پیشگفتار
می‌توان گفت تاریخ استفاده بشر از سنگ به ابتدای خلقت او می‌رسد. انسان اولیه بروی سنگ متولد شده، به وقت خطر در آن پناه جسته، یا از ابزار ساده از آن سرپناه ساخته، وسایل و ابزار زندگی خود مانند ابزار شکار، زراعت، دفاع و زینت‌آلات خود را از سنگ تراشیده و گاه حتی آن را مورد پرستش خود نیز قرار داده است. که آثار باستانی و بقایای تاریخی موجود گواه این ادعا است. سنگ به لحاظ خصوصیات طبیعی دارای ویژگی‌هایی است که بعد از گذر قرن‌ها با حفظ زیبایی و ایجاد حس آرامش در بشر هنوز هم جزء کالاهای ارزشمند محسوب می‌گردد.
مقدمه:
استخراج و فرآوری سنگ تزئینی در سراسر جهان گسترش یافته است به طوری که رشد آن در مقایسه با سیستم کلی اقتصادی تقریبا به دو برابر رسیده است که البته روند رشد در مناطق و کشورهای مختلف متفاوت است و هنوز هم بخش عمده‌ای از تولید جهانی در اروپا انجام می‌شود. تجارت سنگ تزئینی بر حسب کمیت، از یک طرف بیان کننده‌ی رشد فعالیتهای فرآوری در کشورهای وارد کننده و از طرف دیگر تمایل به خرید از خارج، در کشورهای مصرف‌کننده را نشان می‌دهد. همچنین در مورد مصرف سنگ تزئینی در جهان می‌توان به این مطلب اشاره کرد که مصرف و کاربرد سنگ تزئینی، فرهنگ خاص خود را دارد به طوری که تقریبا دو سوم از مصرف کل سنگ در دنیا عمدتا در 12 کشور انجام می‌شود. این کشورها به ترتیب عبارتند از: چین، ایتالیا، آمریکا، اسپانیا، آلمان، ژاپن، هند، فرانسه، کره‌ی جنوبی، تایوان، یونان، عربستان صعودی. هم چنین لازم به ذکر است که کاربرد سنگ در کشورهای مختلف به پیشینه‌ی تاریخی، سلیقه، طرز تلقی و نگرش مردم بستگی دارد و به دلیل تفاوت‌های فرهنگی، مصرف سنگ از یک نقطه‌ی دنیا به نقطه‌ی دیگر فرق می‌کند و در کشورهایی مانند ایتالیا و اسپانیا که امروزه در جمع بیشترین مصرف‌کنندگان سنگ قرار دارند، کاربرد سنگ نوعی حساسیت اقتصادی و اجتماعی را به همراه دارد به خصوص در پروژه‌های بزرگ سنتی، استفاده و انتخاب سنگ یک اجبار محسوب می‌شود.
سنگهای ساختمانی:
سنگ یکی از مصالح ساختمانی بسیار کهن است. تاکنون سنگها را به دسته‌های گوناگونی تقسیم کرده‌اند. در کل سنگهای ساختمانی به آن دسته از سنگها اطلاق می‌شود که به هر شکل و اندازه با تغاییر شکل فیزیکی یا بدون تغییر در یکی از قسمت‌های ساختمانی مثل، پی‌ها، کف، دیواره‌ها، نما، سنگفرش جاده‌ها و محوطه‌ها، دیواره پل‌ها، دیواره‌های آب برگردان رودخانه‌های کنار شهرها، ساختمان‌های زیرزمینی و … به کار می‌روند. این سنگها به دو دسته زیربنایی و تزئینی و نما تقسیم می‌شوند. در این تحقیق سنگهای تزئینی و نما موردنظر ماست. با وجود تنوع زیاد سنگها در طبیعت، تنها تعداد محدودی از آنها برای استفاده در نمای ساختمان مناسب می‌باشند. علاوه بر قابلیت دسترسی و استخراج آسان، سنگی که در ساختمان استفاده می‌شود باید از نظر قابلیت کار کردن روی آن، ظاهر، دوام، بافت و تخلخل مناسب و ایده‌آل باشد. منظور از قابلیت کار کردن روی یک سنگ این است که کار برش دادن، شکل‌دهی و صیقل دادن سنگ به راحتی انجام‌پذیر باشد.
سنگهای تزئینی و نما:
خارجی‌ترین قسمت ساختمان را نماسازی می‌گویند. با توجه به اینکه نمای ساختمان در مقابل عوامل جوی شدید قرار دارد، در انتخاب مصالح نماسازی باید دقت شود تا در مقابل عوامل جوی مقاوم بوده و در ثانی زیبایی لازم را داشته باشد. معمولا منظور از نصب سنگهای تزئینی در نما بیشتر جنبه‌ی زیباسازی و در کف ساختمانها و محوطه‌ها و محل‌های عبور و مرور علاوه بر زیبایی، دوام آن در مقابل سایش و غیره می‌باشد. با توجه به اینکه سنگها پس از نصب علاوه بر فشارهای فیزیکی مختلف (با توجه به محل نصب)، تحت تأثیر عوامل آب و هوایی و محیطی قرار می‌گیرند، بنابراین در مقابل این عوامل و نیروها ناچار به تسلیم هستند و در صورتی که سنگ مناسب با شرایط محیطی انتخاب شود، علاوه بر طولانی شدن عمر سنگ، ازتخریب زودرس آن جلوگیری می‌کند و زیبایی آن حفظ می‌شود.
رایج‌ترین سنگهای مورد استفاده در ساختمانها به عنوان سنگ نما عبارتند از گرانیت و سنگهای آذرین وابسته، سنگ آهک و مرمر و سنگ آهک دگرگون شده و همچنین ماسه‌سنگ و اسلیت که نوعی شیل دگرگون شده می‌باشد و به آسانی می‌توان آن را به ورقه‌های نازک، بزرگ و تخت تبدیل کرد. این گروه از سنگهای ساختمانی را به نام‌های مختلف از جمله سنگهای تزئینی، نما، روکار، صیقل‌پذیر، بعددار و … می‌شناسند. در کل سنگهای تزئینی به سنگ‌هایی گفته می‌شود که استحکام لازم را داشته و بتوانند به اشکال و اندازه‌های مختلف بریده و تراشیده و شکل داده شوند و پس از ساب و صیقل در قسمت‌هایی از ساختمان و بناها که در معرض دید است (مانند پوشش داخلی و بیرونی، کف اتاق‌ها، سالن‌ها، راهروها، محوطه‌ها، پله‌ها، نرده‌ها و دیوارهای تونل‌های مترو و …) به کار گرفته شوند. سنگهای تزئینی را می‌توان به 4 گروه تقسیم‌بندی نمود: – گروه سنگهای سخت و مقاوم (گروه گرانیت)- گروه سنگهای نسبتا سخت (گروه ماسه‌سنگ‌ها و کنگلومراها)- گروه سنگهای نیمه سخت و نسبتا مقاوم (گروه سنگهای آهکی) – گروه سنگهای نسبتا نرم (گروه سرپانتین، توف‌ها و شیل‌ها).
گروه گرانیت:
تعریف علمی: سنگی با دانه‌های مشخص و بلورین با دانه‌های هم اندازه یا متفاوت، معمولا دارای ترکیبی اساسی از دو فلدسپات (فلدسپات قلیایی به علاوه پلاژیوکلاز سدیمی یا دو فلدسپات قلیایی) و کوارتز. بعضی از گرانیت‌ها فقط یک نوع فلدسپات دارند. ممکن است 10 تا 60 درصد سازاهای فلیسک (روشن رنگ) را کوارتز تشکیل دهد و فلدسپات‌های قلیایی ممکن است 35 تا 100 درصد مجموع فلدسپاتها را شامل شوند.
فلدسپاتها ممکن است به صورت دانه‌های مجزا حضور داشته باشند. علاوه بر کوارتز و فلدسپاتها، گرانیت نوعا حاوی کانی‌های مختلف و معمولا میکا یا هورنبلند یا هر دو و ندرتا پیروکسن است.
تعریف تجاری: سنگی آذرین با دانه‌های مشخص، معمولا با رنگی از صورتی گرفته تا خاکستری روشن یا تیره و عمدتا متشکل از کوارتز و فلدسپات، همراه با یک یا چند کانی تیره که بافت آن نوعا همگن است اما ممکن است گنایسی یا پرفیری باشد. همچنین بعضی از سنگهای آذرین تیره با آنکه گرانیت به معنی خاص آن نیستند، در این تعریف جای دارند.
گرانیت‌ها در رنگ‌ها و طرح‌های جذاب و زیبا وجود دارند، به همین سبب استفاده از آن در نمای خارجی و سطوح صیقلی و ظریف داخل بناها بیشتر مورد توجه واقع شده است و به عنوان یک سنگ تزئینی لوکس و گران قیمت مطرح می‌باشد. در حال حاضر، طیف بسیار وسیعی از انواع گرانیت در رنگ‌های سیاه و سبز زیتونی تیره، قرمز و صورتی خال‌خال با برق نقره‌ای تا تقریبا سفید در دسترس است که این سنگها به جز در موارد کم به خاطر وجود بلورهای مختلف سنگین و وجود بعضی مواد الوان در خمیره‌ی آن (متن سنگ) از یک رنگ تشکیل نشده و رنگ کلی سنگ، رنگ آن است، ضمن اینکه ترکیب رنگ‌ها و درشتی بلورهای تشکیل دهنده نیز خیلی مهم می‌باشد.
همچنین سنگهای این گروه در اشل موهس دارای سختی بیش از 4 هستند. برش‌پذیر و صیقل‌پذیرند. گروه گرانیت استحکام قابل توجهی در مقابل آسیب‌های جوی از جمله آب، باد، نور، خورشید، یخزدگی و آلودگی‌های جوی و محیطی دارند.
گروه گرانیت شامل سنگهای گرانیتی، گرانودیوریتی، گابرو، لابرادوریت، برخی سینیت‌ها، گنایس، شیست‌ها، آمفیبولیت شیست‌ها، بازالت‌ها و آندزیت‌ها می‌باشد. از دید تجاری گروه گرانیت علاوه بر موارد شرح داده شده شامل انواع گنایس مانند گنایس گرانیت، گرانیت گنایس و انواع حدواسط آنها که تحت عنوان گرانیت سیاه نام‌گذاری شده است، می‌باشد. گرانیت‌ها از سنگهای بسیار پرکاربرد می‌باشند. از آنها به عنوان شمع در پل‌ها، دیواره‌های آب برگردان رودخانه‌های داخل یا نزدیکی شهرها و تأسیسات دریایی، نمای پل‌ها، قسمت‌های خمشی ساختمانها، سنگفرش ساختمانها و خیابان‌ها و پیاده‌روها، بناهای یادبود و نما و کف ساختمان‌های اداری، تجاری و مسکونی و … استفاده می‌شود. در استاندارد 615-96 ASTM ویژگی‌های لازم برای سنگ گرانیت ساختمانی به شرح زیر است.
| ویژگی‌های فیزیکی مکانیکی | مقدار | روش آزمایش |
| حداکثر جذب آب (درصد وزنی) | 4/0 (چهاردهم) | 96-92 ASTMC |
| حداقل چگالی (kg/m2) | 2560 | 96-92ASTMC |
| حداقل مقاومت فشاری (Mpa) | 131 | 90-560 ASTMC |
| حداقل ملول گسیختگی (Mpa) | 34/10 (ده و سی و چهار صدم) | 99-55 ASTM |
| حداقل مقاومت سایشی (سختی) | 25 | 90-251 ASTM |
| حداقل مقاومت خمشی (Mpa) | 27/8 (هشت و بیست و هفت صدم) | 96-241 ASTM |
در صنعت سنگهای نما تنها آن دسته از گرانیت‌ها که فاقد التراسیون بوده و پدیده‌های تکتونیکی و به ویژه میکروتکتونیک را تحمل نکرده باشند و از نظر رنگ نیز دارای ارزش در بازار باشند، مطرح می‌باشند. گرانیت‌های روشن و قرمز و صورتی (گرانیت‌های آلکالن Q+F) و یا گرانیت‌های رنگینع به دلیل رنگ خود بسیار ارزنده هستند و در بازار جهانی جایگاه ویژه‌ای دارند. گرانیت‌های ناحیه خوی، پیرانشهر در آذربایجان غربی از این نظر منحصر به فرد هستند. گرانیت‌های خاکستری رنگ (گرانیت‌های کالکوآلکالن Q+F)، بر حسب درجه تیرگی و روشنی و اندازه کانی‌ها دارای مرغوبیت متغیری هستند. گرانیت‌های شیرکوه در یزد و الوند در همدان، خرم‌دره زنجان و غیره دارای طیف وسیعی از انواع گرانیت‌ها، با رنگ‌ها و بافت‌ها مختلف هستند. سینیت (F.alc+plg)، دیوریت (plg)، گابرو (plg) و سنگهای خروجی هم ارز آنها مانند تراکیت، آندزیت و بازالت‌ها و همچنین سنگهای دیگری مثل نفلین سینیت (F+f)، پریدوتیت، پیروکسنیت، آمفیبولیت و سنگ‌هایی از این قبیل به دلیل عدم وجود کوارتز در صورتی که کاملا تازه (fresh) بوده و دگرسان نشده باشند و در مقطع صیقلی دارای رنگ‌های زیبایی باشند می‌توانند به عنوان سنگ نما به کار برده شوند.
