها تا آزمایشگاه
6- کاغذ یکبار مصرف خشک تمیز
برای انجام این مطالعه 150 راس تلیه آبستن نژاد هلشتاین را از بین 18 راس تلیسه بصورت تصادفی انتخاب کرده به 5 گروه تقسیم نمودیم.
گروه اول : گروه شاهد
گروه دوم : تجویز پماد پستانی نفسیلین DC بهمراه تزریق یک دوز داروی تایلو زین بصورت عمومی با دوز 1mg/kg
گروه سوم : تجویز پماد پستانی كلوگزالمو DC بهمراه تزریق یک دوز داروی تایلو زین بصورت عمومی با دوز 1mg/kg
گروه چهارم : تجویز پماد پستانی كلوگزالمو DC
گروه پنجم: تجویز پماد پستانی نفسیلین DC
قابل ذکر است که تجویز پمادهای پستانی به صورت Semi Insertion بر دو پس از تزریق از محل تیت گارد استفاده نمودیم تا عفونت وباکتری وارد پستان نشود تمام تزریقات دارویی(داخل پستان و عمومی )1-8 هفته قبل از زایش انجام پذیرفت به این نحو که ابتدا پستان گاو را در چاله شیردوشی با آب ولرم خیس کردیم تافضولات احتمالی چسبیده به پستان بخصوص در ناحیه سرپستانک ها خیس بخورد وسپس با آب ولرم به كمك دست فضولات چسبیده به آنهای را تمیز نمودیم در هنگام تمیز کردن سرپستانک ها باید حتماً به این نکته توجه کرد که هیچ احتیاجی به شستن و تمیز کردن کل پستان وجود ندارد بلکه این کار ممکن است نتایج بدی را را هم به دنبال داشته باشد چون آبی که از بالای پستان به طرف پایین می اید ممکن است که باعث آلودگی مجدد کارتیه ها شود پس فقط شستن کارتیه ها به همراه مقدار محدودی از اطرف آن كافي می باشد سپس هر کارتیه با کاغذ خشک و تمیز یک بار مصرف خشک شد در اینجا باید به این نکته توجه داشت که برای هر کارتیه باید از یک کاغذ و یا حوله تمیز استفاده نمود و از بکار بردن کاغذ یا حوله استفاده شده برای خشک کردن کارتید بعدی خود داری نمود پس از خشک کردن از الکل %70 برای ضد عفونی کردن سرپستانک ها استفاده کرده و اجازه دادیم تا الکل خشک شود و سپس با استفاده از روش Semi Insertion تزریق داخل پستانی را انجام داده و نوک پستان را بعد از آن در محلول تیت گارد وغوطه ور نمودیم.
جهت تزریق داروی تابلو زنی بصورت عمودی و به روش IM ابتدا محل تزریق را با کمک %70 ضد عفونی کرده سپس تزریق را انجام دادیم .
پس از اینکه حیوان زایش را انجام داد در اولین یا دومین دو شش (آغوز) نمونه گیری را انجام دادیم . در کل روشی نمونه گیری به این صورت بود که ابتدا کارتیه ها و اطراف آن را به کمک آب ولرم خیس نمودیم سپس با استفاده از آب ولرم و دست کارتیه ها تهیه نمودیم . پس از تمیز کردن کارتید ها از فضولات ، هر کارتید را با کاغذ تمیز و یکبار مصرف خشک کرده و با الکل %70 ضد عفونی و اجازه دادیم تا الکل خشک شود اگر از الکل استفاده نمی شد ممکن بود که باکتری هایی که بر روی پوست ناحیه سرپستانک ها زندگی می کنند بطور تصادفی وارد نمونه شده و باعث ایجاد مثبت کاذب پس از کشت نمونه ها مي شدند از طرف دیگر اگر به الکل برای خشک شدن کامل اجازه داده نمي شد ممکن بود که مقداری از ان وارد لوله آمازیش محتوی نمونه شده و باعث شده که جواب کشت نمونه های منفی کاذب گردد . بهر صورت باید تا آنجا که امکان دارد در هنگام نمونه گیری دقت شود تا از ایجاد مثبت یا منفی کاذب جلوگیری بعمل آید .
نمونه گیری
پس از آماده سازی پستان جهت نمونه گیری ،با استفاده از لوله آزمایش استریل درب پوش دار عمل نمونه گیری را انجام دادیم بدین صورت که لوله را با زاویه 45 درجه به سرپستانک نزدیک کرده دوشش اول و دوم را دور ریخته سپس اقدام به نمونه گیری تا حدی که مقدار لازم از شیر در داخل لوله آزمایش استریل جمع شود نمودیم دلیل اینکه لوله را با زاویه 45 درجه به سر پستانک نزدیک كرديم این بود که در هنگام نمونه گیری از تماس فضولات احتمالی که به کارتیه ها چسبیده و تمیز نشده بودند یا فضولاتی که به نواحی دیگر قسمت خلفی حیوان و سرپستانک چسبيده بودند با جداره داخلی لوله استریل جلوگیری شود تا از ورود باکتری های احتمالی به داخل نمونه و ایجاد حالت مثبت کاذب جلوگیری بعمل آید . پس از نمونه گیری حتماً باید برچسب که حاوی شماره گاو می باشد بر روی لوله چسبانیده شود .