در گروه گرانیت، هوازدگی بوسیله‌ی اکسیده شدن توده سنگ انجام می‌شود و ضرایبی را نیز بر حسب اکسیده شدن برای بعضی اقسام سنگها قایل می‌باشند. مثلا در مورد گرانیت‌ها اکسیداسیون خیلی کم را با ضریب 0 و اکسیداسیون محدود را با ضریب 1 و محدود متوسط را با ضریب 2 و متوسط را با ضریب 3 و بالاخره اکسیداسیون زیاد را با ضریب 4 عنوان می‌کنند که سنگهای اکسیده با ضریب 2 و 3 و 4 را معمولا برای مصارف تزئینی در نظر نمی‌گیرند.
استخراج گرانیت با تکنولوژی جت آب:
برش و طراحی با جت آب:
در برش با جت آب از آب با فشار 55000psi، همراه با ماده‌ای ساینده (معمولا گارنت)، برای بریدن سنگ استفاده می‌شود. آب از نازلی بیرون می‌آید که قطر روزنه‌ی آن تقریبا 013/0 اینچ است. نازل روی یک بازوی روبوتی نصب شده است و با برنامه‌ی کامپیوتر کار می‌کند. به عبارت دیگر، ابتدا نقش را می‌روبند (اسکن می‌کنند) و آن را رقمی می‌کنند، سپس به کمک برنامه‌ی کامپیوتری آن را بارها و بارها روی سنگ پیاده می‌کنند. در اغلب موارد، برش کاری به اندازه‌ای دقیق انجام می‌شود که درز بین سنگها نامشهود است.
ماده‌ی ساینده را به آب می‌افزایند و مخلوط با سرعتی سه برابر سرعت صوت از نازل بیرون می‌آید و مواد سخت از قبیل سنگ، مرمر، کاشی سرامیکی، شیشه و فلز را تا ضخامت 18 اینچ با دقت 005/0 اینچ برش می‌دهد.
امکان برش همه‌ی این مواد با یک ماشین از مزایای اصلی برش با جت آب است. کارگاه‌هایی که به دستگاه برش با جت آب مجهز باشند، می‌توانند کف پوش، رویه‌ی کابینت، یادمان و سایر کارهای معماری را اجرا کنند.
مزیت‌های برش با جت آب: روش با جت آب هم برای معماری داخلی و هم معماری خارجی مزیت‌های بیشمار دارد. امکانات متنوع شکل تراشی، ایجاد شکل‌های پیچیده‌ای را که با ابزارهای متعارف یا با دست امکان‌پذیر نبود، ممکن کرده است. اکنون سازندگان می‌توانند هر شکلی را که روی کاغذ ترسیم شده یا در حافظه‌ی کامپیوتر ذخیره شده باشد، از جمله نقشکوبی، مدالیون، قاب و حاشیه و سایر شکل‌های پیچیده را به آسانی تولید کنند. در این روش تنش مکانیکی وارد بر قطعه‌ی کار کم است و در نتیجه احتمال شکستن مواد شکننده کاهش می‌یابد. به همین دلیل، نیاز به کاربند و ابزارهای مختلف به حداقل می‌رسد.
خودکاری نیز از دیگر مزیت‌های این روش است. اپراتورهای با کنترلگر CNC (کنترل عددی کامپیوتری) یا PC، جت آب را هدایت می‌کنند و در نتیجه فرآوری با جت آب در مقایسه با فرآوری‌های دستی ساده‌تر می‌شود. اپراتورها فقط فایل‌های CAD (طراحی به کمک کامپیوتر) را به کنترلگر وارد می‌کنند تا طرح موردنظر را به کمک جت آب تولید کنند و به صورت یکنواختی برش می‌دهد.
مزیت دیگر جت آب عملکرد سریع آن است زیرا که ذرات گارنت که با جریان آب همراهند، سبب می‌شوند که سطح حاصل از برش بسیار صاف باشد و به پرداخت اندکی نیاز داشته باشد یا اصلا نیازمند پرداخت نباشد.
لکه‌زدایی از گرانیت:
گرانیت‌ها بر خلاف تصور، رطوبت جذب می‌کنند. در گرانیت هم مثل همه‌ی سنگهای بلورین ترک و خلل و فرج وجود دارد. درست است که گرانیت بسیار سخت و متراکم است، اما باز هم میتواند مایعات را جذب کند و در نتیجه تیره شود.
هنگامی که ورق یا پلاک در ملات یا روی بستر نازکی که حاوی رطوبت است نصب می‌شود، آب می‌خواهد به هر طریق ممکن راهی به محیط بیرون پیدا کند و همیشه آسانترین راه را در پیش می‌گیرد. معمولا آسانترین راه برای خروج آب، زیرآیند رویه کابینت یا درزهای دوغاب‌ریزی شده است. اگر چنین درزهایی وجود نداشته باشد، یا زیرآیند رطوبت جذب نکند و به بخار امکان عبور ندهد، راهی برای خروج آب باقی نمی‌ماند، مگر از درون سنگ.
چون گرانیت بسیار متراکم است و در طول روز مقدار اندکی آب از خود عبور می‌دهد، ممکن است عبور آب از گرانیت، مدتها به طول بینجامد.
هر نوع گرانیت مشخصه‌های فیزیکی خاص خود را دارد که از آن جمله می‌توان به ضریب جذب و آهنگ عبور آب اشاره کرد. این عامل‌ها به اندازه و پیوستگی ترک‌ها و درزهای درون سنگ بستگی دارند. در بعضی از این سنگها این ترک‌ها راه به جایی ندارند، اما در بعضی دیگر ترک‌ها از پشت تا روی سنگ امتداد دارند و مسیری مستقیم برای عبور آب یا رطوبت فراهم می‌کنند. روی گرانیت‌های نصب شده تیره رنگ به ویژه سیاه، غالبا لکه‌های دایره‌ای تیره دیده می‌شود که اندازه‌ی انها از یک سکه تا یک بشقاب غذاخوری متغیر است. این لکه‌ها پس از یک یا دو هفته ناپدید می‌شوند. گاه خشک شدن سنگ ناپدید شدن لکه‌ها بیشتر طول می‌کشد.
دلیل ایجاد لکه‌های دائمی: هنگامی که ماده‌ای جامد در آب حل شود و پس از تبخیر آب، در سنگ رسوب کند، لکه‌ای روی سنگ باقی می‌ماند. تاکنون سه منبع نمونه‌وار برای این نوع آلاینده‌ها شناسایی شده است:
1) مواد موجود در ملات از قبیل نمک‌ها یا کربنات‌ها که در آب حل می‌شوند.
2) آب سختی مورد استفاده در ساختن ملات یا بسترهای نازک برای چسباندن سنگ.
3) بعضی از سنگها حاوی مقدار ناچیزی ماده‌ی معدنی محلول در آب‌اند که در ناحیه‌هایی از سنگ که بخار بیشتری را عبور می‌دهند، متمرکز می‌شوند.
می‌توان با درزبندی سنگ با مواد داخلی، پس از نصب و پیش از آنکه سنگ کاملا خشک شود، این اثر را ایجاد کرد. اگر سنگی کاملا خشک نشده باشد و با ماده دافع درزبندی شود، این ماده فقط در نواحی نسبتا خشک جذب می‌شود و ناحیه مرطوب را نادیده می‌گیرد. بعدا نواحی درزبندی شده با ماده دافع به رنگ روشن دیده می‌شوند و ناحیه‌هایی که ماده درزبند به آنها نفوذ نکرده است به رنگ تیره در می‌آیند. لکه‌هایی که بدین طریق ایجاد می‌شوند، معمولا شکل‌های نامنظم دارند.
برای لکه‌زدایی از سنگ گرانیت کارهای زیر را به ترتیب انجام دهید:
1) دست کم سه بار سنگ را با آب و ماده‌ی پاک کننده ملایم بشویید و بگذارید خشک شود.
2) دست کم سه بار سنگ را با آب و ماده‌ی پاک کننده قلیایی بشویید و بگذارید خشک شود.
3) سه بار سنگ را با آب و ماده‌ی پاک کننده ملایم و اندکی سرکه بشویید. (این کار را فقط در مورد گرانیت انجام دهید نه مرمر).
4) سنگ را با سرکه بشویید، ابتدا ناحیه‌ای کوچک را آزمایش کنید. (این کار را فقط در مورد گرانیت انجام دهید نه مرمر).
5) مرحله‌ی 1 تا 4 را دوباره انجام دهید و در این مرحله صفاد (ورقه آغشته به ماده‌ی دافع) را به کار برید.
همچنین این نکته قابل توجه است که سنگ را مادامی که خشک نشده است، با هیچ ماده‌ای درزبندی نکنید. اگر سنگ قبلا با ماده‌ای دافع درزبندی شده باشد می‌توانید با استفاده از الکل ایزوپروپیل که حلال آب و مایعات چرب است، آن را پاک کنید. برای این کار می‌توان از هر دو روش شستشو و صفادگذاری استفاده کرد.
گروه ماسه‌سنگ‌ها و کنگلومراها:
سنگهای این گروه دارای کوارتز به مقدار زیاد و فلدسپات که با سیمانهای مختلف (سیلیسی، آهکی، رسی، اکسید آهن) به هم جوش خورده و به شکل سنگی یک پارچه درآمده‌اند تشکیل شده‌اند، دارای بافت آواری می‌باشند. رنگ ماسه سنگ بیشتر به نوع سیمان و ماتریکس آن بستگی دارد. بر حسب این که سیمان به کار رفته در سنگ سیلیسی یا آهکی یا نوع دیگری باشد ماسه سنگ را ماسه‌سنگ سیلیسی یا آهکی یا … می‌نامند. ماسه‌سنگی که دارای کوارتز زیاد و سیمان سیلیسی باشد به نام ماسه‌سنگ کوارتزیتی و ماسه‌سنگی که دارای بیش از 25 درصد فلدسپات باشد به نام ماسه‌سنگ آرکوزی یا فلدسپاتی نامیده می‌شود. اگر عناصر سازنده ماسه‌سنگ درشت باشد آن را کنگلومرا می‌نامند. این سنگ دارای قلوه‌های بزرگ گرد شده می‌باشد که به علت داشتن سیمان و سنگهای تشکیل‌دهنده متعدد جالب توجه می‌باشد. کنگلومراها در صورتی که ضخیم لایه باشند و عناصر تشکیل‌دهنده آنها کاملا توسط سیمان به هم جوش خورده باشند می‌توانند سنگهای تزئینی بسیار جالبی را ایجاد نمایند. اگر عناصر و قطعات کنگلومرا آهکی باشد و سیمان و زمینه آن نیز آهکی باشد و سنگ دارای رنگ‌های مناسبی چه در قطعات و چه در سیمان باشد کنگلومرایی ایده‌آل برای اهداف زینتی می‌باشد. یکی از شرایط فیزیکی برای بکارگیری کنگلومراها این است که هنگام شکست کنگلومرا عناصر سازنده (دانه‌ها) با سیمان با هم شکسته شوند و آزادسازی عناصر به تنهایی ممکن نباشد.
گروه سنگهای آهکی:
سنگهای ساختمانی و تزئینی عمدتا از سنگهای آهکی می‌باشند. این دسته از سنگها به علت سختی مناسب، قابلیت ساب و برش، تنوع رنگ، مقاومت بالا، قابلیت استخراج آسان و فراوانی ذخایر جایگاه ویژه‌ای در بازار جهانی سنگهای ساختمانی و تزئینی دارند.
سنگهای آهکی در مقابل آب و هوای اسیدی مقاومتی از خود نشان نمی‌دهند و بالعکس در مقابل قلیاها مقاومند. در محیط‌های صنعتی که گازهای و CO و غیره در آن زیاد است، توسط باران به داخل این سنگها نفوذ پیدا می‌کنند، با این گازها ترکیب شده و آن را تبدیل به گچ می‌نمایند و باعث شوره زدن سنگ می‌گردند.
گروه سنگهای آهکی در صورتی که مواد فرعی در آنها نفوذ نکرده باشد به رنگ سفید و در صورت وجود مواد فرعی به رنگ‌های مختلف در می‌آیند که گاه این رنگ در کل متن سنگ اثر می‌کند و سنگ را از سفید به رنگ دیگر در می‌آورد و گاه این رنگ به صورت لایه‌ها و طرح‌های مختلف در آن دیده می‌شود. گاهی اوقات نیز مواد فرعی گوناگون در سنگ نفوذ کرده و آن را از صورت تک رنگی درآورده است.
به طور کل سنگ آهک سنگی است رسوبی، متشکل از کربنات کلسیم (کلسیت) یا کربنات مضاعف کلسیم- منیزیم (دولومیت) که میتواند با وجود مقادیر جزیی ناخالصی به رنگ‌های متنوعی مبدل شود. اگر میزان کربنات منیزیم در این سنگ کمتر از 5 درصد باشد سنگ آهک، و اگر این میزان بین 5 تا 40 درصد باشد سنگ آهک دولومیتی، و اگر کربنات منیزیم آن بیش از 40 درصد باشد دولومیت نامیده می‌شود. از دیدگاه تجاری این گروه علاوه بر سنگهای یاد شده شامل سنگهای دگرگون شده آهکی نیز می‌باشند که اغلب مرمرها را تشکیل می‌دهد. گاه در سنگهای آهکی ناخالصی‌هایی وجود دارد که هنگام متامورفیسم شکل‌های زیبایی به سنگ می‌بخشد. مثلا حضور اکتینولیت در مرمرها رنگ سبز و اکسیدهای آهن رنگ قرمز خونی به آنها می‌دهد. طبق استاندارد ASTM سنگ آهک ساختمانی بر اساس وزن مخصوص آن به 3 گروه زیر تقسیم شده‌اند: 1- سنگ آهک ساختمانی با چگالی کم سنگ آهک بین 1760 تا 2160 کیلوگرم بر مترمکعب 2- سنگ آهک ساختمانی با چگالی متوسط سنگ آهک بین 2160 تا 2560 کیلوگرم بر مترمکعب 3- سنگ آهک ساختمانی با چگالی زیاد سنگ آهک بیشتر از 2560 کیلوگرم بر مترمکعب مشخصات فیزیکی و مکانیکی لازم برای این سنگهای به شرح زیر است.
| ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی | مقدار | گروه طبقه‌بندی شده | استاندارد آزمایش |
| حداکثر جذب آب (درصد وزنی) | 12 | چگالی کم | 97ASTMC |
| 5/7 (هفت و نیم) | چگالی متوسط | ||
| 3 | چگالی زیاد | ||
| حداقل چگالی (کیلوگرم بر مترمکعب) | 1760 | چگالی کم | 97ASTMC |
| 2160 | چگالی متوسط | ||
| 2560 | چگالی زیاد | ||
| حداقل مقاومت فشاری (مگاپاسکال) | 12 | چگالی کم | 170 ASTMC |
| 28 | چگالی متوسط | ||
| 55 | چگالی زیاد | ||
| حداقل مدول گسیختگی (مگاپاسکال) | 9/2 (دو و نه دهم) | چگالی کم | 99ASTM |
| 4/3 (سه و چهار دهم) | چگالی متوسط | ||
| 9/6 (شش و نه دهم) | چگالی زیاد | ||
| حداقل مقاومت سایشی (سختی) | 60 | هر سه گروه | 241 ASTMC |
سنگهای آهکی خود به چند دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شوند: 1- تراورتن 2- مرمر 3- مرمریت 4- سنگ چینی 5- کریستال
تراورتن:
نوعی سنگ آهک متخلخل است که از دسته سنگهای تزئینی به شمار می‌رود. این سنگ به جا مانده از رسوبات آهک‌های معدنی و غارها یا چشمه‌های آب گرم یا از رسوب کف دریاها و رودخانه‌ها است که به صورت پهنه‌های نسبتا وسیع دیده می‌شوند. حرکت آب در کارست سبب فرسایش تراورتن می‌شود و در آن خلل و فرج بوجود می‌آورد. در تراورتن‌های پرداخته و صیقلی معمولا این خلل و فرج را با سیمان رنگی پورتلند پر می‌کنند، چون این بتونه‌ها کلا قابل پرداخت و صیقل نیستند و معمولا سنگ ظاهر مخطط و لکه‌دار پیدا می‌کند. تراورتن بتونه شده، که این خلل و فرج در ظاهر آنها به چشم نمی‌آید، استفاده‌ی فراوانی در دیوار و کف و فضای خارجی ساختمانها دارد.
در اغلب موارد لایه‌ها در ذخایر تراورتن افقی‌اند و یا با شیب ملایمی که تابع مورفولوژی سطح زمین است، مشاهده می‌گردند. معادن عظیمی از تراورتن در آذرشهر، تکاب و محلات موجود است. تراورتن در حالتی که رنگ سفید یکنواخت داشته باشد بسیار مرغوب است.
تراورتن‌ها دارای رنگ‌های متنوع و بافت نواری شکل است که در اثر حضور ترکیبات آهن، کلسیم و دیگر ناخالصی‌ها ایجاد شده است. این سنگ در رنگ‌های زرد، قهوه‌ای، قرمز، لیمویی، خاکستری، سیاه و سفید قابل تولید است. همچنین تا حدودی بافت متبلور یا ریزبلور دارد و دارای تخلخل است. لایه‌لایه و کندویی مانند است و به حالت استالاکتیت‌های کوچک دیده می‌شود.
پرمصرف‌ترین و ایده‌آل‌ترین سنگ ساختمانی است که آن دلایل عبارتند از:
– مقاومت قابل قبول- برش‌پذیری و صیقل‌پذیری ایده‌آل- شرایط استخراج ایده‌آل- اغلب با لایه‌بندی افقی، شیب کم و در نقاط کم ارتفاع و قابل دستیابی تشکیل می‌گردند- عدم وجود ساختارهای تکتونیکی بر روی این ذخایر- به دلیل جوان بودن (کواترنر) بعد از فازهای کوهزایی مختلف زمین‌شناسی تشکیل یافته‌اند- زیبای ظاهر- وجود تخلخل جهت چسبیدن کامل به ملات- ارزانی نسبت به سایر سنگها.
خیلی وقت‌ها، بتونه‌ی اولیه کارخانه از بین می‌رود و گردو خاک و آلودگی در جای خالی شده‌ی بتونه جمع می‌شود و آن وقت، تمیز نگه داشتن و حفظ زیبایی سنگ مشکل می‌شود. به این دلیل، روش‌های زیر توصیه می‌شود:
1- با فشار آب، در صورتی که این فشار از 900 تجاوز نکند، می‌توان تراورتن را تمیز کرد. می‌توان چند بار سنگ را شست تا خلل و فرج آن کاملا پاک شود. البته بعد از اتمام کار، باید بلافاصله رطوبت را با دستگاه مکنده برطرف کرد. 2- باید گذاشت که چند ساعت بگذرد تا تراورتن خشک شود. البته با استفاده از پنکه می‌توان کار را تسریع کرد. 3- با ملات اپوکسی یا سیمان پورتلند یا بتونه‌ی تراورتن باید سنگ را بتونه‌کاری کرد. 4- با استفاده از دوغاب ملات همه‌ی خلل و فرج را پر کنید. ملات را به درون خلل و فرج بفشارید تا حباب هوا باقی نماند. تقریبا 16/1 اینچ بالاتر از سطح کار، بتونه کنید. 5- بگذارید اپوکسی حداقل سه ساعت بماند یا کاملا محکم شود. پورتلند باید حداقل 24 ساعت بماند تا بگیرد. با استفاده از لبه‌ی چاقو یا تیغ می‌توانید بفهمید که محکم شده است یا نه. اپوکسی باید سفت شده باشد و از حالت نرمی خارج شده باشد. 6- بعد از اینکه اپوکسی خود را گرفت، با دستگاه ساینده (ساب) بسایید تا سوراخ‌ها مثل سطح سنگ شوند. 7- بعد مثل هر سنگ دیگری، سنگ کف را بسایید. 8- روی سطوحی بیش از 10×10 کار نکنید.
برای صیقل دادن سنگ دیوار بتونه نشده باید دیوار با محلول آب و اسید اکسالیک صیقل دهید. تقریبا یک پوند اسید اکسالیک را باید با یک گالون آب مخلوط کنید.
مرمر:
برخی به غلط مرمر را معادل اونیکس (Onyx) یا ماربل (Marble) می‌دانند. مرمر در واقع معادل اونیکس ماربل (Onyx Marble)، یا اونیکس تشکیل شده و ریزبلور می‌باشد. در صورتی که اگر مرمر درشت بلور باشد، اغلب از نوع آراگونیت محسوب می‌شود. مرمر نیز مانند تراورتن حاصل چشمه‌های آبگرم قدیمی می‌باشد. در فرآیندهایی که در این گونه چشمه‌ها صورت می‌گیرد اگر افت دمای آب کند باشد آراگونیت (مرمر) تشکیل می‌شود و اگر افت دما به تندی صورت گیرد تراورتن شکل می‌گیرد. مرمر که بیشتر از رسوب کردن کربنات کلسیم موجود در آب‌های سرد بوجود می‌آید، دارای ترکیب کلسیت بوده که از قدیم در طراحی معابد، قصرها و موزائیک‌ها به کار رفته و به دلیل طرح لایه‌لایه‌ای متمرکز یا ممتد (شبیه ساخت آگات) با جلای شیشه‌ای و رنگ‌های خوشایند شیری، سبز سیر، زرد کهربایی و عسلی تیره و قهوه‌ای و حتی سیاه، شهرت خوبی را کسب کرده است.
بیشتر ساخت مرمرها به صورت فیبری است. مرمر سنگی است نسبتا متراکم با زیبایی خاص که زیبایی آن نه تنها به رنگ و طرح آن مربوط است بلکه به درجه شفافیت آن نیز ارتباط دارد و حالت نمایش قوس قزحی روشن آن به زیبایی آن می‌افزاید.
ماربل‌ها، سنگهای آهکی دگرگون شده می‌باشند که بافت موزائیکی پیدا کرده و در رخساره آمفیبولیت متامورف شده‌اند. این دسته از سنگها دارای رنگ شفاف و یا رنگ سبز کم‌رنگ می‌باشند. رنگ سبز ناشی از وجود کانی اکتینولیت می‌باشد. علت زیبایی مرمر نه تنها مربوط به رنگ و طرح آن بلکه به درجه شفافیت آن نیز می‌باشد که حالت نمایشی رنگین کمانی زیبایی به آن می‌بخشد. در استاندارد 503- 97 ASTM سنگ مرمر ساختمانی به چهار گروه: کلسیت، دولومیت، سرپانتین و تراورتن تقسیم شده است. مشخصات فیزیکی و مکانیکی این چهار گروه به شرح زیر است
| ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی | مقدار | گروه طبقه‌بندی شده | استاندارد آزمایش |
| حداکثر جذب آب (درصد وزنی) | 2/0 (دو دهم) | در هر چهار گروه | 97 ASTMC |
| حداقل چگالی (کیلوگرم بر مترمکعب) | 2595 | کلسیت | 97 ASTMC |
| 2800 | دولومیت | ||
| 2690 | سرپانتین | ||
| 2305 | تراورتن | ||
| حداقل مقاومت فشاری (مگاپاسکال) | 52 | در هر چهار گروه | 170 ASTMC |
| حداقل مدول گسیختگی (مگاپاسکال) | 7 | در هر چهار گروه | 99 ASTMC |
| حداقل مقاومت سایشی (سختی) | 10 | در هر چهار گروه | 241 ASTMC |
| حداقل مقاومت خمشی (مگاپاسکال) | 7 | در هر چهار گروه | 880 ASTMC |
قابلیت حل شدن مرمر در آب خالص 13 میلی‌گرم بر لیتر است (در فشار جو و حرارت 16 درجه) این سنگ تزئینی در مقابل نور تغییر رنگ داده و لایه‌بندی به خصوصی را نشان می‌دهد و تا حدودی آن را از خود عبور می‌دهد.
مرمریت:
از دیدگاه علمی سنگی به نام مرمریت وجود ندارد اما در ایران این سنگ معادل ماربل قرار داده شده است. ماربل سنگی است آهکی و دگرگون با وزن مخصوصی بیشتر از سنگ آهک و مرکب از بلور کلسیت، دولومیت و یا هر دوی آنها که دارای بافت دانه شکری یکپارچه یا موزائیکی ریزدانه می‌باشد. از دیدگاه تجاری مرمریت شامل کلیه سنگهای آهکی اعم از دگرگون و یا غیردگرگون و نیز تبلور مجدد یافته می‌شود. این سنگ مناسب برای صیقل دادن می‌باشد و دارای جلای مناسبی است. مرمریت بر حسب مقدار کربنات منیزیم به نام‌های مرمریت کلسیتی، مرمریتی منیزیتی یا مرمریت کلسیتی دولومیتی و دولومیتی نامیده می‌شود. این سنگ میتواند با توجه به نوع ناخالصی از رنگ‌های روشن مانند سفید تا رنگ‌های تیره دیده می‌شود.
عمل دیگری که باعث تخریب سنگهای مرمریت، کلسیت و سنگ آهک در سطح زمین می‌شود، تبدیل شدن آنها به آهک و آماس کردن آنها می‌باشد. در اثر این عمل کلسیت به ژیپس یعنی سولفات کلسیم آبدار تبدیل می‌شود و این عمل نتیجه‌ی فرآیند اسید سولفوریک با کربنات کلسیم می‌باشد. اسید سولفوریک نیز در شهرهای بزرگ صنعتی توسط فضولات کارخانجات و گازهای حاصله از سوخت اتومبیل و کوره‌ها ایجاد می‌شود و به شرح زیر در سنگها فرآیند ایجاد می‌کند:
فرآیند فوق بر اثر جابه‌جایی یک یون ضعیف با یک یون قوی در یک محیط اسیدی (PH برابر 3/4 و کمتر) با آزادسازی دی اکسید کربن انجام می‌شود. مثلا گازهای متصاعده از کارخانجات واقع در نزدیکی آتن و حل شدن آنها در آب بارانی که به روی مرمریت‌ها می‌ریزد، آنها را تبدیل به آهک می‌کند. مرمریت‌ها رنگ و جلای خود را از دست می‌دهند و با یک پوسته‌ی نازک خاکستری کوچک پوشیده می‌شوند. در بعضی نقاط به دلیل انبساط ناشی از تبدیل کلسیت به گچ به صورت آماس در می‌آیند و گچ تشکیل شده به دیواره‌های درزها فشار آورده و آنها را از هم می‌شکافد. بلورهای گچی تشکیل شده در داخل درزه‌ها عینا مثل یخزدگی آب در درزه‌ها عمل کرده و به قدری فشار وارده شدید است که کانی به صورت برجستگی در سطح بیرونی سنگ قابل مشاهده است.
سنگهای مرمریت از مواد آهکی ناشی از ته‌نشین شدن و رسوب گل و لای تشکیل شده است. دلیل استقبال مصرف‌کنندگان از سنگهای مرمریت بدین سبب است که:
1- دارای رنگ آرامی از لحاظ روانشناسی است.
2- چنانچه شما ده هزار متر از این نوع سنگ را بخواهید می‌توانید در یک رنگ تهیه کنید که این امتیاز از نظر اهل این صنعت به نام سنگ مهندسی پسند نامیده می‌شود.