روش انجام کار :
همانطور که قبلاً گفته شد پس از دوشش اول یا دوم (آغوز ) نمونه گیری از هر 5 گروه انجام پذیرفت دلیل انجام این کار این است که چون امکان استفاده از تست CMT بدلیل عدم امکان ارائه جواب صحیح و ایجاد حالت های کاذب توسط این تست وجود نداشت جهت مشخص ساختن دام هایی که به ورم پستان تحت بالینی مبتلا بودند باید از تمامی دام های بظاهرسالم هم نمونه اخذ شده و بهره نمونه های مربوط به دام های بیمار بالینی در محیط سرد به آزمایشگاه انتقال داده می شد .
5 تا 6 روز بعد از زایش با استفاده از تست CMT نمونه گیری انجام شده بدین صورت که ابتدا تمامی دام های بظاهر سالم در گروه های 5 گانه توسط تست CMT آزمایش شده و با مشخص شدن دام هایی که دچار ورم پستان تحت بالینی مربوط به بیمارا ن مبتلا به ورم پستان جهت کشت با استفاده از محیط سرد به آزمایشگاه فرستاده شد . جوابهایی که از نمونه گیری اول بدست آمد کاملاً با جواب هایی که از نمونه گیری دوم بدست آمده مشابهت داشت.
تست CMT
در این مطالعه دلیل استفاده از تست CMT مشخص ساختن گاوهای مبتلا به ورم پستان بالینی از تحت بالینی و سالم بوده است .
وسایلی که جهت آزمون CMT مورد احتیاج هستند عبار تند از :
1-پلیت مخصوص آزمون CMT که چهار حفره دارد و هر کدام برای یکی از چهار کارتید اختصاص داده شده اند این چهار گروه با حروف ج- ع- چ ج- چ ع مشخص می شوند.
رج: راست جلو چ ج :چپ جلو
رع : راست عقب
2- شیر آزما که محلول %8 آلکیل آریل سولفات می باشد محلول شیر آزمای استفاده شده در این مطالعه ساخت شرکت کروز بوده است .
روش انجام تست CMT :
زمان نمونه برداری جهت انجام تست باید قبل از دوشش گاوها باشد . نخست پستان گاو ها در حال شیر دوشی با آب ولرم آب پاشی شده تا فضولات احتمالی چسبیده به پستان و بخصوص ناحیه سرپستانک ها خیس بخورد وسپس با آب ولرم به کمک دست مجدداً پستان بخصوص قسمت های پاینی آن کاملاً شسته می شود در مرحله بعد پستان را با کاغذهای تمیز یکبار مصرف خوب خشک می شود دوششهای لازم جهت انجام CMT داخل حفره پلیت تخلیه می شود دوشش هر کارتیه درون حفره مخصوص به خود تخلیه می شود در اینجا بایستی دقت گردد که اولاً شیر یک کارتیه اشتباهاً به داخل حفره دیگر تخلیه نشود ثانیاً گرد و غبار و یا فضولات احتمالی از روی پستان داخل حفره ها نریزد در مجموع بايستي اين كار در نهايت دقت و نظافت انجام پذيرد.
اگرمقدار شير موجود در يك گروه از ديگري بيشتر باشد با كج كردن پليت هم شير همه گوده ها به يك نسبت مساوي و حداقل 2ml مي رسد . سپس محلول شير آزما را به هر كدام از گوده ها به همان نسبت 1 به 1 ريخته و با حركت دوراني پليت به صورت 1 ثانيه نتيجه قابل قرائت خواهد بود.
بعضي از آزمايشاتي كه توسط مسئولين آزمايشگاه ميكروبيولو‍ژي بر روي نمونه هاي ارسالي انجام پذيرفت عبارت بودند از :
1- رشد باكتريها بر روي محيط بلادآگار و مكانكي
2- رنگ آميزي گرم
8- آزمايش كاتالاز جهت تفريق استرپتوكوك ها از استافيلوكوك ها
4- آزمايش كواگولازجهت جداسازي استرپتوكوك ها از استافيلوكوكها ي كواگولاز مثبت از استافيلوكوك هاي كواگولاز منفي
5- آزمايش كمپجهت جداسازي استرپتوكوك آگالاكتيه از ساير استرپتوكوكها
6- استفاده از محيط هاي قندي مختلف جهت جداسازي گونه هاي مختلف استافيلوكوك (ارئوس، ابيدرمس، ساپروفيتكويس ) و گونه هاي مختلف استرپتوكوك (يوبريس ، ديس گالاكتيه، آگالاكتيه)
منابع:
Somatic cell count
Mastitis
Dehydration
Papillary reflex
Point prevalence
Level of infections
Contagious Mastitis
Environmentanl Mastitis
Summer mastitis
Polymorpho Nuclearcells
Pseudo pods
Cell Mediated Immunity
Electrical conductivitis
[ Bulk Milk Cell Count
Over milking
Carli=carly
Clostridium perfringens
Single Nucleotide polymorphisms
Colchicine
Bulk Milk Somatic Count
Invitro
Minimum Inhibition concentration
Oagulase test
CAMP test