تنها عیب سنگ مرمریت این است که در مرور زمان رگه‌های موجود در این سنگ خالی می‌شود و این سنگ از حالت زیبا خارج شده و به یک سنگ پست تبدیل می‌شود.
سنگهای مرمریت موجود در ایران بدین شرح می‌باشد: مرمریت آباده حدودا 10 نوع – مرمریت خود حدودا 10 نوع – مرمریت بجستان- مرمریت کرمان- مرمریت گناباد و …
سنگ چینی:
همان سنگ آهکی دگرگون با مرمریت است که دارای بلورهایی قابل رویت می‌باشد. در واقع این گروه از سنگهای آهکی مرمریت‌های دانه‌ریزی هستند که بافتی تمام بلورین داشته و عمدتاً از کلسیت و به مقدار کمی ولاستونیت (به عنوان کانی فرعی) تشکیل شده است و بافت آن به طور انحصاری دانه شکری است. به این دلیل به آن سنگ چینی می‌گویند که در ضخامت‌های کم (حدود دو سانتی‌متر) در مقابل ضربه صدای چینی می‌دهد. سه نوع سنگ چینی در بازار وجود دارد: – چینی سفید – چینی کریستال – چینی ابری یا خاکستری (چینی‌های سفید با رگه‌های تیره) البته برخی نوعی سنگ سیاه دگرگون رانیز جزو چینی‌ها می‌دانند و آن را چینی سیاه می‌نامند. معمولاً نام‌گذاری آنها برحسب معدن یا محل پیدایش آنها است مثلاً چینی سنندجی و…
سنگ چینی سفید کوه‌های آلپ ناحیه آلپوان، اولین سنگی است که با تکنولوژی نوین برش با سیم الماسه، استخراج شده است. امروزه، این تکنولوژی وسیعاً در استخراج سنگهای آهکی در ایران و سایر کشورهای جهان به کار می‌رود و در استخراج سنگهای سخت گرانیت نیز رواج یافته است.
تکنولوژی برش با سیم الماسه در حقیقت یک انقلاب تمام عیار در معادن سنگ دنیا بود که امکان استخراج بلوک‌های بزرگ سنگ رابه کیفیت بالا امکان‌پذیر ساخته است.
در حال حاضر، سیم برش الماسه که منشاء ساخت و عرضه‌ی آن کشور ایتالیاست به ابزاری ضروری برای استخراج سنگ تبدیل شده است.
کریستال:
به سنگ‌آهکی دگرگون (مرمریت و چینی) گفته می‌شود که بلورهای تشکیل دهنده‌اش درشت باشند. گروه سنگهای نرم این گروه از سنگهای تزئینی از سنگهای دگرگون غیرآهکی، رسوبی نرم (شیل‌ها) و آذرآواری (توف‌های رنگین) می‌باشند که تا حدودی دگرسان شده‌اند. گروه سرپانتین دارای رنگ سبز ویژه‌ای هستند که مربوط به وفور کانی‌هایی چون کلریت، اپیدوت، اکتینولیت می‌باشد. از برخی از آنها مانند تالک شیست به دلیل مقاومت در برابر اسیدها جهت پوشش میزهای آزمایشگاهی استفاده می‌شود. شیل‌های سیاه مانند شیل‌های ناحیه فشم – لشگرک و توف‌های طالقان گاه در ساخت دیواره‌ها به کار گرفته می‌شوند.
ویژگی‌های مطلوب سنگها:
به طور کلی از مشخصه‌های مطلوب می‌توان رنگ یکنواخت و روشن آنها، عدم وجود درزه و روزنه حتی در حد خیل کم، عدم وجود لایه‌های رسی در داخل سنگ، عدم تغییر رنگ در مقابل نور آفتاب و آب و هوای محیط، یکنواختی دانه‌های تشکیل دهنده از نظر سختی و اندازه، ضریب جذب آب در حد کم، مقاومت اصطکاکی و فشاری و کششی در حد مناسب و صیقل و جلاپذیری خوب نام برد. در عین حال با توجه به محل نصب سنگ در بنا و محیط آب و هوایی محل مصرف آنها، ویژگی‌های مطلوب سنگها ممکن است تغییر کند. مثلاً سنگی که از نظر رنگ و صیقل‌پذیری و یکنواختی دانه‌ها خوب بوده ولی مقاومت اصطکاکی کمی دارد میتواند در بنا و دیوارها به عنوان سنگ مطلوب مصرف شود ولی در کف نامطلوب خواهد بود. یا سنگی که همه‌ی مشخصه‌های یک سنگ خوب را دارا بوده ولی مقاومت آن در مقابل یخزدگی کم است، برای مناطق سردسیری، جهت مصرف در قسمت‌های بیرونی ساختمان نامطلوب ولی برای مصارف در مناطق غیر یخبندان مطلوب خواهد بود. سنگهای مختلف که به عنوان سنگ تزئینی انتخاب می‌گردند مجموعاً باید از نظر بعضی مشخصه‌ها دارای حداقلی باشند. این حداقل‌ها می‌توانند هم برای انواع سنگهای گرانیتی، ماسه‌سنگی، آهکی و غیره تعیین گردد و هم میتواند از نظر محل مصرف سنگ، یعنی با توجه به آب و هوای منطقه‌ای، سبک معماری و محل نصب آن (کف، نمای داخلی، نمای خارجی و غیره) از نظر اندازه و مشخصه‌های دیگر استانداردهایی تعیین گردد.
کاربردهای متنوع سنگ در ساختمان و طراحی شهری:
سنگ ساختمانی به لحاظ مشخصات ساختمانی و مقاومت مکانیکی و همین طور رنگ و بافت‌های متنوع میتواند هم به عنوان عنصر سازه‌ای و هم به عنوان یک عنصر عماری و تزئینی استفاده شود. آماده کردن سنگ ساختمانی برای مصرف نسبت به اکثر مصالح ساختمانی دیگر به فرآیندهای ساده‌تر و کم هزینه‌تری نیاز داشته و آلودگی محیط زیست ناشی از تولید آن نیز به مراتب کمتر است. از طرف دیگر طول عمر و دوام سنگ نسبت به اکثر مصالح بسیار بالاتر است. بنابراین به خصوص در جاهایی که سنگ در اطراف محل قابل استخراج است، باید به عنوان یک انتخاب، مورد توجه قرار داشته باشد. از کاربردهای بسیار متنوع سنگ ساختمانی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- پوشش داخلی و خارجی کف و نمای ساختمانها، خصوصاً در ساختمان‌های عمومی، دولتی، بناهای مهم که در آن جا دوام و زیبایی توأماً اهمیت دارد.
2- عنصر تزئینی در طراحی شهری مانند سنگفرش خیابان‌ها و میادین، دیوارهای حایل مسیل‌ها و رودخانه‌های درون شهری، دیواره پل‌ها، آب نماها و…
3- عنصر تزئینی در داخل ساختمانها نظیر ستون‌ها، شومینه، آب نما، نرده‌هاو…
عوامل مهم در انتخاب سنگ:
سنگهای ساختمانی برحسب نحوه‌ی پیدایش و شرایط مختلف محیطی در طول دوران شکل‌گیری، انواع بسیار گوناگون دارد و از لحاظ ساختار، بافت، رنگ، خصوصیات فیزیکی و مکانیکی بسیار متنوعند. لذا در انتخاب سنگ باید به مشخصات مختلف آن توجه داشته و بهترین سنگ را برای مصرف مورد نظر انتخاب کرد. در انتخاب سنگ به عنوان یک عنصر معماری، بافت سنگ، رنگ و بازتاب نور آن بسیار مهم است که البته تا حدودی به سلیقه انتخاب کننده بستگی دارد و اما موضوع مهمتر که باید در نظر داشت، مشخصات فیزیکی و مکانیکی سنگ ساختمانی است.
معیار حاکم بر انتخاب سنگ برای روکار:
از آن جا که انتخاب سنگ به منزله‌ی روکار، به معنای یافتن راه حلی برای تمام عمر ساختمان است، سنگ را باید براساس ویژگی‌های فنی و طراحی، انتخاب کرد.
انتخاب سنگ در درجه‌ی اول بر عوامل زیبایی شناختی و معماری مبتنی است. این عوامل به نقش رگه‌ها و یا دانه‌ها، گستردگی طیف رنگ، طرح روکار پیشنهادی که واحدهای سنگ را به شکل‌ها و اندازه‌های گوناگون تقسیم می‌کند و پرداخت سطح که زیبایی ذاتی روکار را دو چندان می‌کند، بستگی دارد.
عوامل اصلی که در انتخاب سنگ مؤثرند عبارتند از: تکنولوژی موجود برای فرآوری سنگ – خواص شیمیایی و فیزیکی سنگ برای مقابله با شرایط اقلیمی و محیطی منطقه‌ی اجرای پروژه – خواص مکانیکی سنگ برای مقاومت در برابر تنش‌های ناشی از بارهای اعمالی و سیستم‌های مهاربندی – هزینه‌ی کل روکار.
تخریب سنگ‌ای نما:
نمای سنگی به جهت شوره زدن فاسد می‌شود و به صورت قطعات کوچکی از آن سنگ جدا می‌شود. تشابهی بین بالا آمدن آب‌های زیرزمینی حاوی نمک‌های محلول از لوله‌های موئینه و بالا آمدن آن از دیوارهای سنگی ساختمانها وجود دارد. هرچه آب و هوای ناحیه خشک‌تر و گرم‌تر باشد، این بالا آمدن‌ها شدیدتر است. از ارتفاع شوره زدن دیواره‌ها (شوره‌های سفید رنگ) می‌توان به میزان نفوذ آن پی برد. در صورت توجه، ملاحضه می‌شود که ارتفاع شوره تشکیل شده در دیوارهای نقاط گرمسیری بیشتر از نقاط سردسیری است. سنگهای به کار رفته در محیط‌های مرطوب، محل مناسبی برای زندگی موجودات ریز ذره‌بینی هستند. هوای مرطوب عمل تکثیر آنها را سهل‌تر می‌نماید و به این ترتیب مجتمعی از آنها تشکیل می‌شود که به نام گلسنگ نامیده می‌شوند و به صورت شکوفه‌های سبز و بهم پیوسته‌ای در قسمت‌های شمالی ساختمانها روی بسیاری از سنگها حتی ابنیه تاریخی را پوشانده است که نه تنها سنگ را خزه‌دار نشان می‌دهد، بلکه در تخریب سنگ هم شرکت دارند.
نقش ژئوشیمیایی این موجودات ریز ذره‌بینی، جذب اکسیدهای گوگرد از محیط و تبدیل آنها به گچ می‌باشد.
عوامل اصلی تغییر حالت سنگها:
آب و هوازدگی: سنگهای به کار رفته در ساختمان نیز که جزئی از سنگهای در جا می‌باشند، عمرهای متفاوتی دارند بعضی به راحتی در مقابل عوامل جوی از بین می‌روند و بعضی دیگر همزمان با ساختمان تخریب می‌شوند و عده‌ای دیگر با تغییر شرایط انطباق دارند. به این ترتیب هر سنگ و یا هر کانی عمر مخصوص به خود را دارد که شاید بتوان با زندگی نباتات مقایسه کرد.
دشمن اصلی سنگها، آب‌های دارای اسیدهای سولفوریک و نیتریک می‌باشد که خطرش برای سنگ، از سائیدگی آن در اثر رفت و آمد و غیره خیلی بیشتر است. آلودگی‌های جوی، تغییرات درجه حرارت، تغییر رطوبت هوا و موجودات ریز ذره‌بینی، تأثیر منفی شدیدی به سنگ وارد می‌نماید.
سنگ مثل بعضی از فلزات در اثر حرارت انبساط یافته و در اثر سرما منقبض می‌شود نتیجه اینکه در اثر عوامل فوق، دیگر آن سنگ دوست‌داشتنی و شفاف و زیبا وجود نخواهد داشت و مشخصات مفیدش را نیز به تدریج از دست می‌دهد. ترکیبات رسی بیشتر از بقیه کانی‌ها مستعد به هوازدگی هستند لذا وجودشان در سنگهای تزئینی نامطلوب است.
تأثیر باد:
تأثیر باد (جریان هوا) بر سنگ به سرعت آن بستگی دارد. حتی حرکت هوا با سرعت کم (چند سانتی‌متر در ثانیه) نیز میتواند گرد و خاک را بلند کرده و حرکت دهد. طوفان قطعات بزرگتری را حرکت می‌دهد. دیوارها و پنجره‌هایی که در جهت باد قرار دارند در اثر برخورد و سایش مواد، صاف و صیقلی می‌شوند که در حقیقت عمل سایش شبیه سندبلست را (زنگ‌زدای با ماسه) انجام می‌دهد و دیواره‌ها عمود بر جریان باد نیز دارای سوراخ و روزنه می‌شوند.
تأثیر آب:
به طور کلی همان تأثیری را که آب‌های حاوی مواد، ضمن نفوذ از سطح زمین و عبور به اعماق در سنگهای واقع در مسیر می‌گذارد، با توجه به موارد زیر به صورت شدیدتر در سنگ نما و کف انجام می‌شود
1- سنگ درجا معمولاً با مواد دیگری پوشش یافته ولی در نما و کف این پوشش وجود ندارد.
2- ضخامت سنگهای نصب شده کم بوده و لذا نفوذ آب به همه‌ی قسمت‌های آن سهل‌تر است.
3- سطح گسترش سنگهای نصب شده بیشتر است.
4- شدت جریان آب در روی سنگهای نصب شده بیشتر است.
5- محلول‌های موجود در آب بدون فیلتر شدن به سنگها می‌رسد.
6- دمای سنگهای نصب شده گاه به 50 درجه سانتیگراد بالای صفر می‌رسد که نسبت به دمای سنگهای سطحی بالاتر است.
7- حداقل درجه حرارت نیز در مجاورت سنگهای نصب شده نسبت به سنگهای درجا پایین‌تر است.
تغییر رنگ در اثر نور آفتاب:
اصولاً رنگ کانی‌ها به ترکیب شیمیایی آن، ترتیب قرار گرفتن یون‌ها و اتم‌ها در شبکه بلوری و ناخالصی‌های فیزیکی و شیمیایی دیگر مربوط می‌شود که بیشترین تأثیر این ناخالصی‌ها، تغییر رنگ سنگ می‌باشد. بعضی سنگهای رنگی وقتی در نمای خارجی یا سنگ فرش بیرونی نصب می‌شوند، در مدت کمی رنگ خود را می‌بازند ولی در محیط‌های سربسته رنگ آنها مدتها پایدار می‌ماند.
یخزدگی:
مقاومت سنگهای مختلف در مقابل یخزدگی بخصوص ضریب جذب آنها متفاوت است. آبی که توسط خیلی از کانی‌ها جذب می‌شود، تحت تأثیر انرژی سطحی به داخل درزه‌های ریز نفوذ کرده و آنها را باز می‌کند و به این ترتیب نفوذ آب در لوله‌های موئینه آسانتر شده و آب را به داخل سنگها هدایت می‌کند. با یخ‌زدن این آب، فشاری به دیواره‌های سطوح درزه‌ها وارد شده و به طور محسوس آنها را از هم می‌شکافد. این فشار وارده معادل 2100 کیلوگرم بر سانتی‌مترمربع است.
تغییر درجه حرارت:
سنگها نیز چون فلزات و خیلی از اجسام دیگر در اثر حرارت انبساط و انقباض پیدا می‌کنند که این عمل علاوه بر تخریب صفحات کلیواژ (رخ) سنگ و درزه‌های خیلی ریز ممکن است سبب ایجاد نیروهای مختلفی گردد که برای آنها زیانبار است.
دماهای اندک نیز ساخت درونی سنگها و استحکام پیوند بین دانه‌های مختلف تشکیل دهنده سنگ را تغییر می‌دهند، بنابراین کنش گرمایی به طریقه‌های متفاوت ویژگی‌های سنگ را تغییر می‌دهد.
فشار:
استحکام فشاری هر سنگ به ویژگی‌های درونی آن سنگ از قبیل استحکام دانه‌ها و بلورهای تشکیل دهنده و ماهیت پیوند بین آنها و همچنین شکل هندسی آن و تأثیر نیروهای بیرونی وارد بر آن بستگی دارد و کاربرد آن از کاربرد دیگر ویژگی‌های سنگ بیشتر است.
اصولاً استحکام یا تنش فشاری هر سنگ عبارت است از حداکثر تنشی که سنگ در برابر آن قادر به مقاومت می‌باشد. همچنین دیگر عوامل تغییر حالت سنگها عبارتند از: کشش – خمش و برش – ضربه و سایش – سایش و خراش – مدول الاستیسیته – سختی و صلابت.
نصب سنگ:
نصب سنگهای نسبتاً بزرگ در کف با ضخامت کم به دلیل اینکه هنگام نصب سنگ و جهت مسطح کردن محل نصب سنگ، ضربه‌های زیادی با تیشه بر محل نصب سنگ وارد می‌شود، امکان‌پذیر نیست زیرا در اثر ضربه تیشه در موقع نصب سنگ، ترک برداشته و یا می‌شکند. همچنین اختلاف طولی و عرضی پلاک‌ها باعث می‌شود که خط درز سنگها به صورت خط شکسته درآمده و گاه اجباراً با سیمان یا ملات پر می‌شود که از زیبایی سنگ می‌کاهد.
نصب سنگ با ملات سیمانی (روش سنتی) به خصوص در کف ساختمانها صحیح به نظر نمی‌رسد زیرا علاوه بر اتلاف وقت زیاد و کاهش زیبایی، احتیاج به ساب ثانوی در محل نصب شده دارد که ضمن لطمه زدن به زیبایی سنگ، هزینه زیادی را نیز بر مشتری تحمیل می‌کند، در صورتی که اگر قبلاً زیرسازی انجام شود و سطح مورد نظر را با سیمان به صورت کاملاً مسطح در بیاورند بدون احتیاج به ضربه باشد. سنگهای با ضخامت کم را نیز به راحتی و در حداقل زمان می‌توانند با چسب‌های مخصوص بچسبانند که هم زیبایی خاص خود را حفظ کرده و هم در موقع لزوم برای کندن کانال و غیره (تعمیرات لوله‌کشی و غیره) راحت‌تر بتوانند (به اندازه‌ی موردنظر) عمل کنند. بدون اینکه بر سنگهای اطراف لطمه‌ای وارد شده و نیاز به ساب ثانوی باشد.
صیقل سنگ نیز در حال حاضر جالب توجه نیست. سنگهای صادراتی را ظاهراً ساب اسیدی زده و سنگهای مصرف داخلی را ساب معمولی می‌زنند.
دلایل نقص سنگ فرش:
سنگ‌فرشی که بی نقص به نظر می‌رسد، به دلایلی بسیار ممکن است خراب شود. رطوبت یکی از عوامل دخیل در خراب شدن سنگ فرش است. آب میتواند از شکاف‌های بین سنگ و ملات نفوذ کند و سبب بلند شدن سطوح شود و سرانجام کار به انجام تعمیرات پرهزینه بکشد. اما سنگفرش بی‌نقص دشمنان دیگری نیز دارد، یکی از آنها نداشتن وقت کافی برای تکمیل کار است. دیگری نصب نادرست سنگ است. سومی که گاهی به ویژه در نواحی زلزله‌خیز اجتنا‌ب‌ناپذیر است، جابجایی و حرکت ساختمان است اما عاملی که بیش از همه در این نوع مسایل دخیل است، انتخاب و اجرای زیرسازی است. کفی که با سنگفرش چیده شده، مانند خانه یا ساختمان، تنها به اندازه شالوده‌اش استحکام دارد. به همین دلیل است که انتخاب زیرسازی مناسب و اجرای صحیح آن، برای موفقیت در هر کاری ضروری است.
انتخاب معدن و سنگ
برای انتخاب معدن و سنگ مناسب جهت استخراج عوامل مهمی باید مورد توجه قرار گیرند. عواملی که برای انتخاب معدن باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از: – قابلیت کوپ دهی – رنگ سنگ – ساخت و بافت سنگ – وسعت هوازدگی – میزان ذخیره – قابلیت کاری و معدن و چگونگی دستیابی به آن
– رنگ سنگ رنگ سنگ به رنگ کانی‌های سازنده و ارتباط هندسی کانی‌ها و نیز اندازه دانه‌ها و همچنین ناخالصی که گاه در سیمان یا ماتریکس سنگها دیده می‌شود بستگی دارد. در بازار فروش، رنگ یک سنگ عامل بسیار مهمی برای تعیین ارزش و قیمت آن محسوب می‌شود. سنگهای گرانیتی به جز در موارد خاص به دلیل وجود بلورهای مختلف و وجود برخی مواد رنگارنگ در خمیره (متن سنگ) از یک رنگ تشکیل نشده‌اند، بنابراین رنگ سنگ، رنگ متن سنگ در نظر گرفته می‌شود. گروه سنگهای آهکی در صورتی که مواد فرعی و ناخالصی‌ها در آنها نفوذ نکرده باشد به رنگ سفید و در صورت وجود این موارد به رنگ‌های متنوعی در می‌آیند. گاه این ناخالصی کل سنگ را متأثر کرده و گاه این رنگ تنها به صورت لایه‌ها و یا رگه‌هایی طرح‌هایی را در متن سنگ ایجاد می‌کند. در بازار فروش ترتیب ارزش گذاری یک سنگ برحسب رنگ به شرح زیر است: سفید مطلق – سیاه مطلق- رنگ‌های روشن (نزدیک به سفید) – رنگ‌های نزدیک به سیاه – سنگهای تک‌رنگ – سنگهای چند رنگ – ساخت و بافت سنگ ویژگی‌های نمود سنگ در صحرا و نیز نمود ظاهر سنگ و ارتباط و شکل هندسی کانی‌های سنگ، ساخت و بافت سنگ را تشکیل می‌دهد. به عنوان مثال لایه لایه بودن، توده‌ای بودن، شکل، نوع، اندازه کانی‌ها یا بلورهای تشکیل دهنده و ارتباط آنها به هم به ساخت و بافت سنگ مربوط بوده و از نظر استحکام و زیبایی و ظاهر سنگ تأثیرگذار می‌باشند. معمولاً ساخت‌های سنگها در مقابل بافت‌های آنها تنوع کمتری دارند. مهم‌ترین ساخت‌ها، توده‌ای، لایه‌ای، عدسی، نواری و جریانی می‌باشند. مهم‌ترین بافت‌های سنگهای تزئینی عبارتند از:
* بافت گرانولر: اغلب گرانیت‌ها دارای چنین بافتی هستند.
* بافت پورفیریک در این بافت دانه‌های بزرگی از یک یا چند کانی در داخل یک خمیره ریزبلور مشخص قرار گرفته‌اند. توده‌های نفوذی کوچک و سنگهای آتشفشانی چنین بافتی دارند.
بافت درهم یا به هم پیوسته: در این دانه‌های تشکیل دهنده سنگ به شکل باندهای نامنظم و به صورت متقابل درهم روییده دیده می‌شوند.
* بافت موزائیکی یا دانه‌ای: بیشتر در ماسه‌سنگ‌ها و برخی مرمرها دیده می‌شود.
* بافت آواری: در این بافت دانه‌هایی از سنگ اولیه به صورت موزائیکی (بدون درهم رفتگی) به هم پیوسته‌اند مانند کنگلومرا.
* بافت گرانوبلاستیک: همان بافت گرانولر است اما در سنگهای دگرگونی.
* بافت اُاُلیتی: در این بافت سنگ از دانه‌های کروی شکلی تشکیل شده است که در سنگهای کربناتی دیده می‌شود.
* بافت پگماتیتی: نوعی بافت در سنگهای آذرین درونی به خصوص گرانیت‌ها است که در آن دانه‌های تشکیل دهنده سنگ بزرگ هستند، مانند گرانیت‌های همدان.
* بافت خطی یا گرافیکی: در این بافت کانی‌ها به صورت موازی و یا تقریباً موازی متبلور شده و ظاهری مانند خط میخی پدید می‌آورند.
* بافت کندویی: بلورهای سنگ به حالت استالاکتیت دیده می‌شوند که شکل کندویی به خود گرفته‌اند. این بافت در مرمر آراگونیتی دیده می‌شود.
* بافت (ساخت) نواری: در این بافت سنگ به صورت نوارهای نسبتاً باریک دیده می‌شود و ممکن است نوارها به یک یا چند رنگ مختلف باشند. سنگهای رسوبی دارای چنین بافتی هستند.
* بافت متخلخل: در این بافت سنگ دارای تخلخل نسبتاً زیادی است که این امر با چشم غیر مسلح نیز قابل رویت می‌باشد مانند تراورتن.
* بافت‌های دیگری از جمله لکه‌ای، حلقه‌ای و… نیز ممکن است در سنگهای تزئینی دیده شوند. ساخت و بافت سنگهای مختلف در جدول 1 آمده است:
انواع ساخت و بافت سنگهای نما
| نوع سنگ | ساخت | بافت |
| گرانیت | بلوکی، توده‌ای، قلوه‌های بزرگ | گرانولر، پورفیری، پگماتیتی |
| توف | توده‌ای، لایه‌ای | شیشه‌ای، ولکانوکلاستیک، پورفیریک |
| بازالت | لایه‌ای، جریانی | ریزبلور، شیشه‌ای، پورفیریک |
| آندزیت | توده‌ای، گاه جریانی، لایه‌ای | درشت و متوسط بلور، پورفیریک |
| سنگ آهک رسوبی | لایه‌ای، نواری | درشت، متوسط، ریزبلور |
| ماسه‌سنگ کوارتزیتی | لایه‌ای | ریزبلور |
| دولومیت | لایه‌ای، توده‌ای | متوسط بلور |
| مرمر | توده‌ای و لایه ای | موزائیکی و متوسط بلور تا درشت‌بلور |
| کوارتزیت | لایه‌ای | ریز و متوسط بلور، موزائیکی |
| آمفیبولیت | توده‌ای و ورقه‌ای | درشت یا ریزبلور و لیبدوپلاستیک |
– وسعت هوازدگی: هوازدگی یعنی بخشی از سنگ که در معرض آب و هوا قرار گرفته است با ظاهر تازه سنگ تفاوت می‌کند که این تفاوت معمولاً از سطح به عمق آن کاهش می‌یابد. معمولاً هوازدگی بیشتر برای سنگهای گرانیتی و دگرگونی مطرح است.
– قابلیت کاری معدن کانسار و چگونگی دستیابی به آن این عالم از چند جنبه معدن‌کاری، سنگبری و صیقل‌پذیری باید بررسی شود.
1- جنبه معدن کاری مفاهیم و فاکتورهای معدن کاری خود باید از دو جنبه فنی و اقتصادی مورد بررسی قرار گیرند. عوامل فنی عبارتند از: – توپوگرافی ناحیه معدن (وضعیت پستی و بلندی‌های منطقه) و چگونگی دستیابی به کانسار – شناسایی درزه‌ها و شکستگی‌های موجود – بلوک‌دهی کانسار – کیفیت مواد (یک نواختی آن در نقاط مختلف)- ذخیره معدن- عوامل اقتصادی شامل تمام عوامل و هزینه‌هایی که از زمان اکتشاف و استخراج سنگ تا مرحله فروش – محل و موقعیت کانسار و فاصله آن نسبت به بازار فروش از نظر هزینه‌های حمل- موقعیت دسترسی به کانسار از نظر ایجاد راه‌های ارتباطی در راه پل، گذرگاه و … با بازار- ضخامت باطله روی کانسار از نظر هزینه‌های باطله برداری- امکان‌سنجی کانسار از نظر مقدار تولید سالانه و عمر معدن- هزینه‌های خرید یا اجاره زمین در ناحیه معدن در صورت لزوم- امکانات آب و برق‌رسانی از شبکه‌های موجود و سایر امکانات موردنیاز- هزینه‌های تسطیح و محوطه‌سازی و ایجاد تأسیسات محلی- بررسی سرمایه موردنیاز- بررسی بازار و قیمت سنگ و سوددهی معدن 2- برش و پردازش سنگها از نظر برش و پردازش به سه دسته تقسیم می‌شوند: – مواد نرم: این مواد به آسانی با اره بریده می‌شوند مانند تمام سنگهای کربناتی. – مواد نیمه سخت: این مواد با اره بدون اشکال بریده می‌شوند مانند پاره‌ای از توف‌ها، مرمر، ماسه سنگ- مواد سخت: این مواد به سختی و با اشکال با اره بریده می‌شوند مانند تمام سنگهای آذرین نفوذی و خروجی و اغلب سنگهای دگرگونی. فزون بر برش، پردازش سنگها نیز از فاکتورهای مهم است که باید مورد توجه قرار گیرد.
افزایش عمر سنگ:
سنگهای تزئینی به کار رفته در ساختمانها می‌توانند به مرور زمان توسط عوامل گوناگون آسیب دیده و تخریب شوند. رعایت نکاتی که به آنها اشاره خواهیم کرد می‌توانند در کند کردن روند تخریب سنگها موثر باشد. این نکات به شرح زیرند: – سنگ‌هایی که در محیط‌های آلوده صنعتی نصب شده‌اند باید با صابون‌های اسیدی نفتی (Nephthenic acid) و صابون‌های فلزاتی مانند روی، آلومینیوم و کلسیم شسته شوند. با این کار یک لایه از صابون فلزی سوراخ‌های ریز سطحی سنگ را می‌پوشاند و بقیه منافذ سنگ خالی می‌ماند، این صابون‌ها بر خلاف صابون‌های سدیمی معمولی، آب را به خود نگرفته و در آن حل نمی‌شوند. – پاک‌کننده‌های ساینده نباید بر روی سطح صیقلی سنگ استفاده شوند زیرا سبب از بین رفتن صیقل و شفافیت آن می‌شوند. – پاک‌کننده‌های اسیدی نباید جهت تمیز کردن مرمر و سنگ آهک استفاده شوند زیرا سبب انحلال و خوردگی این سنگها می‌شوند. برای سنگهای تزئینی پلیمر فلئوسیلیکات پیشنهاد شده است. این ماده با کانی‌ها واکنش نموده و کلسیم فلوراید، سیلیکون هیدرات و سایر ترکیبات غیرمحلول را تشکیل می‌دهد. در نتیجه سطح سنگ متراکم‌تر شده و رطوبت کمتری را جذب می‌نماید.- برای جلوگیری از شوره‌زدن سنگها، توصیه شده است که ابتدا ترکیبات کانی را مشخص نمایند و سپس با پاشیدن ماسه یا با استفاده از بخار گرم (متناسب با ترکیب کانی) شوره را از بین ببرند. دانشمندان یونانی استفاده از لیزر را برای زدودن سولفات از سطح مرمریت‌ها، اقتصادی‌تر می‌دانند و این روش را توصیه می‌نمایند. – برای حفظ آثار باستانی که در آنها سنگ نه به عنوان یک لایه نازک برای تزئین، بلکه به صورت بلوک‌های نسبتا بزرگ و به عنوان یکی از مواد اصلی و تشکیل‌دهنده به کار رفته است. بهترین روش را مرمت و تعویض سنگهای تخریب شده با سنگهای هم اندازه و مشابه سنگ تخریب شده به روش‌های مشابه روش اولیه در زمان ساخت بنا می‌دانند. منظور از سنگ مشابه یعنی سنگی با رنگ و مطابق مشخصات سنگ اولیه می‌باشد. سنگی که در آشپزخانه نصب می‌شود باید سخت باشد و ضریب جذب آب آن حداقل بوده و تعمیر و نگهداری آن مشکلی نداشته باشد. انواع گرانیت‌های غیرجاذب روغن برای نصب در آشپزخانه مناسب هستند.- برای جلوگیری از تخریب سنگ توسط موجودات ذره‌بینی، تزریق پنی‌سلین در داخل لایه‌های سطحی سنگ بهترین روش شناخته شده است. – هنگام نصب سنگ و برای جلوگیری از سقوط سنگهای نصب شده و عدم احتیاج به رول پلاک و حفظ زیبایی نمای ساختمان باید سعی شود (مخصوصا در ساختمان‌های بیش از یک طبقه) حتما از مهارهای مخصوص استفاده شود. نکاتی نیز در همین راستا باید رعایت شود:
– مکان نفوذ آب به سنگ نصب شده نباید وجود داشته باشد. زیرا در اثر حرارت، آبی که نفوذ کرده به صورت بخار در آمده و فشار زیادی را به سنگ وارد می‌کند که این امر باعث جدا شدن سنگ از دیواره می‌گردد. در فصل گرما نیز آب وارد شده به سنگ، در اثر یخبندان بر سنگ اعمال فشار کرده و سبب جدایش سنگ از نما می‌گردد.
– نصب سنگ در دیوار فقط با بتون نباید انجام شود بلکه باید از قلاب یا مهارهای مخصوص استفاده گردد. به دلیل یکسان نبودن ضریب انبساط سنگ نصب شده با دیوار درزه‌های ریزی در ملات ایجاد شده و علاوه بر ایجاد عدم پایداری سنگ در دیوار، آب در این درزه‌ها نفوذ کرده و مشکلاتی پدید می‌آورد.
– نصب پلاک نباید همراه با بالا بردن دیوار انجام پذیرد. زیرا ممکن است در اثر نشست دیوار، پلاک‌ها شکم داده و فرو ریزند. نصب پلاک‌ها الزاما باید پس از اتمام سفت‌کاری ساختمان انجام شود. فقط در ساختمان‌های بتون آرمه و فلزی نصب سنگ همزمان با پیش‌روی دیوار اشکالی پدید نخواهد آورد.
– جنس مهار یا قلاب‌ها باید از نوع برنج یا فولاد ضد زنگ باشد تا مهار زنگ نزند.
روش‌های پی‌جویی، استخراج و طراحی معادن سنگهای تزئینی:
روش‌های پی‌جویی سنگهای ساختمانی و تزئینی با توجه به زمین‌شناسی هر منطقه و نیز با توجه به معادنی که تاکنون در آن منطقه کشف شده‌اند به قرار زیر است:
– با استفاده از نقشه‌های 1:250000 و 1:10000 که سطح کشور را پوشش داده‌اند و بهره‌گیری از سایر اطلاعات زمین‌شناسی موجود در هر استان، سازنده‌های دارای واحد سنگی مناسب جهت سنگهای ساختمانی و تزئینی شناسایی شده و از این واحدها در مقاطع مختلف ساخت بازدید به عمل می‌آید و با تلفیق کلیه اطلاعات در مورد چگونگی اکتشاف برنامه‌ریزی می‌شود.
– باید با در نظر گرفتن شرایط استخراج، امکانات دستیابی و ایجاد سینه‌کارهای استخراجی (دهانه معدن) انجام گیرد. در صورتی که سنگهای تزئینی استثنایی با قیمت بالا موردنظر باشند شرایط استخراج دشوار نیز ممکن است به صرفه باشد.
– حالت صخره‌ای بودن دامنه کوه، به طوری که سطوح صاف و بدون درز و شکاف (سطوح غیرمضرس سنگها) در سطح کوه قابل رؤیت باشد، وجود صخره‌های بزرگ و سالم رها شده در دامنه کوه و رنگ ظاهری (به عنوان مثال سفیدی کوه)، می‌توانند راه گشا باشند و این مناطق باید بیشتر بررسی شوند.
– در صورتی که یک واحد سنگی، از نظر مشخصات کلی جهت سنگ ساختمانی و تزئینی، مناسب تشخیص داده شد، باید در مقاطع و نقاط مختلف منطقه بازدید شود و بلوک‌های بدون مواد روباره‌ای و با شیب توپوگرافی و موقعیت مکانی و معدنی مناسب، جهت بررسی بیشتر انتخاب می‌گردند.
بلوک یا بلوک‌های معدنی انتخاب شده باید مورد بازدید دقیق قرار گرفته و از نظر وضعیت میکروتکتونیکی، وجود درز و شکاف‌ها، ابزار، شرایط استخراج و امکانات احداث سینه‌کارهای استخراجی و امکاناتی دستیابی، ارزیابی می‌شوند.
– یک قطعه سنگ نسبتا بزرگ و قابل حمل که عارضه خوبی از کل معدن باشد باید انتخاب شود و جهت تهیه پلاک‌های آزمایشی به سنگبری حمل گردد. قطعه سنگ موردنظر جهت بررسی ظاهر سنگ در مقاطع مختلف، قابلیت برش و ساب و مقاومت در جهات مختلف، برش خورده و با در نظر گرفتن تجربه کارگر سنگ‌بر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
– در صورتی که مطالعات اولیه، مناسبت سنگ موردنظر را تأیید کند، استخراج چند کوپ به صورت آزمایشی، با مشورت یک استادکار استخراج سنگ و با استفاده از امکانات معدنی نزدیکترین سینه کارهای فعال معدنی موجود در استان و حمل کوپ به سنگبری، جهت انجام تست‌های تجربی، تهی پلاک‌های استاندارد، بررسی سطح صیقلی سنگ از نظر زیبایی و قیمت‌گذاری و بازاریابی انجام می‌شود. به علاوه در این راستا شرایط فنی برش و تهیه پلاک مشخص می‌شود و کلیه اطلاعات لازم به دست می‌آید. بازدید یک کارشناس خبره و با تجربه معدن‌شناسی که سال‌ها در معادن سنگ کار کرده است از بلوک معدنی مورد نظر جهت تأیید کار و برنامه‌ریزی ادامه عملیات اکتشافی، میتواند در جلوگیری از ناقص بودن کار و اجتناب از کارهای اضافی و هزینه‌های بی‌مورد مفید واقع شود. برای انتخاب بهترین روش استخراج سنگهای تزئینی قبل از هر چیز باید نکاتی را مد نظر قرار دهیم:
الف) خصوصیات کانسار و نوع سنگ ساختمانی پیش از طراحی معدن، باید کلیه مسائل زمین‌شناختی و کانی‌شناسی به طور دقیق بررسی شوند. ابتدا لازم است اطلاعاتی از قبیل فرم و شکل کانسار، نوع ماده معدنی، ترکیب شیمیایی، میزان ذخیره، ضخامت باطله، محل مصرف و… مورد ارزیابی قرار گیرد.
ب) نوع کارگاه، استخراج اولین بحثی که در این زمینه مطرح می‌گردد این است که معدن مورد نظر باید روباز استخراج شود یا زیرزمینی. در مجموع مسائل و مشکلات یک معدن روباز بسیار کمتر از یک معدن زیرزمینی است. توجه به این نکته لازم است که تاکنون استخراج سنگ ساختمانی در ایران روباز بوده است. با وجود این که طراح معدن در انتخاب این موضوع تا حدودی آزاد است اما همیشه نمی‌توان تنها با تکیه بر نظر طراح نوع کارگاه را مشخص نمود. از جمله عواملی که در این تصمیم‌گیری دخیل‌اند می‌توان به ضخامت باطله روی معدن، قدرت و انواع ماشین‌آلاتی که برای باطله‌برداری در اختیار داریم اشاره نمود.
ج) میزان تولید در میان عواملی که باید جهت انتخاب روش استخراج مورد توجه قرار گیرند، میزان ماده معدنی مورد نیاز بر مبنای بازار مصرف نیز باید در نظر گرفته شود. معدن باید براساس رفع نیازمندی‌های محلی و بازار مصرف داخلی و خارجی و امکان صدور به خارج طراحی شود و میزان تولید با عامل مصرف در داخل و خارج کنترل شود. با توجه به میزان تولید است که امکان توسعه یا تجدید کارگاهها وجود دارد.
د) روش های کندن سنگ یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین کننده در بخش صادرات سنگ، تکنولوژی استخراج است. روش‌های معمول استخراج در کشورهای پیشرفته عبارت است از: 1. روش چال‌زنی موازی با استفاده از پاس، گوه و جک و استفاده از سیم برش فولادی در این روش ابتدا با توجه به ابعاد بلوک مورد نظر، چال‌های موازی عمودی و افقی به فواصل 10 تا 20 سانتی‌متر حفر می‌شود. سپس به کمک نعل و پاس بلوک را آزاد می‌کنند. برای حفر چال‌های موازی از چکش‌های معمولی کوه‌بری استفاده می‌شود. 2. استفاده از دستگاه برش الماسه در این روش سیم برش، متشکل از کابل فولادی، فنر، بوش و بوش الماس‌دار (سگمنت الماسه) می‌باشد. دستگاه برش با نیروی محرکه سیم در نزدیکی سطح برش قرار داده می‌شود و طول سیم متناسب با سطح مورد نظر ک می‌خواهیم برش داده شود انتخاب می‌گردد. در امتداد اضلاع بلوک مورد نظر چال‌های عمودی و افقی با قطر 3 الی 8 اینچ، متناسب با سطحی که قرار است بریده شود عبور می‌دهند. دو سر سیم را در داخل دستگاه برش به هم وصل کرده و دستگاه را به کار می‌اندازند. 3. به کار گرفتن دستگاه‌های شیارزن این دستگاه تنها در مورد سنگهای نه‌چندان سخت به کار می‌رود و برای سنگهای سخت نظیر گرانیت کاربرد ندارد. با استفاده از این ماشین صفحات متعددی از یک بلوک در طول یک خط بریده می‌شوند. 4. استفاده از شعله این روش که منحصراً در برخی معادن گرانیت مورد استفاده قرار می‌گیرد، به کمک شعله و در سطوح مختلف برش ایجاد می‌شود. در میان این روش‌ها اقتصادی‌ترین روش استفاده از سیم برش الماسه و چال‌زنی موازی است. در شرایط کنونی ایران معدن‌کاری بیشتر بر تجربه تکیه دارد و نیاز است که این تجربیات گردآوری شود و به شیوه‌های علمی تدوین گردد و با روش‌های علمی و تخصصی دنیا منطبق شود و به صورت دستور کار درآید. عوامل مؤثر در روش‌های استخراج عوامل زیر نقش قابل توجهی در انتخاب روش استخراج ایفا می‌کنند و عبارتند از: 1. قیمت بلوک 2. دسترسی به ماشین‌آلات 3. نیروی متخصص 4. ترکیب روش‌ها 5. امکان استفاده از ضایعات 6. تعداد پله‌ها و طول کارگاه 7. امکان تأمین آب کافی 8. تأمین نیروی برق منابع سنگهای ساختمانی و نما در ایران را می‌توان از جمله کشورهایی دانست که در زمینه سنگ نما و تزئینی از قابلیت‌های معدنی بسیار بالایی برخوردار است. هرچند به زعم استخراج نسبتاً زیاد این مواد، در دهه گذشته این قابلیت‌ها در بسیاری موارد مورد توجه قرار نگرفته است. در ایران، سنگهای ساختمانی و نمای بسیار گوناگونی با خاستگاه رسوبی، آذرین و دگرگونی یافت می‌شود. ترکیب و ویژگی‌های شیمیایی، نمود رنگی و دامنه سنی سنگهای ساختمانی و نما در ایران بسیار متفاوت است که در زیر به طور فشرده بیان می‌شود.
1) سنگهای آذرین: در ایران سنگهای ساختمانی آذرین به گونه‌های زیر یافت می‌شوند: سنگهای آذرین درونی: گرانیتوئیدها (گرانیت، گرانودیوریت، مونزونیت و سینیت)، گابرو – گابرودیوریت‌ها و الترامافیک‌ها سنگهای آذرین بیرونی و آذرآواری: داسیتوئیدها، بازالت‌ها، آندزیت‌ها و توف‌ها در ایران تاکنون بیش از 500 توده نفوذی از گونه‌های یاد شده شناخته شده است. بیشتر توده‌های نفوذی که قواره‌دهی خوب و رنگ زیبا دارند، متعلق به مزوزوئیک و ترشیری می‌باشند. پاره‌ای از این توده‌ها عبارتند از: – تعدادی از توده‌های نفوذی محور تاکستان – تارم – هشتجین، اهر و سیه‌رود، – تعدادی از توده‌های نفوذی محور ارومیه – دختر (در مناطق، قم، نظنز و انار، – گرانیتوئیدهای محور زاهدان – سراوان، – گرانیتوئیدها و گابروهای زون سنندج – سیرجان به ویژه سنندج – سیرجان شمالی، – توده‌های نفوذی گرانیتوئیدی و گابرویی ماسوله – آستارا، – توده‌های نفوذی گرانیتوئیدی کرج – طالقان – کاردشت، – اندکی از توده‌های نفوذی شمالی خاوری ایران (زون تکنار – بینالود و کویر – سبزوار).
2) سنگهای دگرگونی: در کشور ما سنگهای ساختمانی و نمای دگرگونی از نوع مرمر، انواع شیست، هورنفلس، گنایس یافت می‌شود. سنگهای یادشده در بسیاری از مناطق دگرگونی مانند ناحیه تویسرکان، مهاباد و نقده وجود دارند. همچنین در خاور ایران، در ناحیه بیرجند و خاور قاین سنگهای شیستی و آمفیبولیتی بسیار زیبایی شناخته شده است، در صورتیکه در آینده قواره‌های کوچک با رنگ زیبا مرسوم شود، ایران از اینگونه سنگها فراوان دارد (ناحیه تکاب، انار، سیستان و بلوچستان، کرمان و…).
3) سنگهای رسوبی: در ایران سنگهای رسوبی با قواره‌دهی خوب و رنگ‌های زیبا با ترکیب متفاوت درافق‌ها و دامنه سنی متفاوتی شناخته شده‌اند که مهم‌ترین آنها عبارتند از: سنگهای رسوبی آهکی بلورین سازند روته: سنگهای این سازند در بسیاری از مناطق ایران، به ویژه در زون سنندج – سیرجان قواره‌دهی خوب و رنگ سفید دارند. سازند آهکی لار و دلیجان: در پاره‌ای از مناطق همچون البرز و ایران مرکزی و به ویژه زون سنندج – سیرجان، سنگهای این سازند قواره‌دهی خوبی دارند. سازند ماسه‌سنگی هجدک: این سازند در خاور ایران مرکزی (باختر طبس، مسیر جاده خور – طبس) دارای رنگ مشکی و قواره‌دهی خوب است. سنگهای آهکی کرتاسه: پاره‌ای از سنگهای آهکی کرتاسه ایران مرکزی، ناحیه بافق، کرمان، خاور ایران، زون سنندج – سیرجان (منطقه اصفهان، نیریز، پیرانشهر، کرمانشاه) و در زون زاگرس در منطقه چهارمحال و بختیاری (سازند سروک) و کرمانشاهان، داراری رنگ مناسب سفید، خاکستری، شیری با قواره‌دهی مطلوب هستند. کنگلومرای فجن: سنگهای کنگلومرای سازند فجن و کرمان در البرز و ایران مرکزی با سن پالئوسن، دارای قواره‌دهی خوب و رنگ زیبا هستند. سازند قم: بخش f سازند قم در ایران مرکزی (ناحیه آباده، ناحیه آب گرم قزوین – جنوب ابهر) گاه دارای رنگ سفید مایل به زرد تا خاکستری با قواره‌دهی خوب است. سازند آسماری: در پاره‌ای از نقاط زاگرس (استان‌های کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویراحمد)، سنگ آهک آسماری، قواره‌دهی دارد و برای استفاده به عنوان سنگ نما مناسب می‌باشد. تراورتن‌های میوسن پسین تا کواترنر: در برخی از مناطق ایران در زمان یاد شده تراورتن تشکیل شده و پاره‌ای از آنها قواره‌دهی خوبی دارند و هم‌اکنون استخراج می‌شوند. سنگهای ساختمانی، تزئینی و نمای ایران از توانمندی‌های بالای معدنی کشور به شمار می‌آیند. این ذخایر از لحاظ گوناگونی در طرح، رنگ، بافت، کیفیت، غنا و ارزش اقتصادی، در میان گونه‌های مشابه در دنیا، ممتاز، کم‌نظیر و در برخی موارد بی‌نظیر بوده و در نتیجه می‌توانند یکی از نقاط قوت‌بخش معدن، چه در زمینه استخراج و تولید داخلی و چه در زمینه صادرات و کسب درآمدهای ارزی به شمار آیند. براساس مطالعات انجام شده، ذخایر اصلی شناخته شده قطعی قابل بهره‌برداری در کشور عبارتند از: تراورتن (59 میلیون تن)، مرمر (6/3 میلیون تن)، مرمریت (500 میلیون تن)، چینی (53 میلیون تن)، گرانیت (60 میلیون تن) و سنگ آهک تزئینی (100 میلیون تن). میزان ذخایر معرفی شده، بخش ناچیزی از ذخایر قطعی کشور را نشان می‌دهد زیرا ذخیره سنگهای تزئینی کشور افزون بر میلیاردها تن می‌باشد. پراکندگی سنگهای ساختمانی در ایران همانطور که قبلاً بیان شد در کشورمان چهار نوع گروه سنگ تزئینی و نما مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر طبق آمار وزارت صنایع و معادن در سال 1384 تعداد کل 1137 معدن سنگ از انواع مختلف در حال بهره‌برداری بوده که در جدول 2 آمار تفکیکی هر کدام از معادن بر حسب استان آورده شده است. با توجه به این جدول بیشترین معادن سن مربوط به تراورتن و گروه گرانیت در کشور می‌باشد. لازم بذکر است که در گروه گرانیت کلیه سنگهای گرانیتوئیدی، دیوریتوئیدی، گابروئیدی و سنگهای دگرگونی قرار می‌گیرند. از نظر استانی نیز بیشترین معادن فعال سنگ در استان اصفهان و آذربایجان غربی قرار گرفته‌اند.
| مرمر و مرمریت | تراورتن | سنگ چینی | سنگ آهک | گروه گرانیت | کنگلومرا | مجموع معادن استان | |
| آذربایجان شرقی | 15 | 24 | 2 | – | 15 | 1 | 57 |
| آذربایجان غربی | 36 | 22 | 9 | – | 67 | 1 | 130 |
| اردبیل | 4 | 5 | – | – | 1 | – | 10 |
| اصفهان | 57 | 49 | 5 | 6 | 26 | – | 138 |
| تهران | – | 1 | – | – | 4 | – | 5 |
| چهارمحال و بختیاری | 25 | – | – | 6 | – | – | 26 |
| خراسان جنوبی | 5 | 3 | – | – | 29 | – | 47 |
| خراسان رضوی | 53 | – | 11 | – | 23 | – | 87 |
| خراسان شمالی | 10 | – | – | – | – | – | 10 |
| خوزستان | 5 | – | – | – | – | – | 1 |
| زنجان | – | 3 | 2 | – | 29 | – | 44 |
| سمنان | 5 | 1 | 1 | – | 5 | – | 12 |
| مرمر و مرمریت | تراورتن | سنگ چینی | سنگ آهک | گروه گرانیت | کنگلومرا | مجموع معادن استان | |
| سیستان و بلوچستان | 5 | – | 1 | – | 7 | – | 9 |
| فارس | 69 | – | 15 | – | 1 | – | 85 |
| قزوین | – | 1 | – | – | 2 | – | 3 |
| قم | 5 | – | – | – | 2 | – | 7 |
| کردستان | 48 | 2 | – | – | 7 | – | 57 |
| کرمان | 34 | 2 | 25 | – | 5 | – | 99 |
| کرمانساهان | 19 | – | – | – | – | – | 59 |
| کهگیلویه و بویر احمد | 4 | – | – | – | – | – | 4 |
| گیلان | 3 | – | – | – | 2 | – | 5 |
| لرستان | 23 | – | 5 | – | 13 | – | 87 |
| مازندران | – | 6 | – | – | – | – | 6 |
| مرکزی | 26 | 47 | 8 | – | 15 | – | 88 |
| هرمزگان | – | – | 4 | – | – | – | 4 |
| همدان | 7 | 4 | – | – | 4 | – | 53 |
| یزد | 35 | 13 | 5 | – | 24 | – | 77 |
| مجموع کل کشور | 475 | 183 | 139 | 2 | 336 | 2 | 1137 |
برترین کشورهای تولید کننده سنگهای تزئینی تولید جهانی سنگهای تزئینی سالانه حدود 70 میلیون تن می‌باشد. صنعت تولید سنگهای تزئینی مشخصاً در سال‌های 1986 تا 1996 رشد کرد. در سال 1995 تولید جهانی سنگ به طور تخمینی 39 میلیون تن (323 میلیون مترمکعب) با ارزش حدود 13-12 میلیارد دلار بوده است. در سال 2000 تولیدات خام در جهان به 65/59 میلیون تن رسید. اتفاق قابل توجه دیگری که در این سال رخ داد اضافه شدن کشورهای شرقی همچون چین و هند به جرگه تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگهای تزئینی بود. در سال 2003 به طور تخمینی 81500000 تن سنگ در سراسر جهان تولید شد. به طور کلی در صنعت و بازار سنگ بیش از 50 کشور مشغول تولید، صادرات و مصرف هستند. تولیدکنندگان اصلی سنگ در دنیا طبق آمار سال 2004 عبارتند از چین، هند، ایتالیا، ایران، اسپانیا، برزیل، ترکیه، پرتقال، مصر و یونان. چین با 23 درصد تولید سنگ جهان در سال 2004 اولین تولیدکننده سنگ نما در جهان بوده است. بعد از آن هند با 13 درصد و ایتالیا و ایران نیز با 12 درصد در رده‌های بعدی قرار دارند. ایتالیا از زمان‌های دور مرکز تولیدات سنگهای تزئینی بوده بطوریکه در دهه 1930 65٪ کل تجارت جهانی سنگ را تحت کنترل داشته است. اگر مقایسه‌ای با سال 1996 داشته باشیم ملاحظه می‌شود که در سال 1996 کشورهایی همچون ایالات متحده آمریکا و کانادا نیز جزء تولیدکنندگان مهم جهان بوده‌اند و ایتالیا نیز بزرگترین تولیدکننده سنگ در جهان بوده است.
کشور ایران از نظر ذخایر سنگ نما موقعیت بسیار خوبی دارد. در جدول 3 میزان تولیدات سنگهای تزئینی ایران در طی سه سال آورده شده است. بر اساس این جدول میزان تولید سنگ ایران در سال 2001 در حدود 9 میلیون تن بوده است که نسبت به دو سال قبل بیش از 12 درصد افزایش داشته است.
تولیدات سنگ ایران (ارقام بر حسب تن)
| نوع سنگ
سال |
مرمر | تراورتن | انیکس | گرانیت | مجموع |
| 1999 | 6821129 | 131811 | 76363 | 400898 | 7518944 |
| 2000 | 7028520 | 471304 | 69018 | 246545 | 7928387 |
| 2001 | 8199419 | 678344 | 62246 | 400848 | 9310957 |
صادرات سنگ نما در جهان صنعت سنگ تزئینی و نما در حقیقت یک سرمایه‌گذاری و تجارت جهانی است. انواع مختلفی از معادن سنگهای تزئینی در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد که به صورتهای خام، نیمه آماده و آماده تجارت می‌شوند. یک تولیدکننده و یا صادرکننده متخصص مسلما نیازمند آن است که در یک افق بلند مدت، توان تخمین هزینه‌های تولید، حمل، بازاریابی و غیره را داشته باشد و باید بتواند تخمین بزند و در صورت مقرون به صرفه بودن در جهت بهره‌برداری اقدام نماید. به دلیل بالا بودن وزن مخصوص سنگهای ساختمانی، هزینه‌های آنها سهم قابل توجهی از قیمت نهایی را تشکیل می‌دهد و لذا انتخاب بازارهای صادراتی نزدیک‌تر و نفوذ در آنها به مراتب ارجح‌تر می‌باشد. مشروط بر آن که به لحاظ کیفیت، محصول کار شده ایران قابل رقابت با صادرکنندگان عمده‌ای همچون ایتالیا باشد موفقیت این عملکرد قطعی است. صادرات سنگ به کشورهایی که اقدام به صدور مجدد می‌کنند (همانند امارات متحده عربی) میتواند بازار سنگ را گسترش دهد. امارات متحده عربی در حال حاضر به بحرین، عمان و قطر صدور مجدد سنگ دارد. متأسفانه ایران با داشتن حدود 12 درصد تولید جهانی انواع سنگها، اما درصد بسیار ناچیزی از صادرات جهانی را دارد. صنعت سنگ ایران هنوز اسیر بستر سنتی خویش است و تا از آن خارج نشود امکان بهره‌وری بیشتر و پرسودتر برای کشورمان وجود نخواهد داشت. این امر تنها با تجدید نظر اساسی در زمینه‌های استخراج تا صادرات محقق می‌شود. در سال 1386 میزان صادرات سنگ کشور در حدود 12 میلیون تن بوده که در جدول 4 این میزان صادرات به کشورهای مختلف آورده شده است.
صادرات سنگ ایران به کشورهای مختلف (1386)
| کشور | وزن (کیلو) | کشور | وزن (کیلو) | کشور | وزن (کیلو) |
| آذربایجان | 400560266 | فدراسیون روسیه | 1040580 | کانادا | 370230 |
| امارات متحده عربی | 102240650 | ارمنستان | 1680520 | دانمارک | 350920 |
| عراق | 102850378 | لبنان | 1240020 | استرالیا | 370070 |
| بحرین | 9000570 | عمان | 2510955 | آلمان | 440563 |
| قطر | 8440465 | یونان | 1090795 | چین | 230999 |
| انگلستان | 3590680 | کویت | 1600522 | گرجستان | 120999 |
| جمهوری سوریه | 2660560 | رومانی | 590950 | قزاقستان | 200240 |
| مالزی | 3770950 | ایتالیا | 930149 | اوکراین | 140500 |
| افغانستان | 2660990 | عربستان صعودی | 116900 | سوئد | 110998 |
| ترکیه | 2200791 | جماهیر عربی لیبی | 770600 | قرقیزستان | 10233 |
| ترکمنستان | 1820098 | سوئیس | 430350 | جمع | 1109660305 |
| بلژیک | 2910656 | تاجیکستان | 290311 |
مشکلات کلی مربوط به سنگهای تزئینی:
اصولا مشکلات یا معایبی که در مورد سنگهای تزئینی اعم از بهره‌برداری، برش و صیقل و از همه مهمتر مصرف و کاربرد و صادرات آنها وجود دارد را می‌توان در چند قسمت به قرار زیر دسته‌بندی کرد.
مشکلات و معایب مربوط به بهره‌برداری از معادن سنگ: این معایب یا مشکلات اعم از اینکه مربوط به نحوه‌ی واگذاری یا بهره‌برداری باشد، به قرار زیرند:
– مشکلات ایجاد شده در اثر تطبیق معادن با قانون جدید معادن و تغییرات بعدی آنها و آئین‌نامه‌های مربوط و تفسیرهای مختلفی که توسط مسئولین مختلف در بعضی موارد می‌شود.
– تغییر روش استخراج سنگ از روش‌های سنتی به مکانیزه و مشکل تهیه آب و برق و ماشین‌آلات جدید، کسب دانش فنی و ترک سنت‌های قبلی که تا حدودی نیز سود باد آورده داشته است.
– ورود اشخاص و شرکت‌ها و ارگانهای مختلف غیرمتخصص در جرگه بهره‌برداران و مواجهه با کار جدید و نسبتا مشکل و عدم دانش فنی و سرمایه مربوط.
– مشکلات مربوط به زمین ساخت و تکتونیک ناحیه کانسار و در نتیجه مواجهه یا عدم کوپ‌دهی یا تغییر رنگ و کیفیت در فواصل کم در بعضی از کانسارها
– عرصه سنگهای نامرغوب به همراه سنگ مرغوب به صورت اجبار.
– عرضه سنگ نامناسب به بازار توسط بعضی از بهره‌برداران
– عدم تولید سنگهای قواره کامل (با شکل هندسی مناسب)
– دپو شدن لاشه‌های زیادی در پای سینه کارهای استخراجی
– استفاده از ماشین‌آلات غیرمناسب در بعضی از معادن و به کارگیری بیش از توان آنها.
مشکلات و معایب مربوط به برش و ساب و صیقل (سنگبری):
– افزایش بیش از حد کارگاه‌های سنگبری و استفاده از ماشین‌آلات غیرمناسب و غیردقیق
– عدم جایگزینی ماشین‌آلات کهنه و فرسوده در بعضی از کارگاهها
– عدم وجود دانش فنی در صاحبان کارگاهها و در نتیجه عدم دقت و عدم رعایت بعضی از اصول.
– عرضه پلاک‌هایی با ابعاد غیریکنواخت که بعضا از نظر طول و عرض تا حدود یک درصد و در ضخامت حتی تا حدود 20 درصد با اندازه تعیین شده اختلاف دارد.
– عرضه سنگ به صورت درهم (از نظر رنگ و طرح) بیشتری و عدم رعایت یکنواختی سنگ
– تغییرات روز افزون قیمت سنگ خام و هزینه‌های حمل و غیره.
– دپوی سنگ پلاک در محل‌های غیر سرپوشیده به مدت طولانی و در نتیجه تأثیر منفی آب و هوای محیط صنعتی در این سنگها.
مشکلات و معایب مربوط به نصب سنگ:
– عدم آگاهی اکثریت مصرف‌کنندگان سنگ از کیفیت سنگها و کاربرد مناسب آنها
– عدم رعایت اصول نصب سنگ به طور کلی در تمام ابعاد و سطوح و در نتیجه مواجهه با جدا شدن و سقوط سنگ، تخریب زودرس سنگ، خاطرات جانی و مالی در اثر سقوط سنگ، از بین رفتن زیبایی نمای سنگ و حتی زشت شدن آن در بعضی موارد، رولپلاک کردن سنگ برای جلوگیری از سقوط سنگ و در نتیجه هزینه کردن ثانوی و لطمه زدن به زیبایی نمای ساختمان.
– عدم وجود آئین‌نامه و دستورالعمل به کارگیری سنگ و نحوه‌ی نصب آنها در ساختمانها و ابنیه‌های عمومی و خصوصی.
– استفاده از سنگهای آهکی رنگی در نمای بیرونی ساختمانها بدون توجه به تغییر رنگ و فساد شدید آنها در محیط‌های خارجی ساختمانها.
– استفاده از سنگهای مختلف در مناطق مختلف بدون توجه به مشخصه‌های فنی سنگ و دوام آنها در محیط‌های مختلف.
– عدم توجه به اختلاف رنگ و طرح سنگها و نصب آنها در نما و کف یک ساختمان وایجاد یک حالت شبیه به نقاشی کوبیسم.
– عدم توجه به مشخصه‌های سنگ و در نتیجه به کار بردن دو نوع سنگ ظاهرا شبیه به هم ولی از نظر مشخصه‌های فنی متضاد و در نتیجه تغییر رنگ و تخریب قسمتی از سنگها.
مشکلات مربوط به صادرات:
– کمبود سنگ قواره کامل و عدم عرضه سنگ یکنواخت از نظر طرح و رنگ.
– کمبود پلاک‌های تهیه شده مطابق با استانداردهای معمول تجاری.
– عدم توجه به جور کردن پلاک‌ها از نظر رنگ و طرح.
– وجود بعضی مشکلات گمرکی و بندری و تغییر نسبتا سریع قوانین گمرکی و اداری مربوط
– بالا بودن هزینه‌های حمل داخلی و مشکل حمل خارج از کشور به دلیل حجم کم این گونه محموله‌ها
– عدم اطلاع بسیاری از صادرکنندگان از صنعت سنگ و قوانین و مقررات بین‌المللی
– به قولی و عدم رعایت تعهدات مربوط به قرارداد توسط بعضی از صادرکنندگان.
عامل مؤثر در بازاریابی سنگ تزئینی:
محصول: ترکیبی از کالاها و خدماتی است که شرکت به بازار موردنظر ارائه می‌کند و عبارتند از: تنوع، کیفیت، طراحی، ویژگیها، نام تجاری، بسته‌بندی و خدمات.
قیمت: مقدار پولی است که مشتری باید برای یک محصول بپردازد که میتواند شامل فهرست، قیمت، تخفیفات، مدت پرداخت، شرایط اعتباری و جوایز خرید باشد.
توزیع: فعالیت‌هایی است که شرکت انجام می‌دهد تا محصول را در دسترس مصرف‌کنندگان موردنظر قرار دهد که شامل محل‌ها و کانال‌های توزیع، مناطق تحت پوشش، موجودی انبار و پشتیبانی می‌شود.
ترویج: مقصود از ترویج فعالیت‌هایی است که شرکت انجام می‌دهد تا بتواند در مورد ارزش محصول اطلاعاتی خوب به خریدار بدهد و مشتریان را تشویق کند که محصول مزبور را بخرند و آن شامل تبلیغات، فروش شخصی، ارتقای فروش و روابط عمومی می‌شود.
یک برنامه بازاریابی اثربخش تمام ارکان این آمیزه بازاریابی را به گونه‌ای هماهنگ در هم می‌آمیزد تا شرکت بتواند با عرضه ارزش به مشتریان به هدف‌های بازاریابی خود دست یابد.
آمیزه بازاریابی مجموعه ابزارهای تاکتیکی شرکت برای تعیین و حفظ یک پایگاه قوی در بازار موردنظر است.
منبع:
1) حجازی- مجتبی، شناخت سنگ تزئینی، سال 1374
2) فصل نامه‌های سنگ تزئینی ایران شماره‌های 21، 22، 23، 24، 26، 28، 29، 31.
3) http://biriya-stone.blogfa.com
4) www.iranmasaleh.com
5 www.SGsi.ir
فهرست مطالب
سنگهای تزئینی ایران، غنای ذخایر و فقر صادرات… 1
پیشگفتار. 1
مقدمه: 1
سنگهای ساختمانی: 2
سنگهای تزئینی و نما: 3
گروه گرانیت: 4
استخراج گرانیت با تکنولوژی جت آب: 7
برش و طراحی با جت آب: 7
لکه‌زدایی از گرانیت: 9
گروه ماسه‌سنگ‌ها و کنگلومراها: 11
گروه سنگهای آهکی: 12
تراورتن: 14
مرمر: 16
مرمریت: 19
سنگ چینی: 20
کریستال: 21
ویژگی‌های مطلوب سنگها: 22
کاربردهای متنوع سنگ در ساختمان و طراحی شهری: 22
عوامل مهم در انتخاب سنگ: 23
معیار حاکم بر انتخاب سنگ برای روکار: 24
تخریب سنگ‌ای نما: 24
عوامل اصلی تغییر حالت سنگها: 25
تأثیر باد: 26
تأثیر آب: 26
تغییر رنگ در اثر نور آفتاب: 27
یخزدگی: 27
تغییر درجه حرارت: 27
فشار: 28
نصب سنگ: 28
دلایل نقص سنگ فرش: 29
انتخاب معدن و سنگ… 30
افزایش عمر سنگ: 34
روش‌های پی‌جویی، استخراج و طراحی معادن سنگهای تزئینی: 36
مشکلات کلی مربوط به سنگهای تزئینی: 48
مشکلات و معایب مربوط به برش و ساب و صیقل (سنگبری): 49
مشکلات و معایب مربوط به نصب سنگ: 49
مشکلات مربوط به صادرات: 50
عامل مؤثر در بازاریابی سنگ تزئینی: 51